Γράφτηκε στις .

Ἐπίσκεψη στὴν Βουλγαρία

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Ἕνας ὀρθόδοξος, ὅταν ἐπισκέπτεται ὀρθόδοξες χῶρες καὶ μάλιστα στὰ Βαλκάνια, μὲ τὶς ὁποῖες μᾶς συνδέουν πολλὰ κοινὰ γνωρίσματα, ἔχει πολλὰ νὰ παρατηρήση καὶ νὰ χαρῆ. Αὐτὸ συνέβη καὶ μὲ τὴν πρόσφατη ἐπίσκεψή μου στὴν Βουλγαρία. Τὶς τέσσερεις ἡμέρες ποὺ παρέμεινα στὴν Βουλγαρία ἀπέκτησα πάρα πολλὲς ἐμπειρίες, εἶδα ἀνθρώπους καὶ ἐπικοινώνησα μαζί τους καὶ αἰσθάνθηκα ἰδιαίτερη εὐλογία ἀπὸ τὸν Θεό. Στὴν συνέχεια, γιὰ τὴν ἐνημέρωση τῶν ἀναγνωστῶν τῆς «Ἐκκλησιαστικῆς Παρέμβασης» θὰ καταγράψω μερικὲς ἀπὸ τὶς ἐντυπώσεις μου.

1. Πρόσκληση στὸ Συνέδριο

Ὁ Μητροπολίτης Βάρνας καὶ Βελίκι Πρεσλάβας κ. Κύριλλος μὲ προσκάλεσε νὰ συμμετάσχω στὸ Διεθνὲς Ὀρθόδοξο Συνέδριο μὲ τίτλο «Ἑβδομάδα τοῦ Ὀρθοδόξου Βιβλίου», τὸ ὁποῖο πραγματοποιεῖται κάθε χρόνο στὴν Βάρνα καὶ ἐφέτος πραγματοποιήθηκε γιὰ ὄγδοη φορά. Τὸ Συνέδριο ἔγινε μεταξὺ 15-21 Μαΐου ε.ε. Ἡ Ἱερὰ Μητρόπολη Βάρνας μὲ τὴν συνεργασία νέων Κληρικῶν καὶ νέων φοιτητῶν καὶ σπουδαστῶν διοργανώνει κάθε χρόνο τὴν ἑβδομάδα τοῦ ὀρθοδόξου βιβλίου, κατὰ τὴν ὁποία ἐκθέτει ὀρθόδοξα βιβλία ποὺ ἐκδόθηκαν στὴν βουλγαρικὴ γλῶσσα, τὰ ὁποῖα κυρίως μεταφράζονται ἀπὸ ἄλλες γλῶσσες καὶ μὲ τὴν εὐκαιρία αὐτὴ κάθε μέρα διοργανώνονται σεμινάρια, ἐκδηλώσεις καὶ ὁμιλίες, μὲ θέματα ἐπίκαιρα γιὰ τὴν κοινωνία καὶ γιὰ τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Στὶς ἐκδηλώσεις αὐτὲς λαμβάνουν μέρος διάφοροι πνευματικοὶ δημιουργοί, ἐπιστήμονες καὶ θεολόγοι, ἀπὸ τὴν Βουλγαρία καὶ τὸ Ἐξωτερικό. Τὸ θέμα τῆς φετινῆς ἐκδήλωσης κατὰ τὴν Ἑβδομάδα ὀρθοδόξου βιβλίου ἦταν: «Ἡ ὀρθόδοξη πνευματικότητα στὸν σύγχρονο κόσμο». Ὅπως φαίνεται στὸν τίτλο, δύο ἦταν τὰ κύρια θέματα, ἤτοι τί εἶναι ἡ ὀρθόδοξη πνευματικότητα καὶ πὼς μπορεῖ αὐτὴ νὰ ἐπιδράση καὶ νὰ βιωθῇ στὸν σύγχρονο κόσμο.

Επίσκεψη στην Βουλγαρία

Μὲ προσκάλεσαν ἰδιαίτερα νὰ ὁμιλήσω γιὰ τὸ θέμα αὐτό, διότι ἐκτὸς τῶν ἄλλων, μεταφράσθηκαν πρόσφατα δύο βιβλία μου στὴν βουλγαρικὴ γλῶσσα, τὸ ἕνα μὲ τίτλο «Μιὰ βραδιὰ στὴν ἔρημο τοῦ Ἁγίου Ὅρους» καὶ τὸ ἄλλο μὲ τίτλο «Μικρὰ Εἴσοδος στὴν Ὀρόδοξη Πνευματικότητα». Ἐπίσης ἔχει ἤδη μεταφρασθῆ στὴν βουλγαρικὴ γλῶσσα τὸ βιβλίο μου «Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία», τὸ ὁποῖο πρόκειται σὲ λίγο καιρὸ νὰ τυπωθῇ καὶ νὰ κυκλοφορήση εὐρύτατα, πρᾶγμα τὸ ὁποῖο ἀναμένουν οἱ Βούλγαροι ἀδελφοί μας.

Θὰ πρέπη νὰ σημειωθῇ ὅτι τὸ ὅλο πρόγραμμα τῆς «Ἑβδομάδας Ὀρθοδόξου Βιβλίου» εἶχε ἐνδιαφέροντα θέματα. Μιὰ μικρὴ παρουσίαση θὰ δείξη τὸ «πνεῦμα» τῶν διοργανωτῶν της.

