Ἀπὸ τὸ Ἁγιολόγιο τοῦ μηνός: Ἅγιος Ἀμφιλόχιος, Ἐπίσκοπος Ἰκονίου 23 Νοεμβρίου

Πρωτοπρεσβυτέρου π. Γεωργίου Παπαβαρνάβα

Ὁ ἅγιος Ἀμφιλόχιος ἔζησε τὸν 4ο αἰῶνα μ. Χ. Καταγόταν ἀπὸ τὴν Καππαδοκία καὶ ἦταν φίλος τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, γεγονὸς ποὺ πιστοποιεῖται καὶ ἀπὸ τὶς ἐπιστολὲς τοῦ Μεγάλου Βασιλείου πρὸς αὐτὸν μὲ ἀφορμὴ διάφορα γεγονότα. Ἀπὸ τὶς σημαντικότερες ἐπιστολὲς τοῦ Μεγάλου Βασιλείου πρὸς τὸν ἅγιο Ἀμφιλόχιο εἶναι ἐκείνη ποῦ ἀπεστάλη μὲ ἀφορμὴ τὴν χειροτονία τοῦ δευτέρου σὲ Ἐπίσκοπο Ἰκονίου.

Διαβάζοντας κανεὶς τὶς ἐπιστολὲς τοῦ Μεγάλου Βασιλείου πρὸς τὸν ἅγιο Ἀμφιλόχιο μπορεῖ νὰ ἀντιληφθῆ τὸ μέγεθος τῆς προσωπικότητος τοῦ ἁγίου Ἀμφιλοχίου, τὸν ἀγῶνα τοῦ γιὰ τὴν καταπολέμηση τῶν αἱρέσεων καὶ τὴν διαφύλαξη τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως, τὸν σεβασμὸ καὶ τὴν ἀγάπη του πρὸς τὸν Μ. Βασίλειο, καθὼς ἐπίσης καὶ τὴν μεγάλη ἀγάπη τοῦ Μ. Βασιλείου πρὸς αὐτόν. Ἔλαβε μέρος στὴν Β' Οἰκουμενικὴ Σύνοδο στὴν Κωνσταντινούπολη ὅπου διακρίθηκε γιὰ τὴν ὀξύνειά του καὶ τὶς εὔστοχες τοποθετήσεις του. Μὲ τὸ κῦρος ποῦ εἶχε παρενέβαινε καὶ ἔδινε λύση σὲ διάφορα προβλήματα ποῦ προέκυπταν καὶ σὲ ἄλλες Τοπικὲς Ἐκκλησίες καὶ ἔτσι διασφάλιζε τὴν μεταξύ τους εἰρήνη, καθὼς καὶ τὴν ἑνότητα τοῦ ὀρθοδόξου πληρώματος.

Συνέταξε ἀρκετοὺς λόγους σχετικοὺς μὲ τὴν Ὀρθόδοξη πίστη. Ἐκοιμήθη εἰρηνικὰ τὸ ἔτος 394, δηλαδὴ 50 χρόνια μετὰ τὴν χειροτονία του σὲ Ἐπίσκοπο.

Ὁ βίος καὶ ἡ πολιτεία του μᾶς δίνουν τὴν ἀφορμὴ νὰ τονίσουμε τὰ ἀκόλουθα:

