Συνέντευξη, «Ἡ Κιβωτός τῆς Ὀρθοδοξίας»: Ἡ Ἐκκλησία στήν σύγχρονη ἑλληνική κοινωνία

(Συνέντευξη στήν δημοσιογράφο Μαίρη Ὀρφανίδου γιά τήν Ἐφημερίδα «Ἡ Κιβωτός τῆς Ὀρθοδοξίας»,  Δεκέμβριος 2016)

1. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, περιγράψτε μας σέ ποιές δράσεις ἔχει προχωρήσει ἡ Μητρόπολή σας στό πλαίσιο τῆς οἰκονομικῆς κρίσης πού μαστίζει τήν χώρα μας;

Ἀπάντηση: Ἡ Ἱερά Μητρόπολή μας, ὅπως καί ὅλες οἱ Ἱερές Μητροπόλεις, δέν περίμεναν τήν οἰκονομική κρίση πού ἐνέσκυψε τά τελευταῖα χρόνια γιά νά δραστηριοποιηθοῦν, ἀλλά πάντοτε εἴμαστε εὐαίσθητοι στόν ἀνθρώπινο πόνο καί ἀνταποκρινόμαστε ὅσο μποροῦμε στήν ἀγωνία τῶν ἀνθρώπων.
Μέσα στά πλαίσια αὐτά ἱδρύσαμε ἐδῶ καί 20 χρόνια τούς Συνδέσμους Ἀγάπης σέ βασικούς Ἱερούς Ναούς τῆς Μητροπόλεως, στούς ὁποίους δραστηριοποιοῦνται οἱ γυναῖκες τῶν Ἐνοριῶν, καί οἱ ὁποῖοι Σύνδεσμοι προσφέρουν μεγάλη προσφορά στόν φιλανθρωπικό τομέα, ἰδιαιτέρως τόν τελευταῖο καιρό. Πάντοτε ὑπάρχουν οἰκονομικά ἐνδεεῖς.

Οἱ ἀνάγκες μέ τίς ὁποῖες ἔρχονται ἀντιμέτωποι οἱ Σύνδεσμοι Ἀγάπης τῶν Ἐνοριῶν τῆς Ναυπάκτου εἶναι πολλές, ποικίλες καί κάποιες φορές μεγάλες. Οἱ λεπτομερεῖς ἀπολογισμοί τοῦ ἔργου τους γίνονται στίς ἀρχές κάθε ἔτους. Ἐδῶ νά σημειώσουμε ἁπλῶς ὅτι συνεχίζεται σέ καθημερινή βάση ἡ προσφορά τους σέ ἀνθρώπους καί οἰκογένειες πού χρήζουν ἄμεσης βοήθειας καί στήριξης. Ἔτσι, παρασκευάζουν φαγητά, φροντίζουν ἡλικιωμένους καί ἀνήμπορους στά σπίτια τους, πληρώνουν ἀνεξόφλητους λογαριασμούς καί φροντιστήρια παιδιῶν ἀπό ἄπορες οἰκογένειες,  διεκπεραιώνουν ὑποθέσεις ἀνθρώπων πού ἀδυνατοῦν νά κάνουν κάτι τέτοιο κλπ.

Ἡ λειτουργία τους βασίζεται κυρίως σέ προσφορές τῶν μελῶν τους, πού γνωρίζουν τό ἔργο τους καί δραστηριοποιοῦνται σ’  αὐτό. Μετά τό ξέσπασμα τῆς οἰκονομικῆς κρίσης στήν Χώρα μας τό ἔργο τους ἐνισχύεται κατά περίσταση καί ἀπό διαφόρους ὀργανισμούς καί ἑταιρεῖες.

Οἱ Σύνδεσμοι διαθέτουν πλήρη στοιχεῖα τῶν οἰκογενειῶν πού ἐνισχύουν μέ δικά τους ἀποθέματα, ὅπως ἀκριβῶς προαναφέρθηκε, ἤ μέσῳ τῶν ἐκτάκτων ἐνισχύσεων καί προγραμμάτων.

