Skip to main content

Προσκύνημα στούς Αγίους Τόπους: Τρείς νυκτερινές στάσεις στά Ιεροσόλυμα

τού Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

Η προσκυνηματική επίσκεψη στά Ιεροσόλυμα γεμίζει τήν ψυχή τού ανθρώπου μέ πολλές εικόνες καί πνευματικές εμπειρίες. Η πόλη τών Ιεροσολύμων είναι αρχαία καί ιερά, κέντρο θρησκευτικό καί πολιτισμικό καί συγκεντρώνει τήν προσοχή όλης τής οικουμένης, γι’ αυτό καί μερικοί τήν θεωρούν ως τόν «ομφαλό τής γής», αλλά καί «οφθαλμό τής οικουμένης». Μέσα σέ αυτήν τήν πόλη ακούει κανείς μυστικά διάφορες μουσικές νότες καί εσωτερικές γλώσσες. Είναι μιά πόλη μυστηρίου καί προσευχής, καί όταν τήν αποχωρίζεται κανείς τήν κουβαλά μαζί του, ή μάλλον αυτή τόν ακολουθεί σέ όλη του τήν ζωή. Μιά πόλη πού σφραγίζει τήν καρδιά τού ανθρώπου, ιδίως τού Χριστιανού.

Ως πρός τήν θρησκευτική πλευρά, τά Ιεροσόλυμα είναι κέντρο τού Ιουδαϊσμού, τού Χριστιανισμού καί τού Μουσουλμανισμού. Ως πρός τήν εθνική πλευρά διεκδικείται από τούς Ρωμηούς, τούς Εβραίους καί τούς Άραβες. Καί ως πρός τήν χριστιανική πλευρά τήν εποφθαλμιούν διάφορες Ορθόδοξες Εκκλησίες καί Χριστιανικές Ομολογίες. Παντού κανείς συναντά μνημεία πού εκφράζουν θρησκευτικές παραδόσεις, πολιτισμούς, παγκόσμια γεγονότα. Ωστόσο, εκείνο πού τήν καθορίζει είναι η «ιερά ιστορία», πού τήν εμποτίζει.

Πολλά θά μπορούσε κανείς νά γράψη γιά τήν προσκυνηματική επίσκεψή του στήν αγία Γή, κυρίως στά Ιεροσόλυμα, αλλά θά περιορισθώ σέ τρείς νυκτερινές-θρησκευτικές στάσεις πού διέκρινα.

* * *

Προσκύνημα στούς Αγίους Τόπους  Τρείς νυκτερινές στάσεις στά ΙεροσόλυμαΗ πρώτη είναι η αγρυπνία, ή νυκτερινή θεία Λειτουργία στόν Πανάγιο Τάφο τού Χριστού. Η πορεία μέσα από τά στενά δρομάκια τής παλαιάς πόλης πρός τόν Ναό τής Αναστάσεως, πρίν τά μεσάνυκτα γιά τήν νυκτερινή θεία Λειτουργία τού Σαββάτου πρός τήν Κυριακή, μέ ιερά ησυχία, προσευχή καί προσμονή γιά τό μεγάλο αναστάσιμο μυστήριο τής θείας Ευχαριστίας, έμοιαζε μέ τήν πορεία τών μυροφόρων γυναικών πρός τό μνημείο τό κενό. Η καρδιά επαναλαμβάνει τόν ψαλμό τού Δαυΐδ: «Ο Θεός ο Θεός μου, πρός σέ ορθρίζω εδίψησέ σε η ψυχή μου, ποσαπλώς σοι η σάρξ μου εν γή ερήμω καί αβάτω καί ανύδρω» (Ψαλμ. ξβ', 2). Η είσοδος στό Ναό τής Αναστάσεως γέμισε τήν ψυχή από αναστάσιμη ευωδιά καί πασχαλινή εμπειρία. Δέν θέλει κανείς νά κουβεντιάζη μέσα σ’ αυτόν, αλλά νά ανοίξη διάβαση στόν Θεό. Δέν μπορεί τό «τηλέφωνο» τής καρδιάς νά είναι απησχολημένο, γιά νά μπορή νά τού «τηλεφωνήση» ο Θεός.