Τὴν Δευτέρα 15 Μαΐου ἔγινε ἡ ἔναρξη τῆς ἑβδομάδας στὴν Αἴθουσα τῶν Συνεδριῶν τοῦ Δήμου Βάρνας, ὅπου βέβαια γίνονταν καὶ ὅλες οἱ ἐκδηλώσεις. Ἐπίσης ἔγινε προβολὴ τῆς ἐπιστημονικῆς ἱστοσελίδας (site) τῆς Μητροπόλεως Βάρνας, καθὼς ἐπίσης καὶ παρουσίαση σὲ ἠλεκτρονικὴ μορφὴ τῆς ἐκδόσεως τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Ἀποστόλου Μάρκου στὴν Βουλγαρικὴ γλῶσσα, μεταφρασμένο μάλιστα στὴν σύγχρονη γλῶσσα. Ἐπίσης κάθε βράδυ γινόταν προβολὴ τοῦ ἠλεκτρονικοῦ αὐτοῦ προϊόντος ἔξω ἀπὸ τὸν Ἱερὸ Ναό, καὶ τὴν παρακολουθοῦσαν πολλοὶ ἄνθρωποι.

Τὴν Τρίτη 16 Μαΐου ἔγινε ἡ παρουσίαση ἐκ μέρους μου τῶν δύο βιβλίων ποὺ ἐκδόθηκαν καὶ τοῦ ἑνὸς ποὺ ἀναμένεται ἡ ἔκδοσή του.

Τὴν Τετάρτη 17 Μαΐου ἔγινε ἡ παρουσίαση τοῦ τρίτου τεύχους τοῦ Περιοδικοῦ τῆς Μητροπόλεως μὲ τίτλο «Συνάντηση» καὶ ἀμέσως μετὰ πραγματοποιήθηκε ἡ βασικὴ ὁμιλία μου μὲ τίτλο: «Ἡ Ὀρθόδοξη Πνευματικότητα στὸν σύγχρονο κόσμο».

Τὴν Πέμπτη 18 Μαΐου ἔγινε εἰσήγηση ἀπὸ τὸν Καθηγητὴ τοῦ Πανεπιστημίου Ἁγίου Κυρίλλου καὶ Μεθοδίου δρ. Πλάμεν Παυλὼφ μὲ τίτλο: «Οἱ πρῶτοι Βούλγαροι καὶ Χριστιανισμός».

Τὴν Παρασκευὴ 19 Μαΐου πραγματοποιήθηκε εἰσήγηση ἀπὸ τὸν Καθηγητὴ Μποζιντὰρ (Θεόδωρος) Δημητρώφ, Διευθυντὴ τοῦ Κρατικοῦ Ἱστορικοῦ Μουσείου τῆς Σόφιας μὲ τίτλο: «Ὁ Χριστιανισμὸς στὴν ἀρχική του φάση στὴν Βουλγαρία».

Ἐπίσης τὴν ἴδια μέρα ἔγινε παρουσίαση τοῦ βιβλίου τῆς Ρωσίδος συγγραφέως Ἰουλίας Βοζνεσένσκαγια μὲ τίτλο: «Οἱ περιπέτειές μου μετὰ θάνατον».

Ἀπὸ τὴν παράθεση τοῦ προγράμματος τῆς Ἑβδομάδος φαίνεται ἡ ποικιλία τῶν θεμάτων, ἀλλὰ καὶ τὸ «πνεῦμα» τῶν διοργανωτῶν.

2. Ἡ μετάβασή μου στὴν Βουλγαρία

Στὸ ἀεροδρόμιο τῆς Σόφιας μὲ ἀνέμενε ὁ Μητροπολίτης Βάρνας κ. Κύριλλος μὲ πολὺ μεγάλη ἀγάπη. Στὸ κενὸ χρόνου ποὺ εἴχαμε στὴν διάθεσή μας μέχρι νὰ ἔλθη ἡ ὥρα τῆς πτήσεως γιὰ τὴν Βάρνα, ἐπισκεφθήκαμε τὴν Ἱερὰ Μονὴ Ἀποστόλων Πέτρου καὶ Παύλου, ποὺ βρίσκεται πλησίον τοῦ ἀεροδρομίου καὶ οἱ ἀδελφὲς ἔδειξαν ἰδιαίτερη ἀγάπη καὶ σεβασμό. Στὴν Βάρνα φιλοξενηθήκαμε σὲ ἕνα ἀπὸ καλύτερα ξενοδοχεῖα τῆς πόλεως, σὲ μιὰ περιοχὴ ποὺ θεωρεῖται θέρετρο καὶ μάλιστα τὴν φιλοξενία ἀνέλαβε ὁ ἴδιος ὁ ἰδιοκτήτης τοῦ ξενοδοχείου, ζωντανὸ μέλος τῆς Ἐνορίας τῆς πόλεως, ὁ ὁποῖος, μαζὶ μὲ τὴν σύζυγό του, ἐνδιαφερόταν γιὰ ὅλα.

Ἡ Βάρνα εἶναι ἀρχαία ἑλληνικὴ πόλη, κτίσθηκε τὸ πρῶτο μισὸ τοῦ ἕκτου αἰῶνος π.Χ. ἀπὸ ἀποίκους τῆς Μιλήτου, στὸν ὅρμο τῆς Μαύρης Θάλασσας, ὅπου κατοικοῦσε ἡ θρακικὴ φυλὴ τῶν Κροβύζων. Ἀρχικὰ ὀνομαζόταν Ὀδησσὸς καὶ ἦταν ἀφιερωμένη ἀπὸ τοὺς ἱδρυτάς της στὸν Ὀδυσσέα. Ὅταν στὸ τέλος τοῦ 7ου αἰῶνος μ.Χ. κυριεύθηκε ἀπὸ τοὺς Βουλγάρους μετονομάσθηκε σὲ Βάρνα, ἀγνώστου ἐτυμολογίας. Ἡ περιοχὴ τῆς Βάρνας ἦταν χῶρος συνεχῶν συγκρούσεων μεταξὺ Τούρκων καὶ Ρώσων. Ἡ ἀκμὴ τοῦ ἑλληνικοῦ στοιχείου ἔγινε μετὰ τὸν Κριμαϊκὸ Πόλεμο, μὲ ἑλληνικὰ σχολεῖα καὶ τότε ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα ἐξαπλώθηκε ἀκόμη καὶ μεταξὺ τοῦ αὐτόχθονου στοιχείου, τῶν λεγομένων Γκαγκαούζων, στοὺς ὁποίους εἶχε ἐπιβληθῇ ἡ τουρκικὴ γλῶσσα. Τὸ 1949 ἡ πόλη μετονομάσθηκε σὲ Στάλιν, ἀλλὰ τὸ 1956 στὴν περίοδο τῆς ἀποστασιοποιήσεως ἡ ἐκτελεστικὴ Ἐπιτροπὴ τῆς πόλεως κατήργησε τὴν ὀνομασία Στάλιν καὶ ἐπανέφερε τὴν ὀνομασία Βάρνα. Σήμερα ἡ πόλη ἀριθμεῖ περίπου 450.000 κατοίκους, ζοὺν ἀκόμη μερικοὶ Ἕλληνες ἐκεῖ καὶ ἡ ὅλη συγκρότησή της ἔχει μιὰ ἀνθρώπινη ζεστασιά.

