Κύριο ἄρθρο: Ὁ Ἀντίχριστος καὶ τὸ χρῖσμα

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Κατὰ καιροὺς γίνεται λόγος γιὰ τὴν ἔλευση τοῦ Ἀντιχρίστου καὶ τὸ τί θὰ δημιουργήση στοὺς ἀνθρώπους καὶ τὸν κόσμο, καὶ μάλιστα προσδιορίζεται καὶ ἰδιαίτερο χρονικὸ διάστημα ποὺ θὰ ἐμφανισθῇ.  Πολλοὶ μᾶς ἐρωτοῦν γύρω ἀπὸ τὸ θέμα αὐτό, ἀλλὰ οἱ ἀπαντήσεις εὑρίσκονται στὴν Ἁγία Γραφὴ καὶ ἰδιαιτέρως στὶς ἐπιστολὲς τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου, τοῦ Ἀποστόλου Παύλου καὶ στὴν Ἀποκάλυψη τοῦ Ἰωάννου καὶ σὲ ὅλη τὴν ποιμαντικὴ τῆς Ἐκκλησίας. Στὴν συνέχεια ἁπλῶς μερικὲς νύξεις θὰ ἤθελα νὰ κάνω κυρίως γύρω ἀπὸ τὸ πὼς ἀντιμετωπίζεται αὐτὴ ἡ κατάσταση.

1. Ὁ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης στὴν A Καθολική του ἐπιστολὴ κάνει λόγο γιὰ τὴν ἔλευση τοῦ Ἀντιχρίστου, καθὼς ἐπίσης καὶ τὴν ἐνέργεια τῶν ἀντιχρίστων καὶ μάλιστα γράφει στοὺς Χριστιανοὺς ὅτι ἐπίκειται αὐτὴ ἡ ὥρα. Συγκεκριμένα γράφει: «Παιδία, ἐσχάτη ὥρα ἐστί, καὶ καθὼς ἠκούσατε ὅτι ὁ ἀντίχριστος ἔρχεται, καὶ νῦν ἀντίχριστοι πολλοὶ γεγόνασιν· ὅθεν γινώσκομεν ὅτι ἐσχάτη ὥρα ἐστὶν» (Ἂ Ἰω. β , 18). Κατὰ τὴν ἑρμηνεία τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου ποὺ χρησιμοποιεῖ κείμενα ἐκκλησιαστικῶν συγγραφέων, ἐκτὸς ἀπὸ τὸν Ἀντίχριστο ποὺ θὰ ἐμφανισθῇ πρὸς τὸ τέλος τοῦ κόσμου καὶ πλησίον τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Χριστοῦ, ὑπάρχουν καὶ πολλοὶ ἀντίχριστοι, οἱ ὁποῖοι ἤδη ἐνεργοῦν τὸ ἔργο τοῦ Ἀντιχρίστου καὶ στὴν ἐποχή του καὶ σὲ κάθε ἐποχὴ καὶ «εἶναι πρόδρομοι καὶ προκήρυκες τοῦ καθ' αὐτὸ καὶ κυρίως ὄντως κεκαλουμένου Ἀντιχρίστου». Ὅπως πρὸ τῆς ἐλεύσεως τοῦ Χριστοῦ ὑπῆρχαν Προφῆτες, ἔτσι καὶ πρὸ τῆς ἐλεύσεως τοῦ Ἀντιχρίστου θὰ ἐμφανισθοῦν οἱ πρόδρομοί του, οἱ ψευδοπροφῆτες.

