Τό Πάθος καί η σταυρική θυσία τού Χριστού είναι φανέρωση καί εκδήλωση τής μεγάλης αγάπης τού Θεού πρός τό ανθρώπινο γένος. Ο ίδιος ο Χριστός είπε: «ούτω γάρ ηγάπησεν ο Θεός τόν κόσμον ώστε τόν μονογενή υιόν αυτού έδωκε, ίνα πάς ο πιστεύων εις αυτόν μή απόληται, αλλ' έχη ζωήν αιώνιον» (Ιω. γ', 16).

Έτσι, η ενανθρώπηση καί κυρίως τό Πάθος καί ο Σταυρός δείχνουν τήν αγάπη τού Θεού καί όχι τήν δικαιοσύνη, όπως εμείς τήν θεωρούμε. Γιατί, η ανθρώπινη δικαιοσύνη είναι ανταπόδοση τών ίσων, ενώ ο Θεός, καίτοι αναμάρτητος καί αναίτιος τής αμαρτίας καί τής πτώσεως τού Αδάμ, έγινε άνθρωπος γιά νά τόν σώση. Γι' αυτό η δικαιοσύνη τού Θεού ταυτίζεται μέ τήν φιλανθρωπία Του (άγ. Ισαάκ ο Σύρος καί ιερός Νικόλαος Καβάσιλας).

Ενώ στήν ορθόδοξη διδασκαλία γίνεται λόγος γιά τήν αγάπη καί φιλανθρωπία τού Θεού, στήν δυτική θεολογία, όπως αναπτύχθηκε από τόν σχολαστικισμό, γίνεται λόγος γιά τήν εξιλέωση τού Θεού. Λέγεται, δηλαδή, ότι ο Χριστός έπαθε, σταυρώθηκε καί πέθανε επάνω στόν Σταυρό γιά νά εξιλεώση τήν θεία δικαιοσύνη, πού προσεβλήθη μέ τήν παρακοή καί αμαρτία τού Αδάμ.

Η θεωρία αυτή, πού δυστυχώς μεταφέρθηκε από μερικούς θεολόγους καί στήν Ορθόδοξη Εκκλησία, δέν μπορεί νά σταθή θεολογικά. Εκείνο πού κυρίως πρέπει νά τονισθή είναι ότι ο Θεός ως απαθής δέν προσβάλλεται. Δέν μπορούμε νά αποδώσουμε στόν Θεό χαρακτηριστικά γνωρίσματα τού πεπτωκότος εμπαθούς ανθρώπου. Δέν έχει ανάγκη θεραπείας ο Θεός, αλλά ο άνθρωπος.

(Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ιεροθέου, Δεσποτικές Εορτές)

Από τήν δημιουργία τού νεοελληνικού Κράτους διατυπώθηκε η άποψη ότι οι Πατέρες πού γνώριζαν τήν φιλοσοφία ανήγαγαν τήν απλή πίστη σέ φιλοσοφία καί, μέσα σέ αυτό τό κλίμα, εορτάζεται η εορτή τών Τριών Ιεραρχών.

«Οποιοδήποτε άρθρο, από τόν καιρό πού ιδρύθηκε τό Ελληνικό Κράτος μέχρι σήμερα, άν διαβάσετε, θά δήτε πόσα απ' αυτά ασχολούνται μέ τούς Πατέρες σάν νά ήταν μεγάλοι φιλόσοφοι, οι οποίοι δέν δέχονταν νά μείνουν μέ τήν απλοϊκή πίστη τής μαμάς καί τής γιαγιάς καί τού παππού, πού δέν πήγαν στό Πανεπιστήμιο, πού ήταν πολύ καλοί άνθρωποι, πού ομοιάζουν μέ αυτά πού έλεγε ο Αυγουστίνος, ότι ξέρουν τήν οδό αλλά δέν ξέρουν πού πάνε. Δηλαδή, απλώς ήταν καλοί άνθρωποι.

Κι έρχονται τώρα οι Μεγάλοι Πατέρες πού είχαν μιά φιλοσοφική παιδεία πάρα πολύ ισχυρή καί παίρνουν τήν απλοϊκή πίστη τής Αγίας Γραφής καί τήν αναγάγουν σέ φιλοσοφική, έτσι σνομπίστικη πίστη δηλαδή, ώστε μπορούμε νά προσελκύσουμε καί τούς διανοούμενους στήν Εκκλησία. Διότι πρώτα η Εκκλησία προσήλκυσε τούς αγραμμάτους καί τώρα πάμε νά προσελκύσουμε τούς διανοούμενους. Καί υπάρχει πολύ αυτή η τάση καί δημιουργήθηκε καί εξ αιτίας ενός πατριωτισμού πού αναπτύχθηκε στήν Ελλάδα γύρω απ' τούς αρχαίους ημών προγόνους, πού ήταν μεγάλοι φιλόσοφοι καί πρέπει νά επανέλθουμε κι’ εμείς σ’ αυτούς, νά γίνουμε κι’ εμείς σάν αυτούς φιλόσοφοι.

Καί κατήντησαν οι Μεγάλοι Πατέρες τής Εκκλησίας νά είναι φιλόσοφοι πιά. Κατά τήν εορτή τών Τριών Ιεραρχών, πόσες φορές ακούμε γιά τήν φιλοσοφική δεινότητα τού Γρηγορίου, τού Βασιλείου, τού Χρυσοστόμου κλπ. Καί ένα μεγάλο μέρος είναι όλα συνθήματα...».

(Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ιεροθέου: Εμπειρική Δογματική, κατά τίς προφορικές παραδόσεις τού π. Ιωάννου Ρωμανίδη, τόμ. Α')

Ο Χριστιανισμός δεν ήταν εναντίον του αθλητισμού, αλλά μάλλον χρησιμοποίησε εικόνες από τον αθλητισμό και τους αθλητές για να εξηγήση την πνευματική άσκηση.

Αυτό που επιδίωκε ο κλασσικός αθλητισμός, όπως φαίνεται στην πορεία του από τον κότο στον κότινο, δηλαδή από την επιθετικότητα στην υπέρβασή της, και το στεφάνωμα με την ελιά, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι έτσι επέρχεται η ειρήνη στον άνθρωπο, βρήκε την πλήρη δικαίωσή του στον Χριστιανισμό, αφού με τον Χριστό ο άνθρωπος μεταμορφώνει όλες τις εσωτερικές ψυχικές, αλλά και σωματικές του δυνάμεις και οδηγείται μέχρι την θέωση.

Ο Χριστιανισμός, κατά τον άγιο Ιουστίνο τον μάρτυρα και φιλόσοφο, είναι μια θρησκεία η οποία με την όλη αγωγή που διαθέτει «ποιεί τους θνητούς αθανάτους, τους βροτούς θεούς, εκ γης δε μετάγει εις τους υπέρ Όλυμπον όρους». Δεν εξαντλεί τον σκοπό του σε χαμηλούς στόχους, αλλά ανεβάζει τον άνθρωπο πάνω από τον Όλυμπον, τον καθιστά θεο.

Ο Χριστιανισμός άσκησε κριτική στον πεπτωκότα ανθρωποκεντρικό αθλητισμό, που είχε χάσει τον προορισμό και τον σκοπό του, και έγινε επαγγελματικός και αιμοβόρος, που καλλιεργούσε τα πάθη. Άλλωστε, την κριτική εναντίον ενός τέτοιου αθλητισμού που έχασε τον προορισμό του, άσκησαν και άλλοι πνευματικοί άνθρωποι, όπως φιλόσοφοι, ιατροί και ειδήμονες των αθλητικών αγώνων.

Με αυτήν την προοπτική πρέπει να δούμε την προσφορά του Χριστιανισμού στον υγιή αθλητισμό, αφού διέσωσε το αληθινό πνεύμα του, καθώς επίσης ο σύγχρονος πρωταθλητισμός και οι Ολυμπιακοί αγώνες που έχουν μεγάλη σχέση με έναν παρηκμασμένο αθλητισμό, όπως το είδαμε πιο πάνω, έχουν ανάγκη από την ουσιαστική βοήθεια της Ορθοδόξου Εκκλησίας.

(Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ιεροθέου, Το σώμα του ανθρώπου• η άσκηση και η άθλησή του)

Σέ μιά ἐποχή πού ἀκόμη καί μεγάλοι φαινομενικά θεολόγοι ἀγωνίζονται νά μᾶς πείσουν ὅτι οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ξεπερασμένοι ἀπό τήν σχολαστική καί ρωσική θεολογία, πού εἶναι ἡ λεγομένη μεταπατερική θεολογία καί κυριαρχεῖται ἀπό τόν σχετικισμό∙ ὅτι ἡ σύγχρονη θεολογία πρέπει νά εἶναι «συναφειακή», νά βλέπη τά κοινά σημεῖα ὅλων τῶν Χριστιανικῶν θεολογικῶν παραδόσεων∙ ὅτι πρέπει νά συμβιβασθοῦμε μέ τόν σχολαστικισμό∙ ὅτι πέρα ἀπό τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ὑπάρχουν καί ἄλλες «Ἐκκλησίες»∙ ὅτι τά ὅρια τῆς Ἐκκλησίας δέν προσδιορίζονται ἀπό τήν μετάληψη τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ (Μυστήριο θείας Εὐχαριστίας), ἀλλά ἀπό τό ὕδωρ τοῦ Βαπτίσματος∙ ὅτι δέν ταυτίζονται τά χαρισματικά μέ τά κανονικά ὅρια τῆς Ἐκκλησίας∙ ὅτι ὅλες οἱ «Ἐκκλησίες» εἶναι «ἀδελφές Ἐκκλησίες» καί ὑπάρχει συναγωνισμός ἀναγνωρίσεως τῶν «ἀδελφῶν Ἐκκλησιῶν», ἔρχεται ἕνας Ἰταλός Ρωμαιοκαθολικός θεολόγος [Ὁ Ἀντόνιο Ραντσολίν πού μετέφρασε στήν ἰταλική τό βιβλίο Ἐκκλησία καί Ἐκκλησιαστικό φρόνημα] νά ἐξυμνήση τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ὅπως ἐκφράζεται ἀπό τούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας καί νά κρίνη μέ ὡραῖο τρόπο τήν χριστιανική παράδοση μέσα στήν ὁποία ἐκεῖνος μεγάλωσε καί ζῆ.

Φαίνεται καθαρά ὅτι, ἐνῶ οἱ ἐκκλησιαστικοί μας ἡγέτες προσπαθοῦν νά κινηθοῦν μέ μεταπατερικό, συναφειακό, σχετικιστικό καί κοσμικό τρόπο, ὅσοι ἀπό τόν λαό ἀναζητοῦν τήν ἀλήθεια καί ὑποψιάζονται τήν «αἰώνια καλλονή» τῆς Ἐκκλησίας, τήν προσλαμβάνουν, τήν ἀγαποῦν καί τήν ἐκφράζουν. Τελικά, «μεγάλη ἡ ἀλήθεια καί ὑπερισχύει» (Ἔσδρας Α΄, δ΄, 41). Ταυτίζονται τά κανονικά μέ τά χαρισματικά ὅρια τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά τό Ἅγιον Πνεῦμα ἐνεργεῖ μέ τόν τρόπο πού Ἐκεῖνο γνωρίζει καί ἔξω ἀπό τήν Ἐκκλησία, χωρίς νά συγκροτῆ "Ἐκκλησία" ἔξω ἀπό τήν Μία, Ἁγία, Καθολική καί Ἀποστολική Ἐκκλησία, πού εἶναι ἡ Ὀρθόδοξη.

Ναυπάκτου Ἱεροθέου: Ἡ «Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος» στήν Κρήτη

"...Ὑπάρχουν καὶ ἄλλα πολλὰ προσόντα ποὺ πρέπει νὰ κατέχη ὁ ἱερωμένος καὶ ἐγὼ τὰ στεροῦμαι. Καὶ πρῶτον ἀπ' ὅλα τοῦτο: νὰ μὴ ἔχη φωλιασμένη στὴν ψυχή του τὴν φιλόδοξη ἐπιθυμία τοῦ ἀξιώματος αὐτοῦ. Διότι ἂν συμβῇ νὰ ποθῇ τὸ ἀξίωμα αὐτὸ μὲ πάθος, μόλις τὸ καταλάβη, ἡ φλόγα τοῦ πάθους ἀνάβει ἰσχυρότερη καὶ τότε παραδίδεται σὲ αὐτὸ τὸ πάθος καὶ χρησιμοποιεῖ κάθε μέσο γιὰ νὰ κρατῇ τὸ ἀξίωμα μὲ ἀσφάλεια· κολακεύει, συμπεριφέρεται μὲ δουλοπρέπεια καὶ ἀναξιότητα, ξοδεύει ἄφθονα χρήματα... Ἐγὼ λοιπὸν νομίζω ὅτι κάθε ἄνθρωπος πρέπει νὰ τρέφη τόση εὐλάβεια πρὸς τὸ ἀξίωμα, ὥστε νὰ τὸ ἀποφεύγη λόγῳ τοῦ ὕψους του, καὶ ἂν τὸ καταλάβη, μόλις συμβῇ νὰ ὑποπέση σὲ ἁμάρτημα ἄξιο καθαιρέσεως νὰ μὴ περιμένη τὴν ἀπόφαση ἄλλων, ἀλλὰ νὰ παραιτῆται προηγουμένως μόνος του. Ἔτσι ὑπάρχει ἐλπίδα νὰ ἐλκύση τὴν εὐσπλαχνία τοῦ Θεοῦ..."

"Ἄλλοι δὲ προσθέτουν καὶ ἄλλες προφάσεις ἀκόμη πιὸ ἄτοπες. Μερικοί, π.χ., ἐκλέγονται Ἱερεῖς (ἐκβιάζοντας) γιὰ νὰ μὴ προσχωρήσουν στοὺς αἱρετικοὺς ἢ σχισματικούς, ἄλλοι δὲ ἐκλέγονται λόγῳ τῆς πονηρίας τους, δηλαδὴ (ἐκβιάζοντας καὶ ἀπειλῶντας) γιὰ νὰ μὴ προξενήσουν κακὰ στὴν Ἐκκλησία ἐξ αἰτίας τοῦ ἀποκλεισμοῦ τους ἀπὸ τὴν ἱερωσύνη. Ὑπάρχει ἄραγε μεγαλυτέρα παρανομία ἀπὸ τὸ νὰ ἐξυπηρετοῦνται καὶ ν΄ ἀνεβάζωνται στὴν ἱερατικὴ ἀξία ἄνθρωποι γεμᾶτοι ἀπὸ πονηρία καὶ πολλὴ κακία, λόγῳ ἀκριβῶς τῶν ἐλαττωμάτων τους αὐτῶν, ἐνῷ θὰ ἔπρεπε νὰ τιμωρηθοῦν καὶ νὰ μὴ δικαιοῦνται νὰ περάσουν οὔτε κἂν τὸ κατώφλι τῆς Ἐκκλησίας;"

"Ἐγὼ δὲ ἐπιθυμῶ νὰ ἐρωτήσω στὸ σημεῖο αὐτό: Τί μπορεῖ νὰ κάνη ὁ Ἐπίσκοπος ὅταν μάχεται μὲ τόσους ἀνέμους; Πῶς θ' ἀντισταθῆ στὰ τόσα κύματα; Πῶς θ' ἀντικρούση ὅλες αὐτὲς τὶς ἐπιθέσεις;

Ἂν μὲν πολιτευθῇ ὀρθῶς, ὅλοι γίνονται ἐχθροὶ καὶ πολέμιοι καὶ αὐτοῦ καὶ τῶν ἐκλεγέντων (Κληρικῶν) καὶ ἀντενεργοὺν σὲ ὅλες τὶς πράξεις του, δημιουργῶντας καθημερὲς φιλονεικίες καὶ στάσεις ἐναντίον αὐτοῦ καὶ ἀπευθύνοντες μυρίους χλευασμοὺς πρὸς τοὺς ἐκλεγέντας, μέχρις ὅτου ἢ ἐκδιώξουν αὐτοὺς ἢ εἰσάγουν τοὺς προστατευομένους των. Καὶ γίνεται κάτι παρόμοιο πρὸς ὅ,τι συμβαίνει μὲ κυβερνήτη ποὺ ἔχει μέσα στὸ πλοῖο του κατὰ τὸν πλοὺν πειρατὲς ὡς συνταξειδιῶτες, οἱ ὁποῖοι ἐπιβουλεύονται καὶ αὐτὸν καὶ τοὺς ναῦτες καὶ τοὺς ἐπιβάτες.

