Οἱ Δεσποτικές ἑορτές

Πρόλογος Ε΄ ἔκδοσης τοῦ βιβλίου τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ἱεροθέου

Τό βιβλίο Οἱ Δεσποτικές ἑορτές ἐκδόθηκε γιά πρώτη φορά τό ἔτος 1995, τότε πού ὑπηρετοῦσα ὡς Ἱεροκήρυξ καί Διευθυντής Νεότητος τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν καί ἔκτοτε ἐπανεκδόθηκε πολλές φορές. Μέ τήν ἰδιότητά μου αὐτή τό ἔτος 1994-1995, ἀνέλυσα στό Σεμινάριο τῶν Κατηχητῶν τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν τό θεολογικό περιεχόμενο τῶν Δεσποτικῶν ἑορτῶν, ὅπως κατέγραψα στήν εἰσαγωγή. Προηγουμένως, δηλαδή τό 1991, ἔγραψα μερικά χριστολογικά κείμενα πού συμπεριελήφθησαν στό παρόν βιβλίο.

Μέ τήν εὐκαιρία τῆς παρούσης Ε΄ ἔκδοσης ὕστερα ἀπό 24-27 χρόνια, ξαναδιάβασα τά κείμενα καί ὅπου χρειαζόταν ἔκανα ἐλαφρές παρεμβάσεις.

Μέ τήν ἀνάγνωση αὐτή διαπίστωσα ὅτι ἡ ἀνάλυση τῶν ἐπί μέρους κεφαλαίων, τά ὁποῖα ἀναφέρονται στίς Δεσποτικές Ἑορτές τῆς θείας Οἰκονομίας, στήν πραγματικότητα ἀποτελοῦν μιά Χριστολογία, μιά θεολογική παρουσίαση τῆς ζωῆς τοῦ Χριστοῦ. Συνήθως, ὅσοι ὁμιλοῦν ἤ γράφουν γιά τήν ἐπί γῆς ζωή τοῦ Χριστοῦ, χρησιμοποιοῦν καί ἀναλύουν μόνον τά ἐξωτερικά γεγονότα τοῦ ἐπιγείου βίου Του, πού τά διανθίζουν μέ στοχαστικό ἤ συναισθηματικό λόγο. Ὅμως, στο βιβλίο αὐτό ἀναλύονται ὅλοι οἱ σταθμοί τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ, μέσα ἀπό τήν θεολογία τῆς Ἐκκλησίας.

Ἡ Χριστολογία εἶναι ἕνα σημαντικό κεφάλαιο τῆς πίστεώς μας, ἀφοῦ ὁ ἄσαρκος Λόγος πού ἐμφανιζόταν στήν Παλαιά Διαθήκη, σαρκώθηκε στόν κατάλληλο καιρό καί περιγράφεται στήν Καινή Διαθήκη, ὁπότε ἡ Ἐκκλησία ὑμνεῖ τόν ἄσαρκο καί σεσαρκωμένο Λόγο, καί στηρίζεται στήν ἐμπειρία τῶν Προφητῶν, τῶν Ἀποστόλων καί τῶν Πατέρων, ὥστε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς νά γράψη: «Τί γε ἄλλο ἤ ὅτι τοῦτο τελειότης ἐστί σωτήριος ἔν τε γνώσει καί δόγμασι, τό ταὐτά φρονεῖν προφήταις, ἀπόστόλοις, πατράσι, πᾶσιν ἁπλῶς, δι’ ὧν τό ἅγιον Πνεῦμα μαρτυρεῖται λαλῆσαν περί τε Θεοῦ καί τῶν κτισμάτων αὐτοῦ» (Γρηγορίου Παλαμᾶ, Ἔργα, τομ. 2, ΕΠΕ, Θεσσαλονίκη 1982, σελ. 342). Ἑπομένως, ὑπάρχει ταυτότητα ἐμπειριῶν μεταξύ τῶν Προφητῶν, τῶν Ἀποστόλων καί τῶν Πατέρων καί γενικά ὅλων τῶν ἁγίων.

Στά τροπάρια καί γενικά στίς Ἀκολουθίες τῶν Δεσποτικῶν ἑορτῶν οἱ ὑμνογράφοι περιέλαβαν ὅλη τήν διδασκαλία τῆς Ἁγίας Γραφῆς καί τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων, οἱ δέ Πατέρες στίς ὁμιλίες τους ἀνέπτυξαν τήν θεολογία τῆς Ἐκκλησίας γιά τήν Χριστολογία.

Ἐπειδή ἡ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας εἶναι «θεολογία τῶν γεγονότων» καί ὄχι μιά ἀφηρημένη στοχαστική θεολογία, γι’ αὐτό τήν Χριστολογία δέν μπορεῖ κανείς νά τήν ἐξετάζη διανοητικά, ἀλλά ἐμπειρικά, ἤτοι ζώντας μέσα στήν Ἐκκλησία πού εἶναι τό ζωντανό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, μέ τήν μυστηριακή καί ἀσκητική-ἡσυχαστική ζωή. Αὐτό σημαίνει ὅτι τό βιβλίο Δεσποτικές Ἑορτές πρέπει νά συνεξετάζεται μέ δύο ἄλλα βιβλία μου πού ἐκδόθησαν τά τελευταῖα χρόνια, γιά τήν Ἐμπειρική Δογματική καί τίς Θεομητορικές ἑορτές. Τώρα πλέον ἡ τριλογία τῶν ἔργων αὐτῶν, Ἐμπειρική Δογματική (δύο τόμοι), Δεσποτικές ἑορτές καί Θεομητορικές ἑορτές, παρουσιάζει ὁλοκληρωμένη τήν διδασκαλία καί τήν ζωή τῆς Ἐκκλησίας γύρω ἀπό τό μυστήριο τῆς θείας Οἰκονομίας, μέσα ἀπό βιωματική προοπτική. Ἔτσι, δόγμα, ἐμπειρία, προσευχή, λατρεία, ἄσκηση, συνδέονται ἀναπόσπαστα μεταξύ τους καί δέν χωρίζεται τό ἕνα ἀπό τά ἄλλα. Κατ’ ἐπέκταση ἡ Χριστολογία συνδέεται στενά μέ τήν Θεοτοκολογία καί τά δύο αὐτά μέσα ἀπό τήν Θεοπτική ἐμπειρία.

Θά περατώσω αὐτόν τόν μικρό πρόλογο μέ τήν Εὐχή τῆς Πρώτης Ὥρας:

«Χριστέ, τό φῶς τό ἀληθινόν τό φωτίζον καί ἁγιάζον πάντα ἄνθρωπον ἐρχόμενον εἰς τόν κόσμον, σημειωθήτω ἐφ’ ἡμᾶς τό φῶς τοῦ προσώπου σου, ἵνα ἐν αὐτῷ ὀψόμεθα φῶς τό ἀπρόσιτον• καί κατεύθυνον τά διαβήματα ἡμῶν πρός ἐργασίαν τῶν ἐντολῶν σου, πρεσβείαις τῆς Παναχράντου σου Μητρός, καί πάντων σου τῶν ἁγίων. Ἀμήν».

† ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος