Πάπας Ἰωάννης-Παῦλος Α Luciani: Τὸ μυστικό

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Μὲ τὸν τίτλο «Ποτὲ δὲν εἶχα ἀκούσει τόσο ὡραῖα λόγια», φράση ποὺ εἶπε ὁ Πάπας Ἰωάννης-Παύλος Α’ Luciani, ὁ Πάπας τῶν τριάντα τριῶν (33) ἡμερῶν, τὸ περιοδικὸ "30 Days" (Ἰούνιος Ἰούλιος 2006) –το ὁποῖο διευθύνεται ἀπὸ τὸν πρώην Πρωθυπουργὸ τῆς Ἰταλίας Giulio Andreotti– δημοσίευσε συνέντευξη ποὺ παραχώρησε στὴν Stefania Falasca ὁ Ἱσπανὸς Ἰησουίτης Miguel Arranz. Ὁ Arranz συνόδευσε -προκειμένου νὰ βοηθήση στὴν μετάφραση- τὸν Μητροπολίτη τῆς Ἁγίας Πετρουπόλεως (Λένιγκραντ) Νικόδημο στὴν συνάντησή του μὲ τὸν νεοεκλεγέντα Πάπα τὴν 5η Σεπτεμβρίου τοῦ 1978 καί, ὅπως εἶναι γνωστὸν σὲ ὅσους παρακολουθοῦν τὰ ἐκκλησιαστικὰ πράγματα, ὁ Μητροπολίτης Νικόδημος, μετὰ τὴν ἰδιαίτερη αὐτὴ συνομιλία, ξεψύχησε μπροστὰ στὰ πόδια τοῦ Πάπα.

Τὸ γεγονὸς αὐτὸ τάραξε τὸν νέο Πάπα καὶ μάλιστα ὕστερα ἀπὸ δυὸ ἡμέρες ὁ ἴδιος ὁ Πάπας δημοσίως εἶπε: «Πρὶν 2 ἡμέρες πέθανε ὁ Μητροπολίτης Ἁγίας Πετρουπόλεως Νικόδημος στὰ χέρια μου. Ἀπαντοῦσα στὴν προσφώνησή του. Μπορῶ νὰ σᾶς βεβαιώσω ὅτι ποτὲ στὴν ζωή μου δὲν εἶχα ἀκούσει τόσο ὡραῖα λόγια γιὰ τὴν Ἐκκλησία ὅσο τὰ λόγια ποὺ εἶπε ἐκεῖνος. Δὲν μπορῶ νὰ τὰ ξαναπῶ, παραμένει μυστικό».

Ποιά ἦταν αὐτὰ τὰ λόγια γιὰ τὴν Ἐκκλησία ποὺ ἐνθουσίασαν τότε τὸν νέο Πάπα καὶ παραμένουν ὡς μυστικό;

Στὴν συνέντευξή του ὁ Miguel Arranz, ποὺ ἦταν παρὼν στὴν συνάντηση αὐτὴ ὡς μεταφραστής, τὴν ὁποία παραχώρησε στὴν Stefania Falasca, ἀναφέρθηκε στὰ γεγονότα ποὺ συνέβησαν ἐκείνη τὴν ἡμέρα μπροστὰ στὸν Πάπα, κατὰ τὴν ἐπίσημη ὑποδοχὴ τῶν ὀρθοδόξων ἀντιπροσωπειῶν προκειμένου νὰ τὸν συγχαροῦν, μετὰ τὴν ἐκλογὴ καὶ τὴν ἐνθρόνισή του καί, ὅπως προαναφέραμε, δημοσιεύθηκε στὸ περιοδικὸ «30 Days».

Στὰ εἰσαγωγικὰ σχόλια τῆς Stefania Falasca, ποὺ προηγοῦνται τῆς συνεντεύξεως, γράφεται ὅτι ὁ Μητροπολίτης τῆς Ἁγίας Πετρουπόλεως Νικόδημος ἦταν τότε ἡλικίας 49 ἐτῶν καὶ «ἕνας ἐκ τῶν λαμπροτέρων προσωπικοτήτων τῆς Ὀρθοδοξίας, ἀλλὰ πρὸ πάντων ἕνας τῶν σπουδαιοτέρων μορφῶν στὴν ἱστορία τοῦ Οἰκουμενισμοῦ. Εἶχε λεπτὴ οἰκουμενικὴ συνείδηση, ποὺ τὸν ὁδήγησε νὰ ἐντείνη τὴν ἐπικοινωνία τοῦ μὲ τὴν Καθολικὴ Ἐκκλησία καὶ νὰ μπῆ κάμποσες φορὲς στὸ Βατικανὸ γιὰ νὰ συναντήση τὸν Πάπα Ρώμης στὴν ἐποχὴ μετὰ τὴν Σύνοδο (τὴν Β Βατικάνειο) στὶς δεκαετίες τοῦ ’60 καὶ τοῦ ’70, ὅταν συχνὰ διασταυρώθηκαν οἱ δρόμοι τοῦ Οἰκουμενισμοῦ καὶ τῆς πολιτικῆς».