Η θεία Λειτουργία μέσα στόν προθάλαμο τού Παναγίου Τάφου ή τό λεγόμενο Παρεκκλήσιο τού Αγγέλου, γιά τό οποίο χρησιμοποιείται ως Αγία Τράπεζα ο «Άγιος Λίθος», δηλαδή μιά κτιστή λίθινη στήλη, πού έχει θραύσμα τού λίθου πάνω στόν οποίο καθόταν ο Άγγελος πού ανήγγειλε στίς μυροφόρες γυναίκες τήν ανάσταση τού Χριστού, καί ως προσκομιδή η μαρμάρινη πλάκα πού καλύπτει τόν θάλαμο πού είναι λαξευμένος στόν βράχο όπου εναποτέθηκε τό Σώμα τού Χριστού, πού βρίσκεται μέσα στόν κυρίως θάλαμο, είναι μοναδική πνευματική εμπειρία. Σάν νά άκουγε κανείς τόν άγγελο νά διαλαλή: «Ουκ έστιν ώδε ηγέρθη γάρ καθώς είπε. δεύτε ίδετε τόν τόπον όπου έκειτο ο Κύριος» (Ματθ. κη', 6).

Γύρω από τό ιερό Κουβούκλιο μέσα στόν Ναό τής Αναστάσεως εκατοντάδες Χριστιανοί από διάφορα μέρη τής γής, από τήν Ελλάδα, τήν Ρωσία, τήν Ρουμανία, τήν Κίνα, τήν Ινδία κλπ. είχαν στραμμένο τό βλέμμα τους στόν ιερό αυτό χώρο καί από τήν καρδιά τους, όπως φαινόταν έντονα στό βάθος τών οφθαλμών τους, έβγαιναν πύρινες προσευχές πρός τόν Αναστάντα Χριστό. Οι καρδιές τους, διά τών οφθαλμών, ήταν καρφωμένες στόν Αναστάντα Χριστό καί τό μέρος εκείνο πού γνώρισε γιά πρώτη φορά αυτήν τήν πασχαλινή εμπειρία.

Μετά τήν θεία Λειτουργία στόν Πανάγιο Τάφο τού Χριστού καί τήν θεία Κοινωνία τού Σώματος καί τού Αίματος τού Χριστού η πορεία τής επιστροφής μέσα από τά στενά δρομάκια τής παλιάς πόλεως τής Ιερουσαλήμ, σχίζοντας τό σκοτάδι τής νύκτας, γινόταν μέ ειρήνη καί Χάρη στήν καρδιά καί τό σώμα, ήταν μιά ιερά λιτάνευση λειτουργημένων ανθρώπων μέσα στήν αναστάσιμη Χάρη. Συγχρόνως, αισθανόταν κανείς ένα βίαιο ξεκόλλημα από τόν Πανάγιο καί ζωοδόχο Τάφο καί αναπτυσσόταν διάπυρη η επιθυμία νά επανέλθη εκ νέου στόν ευλογημένο αυτόν χώρο. «Επιποθεί καί εκλείπει η ψυχή μου εις τά αυλάς τού Κυρίου η καρδία μου καί η σάρξ μου ηγαλλιάσαντο επί Θεόν ζώντα» (Ψαλμ. πγ', 2-3).

* * *

Η δεύτερη νυκτερινή στάση είναι η βραδινή προσευχή τών Χασιδίμ. Πρόκειται γιά μιά ιουδαϊκή θρησκευτική κίνηση πού αναπτύχθηκε κυρίως τόν 18ο αιώνα, μέ τόν γενικό όρο χασιδισμός, πού επικεντρώνεται στήν μελέτη τής Τορά, ως μιά ιδιαίτερη λατρεία. Η λέξη χασιδίμ είναι πληθυντικός του χασίδ καί σημαίνει αγνοί. Η Τορά είναι οι θρησκευτικές καί ηθικές διατάξεις πού παρέλαβε ο Μωϋσής από τόν Θεό στό Σινά καί σέ αυτήν συγκαταλέγονται τά βιβλία τής Πεντατεύχου. Οι Χασιδίμ διακρίνονται γιά τήν «εκστατική τους λατρεία, τό μαζικό ενθουσιασμό καί τήν ένθερμη αφοσίωση στόν ηγήτορα». Θεωρούν ότι είναι διάδοχοι τών ομίλων τής Παλαιάς Διαθήκης πού συγκεντρώνονταν γύρω από έναν Προφήτη καί ασχολούνταν μέ τήν προσευχή, κυρίως μέ τήν καρδιακή προσευχή. Προσεύχονται στόν άσαρκο Λόγο τής Παλαιάς Διαθήκης καί αναμένουν ακόμη τήν έλευση τού Μεσσίου στόν κόσμο. Είναι τρόπον τινα οι «φωτισμένοι» καί οι χαρισματούχοι τού Ιουδαϊσμού.

