Γεγονὸς καὶ Σχόλιο: Συζήτηση γιά τήν Εὐρώπη καί τούς ἡγέτες

Στήν στήλη τῆς Ἐφημερίδας «Τά ΝΕΑ» (17-1-19) μέ τίτλο «Τά ἑτερώνυμα ἕλκονται», πού ἐπιμελεῖται ὁ Θανάσης Νιάρχος, ἔγινε μιά συζήτηση μεταξύ τοῦ πρώην πολιτικοῦ Στέφανου Μάνου καί τῆς καθηγήτριας Ἑλένης Ἀρβελέρ γιά σύγχρονα θέματα, μεταξύ τῶν ὁποίων καί γιά τήν Εὐρώπη. Τέθηκαν ζητήματα, ὅπως ποιά εἶναι ἡ σύγχρονη Εὐρώπη καί ποιά εἶναι τά προβλήματα πού τήν διακρίνουν.

Ὁ Στέφανος Μάνος ὑποστήριζε ὅτι στήν Εὐρώπη μετά τίς καταστροφές τῶν δύο παγκοσμίων πολέμων ἔγινε μιά προσπάθεια νά ξεπερασθοῦν τά μίση καί τά πάθη τοῦ παρελθόντος. Καί παρατήρησε:
«Βέβαια αὐτή ἦταν ἡ ἀρχή καί ἐκ τῶν πραγμάτων ὑπῆρχε μιά ἰδεαλιστική φορά, ἀργότερα ὅταν ἔστρωσε σχεδόν ἐντελῶς ἡ κατάσταση, ἄρχισε νά κυριαρχεῖ μιά ματεριαλιστική (ὑλιστική) τάση. Ἔτσι, φτάσαμε στό σήμερα ὅπου ὅλοι, ἰδιαίτερα οἱ καινούργιοι –ἀνάμεσά τους κι ἐμεῖς– τό μόνο πού σκέφτονται εἶναι τί λεφτά θά πάρουν. Κάτι πραγματικά ἀπελπιστικό, μέ τήν ἔννοια ὅτι ἔχει χαθεῖ κάθε ἴχνος ἰδεώδους. Ὁ κόσμος σήμερα ἀγοράζεται».

Ἡ Ἑλένη Ἀρβελέρ κινήθηκε στήν ἴδια προοπτική λέγοντας ὅτι λόγῳ τῶν δύο καταστροφικῶν πολέμων, «ἡ Εὐρώπη ἔχασε κάπως τόν δυναμισμό της», «ἔπαψε νά μονοπωλεῖ τήν παγκόσμια ἱστορία». «Ἡ Εὐρώπη ἀμφισβητοῦσε πάντοτε τίς βεβαιότητές της», προφανῶς μέ τά διάφορα ρεύματα τῆς φιλοσοφικῆς σκέψης. Καί παρατήρησε: «Τό πέρασμα ἀπό τούς στρατιωτικούς στούς πολιτικούς καί στή συνέχεια στούς οἰκονομολόγους δείχνει αὐτό ἀκριβῶς, τόν ἀτομισμό πού ὑπάρχει σήμερα, γιατί τί εἶναι ἡ οἰκονομία γιά μᾶς; Τί ἔχεις στήν τσέπη σου. Δέν ἔχεις πιά κανένα ἐνδιαφέρον γιά τή res publica, δηλαδή γιά τό δημόσιο συμφέρον. Μόλις συμβαίνει αὐτό ἡ Εὐρώπη γίνεται τό παραπαίδι τῆς Ἀμερικῆς».

Ὁ Στέφανος Μάνος στήν συνέχεια ἐξέφρασε τήν ἄποψη ὅτι δέν φταίει ἡ Ἀμερική, ἀλλά οἱ ἴδιοι οἱ Εὐρωπαῖοι, διότι ἔλειψαν στήν Εὐρώπη οἱ ἡγέτες πού θά δραστηριοποιήσουν τούς ἀνθρώπους. «Ὑπῆρξαν παντοῦ διάφοροι μικροπολιτικοί τῆς συμφορᾶς» καί διαμόρφωσαν τήν σημερινή κατάσταση. Δέν ἔλειψαν οἱ ἐξαιρέσεις, ἀλλά «στήν πλειοψηφία τους (οἱ ἡγέτες) ἦταν μικροί ἄνθρωποι, πού μέ τήν πάροδο τῶν χρόνων γίνονται ὅλο καί μικρότεροι». Οἱ πολιτικοί «γίνονται ὅλο καί πιό ἀσήμαντοι», γι’ αὐτό «ὑπάρχει πρόβλημα ὅσον ἀφορᾶ τήν Εὐρώπη».

Ἡ Ἑλένη Ἀρβελέρ παρατήρησε ὅτι ὑπάρχει διαφορά στήν Εὐρώπη μεταξύ Βορρᾶ καί Νότου. Πάντως ἀναρωτήθηκε «γιά τό ποιά μπορεῖ νά εἶναι ἡ συγκολλητική οὐσία τῶν Εὐρωπαίων» καί ἀναφέρθηκε στόν πολιτισμό. Θυμήθηκε τόν «κρυφό λόγο τοῦ Ζάκ Μονέ», ὁ ὁποῖος ἦταν οἰκονομολόγος καί διπλωμάτης καί θεωρεῖται ὁ ἀρχιτέκτονας τῆς ἑνοποίησης καί πατέρας τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης. «Ἄν ἦταν νά ξαναρχίσω, δέν θ’ ἄρχιζα ἀπό τήν οἰκονομία, θ’ ἄρχιζα ἀπό τόν πολιτισμό». Εἶπε ὅτι αὐτόν τόν λόγο ὁ Μονέ δέν τόν ὁμολόγησε ποτέ δημόσια, «ἀλλά ἔγινε σλόγκαν, πέρασε σέ συνέδρια, τόν ἔχει πεῖ ὁ Μιτεράν, τόν λένε ὅλοι». Χωρίς τόν πολιτισμό ὡς «συγκολλητική οὐσία», «ἡ κατάληξη δέν μπορεῖ νά εἶναι παρά τό βόλεμα».

Οἱ παρατηρήσεις αὐτές εἶναι σημαντικές. Ἡ Εὐρώπη στηρίζεται στήν οἰκονομία καί ὄχι στόν πολιτισμό καί τελικά δέν ὑπάρχουν πραγματικοί ἡγέτες στήν Εὐρώπη νά δοῦν τά πραγματικά προβλήματα τῶν λαῶν καί τῶν ἀνθρώπων.

Ν. Ι.