Ἐπίσης λειτουργεῖ τό Γενικό Φιλόπτωχο Ταμεῖο τῆς Μητροπόλεως καί τό Ταμεῖο Εὐποιΐας τοῦ Μητροπολίτου, πού προσφέρουν βοήθεια σέ συνανθρώπους μας πού καθημερινά ζητοῦν βοήθεια καί σέ φοιτητές. Γιά παράδειγμα, πρόσφατα ἀναλάβαμε ἄμεσα, χωρίς διατυπώσεις, ὡς Μητρόπολη τήν σίτιση νεαρῶν κρατουμένων προσφύγων στήν Ναύπακτο, γιά τούς ὁποίους δέν ἐπαρκοῦσε τό προβλεπόμενο κρατικό σιτηρέσιο.

2. Ἐρώτηση: Ἀναφέρετέ μας τήν ἄποψή σας γιά τό θέμα πού προέκυψε μέ τό μάθημα τῶν θρησκευτικῶν πού ἐπιχείρησε ὁ πρώην Ὑπουργός Παιδείας κ. Φίλης καί πῶς σκέφτεται ἡ Ἐκκλησία νά κινηθῆ στόν διάλογο πού ἔχει ξεκινήσει.

Ἀπάντηση: Τό θέμα τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν ἀποτέλεσε ἀφορμή παραπληροφόρησης. Ὅμως, καί σεῖς λέτε εἶναι μάθημα Θρησκευτικῶν καί ὄχι μάθημα ἐκκλησιαστικό ἤ κατηχητικό ἤ ὁμολογιακό. Τό μάθημα ὅπως διδασκόταν μέχρι τώρα ἦταν γνωσιολογικό, πολιτιστικό μέ θρησκειολογική προοπτική καί ὄχι κατηχητικό. Ἐγώ ἀποροῦσα πού ἄκουγα τόν τότε Ὑπουργό νά ἰσχυρίζεται ὅτι τό μάθημα πού διδάσκονταν μέχρι τώρα οἱ μαθητές ἦταν κατηχητικό-ὁμολογιακό.

Ἐπίσης, τό νέο Πρόγραμμα Σπουδῶν πού εἰσήχθη στά Σχολεῖα μέ ὑπουργική ἀπόφαση δέν εἶναι θρησκειολογικό, ἀλλά κυρίως διαθρησκειακό, καί ἄλλοι τό χαρακτηρίζουν συγκρητιστικό. Δέν ἔχει μιά ἱστορική διάρθρωση, δέν ἐκτίθενται τά θέματα μέ ἐπαγωγικό καί ἐπιστημονικό τρόπο κλπ. Σέ μερικές περιπτώσεις εἶναι βιωματικό καί ὁμοιάζει μέ «κατηχητικό» ὅλων τῶν Θρησκειῶν.

Ἤδη συγκροτήθηκε Ἐπιτροπή διαλόγου ἀπό πλευρᾶς Ἐκκλησίας καί θά καθορίση τήν ὅλη στρατηγική, γι' αὐτό δέν γνωρίζω ἀκόμη τί θά γίνη. Πάντως, ἡ ὁμόφωνη ἀπόφαση τῆς Ἱεραρχίας εἶναι ὅτι πρέπει νά γίνουν διορθώσεις στό παλαιό ἀναλυτικό πρόγραμμα καί νά προστεθοῦν περισσότερα θρησκειολογικά στοιχεῖα, χρησιμοποιώντας καί τά καλά στοιχεῖα τοῦ νέου προγράμματος.

3. Ἐρώτηση: Θά θέλαμε τήν ἄποψή σας γιά τήν ἀνέγερση μουσουλμανικοῦ τεμένους, ἕνα θέμα πού φαίνεται νά δημιουργῆ κάποιες τριβές ἀκόμη μέσα στήν ἴδια τήν Ἱεραρχία.