Ἐὰν δὲ ὁ Ἐπίσκοπος προτιμήση νὰ κάνη σὲ αὐτούς την χάρη παρὰ νὰ ἐξασφαλίση τὴν σωτηρία του, καὶ δεχθῇ στὴν ἱερωσύνη ἀναξίους, θὰ ἔχη τὸν Θεὸ ὡς ἐχθρὸ ἀντὶ ἐκείνων, πρᾶγμα ἀκόμη χειρότερο ἀπὸ πρίν, διότι ὅλοι ἐκεῖνοι θὰ συμπράττουν πλέον καὶ θὰ καταστοῦν ἰσχυρότεροι. Ὅπως, ὅταν συγκρούωνται ἄγριοι ἄνεμοι πνέοντες ἀπὸ ἀντιθέτους διευθύνσεις, τὸ ἥσυχο πρὸ ὀλίγου πέλαγος γίνεται ξαφνικὰ κυματῶδες καὶ τρικυμιώδες, καὶ ἀνατρέπει τὰ πλοῖα, ἔτσι καὶ ἡ γαλήνη τῆς Ἐκκλησίας, ὅταν δέχεται ἀνθρώπους διαφθορεῖς, γεμίζει μὲ σάλον καὶ πλημμυρίζει ἀπὸ ἄφθονα ναυάγια".

(ἁγ. Ἰωάννου Χρυσοστόμου, ἔργα, Ἐκδόσεις Μερετάκη, τόμος 28)

Ο Θεός διευθύνει προσωπικά τόν κόσμο καί τήν ιστορία. Μέσα στήν κτίση υπάρχουν οι άκτιστοι λόγοι τού Θεού. Ο Θεός δέν έκανε τόν κόσμο καί τόν εγκατέλειψε έπειτα στήν τύχη του, αλλά τόν διευθύνει προσωπικά. Γι' αυτό καί η ιστορία δέν πρέπει νά αντικειμενοποιήται, δέν πρέπει νά θεωρήται σάν καρπός μερικών τυχαίων γεγονότων. Πολλοί νομίζουν ότι τά πράγματα γίνονται τυχαία. Μάλιστα, συχνά ακούμε τήν φράση «η ιστορία διδάσκει». Καί, βέβαια, μέσα από ορισμένες προϋποθέσεις είναι σωστό, αλλά όμως δέν είναι πέρα γιά πέρα αληθινό. Ο Θεός διδάσκει διά τής ιστορίας.

Συνήθως εμείς νομίζουμε ότι η ιστορία είναι μιά σύνθεση μερικών εξωτερικών γεγονότων. Όμως πέρα από τά ιστορικά γεγονότα υπάρχει καί η λεγομένη ιερά ιστορία, τό τί έκανε καί κάνει, δηλαδή, ο Θεός γιά τήν σωτηρία τού ανθρώπου καί πώς διευθύνει ο Θεός τόν κόσμο καί τόν οδηγεί σέ ένα τέλος, σέ έναν σκοπό.

...

Στήν διδασκαλία τών αγίων Πατέρων φαίνεται ότι ο Θεός διευθύνει προσωπικά τόν κόσμο, αλλά καί τήν προσωπική ζωή τού κάθε ανθρώπου. Καί έτσι, όπως βλέπουμε τόν Θεό μέσα στήν Αγία Γραφή, τό ίδιο μπορούμε νά δούμε τόν Θεό μέσα στήν κτίση καί τήν ιστορία. Μελετώντας κανείς τά διάφορα γεγονότα καί κυρίως τά προσωπικά του γεγονότα, αυτά πού έχουν σχέση μέ τήν προσωπική του ζωή, μπορεί νά διαπιστώση ότι κάτω από κάθε γεγονός κρύβεται η αγάπη τού Θεού. Έτσι, υπάρχουν γεγονότα πού σέ μάς φαίνονται ως αποτυχία, καί όμως αργότερα αποδεικνύονται ότι ήταν επιτυχία. Καί υπάρχουν ανθρώπινες επιτυχίες πού αργότερα αποδεικνύονται ότι ήταν πραγματικά αποτυχίες. Ο Θεός δι' όλων αυτών διευθύνει τήν ιστορία καί τήν ζωή μας.

Όμως δέν είναι εύκολο νά διακρίνη κανείς τόν Θεό μέσα στήν κτίση καί τήν ιστορία. Απαιτείται καθαρότητα, τήν οποία διαθέτουν μερικά πρόσωπα, πού έχουν φθάσει στήν κατάσταση τού φωτισμού καί τής θεωρίας....

...

Έτσι, λοιπόν, τίποτε δέν είναι τυχαίο. Δέν μπορούμε νά θεωρούμε τήν ζωή μας καί τήν ζωή τού κόσμου ως προϊόν καί αποτέλεσμα τύχης, αλλά ως αποτέλεσμα τής αγάπης τού Θεού.

(Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ιεροθέου, Ο Βλέπων)

Στήν διδασκαλία τοῦ Ἰσλάμ γίνεται λόγος γιά ἕναν Θεό, πού δέν ἔχει υἱό. Τονίζεται, λοιπόν, ἡ μοναδικότητα καί τό ἀπρόσιτο τοῦ Θεοῦ. Δέν μπορεῖ ὁ Θεός νά ἔχη υἱόν καί θυγατέρα. Στό τζάμι τοῦ Ὀμάρ στά Ἱεροσόλυμα εἶναι γραμμένη ἡ ἐντολή: «Πιστοί νά ξέρετε ὅτι ὁ Ἀλλάχ δέν ἔχει υἱόν». Στό Κοράνιο λέγεται ἐπανειλημμένως: «Ὁ Θεός σου εἶναι εἷς καί μόνος, δέν ὑπάρχει (ἕτερος) Θεός πλήν αὐτοῦ, τοῦ οἰκτίρμονος καί ἐλεήμονος». Ἡ διδασκαλία τοῦ Κορανίου πάνω στό θέμα αὐτό συνοψίζεται στό ἑξῆς, «Εἶπε• εἷς καί μόνος εἶναι ὁ Θεός, ὁ Θεός ὁ αἰώνιος. Δέν ἐγέννησε (τέκνα) οὐδέ ἐγεννήθη καί οὐδέν ὄν ὁμοιάζει πρός αὐτόν».

(….)

Στήν ὀρθόδοξη διδασκαλία κάνουμε λόγο γιά τήν τριαδικότητα τοῦ Θεοῦ, γιά τά τρία πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος, πού ἀποτελοῦν ἰδιαίτερες ὑποστάσεις. Ἡ ὑπόσταση εἶναι οὐσία μέ τό χαρακτηριστικό ἰδίωμα. Καί τά τρία πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος εἶναι Θεοί. Δέν καταργεῖται ἡ μονοθεΐα, ἀκριβῶς γιατί τά πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος ἔχουν τήν ἴδια ἄκτιστη οὐσία καί γιατί ὁ Υἱός γεννήθηκε πρό χρόνων αἰωνίων ἀπό τόν Πατέρα, καί τό Ἅγιον Πνεῦμα ἐκπορεύεται ἀπό τόν Πατέρα καί στέλλεται διά τοῦ Υἱοῦ. Τά πρόσωπα δέν καταργοῦν τήν μία καί ἑνιαία οὐσία, οὔτε ἡ οὐσία διασπᾶται μέ τήν ὕπαρξη τῶν προσώπων. Ἐπίσης στήν Ὀρθοδοξία κάνουμε λόγο γιά τήν οὐσία καί τίς ἄκτιστες ἐνέργειες, μέ τίς ὁποῖες ὁ Θεός ἔρχεται σέ ἐπαφή καί κοινωνία μέ τά κτίσματα. Διά τῆς ἀκτίστου θεοποιοῦ ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά ἐπιτύχη τήν θέωση, τήν πραγματική σχέση μέ τόν Θεό.

Ναυπάκτου Ἱεροθέου: γέννημα καί θρέμμα Ρωμηοί

[...] Κι ἔτσι ἀποφάσισα νά συναντήσω τόν Κώτα ἀπό τήΡούλια [...]
Ἐπῆγα ἐκεῖ μεσάνυχτα. Καθήσαμε μαζί ὅλη τή νύχτα καί μιλούσαμε. Τοῦ ἔλεγα: Ἐσεῖς εἴσαστε Ἕλληνες ἀπό τήν ἐποχή τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, καί πέρασαν οἱ Σλάβοι καί σᾶς ἐξεσλάβωσαν. Ἡ μορφή σας εἶναι ἑλληνική καί ἡ γῆ πού πατοῦμε εἶναι ἑλληνική. Τό μαρτυροῦνε τά ἀγάλματα πού εἶναι κρυμμένα μέσα της. Καί αὐτά εἶναι ἑλληνικά, καί τά νομίσματα πού βρίσκομε εἶναι ἑλληνικά, κι οἱ ἐπιγραφές εἶναι ἑλληνικές. Ἔπειτα ἡἘκκλησία μας καί τό Πατριαρχεῖο ἐπρωτοστάτησαν πάντοτε στήν ἐλευθερία.

