Οἱ τέσσερεις ἀσπασμοί στόν Χριστό - Μεγάλη Τρίτη Ἱερὸς Ναὸς Ἁγίας Παρασκευῆς Ναυπάκτου

Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου κ. Ἱεροθέου

Ἀπομαγνητοφωνημένος λόγος κατά τήν ἀκολουθία τοῦ Νυμφίου, Ἱερὸς Ναὸς Ἁγίας Παρασκευῆς Ναυπάκτου, Μεγάλη Τρίτη 2017, ἑσπέρας.

*

Συνήθως, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, ὁ ἄνθρωπος ἔχει ἕναν μυστικό κόσμο μέσα του, ἔχει βιώματα, εἴτε θετικά εἴτε ἀρνητικά, εἴτε λύπες καί ἀπογοητεύσεις εἴτε χαρές, καί διάφορα ἄλλα θέματα, τά ὁποῖα κρύβει ἀπό τούς ἄλλους ἀνθρώπους πού τόν περιβάλλουν. Καί συνήθως κρύβει τά αἰσθήματά του αὐτά ἐπιμελῶς καί δέν θέλει οἱ ἄλλοι νά ξέρουν τί συμβαίνει μέσα του.

Πολλές φορές παρατηρεῖται τό φαινόμενο νά φεύγη ὁ ἄνθρωπος ἀπό τόν κόσμον αὐτό καί νά παίρνη μαζί του τά περισσότερα ἀπό τά μυστικά του, μέ ἀποτέλεσμα νά μήν τά γνωρίζουν οὔτε οἱ ἄνθρωποι τοῦ περιβάλλοντός του. Μερικές φορές μπορεῖ νά μήν γνωρίζουν τόν μυστικό αὐτόν κόσμο τοῦ ἀνθρώπου οὔτε καί οἱ πνευματικοί πατέρες, ἐνῶ θά ἔπρεπε τοὐλάχιστον στήν Ἐκκλησία νά τά ἀποκαλύπτη κανείς, γιά νά φεύγη καθαρός πρός τήν συνάντησή του μέ τόν Χριστό.

Οἱ ἅγιοι ἔχουν τό μεγάλο προνόμιο νά ἀνοίγουν τελείως τήν καρδιά τους καί νά ἀποκαλύπτουν τά πάντα στήν Ἐκκλησία καί στόν Θεό. Γιά παράδειγμα, ὁ Γέροντας Σωφρόνιος, ὁ ὁποῖος ἔζησε στό Ἅγιον Ὄρος καί πρός τό τέλος τῆς ζωῆς του ἦταν στήν Ἀγγλία, πρίν φύγη ἀπό τόν κόσμο αὐτόν σέ ἡλικία 96 ἐτῶν ἔλεγε: «Ὅ,τι εἶχα νά πῶ στόν Θεό τά εἶπα, τώρα πρέπει νά φεύγω». Δηλαδή, εἶχε ἀπόλυτη βεβαιότητα ὅτι σέ ὅλη τήν ζωή του μέ τήν πύρινη μετάνοιά του, ἔκανε πλήρη ἐξομολόγηση στόν Θεό καί δέν εἶχε τίποτε ἄλλο νά κρύψη μέσα του καί γι' αὐτό ἔπρεπε νά φύγη γιά νά συναντηθῆ μαζί Του. Ὅμως, οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι κρύβουν τά μυστικά τους καί φεύγουν μαζί μέ αὐτά καί δέν γνωρίζουμε πολλές φορές τί ἦταν ἐκεῖνο που ὑπέβοσκε μέσα στήν καρδιά τους.

Παρά ταῦτα, μερικές φορές σέ διάφορες δύσκολες καταστάσεις σάν νά ἐμφανίζεται στήν ζωή τῶν ἀνθρώπων κάποιο παράθυρο, μέσα ἀπό τό ὁποῖο φανερώνονται μερικές καταστάσεις τῶν ἐσωτερικῶν τους βιωμάτων. Μερικοί πού δέν θέλουν νά ἀποκαλύψουν τόν ἑαυτό τους στήν Ἐκκλησία, στόν πνευματικό πατέρα, τόν ἐκφράζουν μέσα ἀπό τήν λογοτεχνία, εἴτε φανερά εἴτε κρυφά. Ὑπάρχουν καί ἄλλοι, οἱ περισσότεροι, πού μέ ἐξωτερικές ἐκφράσεις τοῦ σώματος ἐκφράζουν μόνον μερικά βιώματα τά ὁποῖα ἔχουν μέσα τους.