Γιὰ τὴν ἱστορία νὰ ἀναφερθῇ ὅτι τὴν περιοχὴ αὐτὴ ἐποίμανε ὁ Ἰωακεὶμ Δημητριάδης, ἐκλεγεὶς Μητροπολίτης Βάρνης τὸ 1864, ὅπου παρέμεινε δέκα ἔτη, καὶ τὸ 1874 ἐξελέγη Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης. Στὴν συνέχεια, τὸ 1878, ἐξελέγη Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ὡς Ἰωακεὶμ Γ . Ἐπίσης, στὴν Βάρνα γεννήθηκε ὁ ἀείμνηστος Μητροπολίτης Αἰτωλίας καὶ Ἀκαρνανίας Κωνσταντῖνος Κωνσταντινίδης τὸ 1882, ὁ ὁποῖος ἀνήγειρε τὸ Μητροπολιτικὸ Μέγαρο στὸ Μεσολόγγι καὶ γιὰ ἕνα χρονικὸ διάστημα ἐποίμανε καὶ τὴν ἐπαρχία Ναυπακτίας.

Οἱ Ἱεροὶ Ναοὶ τῆς πόλεως ἔχουν ἔντονη τὴν ἐπίδραση ἀπὸ τὴν Ρωμαϊκὴ Αὐτοκρατορία – Βυζάντιο καὶ πολλὲς παλαιὲς εἰκόνες χαρακτηρίζονται μὲ ἑλληνικὰ γράμματα καὶ ἔχουν τὴν βυζαντινὴ τεχνοτροπία. Τὰ περίχωρα τῆς πόλεως εἶναι φαντασμαγορικά, ἰδιαίτερη δὲ ἐντύπωση μᾶς ἔκανε ἡ περιοχὴ τῆς Καλιάκρας (καλὴ ἄκρη), ποὺ μᾶς ὑπενθυμίζει ἐν σμικρογραφίᾳ τὴν χερσόνησο τοῦ Ἁγίου Ὅρους. Παλαιότερα ἡ Καλιάκρα ἦταν κέντρο μοναχικὸ καὶ ὑπενθυμίζει τρόπον τινὰ τὴν ἔρημο τοῦ Ἁγίου Ὅρους. Ἡ πόλη τῆς Βάρνας εἶναι πανέμορφη καὶ πολὺ ἀνθρώπινη.

3. Ἡ συμμετοχή μου στὴν Ἑβδομάδα Ὀρθοδόξου Βιβλίου

Σύμφωνα μὲ τὸ πρόγραμμα τῶν διοργανωτῶν εἶχα στὴν διάθεσή μου δύο ἀπογεύματα γιὰ εἰσηγήσεις καὶ συζητήσεις μὲ τοὺς παρευρισκομένους. Οἱ ἐκδηλώσεις αὐτὲς ἔγιναν στὴν πολὺ ὡραία ἐπίσημη Αἴθουσα συνεδριάσεων τοῦ Δήμου Βάρνας. Ἡ πρώτη εἰσήγηση ἀναφερόταν στὴν παρουσίαση τῶν τριῶν βιβλίων μου ποὺ μεταφράσθηκαν στὴν βουλγαρικὴ γλῶσσα, ἤτοι «Μιὰ βραδιὰ στὴν ἔρημο τοῦ Ἁγίου Ὅρους», ποὺ ἐκδόθηκε ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Μονὴ Ζωγράφου Ἁγίου Ὅρους, «Ὀρθόδοξη πνευματικότητα» καὶ «Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία».

Προλόγισε τὴν ἐκδήλωση ὁ Καθηγητὴς τῆς Δογματικῆς στὸ Πανεπιστήμιο τοῦ Τυρνόβου κ. Μάριαν Στογιαντίνοφ, ὁ ὁποῖος καὶ μετέφρασε τὸ βιβλίο στὴν βουλγαρικὴ γλῶσσα «Μικρὰ Εἴσοδος στὴν Ὀρθόδοξη Πνευματικότητα». Εἶπε χαρακτηριστικὰ ὅτι ὅταν διάβασε τὸ βιβλίο αὐτὸ στὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα του ἀνοίχθηκαν καινούριοι ὁρίζοντες καὶ εἶδε τὸ βάθος τῆς ὀρθοδόξου θεολογίας, ποὺ κινεῖται πέρα ἀπὸ τὴν ὁρολογία καὶ παρουσιάζει τὴν κοινωνία τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸν Θεό. Ἐπίσης ἀνέφερε ὅτι ἦταν τὸ πρῶτο βιβλίο τὸ ὁποῖο διάβαζε προκειμένου νὰ μάθη τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα. Ἐπίσης τόνισε ὅτι τὸ βιβλίο αὐτό, καθὼς καὶ τὸ ἄλλο, «Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία», τὸ ὁποῖο μετέφρασε ὁ ἴδιος καὶ πρόκειται νὰ κυκλοφορήση σύντομα, μᾶς βοηθοῦν νὰ καταλάβουμε τί εἶναι πνευματικὴ ζωὴ καὶ ἐξέφρασε τὴν χαρά του ποὺ ἐνῷ ἀσχολεῖτο πολλὰ χρόνια μὲ τὰ δύο αὐτὰ βιβλία, τώρα γνώρισε προσωπικὰ καὶ τὸν συγγραφέα του.

