Skip to main content

Συνέντευξη για τα Χριστούγεννα

Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

Η συνέντευξη αυτή του Σεβασμιωτάτου δόθηκε και δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Καθ' οδόν» της Κοινότητος Νέων της Ιεράς Μητροπόλεως Λεμεσού και όπως θα διαπιστώση ο αγαγνώστης οι ερωτήσεις καλύπτουν ένα μεγάλο μέρος της ορθόδοξης Χριστολογίας της Εορτής.

*

Ερώτηση: Η λέξις Χριστούγεννα σημαίνει την γέννα του Χριστού. Θα θέλαμε να μας πήτε ποιός είναι ο σκοπός της γεννήσεως του Χριστού και γενικά γιατί έπρεπε να σαρκωθή ο Λόγος του Θεού. Δεν μπορούσε να υπάρξη άλλος τρόπος σωτηρίας του ανθρωπίνου γένους;

ΧριστούγενναΑπάντηση: Όπως καταγράφεται σε όλη την βιβλικοπατερική παράδοσή μας, ο σκοπός της ενανθρωπήσεως του Λόγου του Θεού είναι η θέωση του ανθρώπου, που σημαίνει ότι ο κατά φύσιν Θεός έγινε άνθρωπος, ώστε εμείς να γίνουμε κατά Χάριν θεοί. Ο Μέγας Αθανάσιος σε έναν λόγο του αναλύει ότι ο Θεός απέστειλε Προφήτας στην Παλαιά Διαθήκη για να ομιλήσουν στον λαό Του, αλλά τελικά το θέμα ήταν πως θα θεωθή ο άνθρωπος και πως θα απαλλαγή από τον θάνατο. Ο νόμος δεν έσωζε, αλλά προετοίμαζε τον λαό για να δεχθή τον Χριστό, γι' αυτό και ήταν «παιδαγωγός εις Χριστόν». Ο Χριστός με την ενανθρώπησή Του ένωσε στο Πρόσωπό Του την θεία και ανθρώπινη φύση, ώστε να γίνη το «φάρμακο» για την δική μας θέωση και έλαβε άκρως καθαρό, αλλά θνητό και παθητό σώμα για να πάθη και να νικήση τον θάνατο. Για παράδειγμα, όταν εφευρίσκεται ένα φάρμακο, δίδεται η δυνατότητα σε κάθε άνθρωπο να το χρησιμοποιήση για να θεραπευθή. Αυτό έγινε με την ενανθρώπηση του Χριστού, που προσφέρθηκε «το φάρμακον της αθανασίας», κατά τον άγιο Ιγνάτιο τον Θεοφόρο.

*

Ερώτηση: Τι φανερώνει η όλη ιστορία και τα γεγονότα της γεννήσεως του Χριστού (ο χρόνος, ο τόπος, οι συνθήκες, ο διωγμός…);

Απάντηση: Στα γεγονότα της γεννήσεως του Χριστού φαίνονται δύο σημεία. Το πρώτον η αγάπη του Θεού προς τον άνθρωπο, η μεγάλη φιλανθρωπία Του, ότι Αυτός είναι, όπως λέγει ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, έρως και εραστόν, που ως έρως κινείται προς τον άνθρωπον και ως εραστόν ελκύει στον εαυτό Του τα δεκτικά του έρωτος. Και το δεύτερο είναι η τραγωδία του πεπτωκότος ανθρώπου, που δεν κατάλαβε την ευεργεσία του Θεού και δημιούργησε πολλά προβλήματα σε Αυτόν. Αυτό είναι και μια σύγχρονη πραγματικότητα. Και σήμερα γίνεται μια πάλη μεταξύ της φιλανθρωπίας του Θεού και της αποστασίας του πεπτωκότος τραγικού ανθρώπου. Είναι όμως φοβερό ο άνθρωπος να αρνήται και να αντιστέκεται στην αγάπη του Χριστού, η οποία προσφέρεται ποικιλοτρόπως.