Ὁ Μητροπολίτης Νικόδημος ἦταν Πρόεδρος τοῦ Τμήματος Ἐξωτερικῶν Ἐκκλησιαστικῶν σχέσεων τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας, τὸ ὁποῖο Τμῆμα ἱδρύθηκε τὸ 1946. Πρῶτος Πρόεδρός του ἦταν ὁ Μητροπολίτης Νικόλαος καὶ διάδοχός του ὁ Νικόδημος.

Ἐπίσης, στὸν πρόλογο τῆς συνεντεύξεως αὐτῆς γράφεται:

«Ὁ Miguel Arranz, παλαιὸς πρόμαχος τοῦ Οἰκουμενισμοῦ καὶ τώρα συνταξιοῦχος, θυμᾶται ἀκριβῶς ἐκείνη τὴν ἐποχή, τὴν μετὰ τὴν Σύνοδο, σὰν μιὰ ἀθετημένη ὑπόσχεση: "Χωρὶς νὰ τὸ διακηρύσσουν ἀνοικτά, οἱ Ἐπίσκοποι τῆς Ἀνατολῆς στὴν πραγματικότητα ἀναγνώριζαν τότε τὴν θέση τοῦ Πάπα ὡς διαδόχου τοῦ Πέτρου. Τὰ ταξίδια τους στὴν Ρώμη ἦταν πραγματικὲς ἐπισκέψεις στὸ κατώφλι (ad limina) τοῦ Πέτρου. Τὰ κράτη τους πίεζαν (παρότρυναν) καὶ ἔρχονταν στὸν Πάπα μὲ τὴν πίστη τῶν υἱῶν, ὡς υἱοὶ μιᾶς ἀδελφῆς Ἐκκλησίας. Ἴσως ἡ σχέση (δεσμός, ὁμολογία) μεταξὺ τοῦ διαδόχου τοῦ Πέτρου καὶ τῶν Χριστιανῶν ἐκείνων τῶν χωρῶν θὰ μποροῦσε νὰ βρῇ τρόπο νὰ ἐπιβληθῇ. Ἴσως ἦταν ὅλο μιὰ ἀπάτη, ἀλλὰ ἡ ἐπιστροφὴ γιὰ τὴν ἕνωση φαινόταν σὲ κάποιες στιγμὲς πάρα πολὺ εὔκολη».

Φαίνεται ὅτι τὰ λόγια ποὺ ἄκουσε ὁ Πάπας ἀπὸ τὸν Μητροπολίτη Νικόδημο σχετίζονταν μὲ «τὴν ἕνωση τῶν Ἐκκλησιῶν» μέσα στὰ πλαίσια τοῦ οἰκουμενισμοῦ.

Διαβάζοντας κανεὶς ὁλόκληρη τὴν συνέντευξη μπορεῖ νὰ προσέξη μερικὰ ἐνδιαφέροντα σημεῖα.

Τὸ πρῶτο εἶναι ὅτι ὁ Μητροπολίτης Νικόδημος εἶχε ἐπισκεφθῇ τὴν Ρώμη γιὰ τὴν κηδεία τοῦ Πάπα Παύλου ΣΤ’ καὶ τέλεσε μνημόσυνο στὴν βασιλικὴ τοῦ Ἁγίου Πέτρου στὸ ὁποῖο «συμμετεῖχαν πολλοὶ ἐκπρόσωποι τῆς ἱεραρχίας τῆς καθολικῆς Ἐκκλησίας». Ὁ ἀρχηγός των Ἰησουϊτὼν P.Arrupe πρότεινε νὰ τὸν φιλοξενήση ὅλο τὸν μῆνα Αὔγουστο, στὴν Βίλα Cavaletti στὸ Φρασκάκι μέχρι τὴν ἐκλογὴ τοῦ νέου Πάπα, καὶ ὁ Νικόδημος ἀποδέχθηκε τὴν πρόσκληση καὶ παρέμεινε στὴν Ἰταλία μέχρι τὴν ἐκλογὴ τοῦ νέου Πάπα.

