Skip to main content

Ἐπίκαιροι Σχολιασμοί: Ἐλευθερία καί κοινωνία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος

Πρωτοπρεσβύτερου Θωμᾶ Βαμβίνη

Ἡ θεολογία καί ἡ πράξη τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας ἀποτελεῖ μιά διαρκῆ πρόκληση γιά τόν κόσμο. Τόν προκαλεῖ νά βγῆ ἀπό τά στενά ὅρια τῆς κτιστότητάς του καί νά μπῆ σέ ἀγώνα ἐναντίον τῆς φιλαυτίας του, ἡ ὁποία ἔχει γίνει φυσική κατάσταση στόν πεπτωκότα θνητό ἄνθρωπο. Ἡ φιλαυτία ὡς συνέπεια τοῦ ἐνστίκτου τῆς αὐτοσυντήρησης εἶναι ἡ ἁμαρτία πού “βασιλεύει ἐν τῷ θανάτω”.

Ἡ Ἐκκλησία στήν περίοδο τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς πού διερχόμαστε, μέ τήν ἄσκηση τῆς νηστείας καί τήν προσευχή - τήν ἀτροφία τοῦ σώματος πού συνδυάζεται μέ τήν τροφή τῆς ψυχῆς - ἐπιδιώκει τήν ὁλοκλήρωση τοῦ ἀνθρώπου, πού συνίσταται στή διάσωση τοῦ “κατ’ εἰκόνα” καί τή μετάβασή του στό “καθ’ ὁμοίωση”. Αὐτή ἡ διατύπωση μπορεῖ νά φαίνεται γενική καί δογματική, ἀλλά ἀποτελεῖ τήν πράξη τῆς Ἐκκλησίας πού νοηματοδοτεῖ τή ζωή τοῦ κόσμου. Δέν ὑπάρχουμε γιά νά τρῶμε. Ἡ βιολογική συγκρότησή μας δέν ἐξαντλεῖ τό νόημα τῆς ὑπάρξεώς μας. Ἡ πορεία τῆς ζωῆς μας δέν καθορίζεται ἀπό τίς ἀνάγκες τῶν κυττάρων μας ἤ ἀπό τά γονίδιά μας. Καθορίζεται ἀπό τήν ἐλεύθερη ἀνταπόκριση τῆς ψυχῆς μας στίς ἐμπνεύσεις τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία θέλει νά μᾶς ὁδηγήση σέ ἄλλη σφαίρα ὑπάρξεως.