(Γερμανός Καραβαγγέλης)

Ἡ Κυβέρνηση τῶν Ἀθηνῶν ἐξαρτοῦσε τήν ἐπιβίωσή της ἀπό τήν βοήθεια τῶν Δυτικῶν Δυνάμεων. Ἦταν ἐντελῶς ἐξαρτημένη καί ὅπως φάνηκε, εἰδικά οἱ Ἄγγλοι δέν ἤθελαν νά ἐνοχληθεῖ ὁ Τίτο, μέ τήν ἐλπίδα ὅτι θά ἔκανε αὐτό πού τελικά ἔκανε. Δηλαδή νά διακόψει τίς σχέσεις του μέτήν Μόσχα. Γι’ αὐτόν τόν λόγο οἱ ἑλληνικές κυβερνήσεις δέν διαμαρτυρήθηκαν τότε, ἐνῶ ὅλος ὁ κόσμος γνώριζε ὅτι μέ τό ὄνομα αὐτό ὁ Γιουγκοσλαῦος ἡγέτης δημιουργοῦσε τόν Δούρειο Ἵππο γιά νά ἐπαναλάβει αὐτό πού ἔκανε ὡς ἄνθρωπος τῆς Κομμουνιστικῆς Διεθνοῦς. Δηλαδή τήν δημιουργία τῆς Μακεδονίας τοῦ Αἰγαίου.

(Μίκης Θεοδωράκης πρός Σκοπιανό καλλιτέχνη)

"...Ἐπεκύρωσε δὲ καὶ τοὺς ὅρους οἱ ὁποῖοι ψηφίσθηκαν στὶς Συνόδους, ὥστε νὰ μὴ μποροῦν οἱ κυβερνῆτες τῶν ἐπαρχιῶν νὰ ἀκυρώνουν τὶς ἀποφάσεις. Διότι φρονοῦσε ὅτι οἱ Ἀρχιερεῖς εἶναι δοκιμώτεροι ἀπὸ κάθε διοικητῆ.

Πολυάριθμα μέτρα ἔλαβε ὑπὲρ τῶν ὑπηκόων τοῦ... Τί χρειάζεται τώρα νὰ διηγηθοῦμε πῶς, ὡς ὑπηρέτης προσκολλημένος στὸν ὕψιστο Θεό, ἠσχολεῖτο ἀπὸ πρωΐας ἕως ἑσπέρας μὲ τὸ ποίους ἀνθρώπους νὰ εὐεργετήση καὶ πῶς νὰ κατανείμη τὶς καλωσύνες ἰσοδικαίως καὶ κοινῶς;

Στὶς Ἐκκλησίες δὲ τοῦ Θεοῦ παρεῖχε ἰδιαιτέρως πολλὲς δωρεές, προσφέροντας ἀλλοῦ μὲν ἀγροὺς ἀλλοῦ δὲ σιτάρι γιὰ διανομὴ σὲ πτωχοὺς ἄνδρες, ὀρφανά, παιδιὰ καὶ χῆρες γυναῖκες. Προνοοῦσε ἀκόμη μὲ πολλὴ φροντίδα γιὰ τὴν ἐξασφάλιση ἐνδυμάτων γιὰ τοὺς γυμνοὺς καὶ ρακένδυτους.

Κατ' ἐξοχὴν δὲ τιμοῦσε ἐκείνους οἱ ὁποῖοι εἶχαν ἀφιερώσει τὴν ζωή τους στὴν κατὰ Θεὸ φιλοσοφία. Τὸν χορὸ μάλιστα τῶν παρθένων σχεδὸν ἐλάτρευε, πεπεισμένος ὅτι στὶς ψυχὲς αὐτῶν τῶν προσώπων κατοικεῖ ὁ ἴδιος ὁ Θεὸς στὸν ὁποῖο ἀφιερώθηκαν.

Αὐτὸς δὲ ὁ ἴδιος, καλλιεργῶντας τὴν διάνοιά του μὲ τοὺς ἐνθέους λόγους, περνοῦσε τὶς νυχτερινὲς ὧρες ἄγρυπνος, συντάσσοντας δὲ λόγους ἀνέτως ἐμφανιζόταν συχνὰ πρὸς ἐκφώνησή τους, φρονῶντας ὅτι ἁρμόζει νὰ κυβερνᾶ τοὺς πολῖτες μὲ παιδευτικὸ λόγο καὶ νὰ καταστήση ὅλη τὴν βασιλεία τοῦ λογική...

Κάποτε, παραλαμβάνοντας ἕναν ἀπὸ τοὺς ἀξιωματούχους του, τοῦ εἶπε: "μέχρις ποιοῦ σημείου, ὦ ἐσύ, θὰ προωθήσουμε τὴν ἀπληστία;". Ἔπειτα ἀφοῦ χάραξε στὸ ἔδαφος μὲ τὸ δόρυ ποὺ κρατοῦσε στὰ χέρια του τὰ μέτρα τοῦ ἀναστήματος ἀνδρός, εἶπε: "καὶ ὅλο τὸν πλοῦτο τοῦ κόσμου ἂν κερδίσης καὶ ὁλόκληρη τὴν γῆ ἂν ἀποκτήσης, δὲν θὰ παραλάβης μαζί σου τίποτε περισσότερο ἀπὸ αὐτὸ τὸ κομμάτι γῆς, ἂν τὸ ἐπιτύχης καὶ αὐτό"".

Εὐσεβείου Καισαρείας, Εἰς τὸν βίον Κωνσταντίνου Βασιλέως.

Στήν πρόσφατη Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος (Ὀκτώβριος 2016), πού συζητήσαμε τό μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν στά Σχολεῖα, πολλοί Ἱεράρχες ἐπέμεναν νά ἀποδεχθῶ τήν πρόταση νά συγκαταλέγομαι στήν Ἐπιτροπή πού θά κάνη διάλογο μέ τό Ἰνστιτοῦτο Ἐκπαιδευτικῆς Πολιτικῆς γιά τό νέο Πρόγραμμα Σπουδῶν πού ἔχει εἰσαχθῆ στά Σχολεῖα τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπικράτειας καί γιά τά βιβλία τά ὁποῖα θά συγγραφοῦν.

Μέ πολλή λύπη ἀρνήθηκα νά συμμετάσχω σέ αὐτήν τήν Ἐπιτροπή, ὄχι ἀπό κάποια ἀντίδραση, ἀλλά γιατί διαπίστωσα ὅτι δέν ὑπάρχει σαφής εἰκόνα πάνω στό θέμα αὐτό, καί ἕνας διάλογος πού θά γίνη σέ ἄλλη βάση θά εἶναι ἀτελέσφορος.

Ἔχω μελετήσει ἐπισταμένως πάρα πολλά κείμενα, ἤτοι τόν ὀγκώδη φάκελλο ἀπό τίς Συνεδριάσεις τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου τῶν τελευταίων ἐτῶν, τά ὑπάρχοντα βιβλία καί τό νέο Πρόγραμμα Σπουδῶν, ἀλλά καί κείμενα πού προῆλθαν ἀπό τό Ἰνστιτοῦτο Ἐκπαιδευτικῆς Πολιτικῆς, τούς ἐμπειρογνώμονες τοῦ Ὑπουργείου, τήν Πανελλήνια Ἕνωση Θεολόγων καί τήν Ἕνωση Θεολόγων Καιρός, διατριβές, γνωμοδοτήσεις νομικῶν καί πανεπιστημιακῶν, ἀποφάσεις τῶν Θεολογικῶν Σχολῶν κλπ.

Παρατήρησα ὅτι ἡ Πολιτεία εἶχε ἕνα συγκεκριμένο στόχο, τόν ὁποῖον ἐφήρμοζε, τόν ὁποῖο παρακολουθοῦσε καί τελικά τόν ὑλοποίησε ἄσχετα ἀπό τίς ἀλλαγές στά Κυβερνητικά σχήματα καί στήν ἡγεσία τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας.  
.........

