Γεγονός καὶ Σχόλιο: Βολταῖρος καί ἀθεΐα

Ὁ Γάλλος συγγραφεύς καί φιλόσοφος Βολταῖρος (1694-1778) εἶναι γνωστός ὡς διαφωτιστής, καί πολλοί θεωροῦν ὅτι ὡς διαφωτιστής ἦταν ἄθεος, δέν πίστευε στόν Θεό. Αὐτό ὅμως δέν ἀνταποκρίνεται στήν πραγματικότητα.

Ὁ Τάσος Φιλιππίδης πρόσφατα μοῦ ἔστειλε μιά φωτογραφία ἀπό τό ἐπίγραμμα στόν τάφο τοῦ Βολταίρου πού βρίσκεται στό Πάνθεον τῶν Παρισίων. Στό ἐπίγραμμα γράφεται στά γαλλικά μία φράση, ἡ ὁποία, προφανῶς, προέρχεται ἀπό τόν ἴδιο τόν Βολταῖρο: «Πολέμησε τούς ἀθέους καί τούς φανατικούς, ἐνέπνευσε τήν ἀνεκτικότητα, ἀπαίτησε τά δικαιώματα τοῦ ἀνθρώπου ἐναντίον τῆς σκλαβιᾶς τῆς φεουδαρχίας».

Στό ἐπίγραμμα αὐτό φαίνεται ἡ διδασκαλία καί τό ἔργο τοῦ Βολταίρου πού ἀναφερόταν στόν πόλεμο ἐναντίον τῶν ἀθέων, στόν φανατισμό, τόν σεβασμό τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων καί τήν ἀντίθεσή του στήν φεουδαρχία.

Αὐτό δέν κάνει ἰδιαίτερη ἐντύπωση, διότι ὁ Βολταῖρος, ὅπως οἱ περισσότεροι διαφωτιστές, δέν ἦταν ἄθεος, ἀλλά δεϊστής. Ὁ δεϊσμός ἤ θεϊσμός δέχεται τήν ὕπαρξη ἑνός ἀνωτάτου ὄντος πού δέν παρεμβαίνει στά ἀνθρώπινα πράγματα. Οἱ νόμοι τοῦ Νεύτωνα γιά τήν βαρύτητα τόν ὁδήγησαν σέ ἕνα δέος γιά τόν κόσμο, ὁπότε κατέληξε στό νά πιστεύη στήν ὕπαρξη μιᾶς ὑπερτάτης διάνοιας, τόν Θεό ὡς δημιουργό τοῦ κόσμου. Μάλιστα, εἶπε ὅτι «ἄν δέν ὑπῆρχε Θεός, θά ἔπρεπε νά τόν ἐφεύρουμε».

Ὅμως, ὁ Θεός τοῦ Βολταίρου δέν ἦταν ὁ Θεός τῆς Ἰουδαϊκῆς καί Χριστιανικῆς παραδόσεως, ἀλλά «μιά ὀντότητα ἀπρόσιτη καί ἀσαφής» πού βρίσκεται πέρα ἀπό τήν ἀνθρώπινη διάνοια. Ἔτσι, ὁ Βολταῖρος, ὅπως καί οἱ περισσότεροι διαφωτιστές, δέν ἦταν ἄθεος, ἀφοῦ πίστευε σέ ἕνα ὄν πού δημιούργησε τόν κόσμο, ἀλλά ἦταν ἀντίχριστος, δηλαδή ἦταν ἐναντίον τοῦ Χριστοῦ ὡς δημιουργοῦ καί ἀναδημιουργοῦ τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ κόσμου, ὁ Ὁποῖος διευθύνει προσωπικά τόν κόσμο.

Αὐτή ἡ ἄποψή του δέν ἦταν ἄσχετη μέ τόν δυτικό Χριστιανισμό, πού συνάντησε στόν δυτικό χῶρο, ἰδιαίτερα τόν σχολαστικισμό πού συνδέθηκε μέ τήν φεουδαρχία, τήν ὑπονόμευση τῆς ἀνθρώπινης ἐλευθερίας καί τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς ἐπίσης καί μέ τήν ἐμφάνιση τοῦ φανατισμοῦ.

Ὁ Βολταῖρος δέν ἦταν μόνον ἐναντίον τοῦ μεταφυσικοῦ Χριστιανισμοῦ πού συνάντησε στήν ζωή του, ἀλλά ἀγωνίσθηκε καί ἐναντίον τῆς ἐξουσίας τοῦ Κράτους, τό ὁποῖο διαπνεόταν ἀπό τίς ἀπόψεις καί ἐπίδραση τοῦ Καθολικισμοῦ, γι’ αὐτό ὁμιλοῦσε γιά τήν ἐλεύθερη βούληση τοῦ ἀνθρώπου.

Ἐμεῖς στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία δέν πιστεύουμε σέ ἕναν ἀφηρημένο Θεό, σέ ἕνα ἰδεατό ὄν, ἀλλά στόν Θεό Χριστό, πού ἔγινε ἄνθρωπος, ἀγάπησε τόν ἄνθρωπο, ἔζησε ἀνάμεσά μας καί νίκησε τόν θάνατο πού εἶναι ὁ μεγαλύτερος ἐχθρός τοῦ ἀνθρώπου. Ἑπομένως, πιστεύουμε σέ ἕναν ἐλευθερωτή Θεό. Γι’ αὐτό εἴμαστε ἐναντίον κάθε ἀθεΐας καί κάθε θρησκείας πού ἐπαγγέλλεται ἕναν Θεό μίσους, φανατισμοῦ καί φεουδαρχίας.

Ν.Ι.