Στὴν εἰσήγησή μου ἔκανα λόγο γιὰ τὸ πὼς ἔφθασα στὸ σημεῖο νὰ γράφω βιβλία ποὺ ἀναλύουν τὴν ὀρθόδοξη πνευματικότητα, ὅτι δηλαδὴ αὐτὸ ἦταν καρπὸς προσωπικῆς μου ἀναζήτησης, ἀλλὰ καὶ καρπὸς προσπαθείας μου νὰ βρῶ τὸν τρόπο γιὰ τὴν ὀρθόδοξη ποιμαντικὴ καθοδήγηση τῶν Χριστιανῶν. Ἔκανα ἰδαίτερη ἀναφορὰ γιὰ τὸ Ἅγιον Ὅρος καὶ τὸ μυστικὸ παλμὸ τοῦ Ἁγίου Ὅρους ποὺ εἶναι ἡ νοερὰ προσευχή, ἐπίσης μίλησα γιὰ τὴν οὐσία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ Θεολογίας, ὅπως ἐπίσης ἀνέπτυξα τὸ θέμα τῆς ἡσυχαστικῆς παραδόσεως τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, τὴν ὁποία μποροῦμε νὰ ὀνομάσουμε ὀρθόδοξη ψυχοθεραπεία.

Οἱ ἀπόψεις αὐτὲς δημιούργησαν ἔντονη συζήτηση. Τὰ ἐρωτήματα ἦταν καίρια καὶ σημαντικά. Θὰ ἀναφέρω μερικὲς ἀπὸ τὶς ἐρωτήσεις ποὺ μοῦ ἐτέθησαν.

Ὅπως γίνεται ἀντιληπτὸ τὰ ἐρωτήματα ἦταν καίρια καὶ βασικά. Ἀπαντῶντας προσπαθοῦσα καὶ νὰ ἐνημερώσω, ἀλλὰ καὶ νὰ καθοδηγήσω πνευματικά, ἤτοι νὰ θεραπεύσω μερικὲς πληγές. Δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἐκφράσω ἐγὼ τοὐλάχιστον τὶς ἐντυπώσεις τῶν ἀκροατῶν, ἀλλὰ ἁπλῶς νὰ καταθέσω τρεῖς γνῶμες ποὺ μοῦ ἐτέθησαν. Ἕνας γιατρὸς ποὺ εἶχε σπουδάσει στὸ ἐξωτερικό μου εἶπε ὅτι πρώτη φορὰ ἄκουγε τόσο ἰσορροπημένες ἀπόψεις γύρω ἀπὸ τὴν ψυχολογία, τὸν σατανισμὸ καὶ τὴν θεολογία. Καὶ κάποιος πρώην προτεστάντης μου εἶπε ὅτι τὸν ἐντυπωσίασαν τὰ ὅσα ἄκουσε.

Ἡ ὅλη ἐκδήλωση κράτησε τρεῖς ὧρες περίπου.

Ἡ δεύτερη εἰσήγηση ποὺ ἦταν τὸ κεντρικὸ θέμα εἶχε τίτλο «Ἡ Ἐκκλησιαστική-πνευματικὴ ζωὴ στὸν σύγχρονο κόσμο», περιελάμβανε πέντε σημεῖα, ἤτοι 1. Ὁρισμὸς τῆς Ὀρθοδόξου Πνευματικότητος, 2. Ὁ σύγχρονος κόσμος, 3. Ἡ Ἐκκλησία Σῶμα Χριστοῦ καὶ Κοινωνία Θεώσεως, 4. Ἡ Ἐκκλησιαστικὴ ποιμαντικὴ Διακονία, καὶ 5. Κοινὴ πνευματικὴ καὶ πολιτιστικὴ παράδοση στὰ Βαλκάνια. (Ἡ περίληψη τῆς εἰσηγήσεως δημοσιεύεται στὶς σελίδες 12-13 τοῦ παρόντος). Στὴν Αἴθουσα τῶν Συνεδριῶν τοῦ Δήμου Βάρνας ἦταν παρόντες περίπου τετρακόσια (400) ἄνθρωποι, ἡ πλειονότητα ἦταν νέοι κάτω τῶν τριάντα (30) ἐτῶν.

Ἡ ἀνάπτυξη τοῦ θέματος αὐτοῦ δημιούργησε ἐρωτήματα καὶ ἔντονη συζήτηση. Θὰ παραθέσω τὰ κυριότερα ἐρωτήματα τὰ ὁποῖα μοῦ ἐτέθησαν.