Πρῶτον. Ὁ ἅγιος Ἀμφιλόχιος ἀπέφευγε τὴν χειροτονία ἀπὸ μεγάλη ταπείνωση καὶ βαθὺ σεβασμὸ στὸ ὕψιστο αὐτὸ λειτούργημα. Ἀλλὰ ὁ Θεὸς ὁ ὁποῖος κατευθύνει τὴν ἱστορία, ἀλλὰ καὶ τὴν πορεία τῆς ζωῆς ὅλων ἐκείνων οἱ ὁποῖοι τὸν ἀγαποῦν καὶ στηρίζουν τὴν ἐλπίδα τους σὲ Αὐτόν, ὁδήγησε τὰ βήματά του στὸ ἱερὸ Θυσιατήριο -χωρὶς βέβαια νὰ παραβιάση τὴν ἐλευθερία του- καὶ μάλιστα τὸν ἀξίωσε τῆς ὑψίστης τιμῆς τῆς Ἀρχιερωσύνης. Καὶ ὅπως τονίζει ὁ Μ. Βασίλειος, ἀπευθυνόμενος στὸν ἅγιο Ἀμφιλόχιο, ἔτσι συμβαίνει πάντοτε μὲ τοὺς ἀνθρώπους ἐκείνους οἱ ὁποῖοι ἐπιθυμοῦν νὰ γίνεται στὴν ζωή τους τὸ θελημα τοῦ Θεοῦ. Δηλαδή, κατευθύνονται ἀπὸ τὸν Θεὸ τὰ βήματά τους «εἰς πὰν ἔργον ἀγαθόν». Γράφει: «Εὐλογητὸς ὁ Θεός, ὁ ὁποῖος τώρα ἐσαγήνευσε καὶ σὲ μὲ τὰ ἀναπόφευκτα δίκτυα τῆς χάριτος, ἐνῷ ὅπως λέγεις ὁ ἴδιος προσπαθοῦσες νὰ ἀποφύγης ὄχι ἐμᾶς, ἀλλὰ τὴν κλήση στὸ ἀξίωμα ποῦ ὑποπτευόσουν ὅτι ἐνεργεῖτο δι’ ἡμῶν... Λέγε λοιπὸν καὶ σὺ τὸ τοῦ μακαρίου Δαβὶδ "Ποῦ πορευθῶ ἀπὸ τοῦ Πνεύματός σου; Καὶ ἀπὸ τοῦ προσώπου σου ποῦ φύγω;". Διότι τέτοια θαύματα πραγματοποιεῖ ὁ φιλάνθρωπος Δεσπότης μας. "Ὄνοι χάνονται", γιὰ νὰ δοθῇ βασιλεὺς στὸν Ἰσραήλ. Ἀλλὰ ἐκεῖνος μέν, (ὁ Σαοὺλ) ἀφοῦ ἦταν Ἰσραηλίτης, ἐδόθη στὸν Ἰσραὴλ ἐσένα, ὅμως, δὲν σὲ κατέχει ἡ γῆ ποῦ σὲ ἀνέθρεψε καὶ σὲ ἀνεβίβασε σὲ τόσο ὕψος ἀρετῆς, ἀλλὰ βλέπει τὴν γείτονά της νὰ σεμνύνεται γιὰ τὸ στόλισμά της». Τοῦ ἀπευθύνει δὲ καὶ τὶς παρακάτω συμβουλές: «Ἀνδρίζου καὶ ἴσχυε καὶ προπορεύου τοῦ λαοῦ, τὸν ὁποῖο ἐνεπιστεύθη ὁ Ὕψιστος στὰ χέρια σου. Καὶ ὡσὰν νοήμων πλοίαρχος νὰ ἀνέρχεσαι μὲ τὴν νοημοσύνη σου ὑψηλότερα ἀπὸ κάθε τρικυμία ποῦ σηκώνουν οἱ αἱρετικοὶ ἄνεμοι καὶ νὰ διαφυλάσσης τὸ πλοῖο ἀβύθιστο στὰ ἁλμυρὰ καὶ πικρὰ κύματα τῆς κακοδοξίας».

Στὴν συνέχεια, μάλιστα, κάνει καὶ τὴν διάκριση μεταξὺ αἱρέσεως, σχίσματος καὶ παρασυναγωγής. Γράφει: «Οἱ παλαιοί... ἄλλες ἀπὸ τὶς πλάνες ὀνόμασαν αἱρέσεις, ἄλλες δὲ σχίσματα καὶ ἄλλες παρασυναγωγές. Αἱρέσεις μὲν τὶς ὁμάδες ποῦ συγκροτοῦν οἱ τελείως ἀποκομμένοι καὶ ἀποξενωμένοι κατ’ αὐτὴν ταύτην τὴν πίστη», τῶν ὁποίων ἡ διαφωνία «ἀνάγεται κατ’ εὐθεῖαν στὴν πίστη στὸν Θεό. Σχίσματα δὲ τὶς ὁμάδες τὶς ὁποῖες ἀποτελοῦν ἐκεῖνοι ποῦ ἀπεμακρύνθησαν γιὰ αἴτια ἐκκλησιαστικὰ καὶ γιὰ ζητήματα ποῦ μποροῦν νὰ διευθετηθοῦν μὲ προσπάθεια ἀλληλοκατανοήσεως. Παρασυναγωγές, τέλος, ὀνόμασαν τὶς συνάξεις ποῦ πραγματοποιοῦνται ἀπὸ ἀνυπότακτους πρεσβυτέρους ἢ ἐπισκόπους καὶ ἀπὸ ἀπαίδευτους λαϊκούς». Καὶ ὁλοκληρώνει τὶς συμβουλές του, ὁ Μεγάλος Βασίλειος, μὲ τὰ ἑξῆς: «Νὰ μὴ ἄγεσαι ἀπὸ τὶς πονηρὲς συνήθειες, ἀλλὰ τὰ κακῶς κείμενα νὰ τὰ μεταστρέφης πρὸς τὸ χρήσιμο μὲ τὴν σοφία ποῦ σοῦ δόθηκε ἀπὸ τὸν Θεό. Διότι ὁ Θεὸς σὲ ἀπέστειλεν ὄχι γιὰ νὰ ἀκολουθῇς ἄλλους, ἀλλὰ γιὰ νὰ ὁδηγῇς ἐσὺ ὁ ἴδιος τοὺς σωζομένους».