Ἀπάντηση: Ἡ Ἐκκλησία ἔχει ἀποφασίσει γιά τό θέμα αὐτό στό παρελθόν (3-4-2006): «Κανείς δέ μπορεῖ νά ἀπαγορεύση στούς πιστούς μιᾶς γνωστῆς θρησκείας, ὅπως εἶναι τό Ἰσλάμ, νά ἀσκοῦν ἐλεύθερα τά θρησκευτικά τους καθήκοντα. Ἄλλωστε, ἡ ἐλευθερία τῆς λατρείας ἀποτελεῖ εἰδικότερη ἔκφανση συνταγματικά κατοχυρωμένης θρησκευτικῆς ἐλευθερίας. Ζοῦμε σέ μιά δημοκρατική χώρα, ἡ ὁποία ὀφείλει νά δείχνη καί δείχνει, σεβασμό καί ἀνοχή στή διαφορετικότητα. Ἐάν καί ἐφόσον ἡ Πολιτεία, διά τῶν ἁρμοδίων φορέων της, θέσει στήν Ἐκκλησία τό ζήτημα τῆς χωροθέτησης τοῦ ἰσλαμικοῦ τεμένους, ἡ Ἐκκλησία θά ἐκφέρη τή γνώμη Της. Ὅμως, τό ὅλο ζήτημα εἶναι σαφῶς ζήτημα τῆς ἀποκλειστικῆς ἁρμοδιότητας τῆς Πολιτείας».

Τελευταῖα, μέ τά ὅσα γίνονται μέ τούς πρόσφυγες ἤ μᾶλλον τούς μετανάστες ὑπάρχει ἔντονος προβληματισμός σέ πολλά μέλη τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ Ἐκκλησία προσφέρει τήν ἀγάπη της σέ ὅλους τούς ἀνθρώπους κάθε φυλῆς, θρησκείας καί γλώσσας, γιατί κάθε ἄνθρωπος εἶναι δημιούργημα τοῦ Θεοῦ. Κανένας ἄνθρωπος δέν εἶναι δημιούργημα κάποιου κατώτερου Θεοῦ. Εἴμαστε ἀντιρατσιστές. Ἄλλωστε, ἡ Ἐκκλησία ἁπλώνεται σέ ὅλο τόν κόσμο.

Ὁ προβληματισμός γιά τό θέμα αὐτό πρέπει νά εἶναι προβληματισμός τῆς Πολιτείας, μήπως μέσα ἀπό τήν βίαιη μετακίνηση τῶν πληθυσμῶν προωθεῖται ἡ βία, ὁ φανατισμός, ὁ κοινωνικός καί θρησκευτικός ρατσισμός. Σέ μιά δημοκρατία πρέπει νά συνδυάζεται ἡ ἐλευθερία μέ τήν ὑπευθυνότητα, γιατί ἐλευθερία χωρίς ὑπευθυνότητα ἐξελίσσεται σέ ἀναρχία.

4. Ἐρώτηση: Οἱ σχέσεις μεταξύ Ἐκκλησίας καί Πολιτείας στό τώρα μέ τά θέματα πού ἔχουν ἀνακύψει;

Ἀπάντηση: Τά λεγόμενα θέματα Ἐκκλησίας καί Πολιτείας δυστυχῶς χρησιμοποιοῦνται κατά καιρούς γιά ἰδεολογικούς καί πολιτικούς λόγους. Ἤδη ἀπό τήν δεκαετία τοῦ '80 συγκροτήθηκε κοινή Ἐπιτροπή διαλόγου Ἐκκλησίας καί Πολιτείας, προκειμένου νά ὁριοθετηθοῦν καλύτερα οἱ σχέσεις Ἐκκλησίας καί Πολιτείας, καί ὕστερα ἀπό 36 πολύωρες συνεδριάσεις ἀποφασίσθηκε ἕνα σχέδιο νόμου μέ πολύ καλές προοπτικές. Ἀλλά αὐτό παραμένει σέ κάποια ὑπουργικά συρτάρια, δέν ὑλοποιήθηκε ποτέ. Αὐτό μπορεῖ νά βρεθῆ καί νά συζητηθῆ. Εἶναι ἀποτέλεσμα συναποφάσεως Ἐκκλησίας καί Πολιτείας.  

Ἐμεῖς, δέν φοβόμαστε τήν καλύτερη ὁριοθέτηση τῶν σχέσεων μεταξύ ἐκκλησιαστικῆς καί πολιτικῆς διοίκησης, ἀλλά προβληματιζόμαστε γιά τήν προσπάθεια διάσπασης Ἔθνους καί Ἐκκλησίας, πού προέρχεται ἀπό διάφορους κύκλους, τήν προσπάθεια ἀλλοιώσεως τοῦ πολιτισμοῦ τῆς Χώρας μας καί τήν κατά συνέπεια διατάραξη τοῦ κοινωνικοῦ ἱστοῦ, χάρη ἰδεολογικῶν σκοπῶν. Αὐτό εἶναι ὄντως τραγικό.