Ἔτσι, κατὰ ἑρμηνεία πολλῶν, ἀντίχριστοι ὀνομάζονται «οἱ δυσσεβεὶς αἰρεσιάρχαι», οἱ ὁποῖοι κρατοῦν καὶ ὑπερασπίζονται «τὰ τοῦ Ἀντιχρίστου μιαρὰ δόγματα». Αὐτὸς εἶναι ὁ λόγος γιὰ τὸν ὁποῖο ὁ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης στὸν ἑπόμενο στίχο γράφει: «ἐξ ἡμῶν ἐξῆλθον, ἀλλ οὐκ ἦσαν ἐξ ἡμῶν· εἰ γὰρ ἦσαν ἐξ ἡμῶν, μεμενήκεισαν ἂν μεθ ἠμων· ἀλλ ἰνα φανερωθῶσιν ὅτι οὐκ εἰσὶ πάντες ἐξ ἡμῶν» (Ἂ Ἰω. β , 19). Πρόκειται γιὰ τοὺς Χριστιανοὺς ἐκείνους ποὺ εἶχαν μάθει τὴν ἀποκαλυπτικὴ ἀλήθεια καὶ τὴν ἀγγελικὴ πολιτεία, ἀλλὰ ἐπειδὴ ἦταν δουλωμένοι στὶς σαρκικὲς ἡδονές, δὲν μπόρεσαν νὰ καταλάβουν «τῶν οὐρανίων ἀγαθῶν τὴν μεγαλοπρέπεια καὶ τὴν ὡραιότητα τοῦ νοητοῦ Κόσμου καὶ τὴν μακαριότητα, καὶ ὄντως ἄρρητον ἀγαλλίασιν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος», κατὰ τὸν ἅγιο Νικόδημο τὸν Ἁγιορείτη. Ὁπότε ἐπέστρεψαν στὴν ζωὴ τῆς ἀποστασίας «καὶ δὲν ἠθέλησαν νὰ γένουν ἐρασταὶ ἀληθινοὶ τῆς καθαρᾶς ἐν Χριστῷ πολιτείας». Ἑπομένως, πρὸ τῆς ἐλεύσεως τοῦ Ἀντιχρίστου ἐμφανίζονται οἱ πρόδρομοι τοῦ Ἀντιχρίστου, οἱ ποικίλης μορφῆς αἱρετικοί, ἀλλὰ καὶ οἱ Χριστιανοὶ ἐκεῖνοι ποὺ ἀντὶ νὰ ζοῦν τὴν Πολιτεία τοῦ Χριστοῦ, μὲ τὴν καθαρότητα τῆς καρδιᾶς καὶ τὴν ἀληθινὴ πίστη του νοός, ζοῦν μὲ τὰ πάθη καὶ τὶς ἀδυναμίες, χωρὶς ἐσωτερικὴ προσευχὴ καὶ ἀληθινὴ πίστη στὸν Θεό.

2. Ὅμως ὁ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης δὲν ἀρκεῖται στὸ νὰ ὁμιλῇ περὶ τοῦ Ἀντιχρίστου καὶ τῶν προδρόμων του, ἀλλὰ κάνει λόγο γιὰ τὸ πὼς ἀντιμετωπίζονται ὁ Ἀντίχριστος καὶ οἱ πρόδρομοί του. Γι' αὐτὸ ἀμέσως μετὰ τοὺς προηγουμένους στίχους γράφει: «καὶ ὑμεῖς χρῖσμα ἔχετε ἀπὸ τοῦ ἁγίου, καὶ οἴδατε πάντα» (Ἂ Ἰω. β , 20). Δηλαδή, οἱ Χριστιανοὶ ἔχουν λάβει τὸ χρῖσμα ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ γνωρίζουν νὰ ξεχωρίζουν τὶς ἐνέργειες τοῦ Ἀντιχρίστου καὶ τῶν ἀντιχρίστων ἀπὸ τὶς ἐνέργειες τοῦ Χριστοῦ καὶ τῶν ἀνθρώπων τοῦ Χριστοῦ. Δὲν πρόκειται περὶ ἀναγνώσεως βιβλίων, ἀλλὰ περὶ τοῦ χρίσματος τὸ ὁποῖο ὑπάρχει στὴν καρδιὰ καὶ διδάσκει. Καὶ πάλι ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ἑρμηνεύοντας τί εἶναι αὐτὸ τὸ χρῖσμα, γράφει: «ἤγουν ἐλάβετε τὴν χάριν καὶ ἐνέργειαν τοῦ ἁγίου Πνεύματος εἰς τὰς καρδίας σας ἀπὸ τὸν ἅγιον τῶν ἁγίων Δεσπότην Χριστόν». Καὶ πιὸ κάτω ἀναφερόμενος πὼς κάποιος λαμβάνει τὸ χρῖσμα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, γράφει: «τὴν χάριν δὲ καὶ ἐνέργειαν τοῦ ἁγίου Πνεύματος λαμβάνουν οἱ χριστιανοὶ διὰ τοῦ ἁγίου βαπτίσματος, καὶ μάλιστα διὰ τοῦ χρίσματος τοῦ ἁγίου μύρου καὶ ἴσως διὰ τοῦτο χρῖσμα καὶ σφραγὶς ὀνομάζεται ἡ χάρις τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ὁμωνύμως ἀπὸ τὸ χρῖσμα καὶ τὴν σφραγῖδα τοῦ ἁγίου Μύρου. ὅθεν καὶ ὅταν αὐτὸ χρίεται εἰς τοὺς χριστιανοὺς παρὰ τοῦ ἱερέως, ἐπιλέγονται τὰ λόγια ταῦτα "σφραγὶς δωρεᾶς Πνεύματος ἁγίου"». Τὸ χρῖσμα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἶναι ἡ σφραγῖδα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ποὺ γίνεται κατὰ τὸ μυστήριο τοῦ Χρίσματος, τοῦ ἁγίου Μύρου, κατὰ τὴν ἡμέρα τῆς Βαπτίσεώς μας.