Τὸ δεύτερο σημεῖο εἶναι ὅτι, ὅπως γνωρίζουμε καὶ ἀπὸ ἄλλα κείμενα, τὴν 26η Αὐγούστου τοῦ 1978 ἐξελέγη νέος Πάπας ὁ Luciani ὡς Ἰωάννης-Παύλος Α’, παρὰ πᾶσα προσδοκία πολλῶν ἀνθρώπων. Βέβαια, γιὰ λίγο καιρὸ παρέμεινε στὸν θρόνο, γιατί λίγες ἡμέρες μετὰ τὴν ἐνθρόνισή του, καὶ μάλιστα, ὅταν κάποια ἡμέρα ἐπρόκειτο νὰ κάνη ριζικὲς ἀλλαγὲς στὰ ἡγετικὰ στελέχη τοῦ Βατικανοῦ, τὰ ξημερώματα βρέθηκε στὸ δωμάτιό του νεκρός. Γύρω ἀπὸ τὸν θάνατό του ἔχουν λεχθῇ πολλά, ἀλλὰ δὲν εἶναι σκοπός μου νὰ ἀναφερθῶ στὰ θέματα αὐτά, παρὰ μόνον νὰ παρουσιάσω ὅ,τι λέγεται στὴν συνέντευξη αὐτή.

Τὸ γεγονὸς εἶναι ὅτι ὁ Luciani δὲν ἦταν τὸ φαβορὶ γιὰ τὴν ἐκλογὴ σὲ αὐτὸ τὸ ὕπατο ἀξίωμα καὶ γι’ αὐτὸ ἡ ἐκλογή του προκάλεσε μεγάλη ἐντύπωση καὶ ἔκπληξη. Μάλιστα, ὅπως διηγεῖται ὁ Arranz, ὅταν πήγαιναν μαζὶ μὲ τὸν Νικόδημο, στὴν πλατεῖα τοῦ Ἁγίου Πέτρου γιὰ νὰ ἀκούσουν τὴν πρώτη ὁμιλία τοῦ νέου Πάπα, μετὰ τὴν ἐκλογή του, περνοῦσε ἀπὸ ἐκεῖ ὁ Καρδινάλιος Willebrands, Πρόεδρος τῆς Γραμματείας γιὰ τὴν Χριστιανικὴ ἑνότητα, ὁ ὁποῖος «κατέβηκε ἀπὸ τὸ αὐτοκίνητό του καὶ ἄρχισε νὰ ἀναφωνῆ στὸν Μητροπολίτη Νικόδημο: " Ἦταν τὸ Ἅγιον Πνεῦμα! Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα!..."». Ὁ Μητροπολίτης Νικόδημος ἄκουγε μὲ μεγάλη ἔκπληξη αὐτὰ τὰ λόγια. Μάλιστα ὁ ἴδιος ὁ Πάπας ἐκείνη τὴν ἡμέρα στὴν πρώτη ὁμιλία του εἶπε: «Χθὲς τὸ πρωΐ πῆγα νὰ ψηφίσω.... Ποτὲ δὲν φανταζόμουν ...ποτέ».

Τὸ τρίτο σημεῖο εἶναι ὅτι ὁ Μητροπολίτης Νικόδημος ἐπεδίωξε νὰ συναντήση τὸν Πάπα κατ’ ἰδίαν καὶ νὰ ἔχη μιὰ ἰδιαίτερη συνομιλία μαζί του, παρὰ τὸ ὅτι δὲν προβλεπόταν ἀπὸ τὸ πρόγραμμα καὶ τὸ αὐστηρὸ πρωτόκολλο τῶν ἡμερῶν ἐκείνων. Εἶχε προσδιορισθῇ ὁ Πάπας νὰ συναντήση ὅλες τὶς ὀρθόδοξες ἀντιπροσωπεῖες ποὺ πῆγαν στὴν ἐνθρόνισή του, κατὰ τὴν 5η Σεπτεμβρίου, ἀλλὰ αὐτὴ ἦταν μιὰ τυπικὴ καὶ γενικὴ συνάντηση. «Προσωπικὲς συνομιλίες μὲ τοὺς ἐκπροσώπους δὲν ἦταν στὸ πρόγραμμα γιὰ ἐκείνη τὴν ἐπίσκεψη». Ὅμως, «ὁ Νικόδημος ἤθελε νὰ μιλήση στὸν Πάπα ἐμπιστευτικά. Ἐζήτησε μιὰ ἀκρόαση ἔξω ἀπὸ τὸ πρωτόκολλο, νὰ ἐπωφεληθῇ ἀπὸ τὴν συνάντηση μὲ τὶς ἀντιπροσωπεῖες. Ἐπέμενε πολὺ στὸν Casarola νὰ τοῦ δοθῇ ἡ εὐκαιρία», λέγοντας μάλιστα ὅτι «ὑπῆρχε ἐπείγουσα ἀνάγκη». Καὶ ὕστερα ἀπὸ τὶς ἀνάλογες συνεννοήσεις πῆρε τὴν διαβεβαίωση «ὅτι θὰ ἐπιτρεπόταν νὰ μιλήση μὲ τὸν Πάπα» λίγο πρὶν συναντηθοῦν μαζί του οἱ ὀρθόδοξες ἀντιπροσωπεῖες.