Ἐπειδή, ὅμως, ἤμουν εἰσηγητής καί στήν Διαρκῆ Ἱερά Σύνοδο (Ἰαν. 2016) καί στήν Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος (Μάρτιος 2016), ὅπου ἐλήφθη καθαρή ἀπόφαση, εἶχα τήν ἄποψη ὅτι δέν πρέπει νά γίνη νέος ἀτελέσφορος διάλογος καί γι’ αὐτό δέν ἀποδέχθηκα νά συμμετάσχω σέ ἕναν διάλογο, ὁ ὁποῖος δέν θά εὐδοκιμήση ὅσον ἀφορᾶ τίς ἀποφάσεις τῆς Ἐκκλησίας.

(Ναυπάκτου Ἱερόθεος, Ἀνάτυπο γιά τά Θρησκευτικά, Ὀκτώβριος 2016)

Ὁ Χριστὸς προσέφερε τὴ θεία Του ζωὴ σ' αὐτοὺς ποὺ εἶναι πλασμένοι κατ' εἰκόνα Του, ἀλλὰ ἔλαβε ὡς ἀπάντηση τὸ μῖσος. Σήμερα, μετὰ ἀπὸ δύο χιλιάδες χρόνια Χριστιανισμοῦ, τί βλέπουμε; Ὁ σύγχρονος κόσμος χάνει ὅλο καὶ περισσότερο τὸν Χριστό, τὴν ζωὴ τὴν αἰώνιο. Τὸ βαθὺ σκοτάδι τῶν ἁμαρτωλῶν παθῶν, τὸ μῖσος, ἡ καταδυνάστευση, οἱ πόλεμοι ὅλων τῶν εἰδῶν, διαμορφώνουν τὴ γήινη ὕπαρξή μας. Στὴν προκειμένη κατάσταση ὁ Χριστὸς δίνει σ' αὐτοὺς ποὺ ἀποφασίζουν νὰ Τὸν ἀκολουθήσουν τὴν ἐντολή: "Ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν". Γιατί ὁ κόσμος φοβᾶται ἕναν τέτοιο Θεό; Μπορεῖ κανεὶς νὰ βρεῖ καλύτερη ἀρχὴ ἀπὸ αὐτή: "Εὐλογεῖτε τοὺς καταρωμένους ὑμᾶς, ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν";

(Γέροντος Σωφρονίου Σαχάρωφ)

Εἴθε νά βιώνουμε τόν Μυστικό Δεῖπνο τῆς θείας Λειτουργίας, "ὡς πορεία ἀναβάσεως στό Ὑπερῶο τῆς Ἱερουσαλήμ, τήν Γεθσημανή καί τόν Γολγοθᾶ, καταβάσεως στόν ἅδη καί ἀναβάσεως στό Ὑπερῶο τῆς Πεντηκοστῆς"· νά βιώνουμε στήν θεία Λειτουργία τό μυστήριο τοῦ Σταυροῦ καί τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ.

***

Ἡ παράδοση τῶν ἐντολῶν τῆς Καινῆς Διαθήκης, ὅπως ἔγινε καί μέ τήν Παλαιά Διαθήκη, ἐπισφραγίσθηκε μέ τόν ἔκχυση αἵματος...

Ὁ θάνατος τοῦ Χριστοῦ στόν Γολγοθᾶ καί ἡ ἔκχυση τοῦ τιμίου αἵματός Τοῦ εἶναι ἡ ἐπισφράγιση τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ πρός τό ἀνθρώπινο γένος, εἶναι ἡ ἐπισφράγιση τῆς Καινῆς Διαθήκης τοῦ Θεοῦ...

Ἀλλά ἡ Καινή Διαθήκη ἐπιφραγίσθηκε μέ ἕνα Δεῖπνο, τό Μυστικό Δεῖπνο. Ὅπως οἱ ἐπίσημοι τοῦ Ἰσραηλιτκοῦ λαοῦ ἐπάνω στό ὅρος Σινᾶ ἔφαγαν καί ἤπιαν, πεπλησμένοι χαρᾶς καί ἀγαλλιάσεως, γιά τήν παρουσίαση τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ἔτσι καί ὁ Χριστός παρέθεσε τόν Μυστικό Δεῖπνο, τό μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας, μετά τήν ἀποκάλυψη καί παράδοση τῆς Καινῆς Διαθήκης. Κατά τό Μυστικό Δεῖπνο εἶπε στούς μαθητές Τοῦ: "Λάβετε φάγετε· τοῦτό ἐστι τό σῶμά μου" (Μάρκ. ἰδ΄, 22) καί "πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες· τοῦτο γάρ ἐστι τό αἷμά μου τό τῆς καινῆς διαθήκης..." (Μάτθ. κστ΄, 28). Καί οἱ Ἀπόστολοι τελοῦσαν συνεχῶς τό μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας, γιατί ἔτσι συμμετεῖχαν στό δεῖπνο τῆς βασιλείας, τῆς Καινῆς Διαθήκης. Καί αὐτήν τήν πράξη συνεχίζει ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, ἀφοῦ ἡ θεία Εὐχαριστία εἶναι τό κέντρο τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς.

Ὁ σεσαρκωμένος Χριστός εἶναι τό κέντρο τῆς Καινῆς Διαθήκης...

Ἀλλά καί ὅσοι θέλουν νά συνδεθοῦν μέ τόν Χριστό καί νά ἀνήκουν στόν νέο λαό τῆς Χάριτος πρέπει νά ἀγωνίζωνται γιά νά γράψουν τόν νόμο τῆς Καινῆς Διαθήκης μέσα στήν καρδιά τους, καί νά συμμετέχουν στό μέγα δεῖπνο τρώγοντες τό Σῶμα Τοῦ καί πίνοντας τό Αἷμα Τοῦ. Σαφῶς φαίνεται ὅτι ἡ ἄσκηση, ἡ ἱερά ἡσυχία συνδέεται μέ τήν θεία Εὐχαριστία καί ὅλη αὐτή ἡ ζωή ἀποτελεῖ τήν πραγματική θεολογία.

(Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ἱεροθέου, "Ἡσυχία καί Θεολογία")

Τό ἔργο τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου παρομοιάζεται μέ τήν γυναίκα πού εἶχε δέκα δραχμές καί ἔχασε μία ἀπό αὐτές, ὁπότε ἄναψε λύχνο, σάρωσε-σκούπισε τό σπίτι καί ἀναζητοῦσε μέ ἐπιμέλεια νά βρῆ τήν χαμένη δραχμή. Καί ὅταν τήν βρῆκε, φώναξε τίς φίλες καί τίς γειτόνισσές της καί τούς εἶπε: «Συγχάρητέ μοι ὅτι εὗρον τήν δραχμήν ἥν ἀπώλεσα». Καί λέγοντας αὐτήν τήν παροιμία ὁ Χριστός διαβεβαιώνει τούς ἀκροατές ὅτι «χαρά γίνεται ἐνώπιον τῶν ἀγγέλων τοῦ Θεοῦ ἐπί ἑνί ἁμαρτωλῷ μετανοοῦντι».

Μέ τήν δραχμή νοεῖται ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου καί γενικότερα ὁ ἄνθρωπος ὁ ὁποῖος δημιουργήθηκε ἀπό τόν Θεό νά εἶναι κατ’ εἰκόνα Του. Ἡ δραχμή ἦταν νόμισμα ἀργυροῦν καί πάνω της εἶχε «χαρακτῆρας βασιλικούς», κατά τόν ἅγιο Κύριλλο Ἀλεξανδρείας. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι «ἡ βασιλική εἰκών», κατά τόν ἱερό Θεοφύλακτο καί «ὅτι κατ’ εἰκόνα γεγόναμεν τήν βασιλικήν, τοὐτέστι τήν τοῦ ἐπί πάντας Θεοῦ», κατά τόν ἅγιο Κύριλλο Ἀλεξανδρείας. Ὅταν, ὅμως, ὁ ἄνθρωπος ἀπομακρύνθηκε ἀπό τόν Θεό καί περιέπεσε στόν τόπο τῶν ἀκαθαρσιῶν, ὁ Χριστός, πού εἶναι τό πρωτότυπο τῆς δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου, ὁμοιάζει μέ τήν γυναίκα πού ἄναψε λύχνο γιά νά βρῆ τόν ἄνθρωπο.