5. Ἐρώτηση: Τί ἀπαντᾶτε σέ αὐτούς πού σέ τακτά χρονικά διαστήματα ἀνοίγουν τό θέμα τῆς Ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας καί τί κινήσεις κάνει ἡ Ἐκκλησία προκειμένου νά μπορέση νά ἐκμεταλλευτῆ ἡ ἴδια τῆς περιουσία της;

Ἀπάντηση: Ἡ Ἐκκλησία, ἄλλοτε μέ τήν θέλησή της, ἄλλοτε παρά τήν θέλησή της,  ἔχει στερηθῆ γιά κοινωνικούς καί ἐθνικούς σκοπούς τό 96% τῆς περιουσίας της. Ἀπό τό 4% πού διαθέτει σήμερα, τό 3% εἶναι κατά διαφόρους τρόπους δεσμευμένο καί δέν μπορεῖ νά τό ἀξιοποιήση. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος Ἱερώνυμος γνωρίζει πολύ καλά τό θέμα αὐτό καί ἔχει δώσει ἱκανά ἐπιχειρήματα, καταγεγραμμένα σέ βιβλία, τά ὁποῖα δυστυχῶς δέν εἰσακούονται.

Φαίνεται ὅτι τό θέμα τῆς ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας, πού εἶναι ἕνας μύθος, ὅπως καί τό θέμα τοῦ λεγομένου «χωρισμοῦ Ἐκκλησίας καί Πολιτείας» τά χρησιμοποιοῦν διάφοροι κομματικοί μηχανισμοί γιά νά διαφοροποιοῦνται ἰδεολογικά, ὅταν σέ ὅλα τά ἄλλα θέματα –κοινωνικά, πολιτικά, εὐρωπαϊκά– δέν μποροῦν νά τεθοῦν διαχωριστικές γραμμές ἀπό τίς κεντροδεξιές καί κεντροαριστερές πολιτικές δυνάμεις.

6. Ἐρώτηση: Θά θέλαμε τήν γνώμη σας γιά τήν παραχώρηση τῶν σχολείων ὥστε τά προσφυγόπουλα ἀπό τή Συρία νά κάνουν μαθήματα.

Ἀπάντηση: Αὐτό εἶναι ἔργο τῆς Πολιτείας, ἡ ὁποία ἔχει καθῆκον νά προσφέρη παιδεία στά παιδιά πού βρίσκονται στήν Ἑλλάδα, γιά νά ἀναπτυχθοῦν. Ὑπάρχουν στενοί δεσμοί μεταξύ δημοκρατίας καί μορφώσεως. Χωρίς προσφορά μορφώσεως, δέν ὑπάρχει ἀληθινή δημοκρατία. Ὅταν, ὅμως, κάνουμε λόγο γιά Πολιτεία, ἐννοοῦμε μιά Πολιτεία πού ἔχει ὅραμα καί σκοπό, μέθοδο καί προγραμματισμό καί ὄχι μιά Πολιτεία πού ἐνεργεῖ εὐκαιριακά.

Κάθε δημοκρατικό πολίτευμα δέν διακρίνεται μόνον γιά τήν ἐλευθερία καί τήν προσφορά οὐσιαστικῆς βοήθειας σέ βασανισμένους ἀνθρώπους, ἀλλά ἐνισχύει καί τό ἀνοσολογικό σύστημα τοῦ ὀργανισμοῦ τῆς κοινωνίας μας, ὥστε νά μή ἀποδομηθῆ ἡ ἴδια ἡ κοινωνία.

Πάντως, τά προσφυγόπουλα εἶναι θύματα τῶν Μεγάλων Δυνάμεων καί χρειάζονται προστασία, ὥστε νά μή γίνωνται θύματα καί τῶν ὁμοεθνῶν τους, οὔτε νά ἐξελιχθοῦν σέ αὐριανούς θύτες τῶν δημοκρατικῶν κοινωνιῶν, γιατί ἔτσι ἀναπαράγεται ἡ βία.