Στὴν συνέχεια, στὸ ἴδιο κεφάλαιο, ὁ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης, ἀναφέρεται καὶ πάλι στὸ ὅτι τὸ ἅγιο Χρῖσμα, τὸ ὁποῖο ἔχει λάβει ὁ Χριστιανὸς κατὰ τὸ ἅγιο Βάπτισμα, τοῦ διδάσκει νὰ διακρίνη περὶ τῆς ἀληθείας καὶ τοῦ ψεύδους. Γράφει: «καὶ ὑμεῖς, τὸ χρῖσμα ὁ ἐλάβετε ἀπ αὐτο, ἐν ὑμῖν μένει, καὶ οὐ χρείαν ἔχετε ἵνα τὶς διδάσκη ὑμᾶς, ἀλλ ὡς τὸ αὐτὸ χρῖσμα διδάσκει ὑμᾶς περὶ πάντων, καὶ ἀληθὲς ἐστι καὶ οὐκ ἔστι ψεῦδος, καὶ καθὼς ἐδίδαξεν ὑμᾶς μενεῖτε ἐν αὐτῷ» (Ἂ Ἰω. β, 27). Κατὰ τὴν ἑρμηνεία τοῦ ἁγίου Νικοδήμου ποὺ χρησιμοποιεῖ κείμενα Πατέρων καὶ ἐκκλησιαστικῶν συγγραφέων, τὸ χρῖσμα τὸ ὁποῖο ἔχει λάβει ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἡ Χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ποὺ ἐνοικεῖ στὶς καρδιὲς τῶν Χριστιανῶν καὶ μὲ τὸν λόγο τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου παρακινοῦνται οἱ Χριστιανοὶ «νὰ μένουν ἀναλλοίωτοι καὶ ἀμετάτρεπτοι πάντοτε ἐν τῇ τοῦ ἁγίου Πνεύματος γνησία ἀγάπη καὶ πίστει». Καὶ κατὰ τὴν συνήθεια τοῦ ἁγίου Νικοδήμου γράφει: «πὼς καὶ μὲ τί τρόπον» μένει ἀναλλοίωτος ὁ ἄνθρωπος ὡς πρὸς τὴν δωρεὰν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Αὐτὸ γίνεται μὲ τὸ νὰ παραμένη ὁ ἄνθρωπος σταθερὸς στὰ δόγματα τῆς θεολογίας καὶ τῆς ἐνσάρκου οἰκονομίας, ὄχι μόνον λογικά, ἀλλὰ ὑπαρξιακά. Ἑπομένως, ὅσοι μιλοῦν περὶ τοῦ Ἀντιχρίστου καὶ τῶν προδρόμων του θὰ πρέπη νὰ ἀναφέρονται σὲ ὅλα τὰ χωρία τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου καὶ νὰ προσδιορίζουν κυρίως τί λέγει ὁ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης γιὰ τὸν τρόπο ἀντιμετωπίσεως τοῦ Ἀντιχρίστου καὶ τῶν προδρόμων του. Οἱ Χριστιανοὶ γνωρίζουν τοὺς ἀληθινοὺς προφήτας ἀπὸ τοὺς ψευδοπροφῆτες καὶ τὸν Χριστὸ ἀπὸ τὸν Ἀντίχριστο μόνον μὲ τὴν ἐνεργοποίηση τοῦ Χρίσματος, τὸ ὁποῖο ἔχουν λάβει ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ ἐνεργεῖται μέσα στὴν καρδιά τους.