Δεύτερον. Τὶς περισσότερες ἐπιστολές του πρὸς τὸν ἅγιο Ἀμφιλόχιο, ὁ Μεγάλος Βασίλειος, τὶς περατώνει μὲ τὴν εὐχὴ νὰ εἶναι (ὁ ἅγιος Ἀμφιλόχιος) ὑγιὴς καὶ χαρούμενος. Γράφει: «Εἴθε νὰ εἶσαι δυνατὸς καὶ χαρούμενος ἐν Κυρίῳ» ἢ «εὔχομαι μὲ τὴν Χάρη τοῦ Κυρίου νὰ διαφυλαχθῇς δι’ ἐμὲ καὶ τὴν Ἐκκλησία τοῦ Θεοῦ ὑγιὴς καὶ χαρούμενος» κ.ο.κ. Αὐτὴ ἡ εὐχὴ εἶναι πολὺ σημαντικὴ γιὰ ὅλους, κυρίως, ὅμως, γιὰ τοὺς Πνευματικοὺς Πατέρες, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἡγέτες γενικότερα, οἱ ὁποῖοι ἔχουν τεράστιες εὐθύνες καὶ ἀντιμετωπίζουν καθημερινὰ πολλὰ καὶ σοβαρὰ προβλήματα. Ἑπομένως, εἶναι σημαντικὸ τὸ νὰ ἔχουν σωματικὴ καὶ πνευματικὴ ὑγεία, γιατί ἔτσι θὰ μποροῦν νὰ ἀντέχουν στὰ δύσκολα. Ἐπίσης, εἶναι σημαντικὸ καὶ τὸ νὰ ἔχουν ἐσωτερικὴ εἰρήνη καὶ χαρά, ἐπειδὴ ἔτσι θὰ εἰρηνεύουν, θὰ χαροποιοῦν καὶ θὰ δημιουργοῦν καλὴ διάθεση σὲ ὅλους ἐκείνους οἱ ὁποῖοι τοὺς πλησιάζουν ἢ εὑρίσκονται δίπλα τους. Ὁ ἅγιος Σεραφεὶμ τοῦ Σαρὼφ συμβούλευε τὴν ἡγουμένη τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Ντιβέγιεβο νὰ ἔχη χαρούμενη διάθεση ἐνώπιον τῶν ἀδελφῶν τῆς Ἱερᾶς Μονῆς. Τὴν προέτρεπε, μάλιστα, νὰ ὑποδέχεται τὶς ἀδελφές, ποῦ ἔρχονται κουρασμένες ἀπὸ τὰ χωράφια, ἤρεμη καὶ χαμογελαστή. Καὶ τὴν παρακαλοῦσε νὰ κάθεται μαζί τους ὅταν τρῶνε, ἔστω κι ἂν δὲν πεινᾶ. Ἐπειδή, ὅπως τῆς ἔλεγε, «ὅταν ἐσὺ κάθεσαι μαζί τους καὶ τοὺς μιλᾶς εὐγενικὰ θὰ παίρνουν κουράγιο καὶ θὰ τρῶνε χαρούμενα καὶ μὲ καλὴ διάθεση... ἡ χαρὰ δὲν εἶναι ἁμαρτία Μάτουσκα».

Ἡ ἀληθινὴ χαρά, ὅμως, εἶναι ἐσωτερικὴ ὑπόθεση. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι δὲν συνδέεται μὲ ἐξωτερικὰ γεγονότα, ἀλλὰ ἀναβλύζει μέσα ἀπὸ τὴν καρδιά. Μέσα ἀπὸ τὴν καρδιὰ ἐκείνη ἡ ὁποία εἶναι γεμάτη ἀπὸ Ἅγιο Πνεῦμα, καὶ γι’ αὐτὸ (ἡ ἀληθινὴ χαρὰ) δὲν φυγαδεύεται ἀπὸ τὶς καθημερινὲς δυσκολίες καὶ τοὺς ποικιλώνυμους πειρασμούς, ἀλλὰ ἐξακολουθεῖ νὰ ὑπάρχη καὶ στὶς πιὸ ἀντίξοες συνθῆκες, καὶ στὰ πιὸ λυπηρὰ γεγονότα τῆς ζωῆς.

Μακάρι ἡ εὐχὴ τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, «εἴθε νὰ εἶσαι δυνατὸς καὶ χαρούμενος ἐν Κυρίῳ», νὰ βρῆ τὴν ἐφαρμογὴ της καὶ σὲ ὅλους ἐμᾶς.