Κύριο Θέμα: «Ὁ ἅγιος Σωφρόνιος, ὁ ἁγιορείτης καί ἡσυχαστής»

Τό νέο βιβλίο τοῦ Σεβασμιωτάτου κ. Ἱεροθέου

Ὁ ἅγιος Σωφρόνιος, ὁ νέος ἅγιος στόν πολύφωτο οὐρανό τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας εἶναι ἕνα σπάνιο δῶρο τοῦ Θεοῦ στήν ἐποχή μας, μιά ἀνεξάντλητη μορφή πού δύσκολα μπορεῖ κανείς νά τήν παρουσιάση στήν ὁλότητά της.

Ὁ Μητροπολίτης κ. Ἱερόθεος ἔχοντας πολυετῆ ἐπικοινωνία καί ἰδιαίτερο σύνδεσμο μέ τόν ἅγιο Σωφρόνιο, τόν ἁγιορείτη καί κτήτορα τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Τιμίου Προδρόμου στό Ἔσσεξ τῆς Ἀγγλίας, τήν διδασκαλία τοῦ ὁποίου προσέλαβε καί χρησιμοποιεῖ στά κείμενά του, κυκλοφόρησε τό νέο του βιβλίο μέ ἀποκαλυπτικό καί ἐμπειρικό περιεχόμενο γιά τόν θεόπτη ἅγιο.

Πρόκειται γιά τόν χαρισματοῦχο ἄνθρωπο, πού ἦταν κάτοχος μεγάλης ἀνθρώπινης γνώσης, ἀλλά καί θεολόγος πλούσιας ἀποκαλυπτικῆς ἐμπειρίας.
Ὁ ἅγιος Σωφρόνιος εἶναι ὁ νέος διάδοχος τῶν Προφητῶν, τῶν Ἀποστόλων καί τῶν μεγάλων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας. Ἔζησε μέσα σέ βαθειά μετάνοια τό μυστήριο τῆς σωτηρίας, εἶχε θεοπτικές ἐμπειρίες τοῦ ἀκτίστου Φωτός καί δίδαξε αὐθεντικῶς καθοδηγώντας τούς ἀνθρώπους καί ἀναπτύσσοντας σέ αὐτούς τήν ἔμπνευση, τόν πόθο καί τήν ὁρμή πρός τόν Θεό. Μέ τήν ἀδιάλειπτη προσευχή του γιά ὅλο τόν κόσμο ζοῦσε τήν ὀρθόδοξη οἰκουμενικότητα, γι᾿ αὐτό καί ἦταν πολίτης ὅλης τῆς γῆς καί ἄξιος κληρονόμος τῆς πνευματικῆς παρακαταθήκης τοῦ ἁγίου Σιλουανοῦ τοῦ Ἀθωνίτου.

Ἡ μεγάλη προσφορά τοῦ ἁγίου Σωφρονίου στήν ἐποχή μας βρίσκεται στό ὅτι ἐπαναδιατύπωσε τήν διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων στόν 20ό αἰώνα καί μᾶς τήν παρουσιάζει μέ σύγχρονους ὅρους μέσα ἀπό τήν δική του ἐμπειρία τῆς θεώσεως.

Ἀντί ἄλλης παρουσιάσεως τοῦ νέου βιβλίου τοῦ Σεβασμιωτάτου, παραθέτουμε κατωτέρω τήν εἰσαγωγή του καί τά περιεχόμενα τοῦ βιβλίου.

*

Εἰσαγωγή

Ὅταν διόρθωνα τό παρόν βιβλίο γιά νά τό στείλω πρός ἐκτύπωση, διάβασα τήν χαρμόσυνη εἴδηση ὅτι τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο ἀποφάσισε τήν ἁγιοκατάταξη τοῦ Γέροντος Σωφρονίου τόν ὁποῖον ἀγάπησε ἡ ψυχή μου καί ἐκεῖνος μέ ἀγάπησε. Ἔτσι, ἐνῶ στά κείμενα τοῦ βιβλίου αὐτοῦ πού ἐγράφησαν κατά διαφόρους καιρούς τόν ἀποκαλῶ Γέροντα, ἐδῶ στόν πρόλογο τόν ἀποκαλῶ ἅγιο Σωφρόνιο.

Μέσα στήν «σκανδαλώδη ἀγάπη τοῦ Θεοῦ», ὅπως μοῦ ἔγραψε ὁ μακαριστός π. Θεόκλητος Διονυσιάτης, μέ ἀξίωσε ὁ Θεός νά γνωρίσω, μεταξύ τῶν ἄλλων, καί τόν ἅγιο Σωφρόνιο τόν ἁγιορείτη καί ἡσυχαστή, πού στό τελευταῖο διάστημα τῆς ζωῆς του ἔζησε στήν Ἱερά Μονή τοῦ Τιμίου Προδρόμου Ἔσσεξ Ἀγγλίας καί ἐκεῖ τελείωσε τήν ζωή του τό ἔτος 1993 σέ ἡλικία 97 ἐτῶν.