Ἕνας τέτοιος τρόπος μέ τόν ὁποῖο ἐκφράζει κανείς, καί θά ἔλεγα χωρίς λόγια, ἀλλά μέ σιωπή, ὅλα ἐκεῖνα πού ὑπάρχουν μέσα του, κυρίως τήν ἀγάπη του, εἶναι διά τοῦ ἀσπασμοῦ, διά τοῦ φιλήματος. Με τό φίλημα χωρίς κανείς νά πῆ πολλά λόγια, ἐκφράζει τά ἐσωτερικά του συναισθήματα.

Τό βλέπουμε αὐτό σέ μερικά παιδιά πού πάσχουν ἀπό νοητική ὑστέρηση καί δέν μποροῦν νά ἐκφραστοῦν λογικά, ἐκφράζουν ὅλον τόν συναισθηματικό τους κόσμο μέ ἐξωτερικές ἐκδηλώσεις καί καταλαβαίνουμε τί ἀκριβῶς ὑπάρχει μέσα τους.

Γενικά ὅταν κάποιος ἀσπάζεται ἕναν ἄνθρωπο τόν ὁποῖο ἀγαπᾶ, ἐκδηλώνει πρός αυτόν ἕνα μέρος αὐτῶν τῶν αἰσθημάτων πού ὑπάρχουν μέσα του.

Ὅ,τι γίνεται στά ἀνθρώπινα γεγονότα, γίνεται καί στά γεγονότα πού ἔχουν σχέση μέ τόν Θεό. Ὅπως συμπεριφερόμαστε στούς ἀνθρώπους, ἔτσι συμπεριφερόμαστε καί μέ τόν Θεό.

Αὐτήν τήν Ἁγία καί Μεγάλη Ἑβδομάδα βλέπουμε τόν ἰδιαίτερο τρόπο μέ τόν ὁποῖον πλησιάζει κανείς τόν Θεό μέ τόν ἀσπασμό, μέ τό φίλημα, χωρίς νά ἐκφράζεται μέ λόγια. Καταγράφονται τέσσερεις τέτοιες περιπτώσεις.

Ἡ πρώτη περίπτωση εἶναι τῆς πόρνης γυναικός πού μᾶς θυμίζει ἡ Ἐκκλησία σήμερα, τήν Ἁγία καί Μεγάλη Τρίτη, ἡ ὁποία ἐξέφρασε τήν ἀγάπη της πρός τόν Χριστό φιλώντας τά πόδια Του. Μέ αὐτόν τόν τρόπο ἐκδήλωσε τήν μετάνοιά της. Σέ λίγο θά ἀκούσουμε στό τροπάριο νά λέγεται: «Καταφιλήσω τούς ἀχράντους σου πόδας».

Ἡ δεύτερη περίπτωση εἶναι τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Εὐαγγελιστοῦ, τοῦ μαθητοῦ τῆς ἀγάπης καί Θεολόγου, ὁ ὁποῖος προχώρησε περισσότερο καί ἔπεσε στό στῆθος τοῦ Χριστοῦ, κατά τόν Μυστικό Δεῖπνο τήν Μεγάλη Πέμπτη. Ὡς Θεολόγος πού ἦταν ἐξέφρασε αὐτήν τήν ἰδιαίτερη ἀγάπη, ρίχνοντας τό πρόσωπό του στό στῆθος τοῦ Χριστοῦ.

Ἡ τρίτη περίπτωση εἶναι τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, ὅταν ἀποκαθήλωσαν τόν Χριστό. Σύμφωνα μέ τά ἅγια Εὐαγγέλια καί τήν ἱερά εἰκονογραφία παρευρέθηκε καί ἡ Παναγία στήν ἀποκαθήλωση τοῦ Χριστοῦ, πλησίασε τόν Χριστό καί ἀσπάστηκε τήν κεφαλή Του.