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος γράφει ὅτι ὁ Ἴδιος ὁ Χριστός ἄναψε λύχνο, δηλαδή ἄναψε «τήν ἑαυτοῦ σάρκα» καί σκούπισε τήν οἰκία, ἤτοι «τῆς ἁμαρτίας τόν κόσμον ἀποκαθαίρων» καί ἀναζήτησε τήν δραχμή, «τήν βασιλικήν εἰκόνα συγκεχωσμένην τοῖς πάθεσι».…

Ἡ ἐνανθρώπηση τοῦ Χριστοῦ εἶναι φῶς πού ἔπεσε στόν κόσμο, κάθαρση τοῦ κόσμου καί εὕρεση τοῦ βασιλικοῦ νομίσματος. Σέ αὐτό συνετέλεσε ἡ Θεοτόκος Μαρία, γι’ αὐτό ὁ ἅγιος Μόδεστος Ἱεροσολύμων λέγει ὅτι «δι’ αὐτῆς εὕρηται ἡ βροτογενής δραχμή», δηλαδή ἡ χαμένη ἀνθρώπινη φύση βρέθηκε καί σώθηκε. Αὐτή ἔδωσε τήν σάρκα της στόν Χριστό, τήν ὁποία Ἐκεῖνος πυρπόλησε, τήν θέωσε καί δι’ αὐτῆς φώτισε ὅλο τόν κόσμο.

Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ἱεροθέου: Οἱ Θεομητορικές Ἑορτές

«Ἐν Ἀθήναις σήμερον τῇ 23ῃ Ἰανουαρίου 1984 ἐγώ ὁ ταπεινός Ἐπίσκοπος Ἐδέσσης Καλλίνικος, κατά κόσμον Δημήτριος Γεωργίου Ποῦλος, συντάσσω τήν παροῦσαν διαθήκην μου καί ὁρίζω τά ἑξῆς:

1. Ὅταν μέ καλέσῃ ὁ Κύριος ἐπιθυμῶ νά ταφῶ εἰς Ἔδεσσαν ὄπισθεν τοῦ ἱεροῦ Ναοῦ τοῦ Κοιμητηρίου, ἄν ὑπάρχῃ θέσις. Ἄν δέν ὑπάρχῃ θέσις, εἰς οἱονδήποτε ἄλλο μέρος τοῦ Κοιμητηρίου μή ἐμφανές. Φέρετρον νά χρησιμοποιηθῇ ἁπλοῦν καί ταπεινόν. Ἁπλοῦς καί ἀπέριττος νά εἶναι καί ὁ τάφος μου καί ἐπ᾿ αὐτοῦ νά γραφῇ τό ρητόν: «Προσδοκῶ ἀνάστασιν νεκρῶν». Νά ταφῶ μέ τό ἁπλοῦν ὑφαντόν κίτρινον ἐπιτραχήλιον καί ὠμοφόριον, κατασκευῆς τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Καλογραιῶν Καλαμῶν. Οὐδείς στέφανος νά κατατεθῇ. Λόγοι ἐπικήδειοι ἤ νά μή ἐκφωνηθοῦν διόλου ἤ νά εἶναι λίαν περιωρισμένοι.

2. Ἀκίνητον περιουσίαν δέν ἔχω. Χρήματα δέν ἔχω. Ἄν εὑρεθοῦν ὀλίγα χιλιόδραχμα νά κατατεθοῦν εἰς τό Γενικόν Φιλόπτωχον Ταμεῖον τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως.

3. Ἡ βιβλιοθήκη μου νά μείνῃ εἰς τήν Ἱεράν Μητρόπολιν….

4. Ἐκ τῶν ἀρχιερατικῶν μου στολῶν…....

Αἰτοῦμαι συγγνώμην παρά πάντων ὅσους τυχόν ἐπίκρανα καθ᾿ ὅλον τόν βίον μου καί συγχωρῶ καί ἐγώ ἀπό καρδίας πάντας τούς καθ᾿ οἱονδήποτε τρόπον λυπήσαντάς με. Ἐκφράζω τήν βαθυτάτην εὐγνωμοσύνην μου πρός τούς συνεργάτας μου καί τούς κατά σάρκα καί πνεῦμα ἀδελφούς μου διά πᾶν ὅ,τι προσέφερον εἰς τήν ταπεινότητά μου. Ἰδιαιτέρως εὐχαριστῶ τόν ἀδελφόν μου Κωνσταντῖνον μέ τόν τίμιον ἱδρῶτα τοῦ ὁποίου ἐσπούδασα. Κύριος ὁ Θεός δώῃ αὐτοῖς κατά τήν καρδίαν αὐτῶν..... Ἐπίσης ἐκφράζω τάς ὁλοψύχους εὐχαριστίας μου πρός τόν ἱερόν Κλῆρον καί τόν εὐσεβῆ λαόν τῆς ἀκριτικῆς Ἐπισκοπῆς μου. Πολλοί ἐκ τῶν Κληρικῶν ἤξιζον τιμητικῶν ὀφφικίων, ἀλλ᾿ ἀνέβαλον τήν ἀπονομήν τούτων δι᾿ εὐθετώτερον χρόνον. Ἐλπίζω νά προλάβω νά ἀποδώσω τήν ὀφειλομένην εἰς αὐτούς τιμήν. …

Τό ἔλεος τοῦ Κυρίου ἄς μέ συνοδεύῃ κατά τήν ἐκ τοῦ ματαίου τούτου κόσμου ἐκδημίαν μου».

(Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ἱεροθέου: Καλλίνικος Μητροπολίτης Ἐδέσσης)

Ἡ θεολογικὴ ἀρχὴ ὅτι τὰ παιδιὰ εἶναι δῶρα Θεοῦ καὶ πρέπει νὰ πραγματοποιήσουν τὸν σκοπὸ τῆς δημιουργίας τους δίνει ἕνα ἄλλο περιεχόμενο στὴν διαπαιδαγώγησή τους. Συνδέουμε τὰ παιδιὰ μὲ τὴν Ἐκκλησία, δηλαδὴ μὲ τὴν μυστηριακὴ καὶ λατρευτικὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας καὶ μὲ τοὺς Πνευματικοὺς Πατέρες, ὥστε τὰ παιδιὰ νὰ εἰσέλθουν στὸν δρόμο ποῦ τὰ ὁδηγεῖ στὴν ἕνωσή τους μὲ τὸν Θεό.

Καθὼς τὸ παιδάκι εἶναι μικρό, ὅπως βλέπω τὰ χαριτωμένα αὐτὰ παιδάκια ἐδῶ μπροστά μου, νὰ τοῦ λέη ἱστορίες Ἁγίων. Ὑπάρχουν γονεῖς οἱ ὁποῖοι λένε στὰ παιδιά τους μερικὰ παραμύθια. Ἐμεῖς δὲν πρέπει νὰ λέμε παραμύθια, πρέπει νὰ διηγούμαστε τὴν ζωὴ τοῦ Ἁγίου τῆς ἡμέρας ἢ κάποιων Ἁγίων. Καὶ αὐτὰ ποῦ ἀκοῦνε τὰ παιδιὰ ἀπὸ τὴν ζωὴ τῶν Ἁγίων μπαίνουν μέσα βαθιὰ στὴν καρδιά τους καὶ δὲν τὰ ξεχνοῦν ποτέ. Καὶ κυρίως αὐτὰ ποῦ ἀκοῦνε τὰ παιδιὰ στὴν μικρὴ τρυφερή τους ἡλικία, αὐτὰ θὰ παίξουν πολὺ μεγάλο ρόλο σ’ ὅλη τους τὴν ζωή.

Ἐπίσης, πρέπει νὰ μάθουν οἱ γονεῖς στὰ παιδιά τους, ὅσο εἶναι μικρά, νὰ προσεύχωνται μὲ τὴν εὐχή: «Κύριε, Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν μέ...». Λέω στὰ μικρὰ παιδιά, πρὶν κοιμηθοῦν τὸ βράδυ, νὰ λένε 10-15 φορὲς τὸ «Κύριε, Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν μέ...», καὶ μετὰ νὰ κοιμηθοῦν. Καὶ ὅταν ξυπνᾶνε ἀπὸ τὸν ὕπνο, πάλι νὰ λένε 10-15 φορὲς τὴν προσευχὴ αὐτή.

Εἶναι σίγουρο ὅτι, ὅταν μάθουμε τὸ παιδὶ ἀπὸ μικρὸ νὰ εἶναι στὴν Ἐκκλησία, νὰ προσεύχεται καὶ νὰ ἀκούη τοὺς βίους τῶν Ἁγίων, θὰ εἶναι πάντα μέσα στὴν Ἐκκλησία. Δηλαδή, μέσα στὴν καρδιά του βάζουμε ἕναν μαγνήτη ποῦ τραβάει τὸ παιδὶ συνέχεια μέσα στὴν Ἐκκλησία. Καί, ἂν τὸ παιδὶ κάποια στιγμὴ θὰ κάνη μιὰ μεγάλη ἁμαρτία, πολὺ γρήγορα θὰ μετανοήση.