3. Γιὰ τὸ χρῖσμα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὸ ὁποῖο λέγεται καὶ σφραγῖδα, κάνει λόγο καὶ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος. Συγκεκριμένα στὴν ἐπιστολὴ τοῦ πρὸς τοὺς Κορινθίους γράφει: «ὁ δὲ βεβαιῶν ἡμᾶς σὺν ὑμῖν εἰς Χριστὸν καὶ χρίσας ἡμᾶς Θεός, ὁ καὶ σφραγισάμενος ἡμᾶς καὶ δοὺς τὸν ἀρραβῶνα τοῦ Πνεύματος ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν» (Β Κόρ. ἄ, 21-22). Ἐδῶ σαφέστατα φαίνεται ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος δίδει τὴν βεβαίωση στοὺς Χριστιανούς, Αὐτὸς εἶναι ἐκεῖνος ποὺ μᾶς χρίει. Ἡ χρίση ταυτίζεται μὲ τὴν σφράγιση καὶ αὐτὸ γίνεται ἀπὸ τὸν Θεό, ὁ ὁποῖος δίδει στὶς καρδιές μας τὸν ἀρραβῶνα τοῦ Πνεύματος. Ἐὰν κανεὶς μελετήση καὶ ἄλλα παράλληλα χωρία τοῦ Ἀποστόλου Παύλου γιὰ τὸ τί σημαίνει ἀρραβῶνας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὸ τί σημαίνει νὰ ψάλη κανεὶς ὕμνους καὶ ὠδὲς πνευματικὲς στὴν καρδιά του, τότε θὰ καταλάβη ὅτι αὐτὸ τὸ χρῖσμα - σφραγῖδα εἶναι ἡ νοερά -καρδιακὴ προσευχὴ ποὺ εἶναι ἔκφραση τῆς ἀγάπης ποὺ αἰσθάνεται ὁ ἄνθρωπος πρὸς τὸν Θεό.