Ἔχουμε τρεῖς διαφορετικές περιπτώσεις. Ἡ πόρνη γυναίκα ἐξέφρασε τήν μετάνοιά της, χωρίς λόγια, ἀλλά μέ τήν σιωπή της, μέ τό νά ἀσπασθῆ τά πόδια τοῦ Χριστοῦ· ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος ἐξέφρασε τήν ἀγάπη του - τήν θεολογία του μέ τό νά ἀσπασθῆ τό στῆθος τοῦ Χριστοῦ· καί ἡ Παναγία, ὡς ὑψηλοτέρα τῶν Ἁγίων, μέ τήν σημαντική θέση πού κατέχει μέσα στήν Ἐκκλησία, ἀσπάστηκε τήν κεφαλή τοῦ Χριστοῦ.

Αὐτός εἶναι ὁ κανόνας τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Ἀρχίζει κανείς μέ τήν μετάνοια, μιμούμενος τήν πόρνη γυναίκα, καί ἀσπάζεται τά πόδια τοῦ Χριστοῦ. Ἔπειτα ἡ μετάνοια τόν ὁδηγεῖ στήν θεολογία, γιά νά μυηθῆ στήν μυστική ζωή τοῦ Χριστοῦ, πού εἶναι ἡ λεγόμενη μυστική θεολογία. Στήν συνέχεια ἀνεβαίνει στήν θέση τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, πού δέν μπορεῖ τελείως βέβαια νά ἐξομοιωθῆ μέ αὐτήν, ἀλλά μπορεῖ καί ὁ ἄνθρωπος νά γίνη πνευματική μητέρα τοῦ Χριστοῦ, κατά τήν διδασκαλία τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ. Αὐτή εἶναι ἡ κανονική ὁδός πού ἀρχίζει κανείς μέ τήν μετάνοια καί ὁδηγεῖται πρός τήν θεολογία.

Ἀντίθετα, ὑπάρχει μία τέταρτη περίπτωση ἀσπασμοῦ, προδοτικοῦ ἀσπασμοῦ, τήν ὁποία εἴδαμε καί ἀπόψε στά τροπάρια, δηλαδή ἡ περίπτωση τοῦ Ἰούδα, ὁ ὁποῖος παρέβη αὐτόν τόν κανόνα καί χωρίς νά ἀρχίση ἀπό τόν ἀσπασμό τῶν ποδῶν τοῦ Χριστοῦ ἤ ἀκόμη ἀπό τήν θεολογία τοῦ Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου, πῆγε ἀπευθείας, παρακάμπτοντας αὐτόν τόν βασικό κανόνα, νά ἀσπαστῆ τόν Χριστό στό πρόσωπο, ἔχοντας μέσα στήν καρδιά του τά πάθη τῆς φιλαργυρίας. Ἔτσι κατέληξε στήν προδοσία, στήν αὐτοκτονία καί στήν τέλεια καταστροφή του. Γιατί ὅποιος παραβαίνει καί ὑπερβαίνει τούς πνευματικούς κανόνες, ἐκεῖνος δέχεται τήν συνέπεια αὐτῆς τῆς παραβάσεως.

Ἡ ἀληθινή πνευματική ζωή ἀρχίζει ἀπό τήν μετάνοια, ἀπό τόν 50^ο Ψαλμό τοῦ Δαυίδ, «ἐλέησόν με ὁ Θεός κατά τό μέγα ἔλεός σου». Διδάσκουν οἱ ἅγιοι Πατέρες μας ὅτι μέσα σέ αὐτόν τόν Ψαλμό τοῦ Δαυίδ, κρύβεται ὄχι μόνο ἡ ἔκφραση τῆς μετάνοιας, ἀλλά καί ἡ γνώση καί ἡ θεωρία τοῦ Θεοῦ. Διότι ἐκεῖνος πού μετανοεῖ καί αἰσθάνεται τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ μέσα του νά τόν κατακαίη ὡς πῦρ, κάποια στιγμή, ὅταν ὁ Θεός θελήση, θά δῆ ὅτι αὐτό τό πῦρ θά μετατραπῆ σέ φῶς τῆς ἀκτίστου δόξης τοῦ Θεοῦ.