Ἀμέσως μετὰ ἀπὸ αὐτὴν τὴν διαβεβαίωση ὁ Μητροπολίτης Νικόδημος «ἀποσύρθηκε νωρὶς στὸ δωμάτιό του, γιατί ἤξερε ὅτι ἡ ἄλλη ἡμέρα ἐπρόκειτο νὰ εἶναι τεταμένη καὶ σημαντική». Τὸ πρωὶ ὁ Arranz, ὁ μεταφραστής του, λίγο πρὶν τὴν συνάντηση μὲ τὸν Πάπα, εἶδε τὸν Νικόδημο «πολὺ στενοχωρημένο», ὁ ὁποῖος τοῦ εἶπε «ὅτι δὲν εἶχε κοιμηθῇ», λόγῳ ζέστης καὶ κλεισούρας καὶ μάλιστα προσέθεσε ὅτι «αἰσθάνθηκε σὰν νὰ πνιγόταν». Ὁ γραμματέας τοῦ Μητροπολίτου, Ἀρχιμανδρίτης Lev τοῦ μέτρησε τὴν πίεση καὶ ὁ Νικόδημος «ἤπιε ἀμέσως νιτρογλυκερίνη, ἀφοῦ εἶχε προβλήματα μὲ τὴν καρδιά του». Μάλιστα ἐκείνη τὴν νύκτα τὸ αὐτοκίνητο ποὺ εἶχε δανεισθῇ «γιὰ νὰ πάη στὸ Βατικανὸ εἶχε κλαπῇ. Ἐκεῖνο τὸ γεγονὸς τὸν εἶχε ταράξει». Ἔγινε καὶ ἄλλο γεγονὸς καθ’ ὁδὸν πρὸς τὸ Βατικανὸ γιὰ νὰ συναντήση τὸν Πάπα, πρᾶγμα ποὺ τὸν στενοχώρησε, γιατί εἶχε «ὑπ' ὄψη τοῦ ὅτι εἶχε τὸ προνόμιο νὰ εἶναι ὁ πρῶτος ποὺ θὰ ἔβλεπε τὸν Πάπα».

Στὴν αἴθουσα τῆς ἀναμονῆς, ἐνῷ ὁ Arranz ἐξηγοῦσε στὸν Μητροπολίτη τὶς «ζωγραφιὲς ποὺ κρέμονταν ἐκεῖ», ἐκεῖνος δὲν πρόσεχε, «ἀλλὰ ἦταν φανερὸ ὅτι ὁ νοῦς του ἦταν ἀπασχολημένος ἐκείνη τὴν στιγμὴ μὲ ἄλλες σκέψεις». Μάλιστα, κρατοῦσε τὸ φιαλίδιο μὲ τὴν νιτρογλυκερίνη ἀνοικτό, τὸ ἔδωσε στὸν μεταφραστή του λέγοντας: «Φύλαξέ το ἀνοιχτό, μπορεῖ νὰ χρειασθῇ».

Τὸ τέταρτο ἐνδιαφέρον σημεῖο εἶναι τὰ ὅσα ἔγιναν κατὰ τὴν διάρκεια τῆς συναντήσεως τοῦ Νικοδήμου μὲ τὸν Πάπα. Ἂς παρακολουθήσουμε τὴν ἀφήγηση τοῦ Arranz, ποὺ ὡς μεταφραστὴς ἦταν ἐκεῖ καθ’ ὅλη τὴν διάρκεια τῆς συνομιλίας καὶ αὐτήκοος καὶ αὐτόπτης μάρτυρας τῶν γεγονότων.