Ἡ γνωριμία μου μαζί του ἦταν πολυετής καί πολύ δυνατή. Εἶχα ἔντονες ἀνησυχίες καί ἔμπονες ἀναζητήσεις καί ἐκεῖνος ἀνταποκρινόταν μέ ἀγάπη καί πατρικό ἐνδιαφέρον. Ἀπό τήν ἀρχή κατάλαβα ὅτι βρέθηκα μπροστά σέ ἕναν «ὀγκόλιθο» ἡσυχαστικῆς ζωῆς, μέ ἀπύθμενο βάθος μετανοίας, αὐτομεμψίας καί ἡσυχαστικῆς θεολογίας. Ὁ ἴδιος εἶχε πολλές πνευματικές ἐμπειρίες, ἀλλά ἦταν φορεύς μιᾶς ἡσυχαστικῆς παραδόσεως, τήν ὁποία ἐξέφραζε «ὁ γίγας τοῦ πνεύματος», ἅγιος Σιλουανός ὁ Ἀθωνίτης, ὁ ὁποῖος ζοῦσε προφητικά καί μετέδιδε τούς θησαυρούς τοῦ πνευματικοῦ βάθους τοῦ Ἁγίου Ὄρους.

Ὅλα αὐτά προσπάθησα νά περάσω στό βιβλίο μέ τόν τίτλο Οἶδα ἄνθρωπον ἐν Χριστῷ καί ὑπότιτλο «βίος καί πολιτεία τοῦ Γέροντα Σωφρονίου, ἡσυχαστοῦ καί θεολόγου», πού ἐξεδόθη σέ Α´ ἔκδοση τό 2007 καί ἔκτοτε ἔγιναν πολλές ἐκδόσεις στήν ἑλληνική γλώσσα καί μεταφράσθηκε καί σέ ἄλλες γλῶσσες.

Τό βιβλίο αὐτό, πού προλόγισε ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαῖος, ἀποτελεῖται ἀπό δύο βασικά μέρη.

Τό πρῶτο τιτλοφορεῖται «Πνευματική αὐτοβιογραφία» καί ἐκτίθεται ἡ βιογραφία τοῦ ἁγίου Σωφρονίου, ὅπως ὁ ἴδιος παρουσιάζει τόν ἑαυτό του σέ δύο βασικά του βιβλία, ἤτοι τό Ὀψόμεθα τόν Θεόν καθώς ἐστι καί τό Ἀγώνας Θεογνωσίας.

Τό δεύτερο μέρος παρουσιάζει τήν καθημερινή του ζωή, τήν ποιμαντική διακονία του, καθώς ἐπίσης τό μεγάλο προσόν του πού ἦταν ὁ συνδυασμός μεταξύ θεολογίας καί ποιμαντικῆς. Στήν πραγματικότητα τό δεύτερο αὐτό μέρος εἶναι ἡ προσωπική μου μαρτυρία ἀπό τίς συναντήσεις μου μέ τόν μεγάλο αὐτόν Πατέρα, ἡσυχαστή καί θεολόγο. Συνήθως διαβάζουμε τά βιβλία μεγάλων συγγραφέων καί συγκινούμαστε ἀπό τό περιεχόμενό τους, ἀλλά εἶναι καί μεγάλη χαρά ὅταν συναντοῦμε καί συναναστρεφόμαστε μέ τόν συγγραφέα τοῦ ὁποίου τά βιβλία μᾶς συγκινοῦν.

Μιά τέτοια συνάντηση ἄλλοτε ἀπομυθοποιεῖ τόν συγγραφέα, ἄλλοτε τόν ἀναδεικνύει ἀκόμη περισσότερο. Σέ μένα, σέ σχέση μέ τόν ἅγιο Σωφρόνιο, ἔγινε τό δεύτερο, ἀφοῦ μέ συγκίνησε πολύ περισσότερο ἡ προσωπική συναναστροφή μαζί του, παρά τά βιβλία πού εἶχα διαβάσει. Ἐπικοινωνώντας μαζί του εἶδα ἕναν ἄνθρωπο εὐγενῆ καί ἀρχοντικό, μέ ἔκτακτα φυσικά προσόντα, ἀλλά συγχρόνως μέ βάθος ταπεινώσεως καί αὐτομεμψίας καί μέ πλοῦτο ἐμπειρικῆς θεολογίας.

Μέ ἀφορμή τήν ἔκδοση τοῦ βιβλίου μου αὐτοῦ γιά τόν ὅσιο Σωφρόνιο, κλήθηκα νά ὁμιλήσω σέ διάφορα ἀκροατήρια, ἐντός καί ἐκτός Ἑλλάδος καί προέκυψαν μερικά νέα κείμενά μου. Ἐπίσης μέ τήν εὐκαιρία ἐκδόσεως καί ἄλλων βιβλίων τοῦ ἁγίου Σωφρονίου, ἀπό τά κατάλοιπά του, μετά τήν κοίμησή του, ἔγραψα κάποια ἄλλα κείμενα. Ἔτσι, τά νέα αὐτά κείμενα δημοσιεύονται στό παρόν βιβλίο μέ τίτλο Ὁ ἅγιος Σωφρόνιος ὁ ἁγιορείτης καί ἡσυχαστής. Οἱ ἐπικαλύψεις πού παρατηροῦνται δικαιολογοῦνται γιατί ἐγράφησαν σέ διαφόρους χρόνους.