Ἡ συζήτηση ἦταν πολὺ καθοριστική. Γιὰ τρισήμιση ὧρες ὅλο τὸ ἀκροατήριο παρέμενε ἀκίνητο στὴν θέση του καὶ παρακολουθοῦσε μὲ πολὺ μεγάλο ἐνδιαφέρον. Θὰ πρέπη νὰ σημειωθῇ ὅτι ὁ συντονιστὴς τῆς συζήτησης παρεκάλεσε νὰ μὴν ἀπαντήσω τὸ ἐρώτημα ὅτι ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες μισοῦμε τοὺς Βουλγάρους, ἀλλὰ ἐγὼ ἔδωσα πλήρη ἀπάντηση, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ χειροκροτήση ὅλο τὸ ἀκροατήριο, καὶ αὐτὸ τὸ ἔκανε καὶ σὲ ἄλλες ἀπαντήσεις. Στὸ τέλος σχηματίσθηκε μιὰ μεγάλη «οὐρὰ» γιὰ νὰ τοὺς ὑπογράψω τὰ βιβλία τὰ ὁποῖα εἶχαν ἀγοράσει καὶ νὰ λάβουν τὴν εὐλογία τοῦ Θεοῦ. Ἰδιαίτερη ἐντύπωση τοὺς προκάλεσε ὅταν ἀνέφερα τὸ τί εἶπε ὁ ἅγιος Σάββας, ἱδρυτὴς τῆς Ὀρθοδόξου Σερβικῆς Ἐκκλησίας, ὁ ὁποῖος ἔζησε ἀπὸ τὸ 1169 ἕως τὸ 1235:

«Στὴν ἀρχὴ εἴχαμε σαστίσει. Ἡ Ἀνατολή μας θεωροῦσε ὅτι ἀνήκουμε στὴν Δύση, ἐνῷ ἡ Δύση μας κατέτασσε στὴν Ἀνατολή. Μέσα στὴν σύγχυση αὐτὴ τῶν ἰδεῶν μερικοὶ ἀπὸ ἐμᾶς ἐκτίμησαν λανθασμένα τὴν θέση μας καὶ ἰσχυρίζονταν μεγαλοφώνως ὅτι δὲν ἀνήκουμε σὲ καμμία πλευρά. Ἐνῷ ἀπὸ τοὺς ὑπόλοιπους μερικοὶ ἔλεγαν ὅτι ἀνήκουμε ἀποκλειστικὰ στὴν μία πλευρὰ καὶ οἱ ἄλλοι στὴν ἀντίθετη. Ἐγὼ ὡστόσο λέγω ὅτι ἡ Μοῖρα μας ἔταξε νὰ εἴμαστε γιὰ τὴν Δύση ἡ Ἀνατολὴ καὶ γιὰ τὴν Ἀνατολὴ ἡ Δύση καὶ νὰ ἀναγνωρίζουμε πάνω ἀπὸ τὶς κεφαλές μας μόνον τὴν ἐπουράνιο Ἱερουσαλὴμ καὶ ἐδῶ στὴν γῆ κανέναν».

4. Ἄλλες συναντήσεις

Επίσκεψη στην ΒουλγαρίαὍσοι συμμετέχουν πολλὲς φορὲς σὲ Συνέδρια γνωρίζουν ὅτι πολὺ μεγάλη ἐργασία δὲν γίνεται τόσο κατὰ τὴν διάρκεια τῶν εἰσηγήσεων, ὅσο πρό, μετὰ καὶ κατὰ τὰ διαλείμματα τοῦ Συνεδρίου. Τὸ ἴδιο ἀκριβῶς συνέβη καὶ στὴν περίπτωση ποὺ ἀναφερόμαστε. Οἱ διοργανωτὲς τῆς Ἑβδομάδος προσπάθησαν νὰ ἐκμεταλλευτοῦν τὴν παρουσία μου καὶ γιὰ ἄλλες ἐκδηλώσεις. Ἔτσι μπορῶ νὰ σημειώσω τρεῖς ἄλλες ἐπικοινωνίες τὶς ὁποῖες εἶχα.

Ἡ πρώτη ἦταν ὅτι κλήθηκα νὰ συμμετάσχω σὲ συζήτηση στὴν πρωϊνὴ ζώνη σὲ τηλεοπτικὸ σταθμὸ τῆς πόλεως ποὺ ἔχει πανεθνικὴ ἐμβέλεια. Ἡ δημοσιογράφος μὲ πολὺ εὐγενικὸ τρόπο μου ὑπέβαλε διάφορες ἐρωτήσεις, ὅπως τί εἶναι ἡ Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία καὶ πὼς θεραπεύει ἡ Ἐκκλησία, ποιό εἶναι τὸ περιεχόμενο τῶν βιβλίων μου ποὺ μεταφράσθηκαν στὴν βουλγαρικὴ γλῶσσα, τί μπορεῖ νὰ προσφέρη ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία στοὺς συγχρόνους νέους, ποιά εἶναι ἡ ἀποστολὴ τῶν ἀνθρώπων στὴν κοινωνία, μὲ ποιό συγκεκριμένο τρόπο μποροῦμε νὰ βοηθήσουμε τὶς οἰκογένειες ποὺ διέρχονται κρίση κλπ.

Ἡ δεύτερη ἐκδήλωση ἦταν ὅτι οἱ διοργανωτὲς εἶχαν κανονίσει συνέντευξη τύπου μὲ τοὺς δημοσιογράφους τῆς πόλεως. Ἡ συνέντευξη δόθηκε στὸ προαύλιο τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ τῶν Ἁγίων Ἀρχαγγέλων Μιχαὴλ καὶ Γαβριήλ, στὸν ὁποῖο Ναὸ λειτουργεῖ καὶ κέντρο ἀποτοξίνωσης νέων ἀπὸ τὰ ναρκωτικὰ μὲ πολὺ σημαντικὰ ἀποτελέσματα. Δηλαδή, παραμένουν περίπου δέκα νέοι, βοηθοῦνται ἀπὸ τοὺς Κληρικοὺς καὶ εἰδικοὺς ψυχοθεραπευτές, καθὼς ἐπίσης οἱ Κληρικοί τους βρίσκουν ἐργασίες γιὰ νὰ αὐτοεξυπηρετοῦνται. Ἐκεῖ λειτουργεῖ καὶ τὸ πνευματικὸ κέντρο τῆς Ἐνορίας. Πρόκειται γιὰ ἐκκλησιατικὸ χῶρο, τὸν ὁποῖο οἱ Κομμουνιστὲς εἶχαν μετατρέψει σὲ Μουσεῖο καὶ τώρα τὸ ἐπέστρεψαν.