«Μόλις μπήκαμε στὸ δωμάτιο, ὁ Ἰωάννης Παῦλος Α χαμογέλασε ἀμέσως καὶ πλησίασε τὸν Μητροπολίτη. Τὸν χαιρέτησε πολὺ ἐγκάρδια. Ὁ Νικόδημος προσέφερε στὸν ἀρχηγὸ τῆς Ρωμαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας τὶς θερμὲς εὐχὲς τοῦ Πατριάρχη τῆς Μόσχας Ποιμένος, τῆς Συνόδου καὶ ὅλης τῆς Ρωσικῆς Ἐκκλησίας, καὶ εὐχήθηκε στὸν νέο Πάπα πολλὰ ἔτη παπωσύνης. Ἐξέφρασε τὴν μεγάλη ἐλπίδα οἱ ἀδελφικὲς σχέσεις μεταξὺ τῶν δύο Ἐκκλησιῶν, ποὺ ξεκίνησαν καλὰ κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ Πάπα Ἰωάννη ΚΓ καὶ συνεχίσθηκαν μὲ τὸν Παῦλο Α , νὰ προχωρήσουν σὲ βαθύτερη ἀλληλοκατανόηση ἀπὸ τὶς δύο πλευρές, στὶς κοινὲς προσπάθειες τῶν δύο Ἐκκλησιῶν νὰ ἐνθαρρύνουν τὴν εἰρήνη. Τὸν εὐχαρίστησε ὁ Πάπας γιὰ τοὺς χαιρετισμοὺς καὶ τὶς εὐχές, καὶ παρακάλεσε τὸν Μητροπολίτη νὰ διαβιβάση στὸν Πατριάρχη Ποιμένα τὴν ἐλπίδα του γιὰ καρποφόρα συνεργασία γιὰ τὸ καλὸ τῆς Ρωσσικῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Τοῦ εἶπε (ὁ Πάπας) ὅτι πάντα παρακολουθοῦσε τὴν οἰκουμενική του δράση μὲ πολὺ ἐνδιαφέρον καὶ ἐξέφρασε ἐπίσης τὴν ἐπιθυμία του νὰ συνεχισθῇ τὸ ἔργο. Μετὰ ἀπὸ αὐτὲς τὶς ἀνταλλαγὲς χαιρετισμῶν, κάθησαν γιὰ μιὰ ἐμπιστευτικὴ συνομιλία».

Ὅταν ἡ δημοσιογράφος ρώτησε τὸν Arranz τί ἀκριβῶς εἶπε ὁ Νικόδημος στὸν Πάπα ἐκεῖνος ἀπάντησε:

«Δὲν ἐπιτρέπεται νὰ τὸ πῶ• εἶναι μυστικό. Ἀλλὰ τὰ λόγια του ἦταν ἔκφραση πλήρους ἐμπιστοσύνης. Σὰν νὰ πηγαίνη κάποιος στὸν πατέρα του». Ὅταν στὴν συνέχεια τὸν ἐρώτησε πὼς συμπεριφερόταν ὁ Νικόδημος στὸν Πάπα, ἐκεῖνος ἀπάντησε: «Καὶ θυμᾶμαι ἀκόμα ὅτι μιλοῦσε μὲ χαμηλὴ φωνὴ στὸν Πάπα Luciani. Μάλιστα ἦταν μερικὲς στιγμὲς ποὺ μιλοῦσε καὶ χαμηλότερα σὰν νὰ μὴν ἤθελε νὰ τὸν ἀκούσουν ἀδιάκριτα αὐτιά. Δὲν ἤθελε νὰ τὸν κρυφακούση κανείς».

Μετὰ τὸ πέρας αὐτῆς τῆς ἐμπιστευτικῆς συνομιλίας προσκλήθηκε ὁ Ἀρχιμανδρίτης Lev νὰ εἰσέλθη μέσα στὸν χῶρο. Ἂς δοῦμε τὴν ὅλη σκηνὴ ὅπως τὴν διασώζει ὁ μεταφραστὴς Arranz:

