Γράφτηκε στις .

Τὰ Μοναστήρια τῆς Ναυπακτίας: Ἱερά Μονή ἁγίου Ἰωάννου Προδρόμου Βομβοκοῦς

Ἀρχιμανδρίτου π. Ειρηναίου Κουτσογιάννη

Τό μοναστήρι τοῦ Τιμίου Προδρόμου Βομβοκούς, βρίσκεται δέκα περίπου χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Ναυπάκτου, στήν ἀνατολική πλευρά τοῦ βουνοῦ Ριγάνι. Δέν εἶναι γνωστό πότε κτίσθηκε. Μιά μαρμάρινη ἐπιγραφή, χαραγμένη μέ καλλιτεχνικά βυζαντινά γράμματα, ἐντοιχισμένη ἐπάνω ἀπό τήν δυτική εἴσοδο τοῦ Καθολικοῦ, μᾶς πληροφορεῖ ὅτι τό μοναστήρι ἀνακαινίσθηκε τό 1695 ἀπό τόν ἱερομόναχο Ἀρσένιο. Ὁλόκληρό το κείμενο τῆς ἐπιγραφῆς ἔχει ὡς ἑξῆς:

ΑΝΕΚΑΙΝΙΣΘΗ ΕΚ ΒΑΡΑΘΡΩΝ
Ο ΘΕΙΟΣ ΚΑΙ ΠΑΝΣΕΠΤΟΣ ΝΑΟΣ
ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ ΔΙΑ ΔΑΠ
ΑΝΗΣ ΤΟΥ ΟΣΙΩΤΑΤΟΥ ΕΝ ΙΕΡΟΜΟ
ΝΑΧΟΙΣ ΚΥΡ ΑΡΣΕΝΙΟΥ ΚΑΘΗΓΟΥΜΕΝ
ΟΥ ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ ΝΑΟΥ ΑΧΕ' ΑΠΡΙΛΛΙ(ΟΥ)

Ἑπομένως, ὁ σημερινός ναός τοῦ μοναστηριοῦ κτίσθηκε τό 1695 στήν θέση ἄλλου ναοῦ πού προϋπῆρχε, προφανῶς εἴτε ἐπειδή ὁ παλιός ναός ἦταν ἑτοιμόρροπος, εἴτε γιατί ἦταν μικρός καί δέν κάλυπτε τίς ἀνάγκες τοῦ μοναστηριοῦ. Πάντως ἡ παράδοση λέγει ὅτι στά βυζαντινά χρόνια, τό μοναστήρι ἦταν κτισμένο πεντακόσια περίπου μέτρα βόρειά του χωριοῦ Σκάλα. Καταστράφηκε ὅμως ἀπό τούς Τούρκους καί ἡ εἰκόνα τοῦ Ἁγίου θαυματουργικά βρέθηκε στήν ἀπέναντι πλαγιά τοῦ Ριγανίου, στήν σημερινή θέση τοῦ μοναστηριοῦ.

Ἰδιαίτερο ἀρχιτεκτονικό καί ζωγραφικό ἐνδιαφέρον παρουσιάζει τό Καθολικό του μοναστηριοῦ. Κτίσθηκε μέ πελεκητή πέτρα καί κονίαμα καί ἀνήκει στόν τύπο τοῦ σταυροειδοῦς τετρακιόνιου ναοῦ μέ τροῦλλο. Ἔχει δίρριχτη κεραμοσκέπαστη στέγη καί στό δυτικό ἀέτωμα, ὑψώνεται μονολοβό καμπαναριό. Ὁ δωδεκάπλευρος τροῦλλος στηρίζεται σέ τετράγωνη βάση καί σέ κάθε δεύτερη πλευρά τοῦ ἀνοίγεται μονολοβό παράθυρο. Χαρακτηριστική ἐπίσης εἶναι ἡ κεντρική ὀδοντωτή ταινία πού περιτρέχει ἐξωτερικά τόν ναό καί τόν χωρίζει σέ δύο ἴσες ζῶνες.

Ὁ ναός εἶναι καταγραφος (νάρθηκας, κυρίως ναός, ἱερό βῆμα) μέ ἐξαιρετικῆς τέχνης τοιχογραφίες, οἱ ὁποῖες κατά κανόνα σώζονται σέ ἀρκετά καλή κατάσταση. Πρόκειται γιά ἕνα μελετημένο εἰκονογραφικό πρόγραμμα τῶν ἀρχῶν τοῦ 18ου αἰῶνος. Τά θέματα χωρίζονται σέ ὁριζόντιες ζῶνες, μέ τά χριστολογικά ἐπάνω, τά θεομητορικά στήν μέση καί τά ἁγιολογικά κάτω. Πολλή ἐπιτυχία μέ ἐνδιαφέρον καί πρωτοτυπία παρουσιάζουν δύο εἰκονογραφικοί κύκλοι τοῦ νάρθηκα, τό συναξάρι τοῦ Προδρόμου καί οἱ Αἶνοι.

Τό μοναστήρι τῆς Βομβοκούς διαλύθηκε μέ τό Διάταγμα τοῦ Ὄθωνα τό 1833, μέ τήν αἰτιολογία ὅτι εἶχε λιγότερους ἀπό ἕξι μοναχούς. Μετά τήν κατάργηση καί μέχρι τό 1850 ἔγιναν πολλές καί ἐπίμονες προσπάθειες γιά τήν ἐπαναλειτουργία τοῦ μοναστηριοῦ, τόσο ἀπό τούς ἐπιζῶντες μοναχούς, ὅσο καί ἀπό τούς δημαρχιακούς παρέδρους τῆς Ναυπάκτου καί τῶν χωριῶν τοῦ Δήμου Ναυπακτίδος. Τό 1846 ὁ Δῆμος Ναυπακτίδος προσκάλεσε ἀπό τήν Ζάκυνθο τόν δραστήριο μοναχό Κωνστάντιο Κλαυδιανό, ὁ ὁποῖος ἐγκαταστάθηκε στό μοναστήρι ὡς ἡγούμενος μοναχικῆς ἀδελφότητος ἕξι μοναχῶν. Ὅλες ὅμως αὐτές οἱ προσπάθειες δέν ἔφεραν ἀποτέλεσμα καί τό μοναστήρι καταργήθηκε ὁριστικά. Στήν περίοδο τοῦ μεσοπολέμου πάντως (1923 - 1940) λειτουργοῦσε μέ τήν παρουσία ἐλαχίστων μοναχῶν. Τό 1940 μετατράπηκε σέ γυναικεῖο καί 2-3 μοναχές κρατοῦν μέχρι σήμερα τό μοναστήρι ἀνοικτό.

Στά χρόνια της Τουρκοκρατίας τό μοναστήρι τοῦ Ἄγ. Ἰωάννου Βομβοκούς εἶχε μεγάλη περιουσία καί πολλά μετόχια. Ἀσφαλῶς διέθετε καί πολλά ἀξιόλογα κειμήλια μέ πνευματικό καί καλλιτεχνικό ἐνδιαφέρον. Τά κειμήλια αὐτά, μετά τήν διάλυση τοῦ μοναστηριοῦ (1833), παραδόθηκαν πρός φύλαξη στόν μητροπολιτικό ναό τοῦ Ἁγίου Δημητρίου Ναυπάκτου, στήν μονή Ἀμπελακιωτίσσης καί στήν μονή Προυσού, ὅπως συμπεραίνεται ἀπό σχετικά ἔγγραφά της ἐποχῆς. Εἶναι ἄγνωστο ἄν καί πού διασώθηκαν μέχρι σήμερα.