*

Ερώτηση: Γιατί γεννάται ο Χριστός από την Παναγία και γιατί προέρχεται από το εβραϊκό γένος και όχι από κάποιαν άλλη γυναίκα;

Απάντηση: Ο Χριστός ήταν η «προσδοκία των εθνών» (Γεν. μθ , 10), αφού όλα τα έθνη ανέμεναν λυτρωτή, σωτήρα. Αυτό το βλέπουμε και στην αρχαία Ελλάδα, όπως για παράδειγμα στην τριλογία του Αισχύλου (Προμηθεύς πυρφόρος, Προμηθεύς δεσμώτης, Προμηθεύς λυόμενος), στον Σωκράτη κ.α., αλλά και στους ανατολικούς λαούς. Όμως, οι Προφήτες προετοίμασαν καλύτερα το ιουδαϊκό έθνος για την έλευση του Μεσσίου. Η Παναγία έγινε μητέρα Του, γιατί, κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, πριν τον Ευαγγελισμό της έφθασε στην κατά Χάριν θέωση μέσα στα Άγια των Αγίων. Πάντως, ο ενανθρωπήσας Χριστός εκάλεσε όλα τα Έθνη στην Εκκλησία Του, έγινε ο Σωτήρας όλων των ανθρώπων, το έργο Του είναι παγκόσμιο.

*

Ερώτηση: Γεννάται ο Χριστός εν χρόνω. Γεννάται το δεύτερο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος. Γιατί δεν ενσαρκώθηκε ο Πατήρ η το Άγιο Πνεύμα;

Απάντηση: Ο Χριστός με την Γέννησή Του εισήλθε στην ιστορία και τον χρόνο, και έτσι εξαγίασε και την ιστορία και τον χρόνο. Η ενσάρκωση του Δευτέρου Προσώπου της Αγίας Τριάδος έγινε, κατά τον άγιο Ιωάννη το Δαμασκηνό, για δύο λόγους. Ο πρώτος, γιατί ο Υιός και Λόγος του Θεού είναι το πρωτότυπο της δημιουργίας του ανθρώπου, δηλαδή ο άνθρωπος δημιουργήθηκε κατ' εικόνα του Λόγου και γι' αυτό δια του Λόγου έπρεπε να γίνη και η αναδημιουργία του. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι ο Λόγος γεννήθηκε προαιωνίως από τον Πατέρα κατά την θεότητα, και ο Ίδιος έπρεπε να γεννηθή εν χρόνω κατά την ανθρωπότητα, ώστε να μη μεταβληθή η ιδιότητα αυτή (το γεννητό) και να μείνη ακίνητη. Έτσι, ο Υιός του Θεού γίνεται υιός ανθρώπου.

Πάντως, η ενανθρώπηση του Λόγου του Θεού είναι έργο ολοκλήρου του Τριαδικού Θεού, αφού ο Πατήρ ηυδόκησε, ο Υιός σαρκώθηκε και το Άγιον Πνεύμα συνήργησε στην σάρκωση. Και εμείς δια του Χριστού εν Πνεύματι Αγίω γνωρίζουμε τον Πατέρα. Τα πάντα γίνονται τριαδικά.

*

Ερώτηση: Ακούμε την φράση «ον προκατήγγειλαν οι προφήτες…». Όσον αφορά το ιστορικό αυτό γεγονός της γεννήσεως τι έχει προφητευθή και από ποιούς;

Απάντηση: Η Γέννηση του Χριστού προαναγγέλθηκε από τους Προφήτας με καθαρό τρόπο. Ο Προφήτης Ησαΐας, που αποκαλείται ο μεγαλοφωνότατος των Προφητών και πέμπτος Ευαγγελιστής, προείδε την γέννηση του Χριστού εκ της Παρθένου. Ο Προφήτης Μιχαίας προείδε τον τόπο της Γεννήσεως, την Βηθλεέμ. Ο Προφήτης Ιερεμίας προείδε την σφαγή των νηπίων. Ο Προφήτης Ωσηέ προείδε την φυγή του Χριστού στην Αίγυπτο. Ο Προφητάναξ Δαβίδ προείδε την προσκύνηση των Μάγων κλπ. Όλα έχουν προφητευθή στην Παλαιά Διαθήκη.