(Ναυπάκτου Ἰερόθεος: Λόγοι καὶ Διάλογοι).

… Η νεότητα, κυρίως η εφηβεία, είναι μια επαναστατημένη περίοδος στην ζωή των ανθρώπων. Όλοι έχουμε περάσει από αυτήν την ηλικία και γνωρίζουμε τις μεγάλες δυσκολίες. Ο ιερός Χρυσόστομος παρατηρεί: «η νεότητα είναι μια δύσκολη ηλικία, που είναι ασταθής, που εξαπατάται εύκολα, επιρρεπής στην πτώση και που απαιτεί πολύ δυνατά χαλινάρια». Αλλού γράφει: «Η νεότητα είναι άγριο πράγμα και γι’ αυτό έχει ανάγκη από πολλούς επιστάτας, δασκάλους, παιδαγωγούς, ακολούθους, φροντιστές. Να είσαι ευχαριστημένος, αν με τόσα μέσα κατορθώσεις να επιβληθείς σ’ αυτήν, γιατί η νεότητα μοιάζει με άλογο αδάμαστο και θηρίο ατίθασο».

Είναι άξιον παρατηρήσεως ότι χρειάζεται συνεργασία μεταξύ των φορέων της αγωγής και, κατά το δυνατόν, να υπάρχη ενιαία αντιμετώπιση των θεμάτων, γιατί αν δεν γίνεται αυτό, τότε δημιουργούνται πολλά ερωτηματικά στην ψυχή των παιδιών. Οι γονείς, οι δάσκαλοι, η κοινωνία, οι εξουσιάζοντες, οι προγραμματιστές της φιλοσοφίας, της παιδείας, η Εκκλησία με τους Ποιμένες πρέπει να ενδιαφέρονται και να συνεργάζονται από κοινού για την σωστή και ολοκληρωμένη αγωγή των παιδιών.

Δύο εικόνες χρησιμοποιεί ο ιερός Χρυσόστομος για να δείξη την αγριότητα της φύσεως στην νεανική ηλικία, όταν αναπτύσσονται όλες οι δυνάμεις ψυχικές και σωματικές.

Η πρώτη είναι η εικόνα του αλόγου που περιφέρεται δεξιά και αριστερά...

Η δεύτερη εικόνα είναι της άγριας θάλασσας. «Μέσα απ' αυτήν την (παιδική) ηλικία έρχεται η θάλασσα του εφήβου στην οποία πνέουν ισχυροί άνεμοι, όπως στο Αιγαίο γιατί μέσα μας αυξάνουν οι επιθυμίες. Αυτή η ηλικία είναι η πιο δύσκολη...».

Γι’ αυτό χρειάζονται έμπειροι παιδαγωγοί, έμπειροι κυβερνήτες της νεαρής αυτής ηλικίας.

(Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ιεροθέου, «Η ιατρική εν Πνεύματι επιστήμη»)

Δέν εἶναι δυνατόν στόν δικό μας χῶρο νά γίνεται συνεχῶς λόγος γιά τόν κίνδυνο τοῦ ἐθνικισμοῦ καί νά τονίζεται –καλῶς ἤ κακῶς- ἡ ἀποδέσμευση ἀπό τήν προβληματική τοῦ ἐθνικισμοῦ, ὅταν ὅλοι οἱ λαοί πού μᾶς περιβάλλουν εἶναι φανατικοί ἐθνικιστές. Δέν εἶναι παράδοξο τό φαινόμενο ἐμεῖς νά διακατεχόμαστε ἀπό διεθνιστικές ἰδέες, νά ἀναφερόμαστε ἀφηρημένα σέ κάποιο τρόπο ζωῆς, τήν στιγμή κατά τήν ὁποία κινδυνεύουμε νά ἀφανιστοῦμε καί ὡς ἔθνος, δηλαδή νά χάσουμε ὅλα ἐκεῖνα τά στοιχεῖα πού χαρακτηρίζουν τό ἔθνος, ἀπό τήν φανατική ἐθνικιστική ἐπιθετικότητα ἄλλων λαῶν πού μᾶς περιβάλλουν;[…]

Θα προσπαθήσω να ἀντιμετωπίσω τό πρόβλημα αὐτό μέσα ἀπό μερικές πλευρές πού δεν τονίζονται σήμερα ὅσο πρέπειι[…]

Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι ὑπερεθνική καί ἑπομένως ἀναίρεση τοῦ ἐθνικισμοῦ καί τοῦ φυλετισμοῦ. Καί ὅταν γίνεται λόγος γιά Ρωμηοσύνη πρέπει νά τίθεται μέσα σέ αὐτά τά πλαίσια, ἀφοῦ ξέρουμε καλά ὅτι κατά τήν διάρκεια τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας ἡ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας διαδραμάτισε σπουδαῖο ρόλο σέ αὐτήν. Αὐτό σημαίνει ὅτι ἡ Ρωμηοσύνη δέν εἶναι ἰδεολογία οὔτε ἕνας ἰδιότυπος ἐθνικισμός, ἀφοῦ ἐπηρεαζομένη ἀπό τήν Ἐκκλησία εἶναι ὑπερεθνική. Ἡ παρατήρηση αὐτή μας ὁδηγεῖ σέ μία δεύτερη ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μπορεῖ νά ζῆ σέ ὅλα τά μήκη καί τά πλάτη τῆς γῆς, σέ ὁλόκληρη τήν οἰκουμένη, μπορεῖ νά προσλαμβάνη τόν ἄνθρωπο κάθε χώρας καί κάθε ἐποχῆς καί νά τόν ὁδηγῆ στήν θέωση. Ἑπομένως, ὅταν κάνω λόγο γιά τήν Ρωμηοσύνη, τήν ἐννοῶ ὡς ἕναν τρόπο ζωῆς, ὡς ἕνα μοντέλο καί πρότυπο πού μπορεῖ νά βιωθῆ παντοῦ. Αὐτά πρέπει νά τονίζωνται γιατί εἶναι ἐνδεχόμενο νά βλέπουμε τήν Ρωμηοσύνη μέσα ἀπό ἐθνικιστικά πλαίσια, ἐνῶ πολεμοῦμε καί ἀρνούμαστε τόν ἐθνικισμό.

Ναυπάκτου Ἱεροθέου: γέννημα καί θρέμμα Ρωμηοί

Ἡ Ἐκκλησία εἶναι Σῶμα Χριστοῦ καί κοινωνία θεώσεως. Οἱ ἰδιότητες τῆς Ἐκκλησίας εἶναι: «μία, ἁγία, καθολική καί ἀποστολική» καί δέν εἶναι ἀνεξάρτητες μεταξύ τους, Ἡ μία προϋποθέτει τήν ἄλλη.

Ἄν ὑπάρχη ἕνα φλέγον θέμα καί μιά μεγάλη σύγχρονη ἀνάγκη αὐτή εἶναι ἡ ἀπόκτηση ἐκκλησιαστικοῦ φρονήματος. Τό φρόνημά μας πρέπει νά διαποτισθῆ ἀπό τό φρόνημα τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ σκέψη, ἡ ζωή, ἡ ἀναστροφή, ἡ ἐπιθυμία, ἡ βούλησή μας νά ἀλλοιωθοῦν ἀπό τήν καλή ἀλλοίωση τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς. [...].

Τό ἐκκλησιαστικό φρόνημα συνδέεται μέ τήν πνευματική ὁλοκλήρωση τοῦ ἀνθρώπου, πού συνίσταται στήν μέθεξη τῆς καθαρτικῆς, φωτιστικῆς καί θεοποιοῦ ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ.

Ἄν ὑπάρχη σήμερα μιά μεγάλη αἵρεση, εἶναι ἡ λεγόμενη ἐκκλησιολογική αἵρεση. Καί αὐτή πρέπει νά ἀντιμετωπισθῆ ἀπό τούς Ποιμένες τῆς Ἐκκλησίας. Σήμερα ὑπάρχει μεγάλη σύγχυση γιά τό τί εἶναι Ἐκκλησία καί ποιά εἶναι τά πραγματικά της μέλη. Μερικοί Συγχέουν ἤ ταυτίζουν τήν Ἐκκλησία μέ ἄλλες ἀνθρώπινες Παραδόσεις, νομίζουν ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι διεσπασμένη καί τεμαχισμένη καί, ἀκόμη, ἀγνοοῦν τόν ἐκκλησιαστικό τρόπο σωτηρίας. Ἔτσι ὑφίσταται σύγχυση γύρω ἀπό τό μεγάλο αὐτό θέμα.

Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἕνα μυστήριο. Συνδεδεμένη μέ τόν Χριστό καί ἀποτελοῦσα τό Σῶμα Του, δέν εἶναι μιά ἀνθρώπινη ὀργάνωση ἀλλά ὁ Θεανθρώπινος Ὀργανισμός. Συγχρόνως ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι, ὅπως συνήθως λέγεται, τό μυστικό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά τό πραγματικό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, ἀφοῦ οἱ Χριστιανοί, πού εἶναι τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας, εἶναι τά πραγματικά μέλη τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ.

Ναυπάκτου Ἱερόθεος, Ἐκκλησιαστικό Φρόνημα, 1990 καί Ἡμερολόγιο Ἱερᾶς Μητροπόλεως 2017

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ὑποστηρίζει ὀρθόδοξα ὅτι ἡ ἀλήθεια ταυτίζεται ἀπόλυτα μέ τήν Ἐκκλησία. Γράφει χαρακτηριστικά: «Οἱ τῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας τῆς ἀληθείας εἰσί • καί οἱ μή τῆς ἀληθείας ὄντες, οὐδέ τῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας εἰσί ». Ἀλήθεια εἶναι τόσο ἡ ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ ὅσο καί ἡ μέθεξη ἀπό τόν ἄνθρωπο τῆς θεοποιοῦ Χάριτος τοῦ Θεοῦ. Καί αὐτή ἡ ἀλήθεια ταυτίζεται καί συνδέεται μέ τήν Ἐκκλησία. Ὅποιος, λοιπόν, ἐκπίπτει ἀπό τήν πραγματική βίωση τῆς ἀλήθειας, ὅποιος διακόπτει τόν σύνδεσμό του μέ τήν ἀλήθεια, αὐτός ἐκπίπτει καί ἀπό τήν Ἐκκλησία.

Ἡ τοποθέτηση αὐτή φαίνεται σέ πολλά κείμενα τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ. Θά ἤθελα ἐδῶ νά μνημονεύσω ἕνα ὁμολογιακό κείμενο τοῦ Ἁγίου, στό ὁποῖο μεταξύ τῶν ἄλλων γράφονται καί τά ἑξῆς: «Στέργομεν πάσας τάς ἐκκλησιαστικάς παραδόσεις ἐγγράφους τε καί ἀγράφους καί πρό πάντων τήν μυστικωτάτην τε καί πανίερον τελετήν καί κοινωνίαν καί σύναξιν», δηλαδή τήν θεία Εὐχαριστία, διά τῆς ὁποίας ἀξιωνόμαστε τῆς κοινωνίας τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ. Καί στήν συνέχεια γράφει: «Πάντας τούς μή ὁμολογοῦντας καί πιστεύοντας ὡς τό πνεῦμα τό ἅγιον προεμήνυσε διά τῶν προφητῶν, ὡς ὁ Κύριος ἐθέσπισε διά σαρκός ἡμῖν ἐπιφανείς, ὡς οἱ ἀπόστολοι ἐκήρυξαν πεμφθέντες ὑπ’ αὐτοῦ, ὡς οἱ πατέρες ἡμῶν καί διάδοχοι αὐτῶν ἐδίδαξαν ἡμᾶς, ἀλλ’ αἱρέσεως ἰδίας ἤ ἄρξαντας ἤ τοῖς κακῶς ἄρξασιν εἰς τέλος ἐπηκολουθηκότας, ἀποβαλλόμεθα καί ἀναθέματι καθυποβάλλομεν».

Στό ἀποκαλυπτικό αὐτό κείμενο φαίνεται ὅτι ταυτίζεται ἡ ἀποκάλυψη πού δόθηκε διά τοῦ Χριστοῦ, διά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, στούς Προφῆτες, τούς Ἀποστόλους καί τούς Πατέρες.

(Ναυπάκτου Ἱεροθέου: Ἐκκλησία καί Ἐκκλησιαστικό Φρόνημα)

Ὁ Θεοφιλέστατος συνεπίσκοπος Ρηγίνος καὶ οἱ θεοφιλέστατοι μαζὶ μ' αὐτὸν Ἐπίσκοποι τῆς ἐπαρχίας τῆς Κύπρου Ζήνων καὶ Εὐάγριος, ἀνάγγειλαν πρᾶγμα νεωτεριστικὸ ποὺ ἔρχεται σὲ ἀντίθεση μὲ τοὺς ἐκκλησιαστικοὺς θεσμοὺς καὶ τοὺς Κανόνες τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων καὶ ποὺ ἀφορᾶ τὴν ἐλευθερία ὅλων. Ἐξ αἰτίας αὐτοῦ, ἐπειδὴ τὰ κοινὰ πάθη χρειάζονται μεγαλύτερη θεραπεία, γιατί προκαλοῦν καὶ μεγαλύτερη βλάβη, καὶ προπάντων ἂν χωρὶς νὰ ὑπάρχη παλιὰ συνήθεια, ὥστε ὁ Ἐπίσκοπος τῆς Ἀντιόχειας νὰ τελῇ τὶς χειροτονίες στὴν Κύπρο, σύμφωνα μ' αὐτά, τὰ ὁποῖα δίδαξαν οἱ πολὺ εὐσεβεῖς ἄντρες,... οἱ Ἐπίσκοποι τῶν ἁγίων Ἐκκλησιῶν τῆς Κύπρου, ποὺ προσῆλθαν στὴν Ἁγία Σύνοδο, νὰ ἔχουν τὸ ἀνεπηρέαστο καὶ ἀβίαστο σύμφωνα μὲ τοὺς Κανόνες τῶν ὁσίων Πατέρων καὶ τὴν παλιὰ συνήθεια, τελῶντας μόνοι τους τὶς χειροτονίες τῶν εὐσεβεστάτων Ἐπισκόπων• τὸ ἴδιο νὰ τηρηθῇ καὶ στὶς ἄλλες διοικήσεις καὶ σ' ὅλες γενικὰ τὶς ἐπαρχίες, ὥστε κανένας ἀπὸ τοὺς θεοφιλεστάτους Ἐπισκόπους νὰ μὴν καταλαμβάνη ἄλλη ἐπαρχία, ἡ ὁποία δὲν τέθηκε ἄνωθεν καὶ ἐξ ἀρχῆς ὑπὸ τὴν ἐξουσία του ἢ τοὐλάχιστον ὑπὸ τὴν ἐξουσία τῶν προκατόχων του. Ἀλλὰ ἂν κάποιος κατέλαβε μία ἐπαρχία καὶ τὴν ἔκανε δική του, νὰ ἐξαναγκαστῆ νὰ τὴν δώση πίσω, γιὰ νὰ μὴν παραβαίνονται οἱ Κανόνες τῶν Πατέρων καὶ γιὰ νὰ μὴν εἰσβάλλη ἀλαζονεία κοσμικῆς ἐξουσίας μὲ τὸ πρόσχημα τῆς ἱερουργίας καὶ γιὰ νὰ μὴ μᾶς ξεφύγη ἡ ἐλευθερία, ὅταν γιὰ λίγο τὴν χάσουμε, τὴν ὁποία μᾶς δώρισε μὲ τὸ ἴδιο του τὸ αἷμα ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, ὁ ἐλευθερωτὴς ὅλων τῶν ἀνθρώπων.

Ἀποφάσισε λοιπὸν ἡ ἁγία καὶ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος νὰ διαφυλάττονται γιὰ κάθε ἐπαρχία ἀνόθευτα καὶ ἀπαραβίαστα τὰ δικαιώματα ποὺ τῆς δόθηκαν ἐξ ἀρχῆς καὶ ἄνωθεν σύμφωνα μὲ τὴν συνήθεια ποὺ ἐπικράτησε ἀπὸ παλιά... Κι ἂν κάποιος προσκομίση βασιλικὸ διάταγμα, ποὺ ἀντιτίθεται σ' ὅσα ἔχουν ὁριστεῖ τώρα, ὁλόκληρη ἡ ἁγία καὶ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος ἀποφάσισε νὰ εἶναι τοῦτο ἄκυρο.

(η΄, Γ Οἰκουμενικῆς Συνόδου).