Στὸν ἄνθρωπο ἐκεῖνον ποὺ ἔχει δεχθῇ τὴν σφραγῖδα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἔχει γραφῆ τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ. Σ' αὐτὸ τὸ θέμα ἀναφέρεται ὁ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης στὴν Ἀποκάλυψή του. «Καὶ εἶδον ἄλλον ἄγγελον ἀναβαίνοντα ἀπὸ ἀνατολῆς ἡλίου, ἔχοντα σφραγῖδα Θεοῦ ζῶντος, καὶ ἔκραξε φωνὴ μεγάλη τοῖς τέσσαρσιν ἀγγέλοις, οἰς ἐδόθη αὐτοῖς ἀδικῆσαι τὴν γῆν καὶ τὴν θάλασσαν, λέγων· μὴ ἀδικήσητε τὴν γῆν μήτε τὴν θάλασσαν μήτε τὰ δένδρα, ἄχρις οὐ σφραγίσωμεν τοὺς δούλους τοῦ Θεοῦ ἡμῶν ἐπὶ τῶν μετώπων αὐτῶν. Καὶ ἤκουσα τὸν ἀριθμὸν τῶν ἐσφραγισμένων· ἑκατὸν τεσσαράκοντα τέσσαρες χιλιάδες ἐσφραγισμένοι ἐκ πάσης φυλῆς υἱῶν Ἰσραὴλ» (Ἀποκ. ζ, 2-4). Ἐδῶ φαίνεται σαφέστατα ὅτι ὁ ἄγγελος ποὺ εἶχε «σφραγῖδα Θεοῦ ζῶντος» ἐσφράγισε τοὺς δούλους τοῦ Θεοῦ στὰ μέτωπά τους. Παράλληλο χωρίο ἀνευρίσκεται καὶ σὲ ἄλλα κεφάλαια τῆς Ἀποκαλύψεως: «Καὶ εἶδον, καὶ ἰδοὺ τὸ ἀρνίον ἐστηκὸς ἐπὶ τὸ ὅρος Σιῶν, καὶ μετ ἄ?το? ἑκατὸν τεσσαράκοντα τέσσαρες χιλιάδες, ἔχουσαι τὸ ὄνομα αὐτοῦ καὶ τὸ ὄνομα τοῦ πατρὸς αὐτοῦ γεγραμμένον ἐπὶ τῶν μετώπων αὐτῶν» (Ἀποκ. ἰδ, 1). Δηλαδή, οἱ σεσωσμένοι ποὺ στέκονται μὲ τὸ Ἀρνίο – τὸν Χριστό, εἶχαν τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ καὶ τοῦ Πατρὸς Τοῦ γεγραμμένο στὰ μέτωπά τους. Καὶ ὅπως λέγει στὴν συνέχεια τὸ κείμενο, αὐτοὶ ἔψαλαν «ὠδὴν καινήν», ἐνώπιον τοῦ θρόνου τοῦ Θεοῦ, τῆς ὁποίας τὸ περιεχόμενο μόνον αὐτοὶ γνώριζαν. Ἑπομένως, ἡ σφράγιση τῶν Χριστιανῶν μὲ τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ καὶ τοῦ Πατρὸς Τοῦ συνδέεται μὲ τὴν «ὠδὴν καινήν», δηλαδὴ τὴν νοερὰ προσευχή, τὴν ὁποία ἀγνοοῦν οἱ ἄνθρωποι ποὺ δὲν ἔχουν ἐμπειρία αὐτῆς τῆς καταστάσεως.

4. Ὅλα αὐτὰ σημαίνουν ὅτι μὲ τὸ μυστήριο τοῦ ἁγίου Χρίσματος τὸ ὁποῖο συνδέεται μὲ τὸ μυστήριο τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος λάβαμε τὴν δωρεὰ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μέσα στὴν καρδιά, διὰ τῆς σφραγίσεως τῶν μελῶν τοῦ σώματός μας, ὅταν ὁ Ἱερεὺς ἔλεγε «σφραγὶς δωρεᾶς Πνεύματος Ἁγίου, ἀμήν». Αὐτὸ τὸ χρῖσμα στὴν καρδιὰ ἐνεργεῖ ὡς φωτισμὸς νοός, ὡς ἔμπνευση, ὡς ἀγάπη πρὸς τὸν Θεό, ὡς προσευχή, ὡς ἐλπίδα τῆς αἰωνίου ζωῆς, ὡς ἀρραβῶνας τοῦ Πνεύματος. Ἡ ὁμολογία τῶν μαρτύρων καὶ τὸ μαρτύριο ποὺ ἀκολουθεῖ εἶναι ἐνεργοποίηση τοῦ ἁγίου Χρίσματος, διὰ τοῦ ὁποίου ὁρᾶ τὸν Θεό, γι' αὐτὸ καὶ τὸ μαρτύριο τῶν ἁγίων δὲν εἶναι ὑπόθεση λογικῆς ἐπεξεργασίας, συναισθηματικῆς ἐξάψεως καὶ θυμικῆς ἐνεργείας, ἀλλὰ καρπὸς θεοπτίας-θεώσεως. Ὅμως, ὅταν διαπράττουμε κάποια ἁμαρτία, τότε τὸ χρῖσμα ποὺ βρίσκεται στὸ βάθος τῆς καρδιᾶς ἐνεργοποιεῖται διὰ τῆς μετανοίας. Δηλαδή, ἡ μετάνοια ποὺ ἐκδηλώνεται ὡς διάθεση ἀλλαγῆς βίου, ὡς ἀγάπη πρὸ τὸν Θεὸ καὶ ὡς προσευχή, εἶναι ἐνεργοποίηση τῆς Χάριτος τοῦ ἁγίου Χρίσματος. Ἐπίσης, αὐτὸ τὸ χρῖσμα ἐνεργοποιεῖται μὲ τὴν νοερὰ καρδιακὴ προσευχή, ποὺ εἶναι ἡ «καινὴ ὠδή», τὴν ὁποία ψάλλουν οἱ ἀναγεννημένοι ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὅταν ὅμως ὁ ἄνθρωπος ἀρνῆται τὸν Χριστό, ἐγκαταλείπη τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καὶ ἀποδέχεται ἄλλες ὁμολογίες – αἱρέσεις καὶ θρησκεῖες, τότε χάνει αὐτὴν τὴν δωρεὰ καὶ γιὰ νὰ ἐπανέλθη στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία πρέπει νὰ λάβη πάλι τὸ χρῖσμα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μὲ τὸ μυστήριο τοῦ Χρίσματος.

