Skip to main content

Η νοοτροπία του συγχρόνου αθλητικού ιδεώδους

Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου


(Απόσπασμα από την Εισήγηση του Σεβασμιωτάτου στην Ιεραρχία του Οκτωβρίου 2006)

Κατ' αρχάς γίνεται διάκριση μεταξύ του αθλητισμού και του πρωταθλητισμού. Κανένας δεν μπορεί να καταφερθή εναντίον του αθλητισμού που ασκείται, όπως ελέχθη στα Σχολεία, αλλά και τις Ενορίες, στις νεανικές συντροφιές.

Ένας αγιορείτης μοναχός (π. Νεόφυτος Γρηγοριάτης), πρώην αθλητής, σε άρθρο του αναφέρει ότι ο αθλητισμός βοηθά «στην βελτίωση των σωματικών και πνευματικών ικανοτήτων του ανθρώπου», «συμβάλλει και στην πνευματική ανάπτυξη του ανθρώπου»• αφού «χαλιναγωγεί τον εγωκεντρισμό και αναπτύσσει την κοινωνικότητα και ομαδικότητα»• «προάγει τις σχέσεις των ατόμων και οδηγεί στην αλληλοκατανόηση, αλληλοβοήθεια, κοινωνική συνεργασία και συμβίωση»• «προσφέρει την ευκαιρία στον αθλούμενο άνθρωπο να αποκτήσει αυτογνωσία, να γνωρίση, δηλαδή τον εαυτό του και να επιτύχη την ισορροπία μεταξύ φανταστικού και πραγματικού εαυτού»• καλλιεργεί την «αίσθηση του καθήκοντος»• βοηθά τον άνθρωπο στην «αυτοπειθαρχία και αυτοκυριαρχία»• ενισχύει την «ισχυρή βούληση», με τις συνεχείς προπονήσεις• βοηθά τον αθλούμενο να αποκτήση πολλές άλλες κοινωνικές αρετές, όπως είναι «η τόλμη, το θάρρος, η υπομονή, η επιμονή, η πειθαρχία, η αίσθηση του ρυθμού και του μέτρου» κλπ..

Εάν αυτό γίνεται με τον αθλητισμό και τα ομαδικά παιχνίδια, δεν συμβαίνει το ίδιο με τον πρωταθλητισμό. Εκεί επικρατεί άλλη ατμόσφαιρα, η οποία εν πολλοίς αλλοιώνει τον χαρακτήρα του υγιούς αθλητισμού. Ο ίδιος ο μοναχός γνωρίζει αυτήν την πραγματικότητα γι’ αυτό γράφει ότι «ο αθλητισμός σαν θεσμός της κοινωνίας που είναι, ακολουθεί την δική της καταστροφική πορεία. Αλλοτριωμένος από την άκρατη εμπορευματοποίηση και τον επαγγελματισμό, αντί να εκπληρώνη τον πολιτιστικό και παιδαγωγικό του ρόλο, παραπαίει στην παρακμή».

Έχουν γραφή αξιόλογα κείμενα, από ανθρώπους που κρίνουν και ερμηνεύουν τα κοινωνικά φαινόμενα, επομένως και τον πρωταθλητισμό, τα οποία κείμενα φανερώνουν το πως λειτουργεί σήμερα ο αθλητισμός, ως κοινωνικό φαινόμενο.

Σε μια τέτοια ανάλυση, που είναι παλαιότερη, αλλά σήμερα η επικαιρότητά της είναι εμφανής, φαίνεται καθαρά ότι ο σύγχρονος αθλητισμός «δεν έχει αυτόνομη ιστορία και υπόσταση», αλλά αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο μιας συγκεκριμένης ολότητας «της καπιταλιστικής κοινωνίας μ’ όλο το δυναμισμό της», και όλη «η βιομηχανική καπιταλιστική δομή αντανακλάται στον αθλητισμό» (Ζαν-Μαρί Μπρομ). Όπως λειτουργεί ο αθλητισμός σήμερα μας υπενθυμίζει μια βιομηχανική κοινωνία «στο πλαίσιο των σχέσεων παραγωγής», λειτουργεί με την νοοτροπία του βιομηχανικού κόσμου, με τις διαφημίσεις και τις δεσμεύσεις των συμβολαίων, με την μετατροπή του αθλητισμού «σ’ ένα κόσμο επικερδών επιχειρήσεων» (Πιέρ Λαγκιγιόμι) και την μετατροπή του αθλητού σε «εξάρτημα στα χέρια του προπονητού η μιας οργάνωσης "προολυμπιακής προετοιμασίας"» (Ζαν-Μαρί Μπρομ).