Τίς νυκτερινές ώρες, κατά τίς 2-3 τό πρωί, μέσα στήν νύκτα μπορούσε κανείς νά δή στούς δρόμους τής Ιερουσαλήμ τούς Χασιδίμ μέ τά παιδιά τους νά βαδίζουν στόν δρόμο, πηγαίνοντας στούς ιδιαίτερους τόπους προσευχής καί στό τείχος τών δακρύων γιά νά προσευχηθούν μέ εκστασιασμό καί ιδιαίτερες κινήσεις. Διακρίνονται σαφέστατα από τά μαύρα καπέλα, τήν γενειάδα, τά κοτσιδάκια πού κρέμονται από τούς κροτάφους, τά μαύρα κουστούμια, τίς άσπρες κάλτσες καί τά λατρευτικά σάλια τους μέ τά άσπρα κρόσια.

Είναι ένα θέαμα εκπληκτικό νά βλέπη κανείς μιά ολόκληρη οικογένεια, ιδίως τήν εποχή αυτή πού βρισκόμασταν στά Ιεροσόλυμα, πού ήταν η εορτή τής Τορά, μέ τά μικρά παιδιά αυτές τίς νυκτερινές ώρες νά πηγαίνουν στούς τόπους τής προσευχής.

* * *

Η τρίτη νυκτερινή θρησκευτική στάση είναι η προσευχή τών Μουσουλμάνων. Στά Ιεροσόλυμα, όπως καί σέ κάθε ανατολίτικη περιοχή, ακούει κανείς κατά τακτά χρονικά διαστήματα τήν μαγνητοφωνημένη φωνή τών χοτζάδων από τούς μιναρέδες τών τζαμιών νά διαλαλούν σέ διάφορους ήχους ότι ένας είναι ο Θεός καί ο Προφήτης του ο Μωάμεθ καί νά καλούν τούς Μουσουλμάνους σέ προσευχή. Τότε, αλλά καί σέ άλλες ώρες, ακόμη καί πρωϊνές ή βραδινές, βλέπει κανείς στά πεζοδρόμια μέσα στήν έρημη τοποθεσία μεμονωμένους Μουσουλμάνους ή καθ’ ομάδες, αλλά καί ολόκληρες οικογένειες νά πέφτουν μπρούμυτα στά πεζοδρόμια καί τά πάρκα, νά ακουμπούν τό μέτωπο στήν γή καί νά προσεύχονται.

Αυτή η θρησκευτική διάθεση τών Μουσουλμάνων εκδηλώνεται ακόμη καί κατά τήν διάρκεια τής εργασίας τους. Σταματούν σέ ορισμένες ώρες νά εργάζονται καί προσεύχονται γονατιστοί, ακουμπώντας τό μέτωπο στήν γή. Δέν ξέρω τί είδους προσευχή κάνουν, αλλά πάντως τό σώμα τους λαμβάνει σχήμα προσευχομένων ανθρώπων.

* * *

Στά Ιεροσόλυμα είδα καί τίς τρείς αυτές νυκτερινές στάσεις προσευχής. Η νύκτα στούς ανατολίτες ασκεί μιά ιδιαίτερη μαγεία. Αυτό ενδεχομένως συμβαίνει είτε από τήν ζέστη τής ημέρας καί μάλιστα τής ερήμου, είτε από τήν ησυχία τής νύκτας, είτε καί από τήν λεπτότητα καί τήν ευαισθησία τής ψυχής τών ανατολιτών.