Στὴν συνέντευξη Τύπου παρευρίσκονταν δημοσιογράφοι δύο Ραδιοφωνικῶν Σταθμῶν, ὁ ἕνας ἦταν ὁ κρατικὸς Ρ/Σ τῆς Βάρνας καὶ ὁ ἄλλος ὁ Ρ/Σ τῆς Σόφιας. Ἐπίσης, ἦταν καὶ δημοσιογράφοι ἀπὸ τρεῖς μεγάλες Ἐφημερίδες τῆς πόλεως ἐκ τῶν ὁποίων μία κυκλοφορεῖ σὲ ὅλη τὴν Βουλγαρία. Ἐπίσης στὴν συνέντευξη παρευρέθηκαν πολλοὶ Χριστιανοί. Τὰ ἐρωτήματα ποὺ μοῦ ἐτέθησαν ἦταν τὰ ἀκόλουθα:

Ἡ τρίτη δυνατότητα ἐπικοινωνίας ἔξω ἀπὸ τὸ Συνέδριο ἦταν κατὰ τὴν διάρκεια τῶν ἐπισήμων γευμάτων. Κάθε μεσημέρι καὶ κάθε βράδυ εἶχαν κανονίσει νὰ εἶναι διάφοροι συνδαιτημόνες, οἱ ὁποῖοι ἔθεταν ἔτσι διάφορα ἐρωτήματα, ὁπότε γινόταν σημαντικὴ συζήτηση. Γιὰ παράδειγμα. Κατὰ τὴν διάρκεια τῶν γευμάτων συζητήσαμε τὰ ἑξῆς θέματα: γιὰ τὴν θεολογία τοῦ γάμου, τὰ τελώνια, τὶς μεταθανάτιες ἐμπειρίες, τὸν χωρισμὸ Ἐκκλησίας - Πολιτείας, τὸν Παράδεισο καὶ τὴν Κόλαση, τὶς αἱρέσεις καὶ τὴν Εὐρωπαϊκὴ Ἕνωση, τὴν σχέση μεταξὺ θεολογίας καὶ ποιμαντικῆς κλπ.

5. Προσωπικές μου ἐντυπώσεις

Ἡ ἐπικοινωνία μου μὲ τὴν Ἐκκλησία τῆς Βουλγαρίας καὶ ἰδιαιτέρως μὲ τοὺς Χριστιανοὺς καὶ μάλιστα μὲ τοὺς νέους τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Βάρνας, μοῦ ἔδωσαν τὴν δυνατότητα νὰ σχηματίσω μερικὲς ἐντυπώσεις, τὶς ὁποῖες καταγράφω μὲ συντομία στὴν συνέχεια.

α) Ἡ Ἐκκλησία τῆς Βουλγαρίας βγῆκε ἀπὸ μιὰ περίοδο διωγμοῦ καὶ προσπαθεῖ μὲ διαφόρους τρόπους νὰ ἀνασυγκροτηθῇ. Μέσα σὲ αὐτὴν τὴν προοπτικὴ πρέπει νὰ ἐνταχθῇ ἡ ἀνακαίνιση τῶν Ἱερῶν Μονῶν, ἡ ἐπιστροφὴ ἀπὸ τὸ Κράτος τῶν Ἱερῶν Ναῶν ποὺ εἶχε καταλάβει, ὅπως π.χ. ὁ Ἱερὸς Ναὸς τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου ποὺ λειτουργοῦσε ὡς μουσεῖο τέχνης καὶ τώρα λειτουργεῖ ὡς ἐνοριακὸς Ναός, μὲ Ἐφημέριο ἕναν νέο Ἱερέα πολὺ δραστήριο καὶ μὲ σύγχρονες ἀπόψεις στὴν προσφορὰ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας στὸν κόσμο. Ἐπίσης, ἐκδίδονται διάφορα βιβλία, κυρίως ἀπὸ ἄλλες Ὀρθόδοξες χῶρες, περισσότερο ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα, μὲ σκοπὸ νὰ προβάλλουν τὴν ὀρθόδοξη παράδοση. Οἱ νέοι Ἱερεῖς διοργανώνουν τακτικὰ συναντήσεις νέων ἀνθρώπων καὶ προσπαθοῦν νὰ ἔλθουν σὲ μιὰ ἐπικοινωνία μὲ τοὺς μεσήλικες. Μοῦ εἶπαν ὅτι στὴν Ἐκκλησία ἔρχονται κυρίως νέοι καὶ γέροντες στὴν ἡλικία. Ἔχει χαθῇ ἡ μέση γενιά, ἡ ὁποία πέρασε μέσα ἀπὸ τὴν περίοδο τῆς ἀθεΐας, δηλαδὴ ἐνῷ ἔπεσε τὸ κομμουνιστικὸ καθεστώς, παρέμεινε ἡ ἀθεΐα. Τὸ γεγονὸς εἶναι ὅτι ἡ πλειοψηφία τῶν ἀνθρώπων ποὺ ἐκκλησιάζονται εἶναι νέοι. Ἀκόμη, γίνεται προσπάθεια διοργανώσεως τῆς ἐνοριακῆς ζωῆς καὶ τῆς προσφορᾶς τῆς Ἐκκλησίας στὴν κοινωνία καὶ στὰ προβλήματα ποὺ ἀντιμετωπίζουν οἱ οἰκογένειες καὶ οἱ νέοι.