Ο σύγχρονος αθλητισμός λειτουργεί στον τύπο μιας παγκόσμιας κοινότητας και μιας οργάνωσης με μία «ιεραρχική ενότητα» και έτσι «ο αθλητισμός είναι έντονα ιεραρχικοποιημένος και ολοένα περισσότερο συγκεντροποιημένος». Στην ενότητα αυτή δεσπόζει μια «διεθνής κυβέρνηση» με τις διεθνείς ομοσπονδίες και την Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή, που εντάσσεται στο μοντέλο της παγκοσμιοποίησης. Αυτή «η ενότητα του αθλητισμού θεμελιώνεται χάρη σε μια παγκόσμια "γλώσσα": το ρεκόρ». Το ρεκόρ παίζει σπουδαίο και πρωταρχικό ρόλο. Με αυτό κάθε αθλητής αποτιμά τον εαυτό του και είναι η «γλώσσα» εκείνη «που ενώνει τον αρχάριο αθλητή με τον πρωταθλητή όλων των εποχών». Το ρεκόρ καθορίζει πολλά πράγματα στο αθλητισμό «επιβάλλει στους οργανισμούς να υιοθετούν ενιαίους κανονισμούς, που ορίζουν επακριβώς την διοργάνωση των αγώνων και κωδικοποιούν τις επί μέρους τεχνικές κάθε αγωνίσματος. Το ρεκόρ είναι για τον αθλητισμό ο,τι και το χρήμα στην πολιτική οικονομία: το αφηρημένο μέσο σύγκρισης και ανταλλαγής» (Πιέρ Λαγκιγιόμι).

Πέρα από τις ιδεολοκοινωνιολογικές θεωρίες, άλλες αναλύσεις κάνουν λόγο για το ότι ο σύγχρονος αθλητισμός, λειτουργεί περισσότερο ως θρησκεία, που έχει τους ειδικούς «ιερείς», την ιδιαίτερη «λατρεία» που γίνεται στον «ναό» του γηπέδου, τους «λάτρεις - οπαδούς» που συμμετέχουν στην «λατρεία» αυτή, με τους «ύμνους» της και μάλιστα αφιονίζονται και φανατίζονται, τους «θεούς» που δέχονται την λατρεία των οπαδών, τους «βωμούς» με «φως», στο οποίο γίνεται προσευχή, την «δάδα»-λαμπάδα με την οποία γίνεται η μεταλαμπάδευση του ολυμπιακού φωτός, το «πανηγύρι» του αθλητισμού, το ιδιαίτερο τελετουργικό κλπ. «Η διοργάνωση των αθλητικών θεαμάτων γίνεται με την έννοια μιας κωδικοποίησης και ενός τελετουργικού ολοένα πιο καθορισμένου και σχολαστικού. Οι αθλητικές τελετουργίες οργανώνονται σύμφωνα με ένα αυστηρό πρωτόκολλο» (Πιέρ Λαγκιγιόμι).

Τελικά, όπως λειτουργεί σήμερα το παγκόσμιο κίνημα του αθλητισμού, ομοιάζει με μια ιδεολογία, μια πολιτική οργάνωση, και μια θρησκεία, μέσα στα πλαίσια της θεσμικής οργάνωσης της αστικής κοινωνίας.

Μπορεί να ηχή παράδοξα, αλλά αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μερικοί μεταφέρουν, με παραλλαγή, και στον αθλητισμό το απόφθεγμα: «ο αθλητισμός είναι το όπιο του λαού». Και αυτό το «όπιο» με τις διάφορες μορφές του χρησιμοποιείται πολύ από τον σύγχρονο πρωταθλητισμό. Είναι το λεγόμενο «ντόπιγκ» και το «ντοπάρισμα».