Μερικοί ισχυρίζονται ότι όλοι οι προσευχόμενοι άνθρωποι αναφέρονται στόν ίδιο Θεό, πού ο καθένας Τόν καλεί μέ τό ιδιαίτερο όνομά Του. Όμως, αυτό δέν ευσταθεί γιά δυό βασικούς λόγους. Ο ένας λόγος είναι ότι ο καθένας δίνει διαφορετική έννοια στόν Θεό καί γι’ αυτό δέν είναι ο ίδιος. Μπορεί νά υπάρχουν μερικά κοινά σημεία, αλλά υπάρχουν καί μεγάλες διαφορές. Στόν Χριστιανισμό ο Θεός είναι υποστατικός καί τριαδικός, ο Χριστός, πού είναι η κεφαλή τού Σώματος τής Εκκλησίας, είναι τό Δεύτερο Πρόσωπο τής Αγίας Τριάδος πού σαρκώθηκε καί αναστήθηκε, ενώ στόν Ιουδαϊσμό καί τόν Μουσουλμανισμό ο Θεός είναι απρόσωπος. Στό σημείο αυτό ισχύει ο λόγος τού Χριστού στήν Σαμαρείτιδα: «πνεύμα ο Θεός, καί τούς προσκυνούντας αυτόν εν πνεύματι καί αληθεία δεί προσκυνείν» (Ιωάν. δ', 24). Όταν κανείς δέν λατρεύη τόν Θεό μέ τό Άγιο Πνεύμα καί τήν αλήθεια, τότε δέν αναφέρεται στόν αληθινό Θεό. Ο άλλος λόγος είναι ότι η αληθινότητα τής λατρείας συνδέεται καί μέ τό κατά πόσο μεταμορφώνεται η ζωή τού ανθρώπου από αυτήν τήν πίστη. Μιά πίστη καί προσευχή πού δέν μεταμορφώνει τόν άνθρωπο, πού δέν τόν θεραπεύει από τά πάθη καί δέν τόν θεώνει δέν είναι πραγματική πίστη καί λατρεία.

Τό γεγονός είναι ότι η νύκτα ασκεί μιά ιδιαίτερη έλξη καί μαγεία καί θά πρέπει νά αξιοποιήται γιά προσευχή καί λατρεία στόν Θεό. Έτσι τήν αντιλαμβάνονται καί οι Ορθόδοξοι μοναχοί πού καθημερινώς γεμίζουν τήν νύκτα μέ ψαλμούς καί ύμνους, αλλά καί νοερή καρδιακή προσευχή. Η ημέρα, μέ τόν ήλιο πού φωτίζει, αλλά καί τήν φύση πού οργιάζει, είναι κατά κάποιον τρόπο επιθετική στίς αισθήσεις καί τόν άνθρωπο, ενεργοποιεί τόν βιολογικό οργανισμό τού ανθρώπου. Αντίθετα, η νύκτα διακρίνεται γιά τήν ηρεμία καί τήν ησυχία πού γαληνεύει τόν άνθρωπο, ο οποίος, όταν θέλη νά προσεύχεται, διευκολύνεται πολύ. Ισχύει ο λόγος τού Προφήτου Ησαΐου: «εκ νυκτός ορθρίζει τό πνεύμα μου πρός σέ ο Θεός, διότι φώς τά προστάγματά σου επί τής γής» (Ησ. κστ', 9).

Στά Ιεροσόλυμα καταλαβαίνει κανείς τήν συνομιλία τού Χριστού μέ τόν Νικόδημο περί αναγεννήσεως τού ανθρώπου, η οποία συζήτηση έγινε κατά τήν διάρκεια τής νύκτας, όταν ο Νικόδημος «ήλθε πρός αυτόν νυκτός» (Ιω. γ', 2). Τέτοιες μυστικές συναντήσεις μέ τόν Χριστό πραγματοποιούνται τήν νύκτα.

* * *

Η πρόσφατη επίσκεψή μου στήν Ιερουσαλήμ, εκτός τών άλλων, μού προσδιόρισε ακόμη περισσότερο τήν αξία τής νυκτερινής προσευχής καί τό μυστήριο τής νύκτας καί τής σιωπής, αλλά μέ έκανε νά αισθανθώ τήν ελκτική δύναμη τού Παναγίου Τάφου, πού δέχθηκε τό αδιάφθορο Σώμα τού Χριστού καί από τόν οποίο εξήλθε ο αναστάς Χριστός γιά νά μετατρέψη τήν νύκτα τής ανθρωπότητας, πού βασανίζεται από τήν θνητότητα καί τήν παθητότητα, σέ ορθρινή ημέρα τής αναστάσεως.

Πολλοί συνέκδημοί μου ομολόγησαν ότι θά μπορούσαν νά παραμείνουν πολλές ώρες καί ημέρες σιωπηλά μέσα στόν Ναό τής Αναστάσεως καί νά προσεύχονται εσωτερικά, αφού ο νούς εύκολα συγκεντρώνεται εκεί καί βυθίζεται μέσα στήν καρδιά. Είναι τόπος μυστηρίου καί προσευχής πού τόν κυνηγά παντού, τόν γεμίζει μέ πανάγιο θυμίαμα καί μέ ιερά καρδιακά βιώματα καί ο άνθρωπος τότε ομολογεί: «εκολλήθη η ψυχή μου οπίσω σου, εμού δέ αντελάβετο η δεξιά σου» (Ψαλ. ξβ', 9).–

  • Προβολές: 3141