Μερικοί πού ἐπισκέπτονταν τόν ἅγιο Παΐσιο στό Ἅγιον Ὄρος παρατήρησαν ὅτι εἶχε μία εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ, ἡ ὁποία ἦταν λίγο ἐφθαρμένη στά πόδια τοῦ Χριστοῦ. Ὅταν τόν ρωτοῦσαν τί σημαίνει αὐτό, ἐκεῖνος ἔδινε τήν ἑρμηνεία ἀπό τήν ὁποία φάνηκε ὅτι περισσότερο ἀγαποῦσε νά ἀσπάζεται τήν εἰκόνα στά πόδια τοῦ Χριστοῦ, ὡς ἔκφραση μετανοίας. Γιατί τό νά ἀσπάζεται κανείς τά πόδια τοῦ Χριστοῦ στήν εἰκόνα Του εἶναι ἔκφραση μετανοίας, τό νά ἀσπάζεται τό στῆθος εἶναι ἔκφραση σεβασμοῦ καί θεολογίας, καί τό νά ἀσπάζεται τό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἔκφραση τελείας ἀγάπης πού εἶναι ἡ θεοπτία.

Ἐμένα, πάντως, μέ εὐχαριστεῖ, ὅταν ἀσπάζομαι τήν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ, καί ἰδιαιτέρως ὅταν ἀνεβαίνω ἐδῶ στόν Δεσποτικό θρόνο, πού βλέπω τόν Χριστό ὡς Μεγάλο Ἀρχιερέα, νά ἀσπάζομαι τά πόδια τοῦ Χριστοῦ ἤ καί τό χέρι Του πού εὐλογεῖ τούς ἀνθρώπους ἐκείνους οἱ ὁποῖοι προσεύχονται σέ Αὐτόν καί προσπαθοῦν νά ζοῦν σύμφωνα μέ ἐκεῖνα τά ὁποῖα Ἐκεῖνος διδάσκει.

Πάντως, ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι ὁ ἄνθρωπος πρέπει ἕως ὅτου φύγη ἀπό τόν κόσμον αὐτό, καί ἐάν θέλη νά δῆ τήν δόξα τοῦ Θεοῦ στό Φῶς, νά ἀποκαλύψη ὅλα τά μυστικά του καί αὐτά τά ὁποῖα εἶναι ἄγνωστα στούς ἀνθρώπους καί δέν μπορεῖ νά τά ἀποκαλύψη ἀκόμη καί στούς πιό ἀγαπητούς του ἀνθρώπους, νά ἀρχίζη νά τά ἀποκαλύπτη μέ τήν νοερά ἐξομολόγηση πού κάνει ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, κυρίως μέ τήν ἐξομολόγηση ἐνώπιον τοῦ πνευματικοῦ πατρός.

Ἔτσι, πρέπει νά μιμηθῆ τήν πόρνη γυναίκα τοῦ Εὐαγγελίου, τήν ὁποία τόσο πολύ ἀγαπᾶμε, γιατί μᾶς ἐκφράζει ὅλους, μᾶς ἐκφράζει μέ τό πνεῦμα τῆς μετανοίας, τό πνεῦμα τῆς ταπεινώσεως καί τῆς κενώσεως. Αὐτή ἡ γυναίκα χωρίς πολλά λόγια, καθόλου λόγια, μέ τήν σιωπή της ἔδειξε αὐτόν τόν πλοῦτο τῶν αἰσθημάτων πού εἶχε μέσα της καί ἀσπάστηκε τά πόδια τοῦ Χριστοῦ, ἀφοῦ πρῶτα τά ἄλειψε μέ τά μύρα τῆς ἀγάπης της καί ἄκουσε ἐκεῖνον τόν λόγο τοῦ Χριστοῦ: «ἀφέωνται αἱ ἁμαρτίαι αὐτῆς αἱ πολλαί, ὅτι ἠγάπησε πολύ» (Λουκ. ζ΄, 47). Ὅταν ἐκφράζουμε μέ αὐτόν τόν τρόπο τήν μετάνοιά μας, σιγά σιγά θά βλέπουμε καί πρόοδο στήν πνευματική ζωή καί περισσότερη σχέση μέ τόν Χριστό, ὥστε ὅταν δοῦμε τόν Χριστό καί μετά τήν ἔξοδο τῆς ψυχῆς ἀπό τό σῶμα, κυρίως δέ κατά τήν Δευτέρα Παρουσία, νά γίνη χαρά καί πανηγύρι γιά μᾶς καί ὄχι λύπη καί στενοχώρια.