Οι αθλητές και διάφοροι παράγοντες, προκειμένου να επιτύχουν υψηλές επιδόσεις και να γίνουν τα «ρεκόρ», τα οποία θα είναι χρήσιμα και αναγκαία στις χρηματιστηριακές αγορές, επιδιώκουν να αυξήσουν την μυϊκή δύναμη του σώματος και αυτό επιτυγχάνεται με τις διάφορες διατροφικές και άλλες χημικές ουσίες. Έγινε μεγάλη συζήτηση γύρω από το θέμα αυτό, με αφορμή διάφορα περιστατικά που έχουν έλθει στο φως της δημοσιότητας.

Όταν γίνεται λόγος για «ντόπιγκ», εννοείται η χρήση των χημικών ουσιών η η υιοθέτηση διαφόρων μεθόδων, όπως η αφαίμαξη και η μετάγγιση του αίματος, για την βελτίωση της απόδοσης του αθλητού (Γιώργος Νάσσης).

Η Διεθνής Επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων έχει ορίσει τι θα πη ντόπινγκ. Κατά τον ορισμό της ντόπινγκ χαρακτηρίζεται «η χορήγηση σε υγιές άτομο η χρησιμοποίηση από το ίδιο το άτομο 1) ουσιών ξένων προς τις μεταβολικές διεργασίες του οργανισμού του ανθρώπου 2) ουσιών φυσιολογικών, αλλά σε ασυνήθη ποσότητα και οδούς εφαρμογής, 3) ορμονών και άλλων παρομοίας δράσεως προϊόντων η άλλων γενικώς μέσων, με σκοπό την τεχνητή και παράνομη βελτίωση των επιδόσεων, κατά την διάρκεια της μακροχρόνιας προπαρασκευής για συμμετοχή η με την προοπτική μιας προσεχούς αθλητικής συναντήσεως» (Αθανάσιος Αβραμίδης).

Η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή έχει καταρτίσει μια λίστα απαγορευμένων ουσιών, και με την μέθοδο της εις άτοπον απαγωγής, ο,τι δεν απαγορεύεται επιτρέπεται. Αλλά «το ίδιο ισχύει (δηλαδή επιτρέπεται) όταν ανιχνεύεται απαγορευμένη ουσία σε επιτρεπόμενη πυκνότητα. Κι αυτό θεωρείται νόμιμο». Είναι φυσικό ότι από τις φαρμακοβιομηχανίες ασκούνται διάφορες πιέσεις για το ποιά ουσία θα τεθή η όχι στην λίστα των απαγορευμένων ουσιών. Επίσης για να εισαχθή μια ουσία στην λίστα των απαγορευμένων ουσιών πρέπει «πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, να βρεθεί εργαστηριακή μέθοδος που να αποδεικνύει, με τρόπο επιστημονικώς αδιαμφισβήτητο, την ύπαρξη της ουσίας στα ούρα του αθλητή, σε πυκνότητα ανώτερη της επιτρεπομένης». Και, βεβαίως, για να βρεθή μια τέτοια μέθοδος απαιτείται μεγάλο χρονικό διάστημα, δυόμιση χρόνια για τις ουσίες, έξι χρόνια για τα αναβολικά, από τότε που υπάρχουν ενδείξεις ότι χρησιμοποιούνται (Ιωάννης Κοΐνης). Αυτό σημαίνει ότι είναι δυνατόν να χρησιμοποιούνται νέες ουσίες, πριν τεθούν στην απαγορευτική λίστα, αλλά θα τεθούν ενδεχομένως μετά από λίγα χρόνια.