Σύμφωνα μέ τόν Ἅγιο Γρηγόριο Νύσσης ἡ εἰδοποιός διαφορά τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τά ἄλλα ζῶα εἶναι ὅτι ἡ ψυχή του, ἐκτός ἀπό τήν ἐπιθυμία καί τόν θυμό - πού παρουσιάζονται ἐξίσου τόσο στήν ἄλογη ὅσο καί στή λογική φύση - ἔχει ὡς φυσική ἰδιότητά τῆς τή θεωρητική, τή διακριτική καί τήν ἐποπτική δύναμη τῶν ὄντων, πού φυλάσσει μέσα τῆς τήν εἰκόνα τῆς θεοειδοῦς χάριτος. Ἔχει ἐλευθερία. Παρά τό “δεδομένο τῆς ὑπάρξεως” ἔχει τή δυνατότητα νά ἐπιλέγη ἐλεύθερα τήν ὑπακοή στό θέλημα τοῦ Θεοῦ, πού φέρνει μέσα του τή Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος? τόν ἑνώνει μέ τό Θεό? τόν εἰσάγει στήν ἐλευθερία τῶν τέκνων τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἐλευθερία τοῦ καταξιώνεται μέ τήν ἄσκηση, τήν ἐπίπονη προσπάθεια νά τηρήση τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Μέ τό λογιστικό ἔρχεται πολλές φορές σέ μάχη μέ τήν “ἀναγκαιότητα τοῦ ἐνστίκτου” καί τίς μνῆμες τοῦ παρελθόντος, πολεμᾶ μέ τήν ἐπιθυμία καί τό θυμό, πού παίρνουν “ὕλη” ἀπό τίς αἰσθήσεις καί τίς φαντασίες Ἡ ἀπελευθέρωση τοῦ νοῦ ἀπό τήν κυριαρχία τῆς ἐπιθυμίας καί τοῦ θυμοῦ καί ἡ ἀπόκτηση τῆς χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, σύμφωνα μέ τή διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων, συνιστοῦν τήν ὁλοκλήρωση τοῦ ἀνθρώπου, γιατί ὁ πραγματικός, ὁλοκληρωμένος ἄνθρωπος ἀποτελεῖται ἀπό ψυχή καί σῶμα καί εἶναι κατοικητήριο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Ὁ λόγος γιά τήν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου καί τήν κοινωνία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἶναι γιά τή νοοτροπία τῆς ἐποχῆς μᾶας ἕνα ἀπό τά προκλητικότερα σημεῖα τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ κηρύγματος. Ὑπάρχει διάχυτο ἕνα πνεῦμα ὑλιστικῆς αἰτιοκρατίας, μιά τάση ὅλα νά ὁρίζονται καί νά περιορίζονται στό ἐνθάδε. Ἀκόμη καί τό θαῦμα ὁρίζεται καί “ἐξηγείται”, ὡς τό γεγονός τοῦ ὁποίου δέν γνωρίσαμε ἀκόμη τούς μηχανισμούς... Παρά τίς ἀντιδράσεις φιλοσόφων καί διανοουμένων σταδιακά ὅλα ὑποτάσσονται στήν τεχνολογία. Κυριαρχοῦν οἱ τεχνοκράτες. Ὁ λόγος τῶν διανοουμένων καί τῶν θεολόγων ἀτονεῖ. Ἰσχύει αὐτό πού λέει ὁ Μ. Κανόνας: “Ὁ Νόμος ἠσθένησεν, ἀργεῖ τό Εὐαγγέλιον, Γραφή δέ πάσα ἐν σοῖ παρημέληται, Προφῆται ἠτόνησαν καί πᾶς δικαίου λόγος...”.

Ὁ θεολογικός λόγος γιά τήν ἐλευθερία, πού ἀποτελεῖ τό κύριο γνώρισμα τοῦ “κατ’ εἰκόνα” στόν ἄνθρωπο καί ὁ λόγος γιά τήν ὀρθόδοξη ἐκκλησιαστική ἄσκηση, μέσα ἀπό τήν ὁποία, ἐν Χάριτι, ξεπερνιοῦνται κληρονομικότητες καί ἀπωθημένα βιώματα καί ἑνώνεται ἡ ζωή μας μέ τή ζωή τοῦ Χριστοῦ, ἀποτελοῦν τόν ἰσχυρό ἀντίλογο στή σύγχρονη τεχνοκρατική εἰδωλολατρία. Εἶναι τροφή πού μπορεῖ νά ἑλκύση τήν ἐπιθυμία τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος δέ γνωρίζει, ὁρισμένες φορές, ποιό εἶναι τό πραγματικό περιεχόμενο τῆς πείνας του.

Ἡ μετάνοια, πού μπορεῖ νά ὑπάρξη μόνο μέσα στό πνεῦμα τῆς ἐλευθερίας, συνδεδεμένη μέ τή νηστεία καί τήν προσευχή μετασκευάζει τόν ἄνθρωπο, κτίζει ἐντός του “καρδίαν καθαράν”, ἔχει δηλαδή ὀντολογικές συνέπειες καί ὄχι μόνον ἠθικές. Γι’ αὐτό ἡ Μ. Τεσσαρακοστή εἶναι ὁ τρόπος ζωῆς τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας, πού περιέχει ὅλες τίς ἔμπρακτες θεολογικές ἀπαντήσεις στίς προκλήσεις τοῦ παρόντος αἰῶνος.

ΕΠΙΚΑΙΡΟΙ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΙ

  • Προβολές: 2613