«Ὅταν τελείωσε ἡ συνομιλία, ὁ Ἀρχιμανδρίτης Lev προσκλήθηκε νὰ μπή. Ὁ Νικόδημος τὸν σύστησε στὸν Πάπα. Εἶπε στὸν Ἅγιο Πατέρα ὅτι ὁ Lev σπούδαζε στὴν Ρώμη, στὸ Γρηγοριανὸ Ἰνστιτοῦτο, καὶ ὅτι ἤξερε Ἰταλικά. Τότε ὁ Πάπας, ὄρθιος, ἄρχισε νὰ μιλάη μὲ τὸ Lev γιὰ τὶς σπουδές του. Καὶ ὁ Νικόδημος στεκόταν κοντά του. Κάποια στιγμή, ἐνῷ τελείωνε ἡ συνομιλία μὲ τὸ Lev, ὁ Νικόδημος κάθισε χωρὶς νὰ πῇ λέξη, καὶ σὰν κάθισε, ἔσκυψε μπροστὰ μὲ ἤρεμο καὶ εὔσχημο τρόπο, σὰν νὰ ἔκανε μετάνοια, μιὰ βαθιὰ μετάνοια... μὲ τέτοιο τρόπο ποὺ ἔμεινα ἔκπληκτος. Γνωρίζοντας μὲ τί ἀκρίβεια τηροῦσε τὸ πρωτόκολλο, σκέφθηκα ὅτι ἦταν ἔκφραση σεβασμοῦ... Σωριάσθηκε στὰ πόδια τοῦ Πάπα. Προσπαθήσαμε νὰ τὸν σηκώσουμε. Ἀκόμη καὶ ὁ Πάπας ἔσκυψε πάνω του καὶ προσπάθησε νὰ τὸν σηκώση. Ἐκείνη τὴν ταραγμένη στιγμὴ ὁ Πάπας Luciani δὲν κατάλαβε ἀμέσως τί συνέβαινε. Τὸν πληροφόρησα γιὰ τὴν καρδιοπάθεια (τοῦ Μητροπολίτου Νικοδήμου), ἐνῷ ὁ Ἀρχιμανδρίτης Lev ξαναμπῆκε τρέχοντας μὲ τὸν χαρτοφύλακα μὲ τὰ φάρμακα καὶ προσπάθησε νὰ τοῦ κάνη ἔνεση διεγερτικοῦ γιὰ τὴν καρδιά, χωρὶς ἀποτέλεσμα. Τὰ μάτια τοῦ Νικοδήμου ἦταν ἀκόμα λίγο ἀνοιχτά. Ἔτσι ψιθύρισα στὸν Ἅγιο Πατέρα: "Δῶστε του ἄφεση ἁμαρτιῶν...". Γονάτισε ὁ Πάπας καὶ τοῦ ἔδωσε ἄφεση στὴν λατινικὴ γλῶσσα. Μετὰ ἀπὸ λίγο μπῆκε ὁ γιατρός, ποὺ δὲν μποροῦσε νὰ κάνη τίποτε, παρὰ μόνο νὰ δηλώση ὅτι πέθανε ὁ Νικόδημος».

Τὸ τραγικὸ αὐτὸ γεγονὸς τάραξε ὑπερβολικὰ τὸν Πάπα, ὁ ὁποῖος ἔλεγε: «Θεέ μου, Θεέ μου, καὶ αὐτὸ ἔπρεπε νὰ συμβῇ σὲ μένα». Καὶ πραγματικὰ «τὰ εἶχε τόσο χαμένα ἐκείνη τὴν στιγμή, πού, ὅταν ἔφθασε ὁ γιατρός, καὶ ὁ Νικόδημος ἦταν ξαπλωμένος στὸ πάτωμα, μάζευε (ὁ Πάπας) τοὺς κόκκους της νιτρογλυκερίνης ποὺ μοῦ εἶχαν πέσει στὴν ἀναστάτωση. Τοὺς ἔβαλε στὴν παλάμη μου... Εἶπα: "Παναγιώτατε, δὲν εἶναι χρήσιμα πιά"».

Σύμφωνα, ὅμως, μὲ τὸ πρόγραμμα ὁ Πάπας ἔπρεπε, μετὰ ἀπὸ τὸ γεγονὸς αὐτό, νὰ δεχθῇ τὶς Ὀρθόδοξες ἀντιπροσωπεῖες. Καὶ διηγεῖται ὁ Arranz:

«Ὁ Πάπας ἔφυγε ἀπὸ τὴν βιβλιοθήκη νὰ πάει νὰ ὑποδεχθῇ τὶς ἄλλες ἀντιπροσωπεῖες ποὺ περίμεναν τὴν σειρά τους. Ἀλλὰ μετὰ ποὺ μεταφέρθηκε τὸ λείψανο τοῦ Νικοδήμου σὲ ἄλλο δωμάτιο, προσκλήθηκα καὶ πάλι νὰ διερμηνεύσω γιὰ τὴν Βουλγαρικὴ ἀντιπροσωπεία. Ἔτσι βρέθηκα πάλιν κοντὰ στὸν Πάπα Luciani. Ὁ Βούλγαρος Δεσπότης ἔπρεπε νὰ προσφέρη ἀμέσως τὶς θερμές του εὐχές, ἀλλὰ ὁ ἡλικιωμένος Ὀρθόδοξος Ἐπίσκοπος καὶ ὁ Πάπας ἦταν ἀδύνατον νὰ ποῦν κάτι. Γι’ αὐτὸ ἄρχισα τότε νὰ διαβάζω τὸ κείμενο τῆς προσφωνήσεως ποὺ μοῦ εἶχαν ἀναθέσει νὰ μεταφράσω στὰ Ἰταλικά. Καὶ συνέχισα νὰ διαβάζω καθὼς ἔκλαιγαν σιωπηλὰ καὶ οἱ δυό τους, χωρὶς νὰ ποῦν μιὰ λέξη».