Έτσι, το «ντοπάρισμα» γίνεται με δυό τρόπους, ήτοι τα «αναβολικά» που είναι «ουσίες που αυξάνουν την μυϊκή μάζα και την ισχύ των μυών» και με την «φαρμακοδιέγερση» (αμφεταμίνες και κοκαΐνη) που «είναι ουσίες οι οποίες διεγείρουν τον εγκέφαλο κυρίως». Όπως έχει σημειωθή οι αμφεταμίνες και η κοκαΐνη υπάγονται στην κατηγορία «των σκληρών ναρκωτικών» και ντοπάρουν τον αθλητή, ήτοι «διώχνουν την νύστα, την πείνα και το αίσθημα της κοπώσεως, "ανεβάζουν" την ψυχική διάθεση προκαλώντας και ένα αίσθημα ευφορίας, αυξάνουν τη μυϊκή κινητικότητα, την αυτοπεποίθηση, την ικανότητα για συγκέντρωση και εκτέλεση μυϊκού έργου για μακρύτερο χρονικό διάστημα με καλή απόδοση και καλύτερη επίδοση σε ένα άθλημα» (Αθανάσιος Αβραμίδης). Πάντως, όλοι οι αθλητές λαμβάνουν κάποιες επιτρεπόμενες στα φυσιολογικά όρια ουσίες, έστω ως βιταμίνες και ως συμπληρώματα διατροφής, όπως χαρακτηρίζονται η ουσίες που δεν έχουν ακόμη τεθή στην λίστα των απαγορευμένων ουσιών.

Πέρα από αυτές τις ουσίες πολλές φορές χρησιμοποιούνται από τον αθλητή ηρεμιστικά και υπνωτικά, για την αποβολή του άγχους, του πόνου και της αϋπνίας τους προ των αγώνων η μετά από αυτούς.

Οι ουσίες που προκαλούν «φαρμακοδιέγερση» έχουν διάφορες συνέπειες στον οργανισμό του ανθρώπου, όπως την εξάντληση, «την εξάλειψη του αισθήματος της κοπώσεως», με αποτέλεσμα πολλές φορές ο αθλητής «να καταρρεύση στον αγωνιστικό χώρο», να πεθάνη από συγκοπή και γενικά να περιθωριοποιηθή στην ζωή και την κοινωνία (Αθανάσιος Αβραμίδης).

Κάποια ολυμπιονίκης πρόσφατα σε συνέντευξή της είπε: «Θέλω να το ξεκαθαρίσω αυτό. Υπάρχουν 1.300 σκευάσματα σε όλη την αγορά. Τα 1.000 επιτρέπονται, που είναι βιταμίνες και συμπληρώματα και τα 300 απαγορεύονται. Με τα 1.000 κάνεις ωραιότατο αθλητισμό και αυτή είναι η ουσία» (Φανή Χαλκιά).

Πέρα από το γνωστό «ντόπιγκ» που γίνεται με συγκεκριμένες ουσίες, τελευταία μελετάται να εισαχθή και το λεγόμενο «γονιδιακό η γενετικό ντόπικγκ», και από ο,τι λέγεται ενδεχομένως θα χρησιμοποιηθή για πρώτη φορά στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου (2008). Γι’ αυτό γράφεται σε άρθρο: «Το γενετικό ντόπιγκ προ των πυλών, διαχείριση της μυϊκής ανάπτυξης με αύξηση επιδόσεων στους αθλητές». Γίνονται ευρύτατες συζητήσεις από επιστήμονες και άλλους παράγοντες για το θέμα αυτό. Για παράδειγμα τον Σεπτέμβριο του 2004 μια ομάδα κορυφαίων επιστημόνων στο Μουσείο Επιστημόνων του Λονδίνου κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ημιμάθεια είναι πολύ επικίνδυνο προσόν, ιδίως όταν οι κάτοχοί της έχουν στόχο να μεταβληθούν σε γενετικά τροποποιημένες μηχανές υπέρβασης κάθε αθλητικού ρεκόρ (Peta Bee).

Είναι γνωστόν ότι η γονιδιακή θεραπεία είναι μια τεχνική σύμφωνα με την οποία μπορεί να μεταφερθή γενετικό υλικό στα κύτταρα του ανθρώπου για την θεραπεία η την πρόληψη μιας ασθενείας. Αυτή η μέθοδος μπορεί να αρχίση να εφαρμόζεται και στον πρωταθλητισμό με την μορφή της «γενετικής ενίσχυσης», με την εισαγωγή γονιδίων που θα ενισχύουν συγκεκριμένες δεξιότητες του αθλητού και έτσι μπορεί να φθάσουν στην δημιουργία του λεγόμενου υπερανθρώπου.