β) Ἐπιδιώκεται ἡ στενὴ ἐπικοινωνία τῶν νέων ἀπὸ ὅλες τὶς χῶρες τῶν Βαλκανίων καὶ σὲ αὐτὸ συντελοῦν καὶ οἱ διοργανώσεις διαφόρων ἐκδηλώσεων ὅπως αὐτὴ ποὺ ἔγινε στὴν Βουλγαρία. Στὶς συναντήσεις αὐτὲς συμμετέχουν νέοι ἀπὸ ὅλα τὰ Βαλκανικὰ Κράτη. Τὴν Ἑβδομάδα αὐτὴ στὴν Βουλγαρία ἦταν νέοι καὶ ἀπὸ τὰ Σκόπια. Ἕνας ἀπὸ αὐτούς μου εἶπε: «Αἰσθανόμαστε πολὺ μεγάλο πόνο στὴν καρδιά μας, ἐπειδὴ ἡ Ἐκκλησία τῶν Σκοπίων βρίσκεται σὲ σχισματικὴ κατάσταση καὶ ἐπειδὴ ὑπάρχουν αὐτὰ τὰ προβλήματα μὲ τὴν Ἑλλάδα. Ἐμεῖς πάντως σᾶς ἀγαποῦμε καὶ διαβάζουμε πολὺ τὰ βιβλία σας καὶ εὐχόμαστε νὰ λυθοῦν τὰ προβλήματα». Σημαντικὸ ρόλο σὲ αὐτὴν τὴν συναδέλφωση καὶ ἐπικοινωνία τῶν νέων παίζει ἡ «Διαβαλκανικὴ Ὁμοσπονδία Ὀρθοδόξων Νεολαιῶν», τῆς ὁποίας αὐτὴν τὴν περίοδο πρόεδρος εἶναι ὁ Βούλγαρος Καθηγητὴς Μάριαν Στογιαντίνοφ. Ὑπάρχουν πολλοὶ νέοι στὶς Βαλκανικὲς Χῶρες ποὺ μαθαίνουν τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα, γιατί θέλουν νὰ ἔχουν ἄμεση ἐπικοινωνία μὲ τὶς πηγὲς καὶ τὴν διδασκαλία τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας. Ἐπίσης, στὰ Πανεπιστήμια ὑπάρχουν ἕδρες διδασκαλίας τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας. Ἐδῶ θὰ πρέπη νὰ μνημονεύσω τὴν κ. Ραντοσλάβα (Χαρούλα) Νέϊκοβα-Κονιδάρη ποὺ διδάσκει ἑλληνικὴ γλῶσσα στὸ Πανεπιστήμιο τοῦ Τυρνόβου καὶ ἡ ὁποία ἔκανε μὲ μεγάλη ὑπομονή, ἱκανότητα καὶ γνώση τὴν μετάφραση τῶν ὁμιλιῶν μου στὴν βουλγαρικὴ γλῶσσα.

γ) Οἱ Βαλκάνιοι Ὀρθόδοξοι ἐνδιαφέρονται πάρα πολὺ νὰ μάθουν τὶς ἐμπειρίες τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος στὸν θεολογικό, ποιμανικὸ καὶ κοινωνικὸ τομέα. Μεταφράζονται θεολογικὰ βιβλία ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα, γιατί ἔτσι πιστεύουν ὅτι θὰ ἀποκτήσουν βαθύτερη αἴσθηση τῆς ὀρθοδόξου πνευματικῆς ζωῆς. Μάλιστα μοῦ εἶπαν ὅτι ἔχουν διαπιστώσει ὅτι οἱ Ἕλληνες Ὀρθόδοξοι Κληρικοὶ καὶ Θεολόγοι ἐκφράζουν στὰ ἔργα τους βαθειὰ θεολογικὴ σκέψη καὶ πνευματικότητα. Αὐτὸ ὀφείλεται στὸ ὅτι ἔχουν τὴν δυνατότητα νὰ ἐπικοινωνοῦν ἀπ' εὐθείας μὲ τὰ κείμενα τῶν Πατέρων ποὺ ἐγράφησαν στὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα καὶ κυρίως στὸ ὅτι ἔχουν τὴν δυνατότητα νὰ ἔρχωνται σὲ ἄμεση ἐπαφὴ μὲ τὸ Ἅγιον Ὅρος, ὅπου ὑπάρχουν μοναχοὶ ποὺ βιώνουν τὴν ζωντανὴ θεολογία.

δ) Αὐτὴν τὴν ἐποχὴ τοὺς Χριστιανοὺς τῆς Βουλγαρίας τους ἀπασχολεῖ ἡ εἴσοδος τῆς χώρας τους στὴν Εὐρωπαϊκὴ Ἕνωση. Ἔχει προσδιορισθῇ, στὴν ἑπόμενη χρονιά, ἡ ἔνταξη τῆς χώρας τους στὴν Εὐρωπαϊκὴ Ἕνωση. Βεβαίως μὲ τὴν ἄρνηση τῶν Γάλλων καὶ Ὁλλανδῶν νὰ ψηφίσουν τὴν Εὐρωπαϊκὴ Συνθήκη, δημιουργοῦνται διάφορα προβλήματα, ἀλλ' ὅμως τοὺς ἀπασχολεῖ ἔντονα μήπως αὐτὴ ἡ ἔνταξη στὴν Εὐρωπαϊκὴ Ἕνωση βλάψει τὴν ἐκκλησιαστικὴ παράδοση τοῦ τόπου τους, λόγῳ τῆς διεισδύσεως στὴν χώρα τους τῶν αἱρέσεων. Στὸν τομέα αὐτὸ ζητοῦν καὶ τὴν συμπαράσταση τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ἡ ὁποία ἔχει μεγάλη πείρα στὸ θέμα αὐτό.