Μετὰ ἀπὸ δύο (2) ἡμέρες, δηλαδὴ στὶς 7 Σεπτεμβρίου, πῆγε στὴν Ρώμη ἡ Ρωσσικὴ ἀντιπροσωπεία γιὰ νὰ παραλάβη τὸ νεκρὸ σῶμα τοῦ Νικοδήμου. Ὁ Πάπας συνάντησε τὴν ἀντιπροσωπεία στὸ δωμάτιο ἐκεῖνο ὅπου πέθανε ὁ Νικόδημος. Διηγεῖται ὁ Arranz:

«Πρὶν τὴν ἀκρόαση μίλησα πολὺ σύντομα μὲ τὸν Μονσίγνωρ Μagee. Μοῦ εἶπε ὅτι ὁ Ἅγιος Πατέρας εἶχε δύο νύχτες νὰ κοιμηθῇ, καὶ ὅτι ὁ θάνατος (τοῦ Μητροπολίτη) τὸν εἶχε συντρίψει βαθιά. Ὁ Πάπας περιέγραψε στὰ μέλη τῆς ἀντιπροσωπείας τὶς τελευταῖες στιγμὲς τῆς ζωῆς τοῦ Νικοδήμου καὶ ἀναφέρθηκε καὶ στὰ λόγια ποὺ εἰπώθηκαν».

Στὴν ἀποκαλυπτικὴ αὐτὴ συνέντευξη ποὺ σχολιάζουμε γίνεται λόγος καὶ γιὰ τὶς διαδόσεις ποὺ κυκλοφόρησαν ἐκεῖνον τὸν καιρὸ γιὰ τὸν θάνατο τοῦ Νικοδήμου, ὅτι δηλαδὴ δὲν πέθανε, ἀλλὰ αὐτὸ τὸ γεγονὸς ἦταν κατὰ κάποιο τρόπο σκηνοθετημένο ἀπὸ τὸ Βατικανὸ γιὰ νὰ τὸν κρύψη ἀπὸ τὸν κόσμο, ἀφοῦ «εἶχε ἀσπασθῇ τὴν Ρωμαιοκαθολικὴ πίστη»,, «ὅτι ἤπιε κατὰ λάθος ἕνα δηλητηριασμένο καφὲ ποὺ προοριζόταν γιὰ τὸν Ἰωάννη-Παύλο Α’», ὅτι πέθανε ἐπειδὴ «εἶπε ὁ Ὀρθόδοξος Δεσπότης πράγματα ποὺ δὲν ἔπρεπε νὰ πῇ σὲ αὐτὸν τὸν νέο Πάπα», «ὅτι κατάσκοποι τῆς KGB τὸν εἴxαν σκοτώσει ἀπὸ ἀπόσταση», ἀπὸ τὴν ρωσσικὴ πρεσβεία ἀπὸ τὴν ὁποία «φαίνονται τὰ παράθυρα τοῦ διαμερίσματος τοῦ Πάπα». Βέβαια, ὁ Arranz ἀπέκρουσε ὅλες αὐτὲς τὶς διαδόσεις, λέγοντας: «Πλήρης φαντασία! Ἡ ὑγεία τοῦ Νικοδήμου ἦταν σοβαρὰ κλονισμένη ἀπὸ ἀρκετὰ πρίν».

Ὁ ἴδιος ὁ Πάπας ἦταν ἐνθουσιασμένος ἀπὸ τὰ λόγια ποὺ τοῦ εἶπε ὁ Νικόδημος πρὶν πεθάνει, γι’ αὐτό, ὅπως τὸ εἴπαμε στὴν ἀρχή, ὁμολόγησε δημόσια:

«Πρὶν 2 ἡμέρες πέθανε ὁ Μητροπολίτης Ἁγίας Πετρουπόλεως Νικόδημος στὰ χέρια μου. Ἀπαντοῦσα στὴν προσφώνησή του. Μπορῶ νὰ σᾶς βεβαιώσω ὅτι ποτὲ στὴν ζωή μου δὲν εἶχα ἀκούσει τόσο ὡραῖα λόγια γιὰ τὴν Ἐκκλησία ὅσο τὰ λόγια ποὺ εἶπε ἐκεῖνος. Δὲν μπορῶ νὰ τὰ ξαναπῶ, παραμένει μυστικό».