Ἑπομένως, οἱ Ποιμένες τῆς Ἐκκλησίας δὲν πρέπει νὰ ὁμιλοῦν μόνον γιὰ τὸν Ἀντίχριστο καὶ τοὺς προδρόμους του, ἀλλὰ κυρίως καὶ πρὸ παντὸς θὰ πρέπη νὰ βοηθοῦν τοὺς Χριστιανοὺς νὰ ζοῦν κατὰ τέτοιον τρόπο, ὥστε νὰ ἐνεργοποιῆται ἡ Χάρη τοῦ Βαπτίσματος καὶ τοῦ Χρίσματος, μὲ τὴν διαφύλαξη τῶν ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ καὶ τῶν δογμάτων, τὴν ὀρθόδοξη βίωσή τους, τὴν μετάνοια καὶ τὴν ἐσωτερικὴ νοερά – καρδιακὴ προσευχή, διότι ἔτσι θὰ μπορέσουν νὰ ξεχωρίσουν τὶς ἐνέργειες τοῦ Χριστοῦ ἀπὸ τὶς ἐνέργειες τοῦ Ἀντιχρίστου. Διαφορετικά, θὰ συγχέουν τὶς ἄκτιστες μὲ τὶς κτιστὲς ἐνέργειες καὶ τὸ χειρότερο θὰ θεωροῦν ὅτι οἱ ἐνέργειες τοῦ Ἀντιχρίστου εἶναι ἐνέργειες τοῦ Χριστοῦ ἡ ἀντιστρόφως. Αὐτὴ ἡ διάκριση συνιστᾶ τὴν ὀρθόδοξη ποιμαντική. Καὶ ἡ οὐσία της εἶναι ἡ λεγομένη ἡσυχαστικὴ παράδοση.

Ὅσοι ἀξιωθοῦν νὰ χρισθῇ ἡ καρδιὰ τοὺς ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, ἤτοι νὰ γραφῆ στὴν καρδιὰ τὸ ὄνομα τοῦ Ἀρνίου τῆς ἀποκαλύψεως καὶ τοῦ Πατρὸς Αὐτοῦ, θὰ ἀποφύγουν τὴν σφραγισὴ τοὺς ἀπὸ τὸ θηρίο τῆς ἀποκαλύψεως καὶ τὸν πατέρα του, καθὼς ἐπίσης θὰ ἀποφύγουν καὶ τοὺς προδρόμους του.

Αὐτὴ εἶναι ἡ οὐσία τῆς ὀρθοδόξου ποιμαντικῆς ποὺ συνδέεται μὲ τὴν ἡσυχαστικὴ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας. Γι' αὐτὸ ἔχει πολὺ μεγάλη σημασία ἡ διατήρηση τοῦ ὀρθοδόξου μοναχισμοῦ. Κάθε ἀλλοίωση τοῦ ἡσυχαστικοῦ πνεύματος τοῦ ὀρθοδόξου μοναχισμοῦ διευκολύνει τοὺς προδρόμους τοῦ Ἀντιχρίστου νὰ κάνουν πολὺ καλὰ τὴν δουλειά τους καὶ νὰ πλανοῦν τοὺς ἀνθρώπους.–