Βέβαια πρέπει νὰ σημειωθῇ ὅτι αὐτὴν τὴν περίοδο οἱ Βαλκανικὲς χῶρες καὶ ἰδίως ἡ Βουλγαρία ἀντιμετωπίζει τρεῖς βασικοὺς πειρασμοὺς ποὺ προέρχονται ἀπὸ τὴν Οὐνία καὶ τὴν ποικίλη ἐπίδραση τῆς Καθολικῆς Ἐκκλησίας, ἀπὸ τοὺς μουσουλμάνους καὶ ἀπὸ τὶς διάφορες αἱρέσεις καὶ σέκτες. Πρέπει νὰ σημειωθῇ ὅτι τὸ 10% περίπου τῶν Βουλγάρων εἶναι μουσουλμᾶνοι, καὶ πολλοὶ ἀπὸ αὐτοὺς τουρκικῆς καταγωγῆς.

Τὰ κοινωνικὰ προβλήματα εἶναι μεγάλα καὶ ἡ οἰκονομικὴ κατάσταση βρίσκεται σὲ ἀνοδικὴ πορεία, ἀλλὰ ὑπάρχουν προβλήματα. Σὲ μιὰ ἐκδήλωση τοῦ Συνεδρίου ἀνακοινώθηκε ὅτι στὶς 1.000 γεννήσεις παιδιῶν στὴν Βουλγαρία, ἀντιστοιχοῦν 1.300 ἐκτρώσεις, δηλαδὴ οἱ ἐκτρώσεις ὑπερβαίνουν κατὰ πολὺ τὶς γεννήσεις. Γι' αὐτὸ στὸ περιοδικὸ τῆς Ἐκκλησίας ἐξαναγκάσθηκαν νὰ δημοσιεύουν φωτογραφικὸ ὑλικὸ ἀπὸ ἐκτρώσεις, πὼς τεμαχίζονται καὶ δηλητηριάζονται τὰ ἔμβρυα, ποὺ προκαλεῖ τρόμο καὶ βαθύτατη ὀδύνη.

Στὴν προσπάθεια ἀνασυγκροτήσεως τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Βουλγαρίας, ἀπ' ὅ,τι ἔχω παρατηρήσει, σημαντικὸ ρόλο παίζουν οἱ νέοι, οἱ ὁποῖοι καθοδηγοῦνται καὶ ὁδηγοῦνται ἀπὸ νέους Κληρικοὺς μὲ ὀρθόδοξες ἀνησυχίες καὶ ὀρθόδοξη ἐκκλησιαστικὴ κατεύθυνση.

Παρὰ τὸ γεμᾶτο πρόγραμμα τῆς ἐπισκοπικῆς μου διακονίας, ἡ ἐπικοινωνία καὶ οἱ συναντήσεις μὲ Χριστιανοὺς ἄλλων Κρατῶν βοηθᾶ γιὰ νὰ καταλάβουμε ὅτι δὲν εἴμαστε μόνοι στὸν κόσμο αὐτόν, ὅτι πέρα ἀπὸ τὴν βιολογικὴ καὶ ἐθνικὴ συγγένεια, ὑπάρχει καὶ μιὰ ἄλλη πνευματικὴ συγγένεια, τὴν ὁποία ἀποκτοῦμε μὲ τὸ βάπτισμα, τὴν θεία Εὐχαριστία καὶ γενικότερα μὲ τὴν ὀρθόδοξη Ἐκκλησιαστικὴ ζωή. Πρέπει νὰ αἰσθανόμαστε ὅτι ἀνήκουμε σὲ μιὰ πνευματικὴ οἰκογένεια ποὺ κινεῖται πέρα καὶ πάνω ἀπὸ τὶς βιολογικές, κοινωνικὲς καὶ ἐθνικὲς οἰκογένειες. Ὁ ὀρθόδοξος ἡσυχασμὸς μπορεῖ νὰ μᾶς βοηθήση νὰ ὑπερβοῦμε τοὺς ἐθνοφυλετισμούς, χωρὶς νὰ παραβλέπουμε τὰ προβλήματα ποὺ δημιουργοῦνται ἀπὸ τὶς ἐπιδιώξεις τῶν διαφόρων ἐξουσιῶν.

Νομίζω ἐμεῖς οἱ Κληρικοί, ὅταν ἐπικοινωνοῦμε μὲ ὀρθόδοξους Χριστιανοὺς ποὺ ἀνήκουν σὲ ἄλλες χῶρες, θὰ πρέπη νὰ διακρινόμαστε ἀπὸ ἕνα πνεῦμα ἀγάπης, φιλαδελφείας, τρυφερότητας, νὰ ἀποδεσμευόμαστε ἀπὸ ἐθνικοφυλετισμοὺς καὶ περιορισμένες παραδόσεις, χωρὶς νὰ παραβλέπουμε τὰ διάφορα προβλήματα ποὺ ὑπάρχουν, καὶ κυρίως νὰ προσφέρουμε ὅλο τὸ πνεῦμα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ποὺ ἐκφράζεται μέσα ἀπὸ τὴν ζωὴ καὶ τὴν διδασκαλία τῶν θεουμένων ἁγίων μας. Ἐπίσης θὰ πρέπη νὰ διακατεχόμαστε ἀπὸ ἕνα πνεῦμα πληρότητας, χωρὶς φανατισμοὺς καὶ ἀποβάλλοντας διαφόρους φόβους καὶ ἀνασφάλειες. Ἡ Ὀρθόδοξη πίστη εἶναι τόσο δυνατή, ποὺ δὲν φοβᾶται τίποτε, ἀλλὰ γονιμοποιεῖ κάθε στοιχεῖο καὶ κάθε παράδοση ποὺ προσφέρεται γιὰ πληρότητα.

Δοξάζω τὸν Θεὸ γιὰ τὴν νέα αὐτὴ εὐκαιρία τὴν ὁποία μοῦ χάρισε.–