Στὴν ἐρώτηση ποὺ ὑποβλήθηκε στὸν Arranz: «Μετὰ ἀπὸ τόσα χρόνια ποιά ἐντύπωση σᾶς ἀπομένει ἀπὸ ἐκείνη τὴν συνάντηση; Θὰ μποροῦσε πραγματικὰ νὰ ὑποδείξη (ὁ Νικόδημος) τὸν δρόμο πρὸς τὴν πλήρη κοινωνία;» ἐκεῖνος ἀπάντησε:

«Δὲν ἦρθε ὁ Νικόδημος νὰ συμβουλεύση τὸν Πάπα. Εἶχε σαφῆ ἀντίληψη (βαθειὰ αἴσθηση) τῆς θέσεως τοῦ κάθε ἀνθρώπου μέσα στὴν Ἐκκλησία. Ὁ Νικόδημος μιλοῦσε πολὺ ἔντονα γιὰ τὴν Ἐκκλησία, τὴν ὅλη Ἐκκλησία... ἕνα νέο ὅραμα. Ὁ Πάπας Luciani δὲν ἔκανε πίσω. Ἐπὶ πλέον ἦταν μιὰ χειρονομία ποὺ ἐξέφρασε (ὁ Πάπας) τὴν ἀφοβία του καὶ ταυτόχρονα τὴν εἰλικρίνειά του καὶ τὴν ἁπλότητά του... ὅτι ἕνας Πάπας ἀναγνωρίζει ὅτι ἕνας μὴ Καθολικὸς μπορεῖ νὰ τοῦ διδάξη κάτι, καὶ ὅτι βεβαιώνει αὐτὸ ἐκείνη τὴν στιγμὴ καὶ δημοσία, μὲ τὸν ἀφοπλιστικό του αὐθορμητισμό. "Σᾶς βεβαιώνω ὅτι ποτὲ στὴ ζωή μου δὲν εἶχα ἀκούσει τόσο ὡραῖα λόγια...". Καὶ ἐπανέλαβε ὅτι ἐντυπωσιάσθηκε πραγματικά. Ἕνας Ὀρθόδοξος", εἶπε, ¨ἀλλὰ τί ἀγάπη εἶχε γιὰ τὴν Ἐκκλησία!". Καὶ πιστεύω ὅτι ὑπόφερε πολὺ γιὰ τὴν Ἐκκλησία, καὶ ἔκανε πολλὰ γιὰ τὴν ἑνότητα».

Ὁ Μητροπολίτης τῆς Ἁγίας Πετρουπόλεως Νικόδημος πέθανε μπροστὰ στὰ πόδια τοῦ Πάπα, ὕστερα ἀπὸ μιὰ μυστικὴ συνομιλία ποὺ ἐνθουσίασε τὸν Πάπα. Ἀλλὰ καὶ ὁ ἴδιος ὁ Πάπας ἀργότερα, μεταξὺ 28ης καὶ 29ης Σεπτεμβρίου τοῦ ἰδίου ἔτους, βρέθηκε νεκρὸς στὰ ἰδιαίτερα διαμερίσματά του, κάτω ἀπὸ ἀδιευκρίνιστες συνθῆκες. Παρέμεινε στὸν Παπικὸ θρόνο τριάντα τρεῖς (33) ἡμέρες. Καὶ ὁ μεταφραστής, ποὺ ἦταν παρὼν στὴν συνάντηση ἐκείνη, κρατάει τὸ στόμα τοῦ κλειστὸ καὶ δὲν μᾶς ἀποκαλύπτει «τὰ ὡραῖα λόγια» ποὺ εἶπε ὁ Νικόδημος στὸν Πάπα ποὺ «ποτὲ δὲν εἶχε ἀκούσει». Ἁπλῶς δίνει τὴν ἀτμόσφαιρα τῶν λόγων: «Ἦταν ἔκφραση πλήρους ἐμπιστοσύνης, σὰν νὰ πάει κάποιος στὸν πατέρα του», καὶ μάλιστα μιλοῦσε χαμηλόφωνα γιατί «δὲν ἤθελε νὰ τὸν κρυφακούση κανείς».

Τελικὰ ποιό ἦταν τὸ μυστικό;