Η χρήση των γονιδίων και του γενετικού υλικού για την βελτίωση της απόδοσης του αθλητού λέγεται γενετικό ντόπιγκ.

Το γενετικό ντόπιγκ μπορεί να χρησιμοποηθή για την καλύτερη αθλητική απόδοση με την μεταφορά γονιδίων που κωδικοποιούν την ορμόνη ερυθροποιητίνη, η οποία στην συνέχεια διεγείρει την παραγωγή ερυθροκυττάρων που είναι μεταφορείς του οξυγόνου από τους πνεύμονας στους μυς που εργάζονται, με αποτέλεσμα τα περισσότερα ερυθροκύτταρα να κάνουν τον αθλητή να έχη μεγαλύτερες αντοχές. Επίσης, με την γονιδιακή και γενετική μέθοδο μπορεί να μεταφερθή στον οργανισμό η αυξητική ορμόνη και η τεστοστερόνη που θα συντελούν στην αύξηση του μυϊκού όγκου, γιατί όσο η αύξηση του μυός είναι μεγάλη τόσο και ο μυς παράγει μεγαλύτερη δύναμη απαραίτητη για δρόμους ταχύτητας και άρσης βαρών. Ακόμη με την γονιδιακή θεραπεία επιδιώκεται να αποκαθίστανται ταχύτερα οι τραυματισμοί που προέρχονται από τις επίπονες προπονήσεις και τους αγώνες και έτσι ο αθλητής να χρησιμοποιήται πιο συχνά σε αγώνες. Το σημαντικό είναι ότι, αν και η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή από την 1η Ιανουαρίου 2003 συμπεριέλαβε το γενετικό ντόπικγκ στην λίστα των απαγορευμένων μεθόδων από τους αθλητές, εν τούτοις λέγεται ότι είναι πολύ δύσκολο, τουλάχιστον στο παρόν και το εγγύς μέλλον, να ανιχνευθή. Η αντιμετώπιση τέτοιων θεμάτων είναι δύσκολη, γιατί ο υψηλός αθλητισμός «είναι μέρος της παγκόσμιας οικονομίας» (Γιώργος Νάσσης).

Επομένως, στις ημέρες μας βρισκόμαστε μπροστά στο φαινόμενο της ιδεολογοποιήσεως, πολιτικοποιήσεως και θρησκειοποιήσεως του αθλητισμού, αλλά και στο φαινόμενο της θεωρήσεως του αθλητού ως «εμπορεύματος», ως «οικονομικού μεγέθους» που πουλάει στην αγορά και γι α?τό θα πρέπη να βελτιώνεται με κάθε τρόπο.

Νομίζω ότι Ιερά Σύνοδος, με την Συνοδική αυτή Επιτροπή η οποία θα συγκροτηθή, θα παρακολουθή αυτά τα φαινόμενα, θα τα ερευνά, θα τα κρίνη, με σκοπό την ενδεχόμενη διόρθωση, αλλά κυρίως την ενημέρωση και την ποιμαντική. Όλος ο κόσμος είναι «χώρος» ευαγγελισμού της Εκκλησίας. Κανένας «χώρος» δεν αποστασιοποιείται και περιθωριοποιείται από την Εκκλησία. Οι ποιμένες κρίνουν, ελέγχουν, διορθώνουν, παρεμβαίνουν μέσα στα πλαίσια των αρμοδιότητων τους και γενικά παρακολουθούν όλο αυτό το «κίνημα», ακριβώς γιατί έχουν καθήκον να ενημερώνουν το ποίμνιό τους και ειδικά τους νέους, ώστε να χαίρωνται τον ερασιτεχνικό αθλητισμό –που είναι η αντιπρότασή μας στον σύγχρονο επαγγελματικό αθλητισμό με τα πολλά του προβλήματα– να χαίρεται τα ομαδικά παιχνίδια, χωρίς να εμπλέκωνται σε ιδεολογισμούς και νοοτροπίες ξένες προς την εκκλησιαστική μας παράδοση.

  • Προβολές: 2781