Ὁ ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος, ὁ ὁποῖος εἶχε πολλά βιώματα τῆς ἐμπειρικῆς θεολογίας, καί ὁ ὁποῖος εἶχε τό χάρισμα νά γράφη ποιήματα, τούς «θείων ἐρώτων ὕμνους», σέ ἕνα ποίημά του ἐκφράζει ἀκριβῶς ὅλα αὐτά τά ὁποῖα προσπάθησα μέ λίγα λόγια νά παρουσιάσω στήν ἀγάπη σας, μέ ἀφορμή τήν ἐνθύμηση τῆς πόρνης γυναίκας, ἡ ὁποία σώθηκε λόγῳ τῆς μετανοίας της.

Λέγει ὁ ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος σέ μία προσευχή του μέ τήν μορφή τοῦ ποιήματος πρός τόν Θεό: «Δίδου μοι καταφιλεῖν σούς πόδας». Σέ παρακαλῶ, Κύριε, –ἐνῶ ἐμεῖς ζητᾶμε ἀπό τόν Θεό πάρα πολλά ὑλικά καί οἰκονομικά καί δέν ξέρω τί ἄλλο αἰτήματα– δός μου τό δῶρο νά καταφιλῶ τά πόδια σου. Καί προχωρεῖ: «Δίδου μοι βλέπειν τό πρόσωπόν σου, Λόγε, καί ἀπολαύειν τοῦ ἀπορρήτου κάλλους καί κατανοεῖν καί τρυφᾶν σου τῆς θέας, θέας ἀρρήτου, θέας ἀθεάτου».

Ὅλα αὐτά ἀρχίζουν ἀπό τό «καταφιλεῖν τούς πόδας» καί ἔπειτα ἀνέρχεται κανείς στό νά βλέπη τό πρόσωπο τοῦ Λόγου, νά κατατρυφᾶ τοῦ ἀπορρήτου κάλλους τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ καί νά κατανοῆ καί νά τρυφᾶ τῆς θέας τοῦ Θεοῦ, θέας ἀρρήτου, θέας ἀθεάτου. Αὐτό ἔζησε ἡ πόρνη γυναίκα. Ἑπομένως, ὅλοι ἐμεῖς, ἐφ' ὅσον καί ἐκείνη τό ἀπόλαυσε, ἔχουμε τήν δυνατότητα νά τό ἀπολαύσουμε.

Ἄς ἀρχίσουμε, ὅμως, πρῶτα νά ἀσπαζόμαστε μέ αὐτομεμψία, μέ δάκρυα, μέ μετάνοια, μέ ταπείνωση τά πόδια τοῦ Χριστοῦ καί νά λέμε: «Δίδου μοι, Κύριε, καταφιλεῖν σούς πόδας». Ἔπειτα θά φθάσουμε στήν ἐμπειρική θεολογία, πού εἶναι γνώση τῆς δόξης τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ ὑπέρ τήν ἀνθρώπινη γνώση καί νόηση, ὑπέρ τήν ἀνθρώπινη νόηση.

Ἡ πόρνη γυναίκα, γιά τήν ὁποία θά ἀκούσουμε σέ λίγο τό τροπάριο πού συνέγραψε ἡ ὁσία Κασσιανή, ἄς γίνη ὑπόδειγμα καί πρότυπο ζωῆς νά ἀπαλείψουμε μέ ὅλους τούς τρόπους ὅλα τά κρύφια τῆς καρδιᾶς μας στόν Θεό πρίν φύγουμε ἀπό τόν κόσμο αὐτόν γιά νά ζήσουμε μέσα στό Φῶς τῆς Θεοπτίας, τῆς ἀληθινῆς θεολογίας.