*

Ερώτηση: Τι σημαίνει ο ύμνος που έψαλλαν οι Άγγελοι την ώρα της γεννήσεως «Δόξα εν Υψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη εν ανθρώποις ευδοκία»; Ποιάν ειρήνη εννοούν οι Άγγελοι εδώ και τι σημαίνει η λέξη «ευδοκία»;

Απάντηση: Η ειρήνη την οποίαν ανύμνησαν οι άγγελοι κατά την γέννηση του Χριστού είναι η ένωση θείας και ανθρωπίνης φύσεως στο Πρόσωπο του Λόγου. Ο Χριστός προσέλαβε την ανθρώπινη φύση στο Πρόσωπό Του και την θέωσε, οπότε ειρήνευσε ολόκληρη η ανθρώπινη φύση από την ταλαιπωρία της πτώσης και έτσι δόθηκε σε κάθε άνθρωπο η δυνατότητα να μετάσχη σε αυτήν την ειρήνη, ζώντας μέσα στην Εκκλησία, με τα μυστήρια και την ασκητική ζωή. Η Εκκλησία είναι ο «χώρος» μέσα στον οποίον ο άνθρωπος βιώνει την αγάπη και την ειρήνη του Θεού.

Η λέξη ευδοκία, κατά τον άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, που χρησιμοποίησε διάφορα πατερικά χωρία, όπως του αγίου Μαξίμου του Ομολογητού, του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού και του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, σημαίνει ότι η πρόσληψη της ανθρωπίνης φύσεως από τον Χριστό ήταν το αρχικό-προηγούμενο θέλημα του Θεού για την θέωση του ανθρώπου (το κατ' ευδοκίαν θέλημα). Η θέωση του ανθρώπου δεν μπορούσε να γίνη, αν δεν υπήρχε η υποστατική ένωση θείας και ανθρώπινης φύσεως, ακτίστου και κτιστής φύσεως. Όμως, ο νόμος δια του Μωϋσέως, οι λόγοι των Προφητών κλπ. ήταν ατελή (κατά παραχώρησιν θέλημα) λόγω της πτώσεως, αλλά τελειώθηκαν δια της ενανθρωπήσεως του Χριστού. Αυτή είναι η διαφορά μεταξύ του κατ' ευδοκίαν και κατά παραχώρησιν θελήματος. Η ενανθρώπηση του Χριστού ήταν στο αρχικό σχέδιο του Θεού, στο κατ' ευδοκίαν. Εκείνο που εισήχθη, μετά την πτώση του Αδάμ, είναι ο Σταυρός και ο θάνατος.

*

Ερώτηση: Πολλά ακούγονται για το αστέρι της Βηθλεέμ και για τους μάγους. Οι Πατέρες της Εκκλησίας πως έχουν ερμηνεύσει αυτά;

Απάντηση: Οι αστρονόμοι προσπαθούν να δώσουν διάφορες εξηγήσεις για την εμφάνιση του αστέρος. Όμως, το αστέρι δεν μπορεί να ερμηνευθή με επιστημονικές ερμηνείες, αν δη κανείς ότι κινήται από ανατολάς προς δυσμάς, προς βορράν και νότον, ότι χάνεται και εμφανίζεται, ότι οδηγεί τους Μάγους, ότι κατεβαίνει χαμηλά και δεικνύει τον τόπο στον οποίο βρίσκεται ο Χριστός. Γι' αυτό οι Πατέρες της Εκκλησίας λέγουν ότι το αστέρι ήταν φωτεινός Άγγελος που καθοδηγούσε τους Μάγους και μάλιστα ο Αρχάγγελος Γαβριήλ, που υπούργησε το μυστήριο της ενανθρωπήσεως του Χριστού. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος ερμηνεύει ότι δεν ήταν αστέρι, «αλλά δύναμις τις αόρατος εις ταύτην μετασχηματισθείσαν την όψιν». Αυτή η πατερική ερμηνεία φαίνεται και σε διάφορες αγιογραφίες που το αστέρι ζωγραφίζεται ως Άγγελος.

*

Ερώτηση: Η ενανθρώπηση του Χριστού ονομάζεται και κένωσις η συγκατάβασις. Τι σημαίνουν αυτοί οι όροι;

Απάντηση: Ο όρος «κένωση» προσδιορίζεται από τον Απόστολο Παύλο, όταν γράφη για τον Χριστό: «ος εν μορφή Θεού υπάρχων ουχ αρπαγμόν ηγήσατο το είναι ίσα Θεώ, αλλ ?αυτ?ν εκένωσε μορφήν δούλου λαβών, εν ομοιώματι ανθρώπων γενόμενος, και σχήματι ευρεθείς ως άνθρωπος εταπείνωσεν εαυτόν γενόμενος υπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δε σταυρού» (Φιλιππ. β , 6-8). Κατά τον άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, ο όρος «κένωση» δεν σημαίνει κάποια μεταβολή, μετάπτωση και αφανισμό της θείας φύσεως, αλλ' ότι ο Χριστός, ως Θεός, μένοντας σε αυτό που ήταν «έλαβεν ο ουκ ην και σαρξ γενόμενος έμενε Θεός Λόγος ων».

Η κένωση συνδέεται και με την λέξη «συγκατάβαση», δηλαδή ο Χριστός προσέλαβε την ανθρώπινη φύση, χωρίς να αποβάλη την θεία φύση, την δόξα της θεότητος, που σημαίνει συγκαταβέβηκε στα ανθρώπινα, χωρίς να χάση την δόξα Του. Στον Ακάθιστο Ύμνο ψάλλουμε: «Συγκατάβασις γαρ θεϊκή, ου μετάβασις δε τοπική γέγονεν». Εδώ βρίσκεται το μεγαλείο της αγάπης του Θεού, αφού όπως λέγει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, «εταπείνωσεν αταπεινώτως το αταπείνωτον αυτού ύψος». Με τον τρόπον αυτόν υποδεικνύει σε μας να ζούμε την δική μας κένωση ως έκφραση της αγάπης προς τον Θεό και τον άνθρωπο.

Έτσι, κατάβαση του Θεού στην γη σημαίνει την πρόσληψη του θνητού και παθητού σώματος και ανάληψη του Χριστού στους ουρανούς σημαίνει την απαλλαγή του σώματος από την φθαρτότητα και την θνητότητα.

*

Ερώτηση: «Αεί γεννάται ο Χριστός», και ο Χριστός γεννάται μέσα μας. Η δική σας άποψη.

Απάντηση: Ο Χριστός, κατά τον άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή, μια φορά γεννήθηκε σωματικά, αλλά πάντοτε γεννάται πνευματικά σε αυτούς που ενώνονται μαζί Του. Η Γέννηση του Χριστού μέσα μας, που βιώνεται ως δική μας αναγέννηση, γίνεται με την μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας, κυρίως με την θεία Κοινωνία, όταν όμως κοινωνούμε με τις απαραίτητες προϋποθέσεις που είναι η προσευχή, η μετάνοια, η ησυχαστική ζωή, αυτό που ονομάζουμε νηπτική παράδοση της Εκκλησίας. Γι' αυτό ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος κάνει λόγο για «αεί Χριστούγεννα», «αεί Πεντηκοστή».

Όταν διαβάζη κανείς τα έργα του αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου, αντιλαμβάνεται τι σημαίνει γέννηση του Χριστού μέσα μας. Ο άνθρωπος πρέπει να αισθανθή μέσα του τα «βρεφοπρεπή σκιρτήματα» του Χριστού, όπως η έγκυος γυναίκα αισθάνεται τα σκιρτήματα του εμβρύου που έχει μέσα της. Η ένωσή μας με τον Χριστό δεν γίνεται με αφηρημένο τρόπο, αλλά υπαρξιακά και πνευματικά, και βιώνεται ψυχοσωματικά. Αισθάνεται κανείς μέσα του μετάνοια, αγάπη για τον Θεό και τον άνθρωπο, αίσθηση ζωής αιωνίου, μεταμόρφωση των παθών, αδιάλειπτη προσευχή και τέλος δε, αν ο Θεός το επιτρέψη, ο άνθρωπος βλέπει τον Θεό στο άκτιστο Φως. Η γέννηση του Θεού πρέπει να προξενήση την προσωπική μας πνευματική αναγέννηση. Αν δεν το βιώσουμε αυτό, είναι ωσάν να μη γεννήθηκε ο Χριστός για μας. Και είναι φοβερό να εορτάζουμε την Γέννηση του Χριστού, χωρίς να αισθανθούμε την αναγέννησή μας. Είναι ωσάν να εορτάζουμε την γέννηση ενός βρέφους που είναι απόν.–

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

  • Προβολές: 3601