Τό παρόν βιβλίο διαιρεῖται σέ τέσσερα μέρη. Τό πρῶτο (Α´) μέρος τιτλοφορεῖται «Συνοπτική βιογραφία καί θεολογία», τό δεύτερο (Β´) μέρος φέρει τόν τίτλο «Βίος καί πολιτεία του», τό τρίτο (Γ´) μέρος ἔχει τόν τίτλο «Ἡ θεολογία καί ἡ ὁρολογία του», καί τό τέταρτο (Δ´) μέρος περιλαμβάνει τήν «κατάθεση μαρτυρίας» μου γι’ αὐτόν. Πρόκειται γιά κείμενα πού ἔχω γράψει ἤ ἐκφωνήσει ἀπό τήν ἔκδοση τοῦ πρώτου βιβλίου μου μέχρι τήν ἁγιοκατάταξή του.

Στό τέλος ὡς Ἐπίμετρον δημοσιεύεται ἡ ἀλληλογραφία μέ τόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαῖο γιά τήν ἁγιοκατάταξή του καί ὁ πρόλογος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη στό βιβλίο Οἶδα ἄνθρωπον ἐν Χριστῷ πού εἶναι ἕνας «συναξαριστικός λόγος».

Ὁ ἅγιος Σωφρόνιος μέχρι τό τέλος τῆς ζωῆς του ἦταν ἁγιορείτης, πού ἡσύχαζε θεολογώντας καί θεολογοῦσε ἡσυχάζοντας. Ἔζησε στό παρελθόν στό κοινόβιο τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος καί στήν ἔρημο τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ὅπου εἶχε πολλές καί θαυμαστές θεοπτικές ἐμπειρίες καί μετέφερε ὅλη αὐτήν τήν ζωή καί στήν Ἀγγλία, ὅπου ζοῦσε ὡς ἐρημίτης. Ἡ ζωή του μέχρι τό τέλος ἦταν μιά μέθεξη τοῦ Θαβώρ, τῆς προσευχῆς τῆς Γεθσημανῆ, τοῦ Μυστικοῦ Δείπνου, τοῦ Γολγοθᾶ, τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ, τῆς Πεντηκοστῆς. Ἡ μετάνοιά του ἐκδηλωνόταν χωρίς τέλος, ἡ προσευχή του γιά ὅλον τόν κόσμο ἦταν πύρινη, ἡ θεία Λειτουργία του ἦταν παγκόσμια, ἡ Πεντηκοστή του διαρκής. Δέν μποροῦσε κανείς εὔκολα νά τόν πλησιάση καί νά τόν καταλάβη, δέν μποροῦσε νά αἰσθανθῆ τό βάθος τῆς καρδίας του. Καί ὅταν κανείς τόν πλησίαζε μέ προοπτική νά τόν ἑρμηνεύση ὡς ἅγιο, τότε ἐκεῖνος διακριτικά ἀποσυρόταν.

Ἀξιώθηκα ἀπό τόν Θεό νά αἰσθανθῶ τήν προσοχή του, τό ἐνδιαφέρον του, τήν πατρική φροντίδα του καί τήν ἀγάπη του. Τά ὅσα γράφω στό βιβλίο αὐτό εἶναι ἔκφραση τοῦ βαθυτάτου σεβασμοῦ μου πρός τήν ἁγιασμένη καί σεβάσμια μορφή του. Τό παρόν βιβλίο εἶναι ἔργο «εἰς ἀγάπης ἀντέκτισιν», ἕνα ταπεινό «ἀντιπελάργημα».

Ἡ πρόσφατη ἁγιοκατάταξή του εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς πολύχρονης συνείδησης τῶν ἀνθρώπων πού τόν γνώρισαν. Γιά τόν ἅγιο Σωφρόνιο ἔχουν γίνει ἁγιογραφίες, ἔχουν συνταχθῆ ἱερές ἀκολουθίες, καί μέ ὅλους αὐτούς τούς τρόπους ἐκφράζεται ἡ συνείδηση τοῦ «λαοῦ τοῦ Θεοῦ», πού εἶναι κατά τόν ἅγιο Διονύσιο τόν Ἀρεοπαγίτη «ἡ θεωρητική τάξη» στήν Ἐκκλησία.

Ὅταν πρίν καιρό ὁλοκλήρωσα ὅλα τά κεφάλαια αὐτοῦ τοῦ βιβλίου, τό βράδυ στό ὕπνο μου εἶδα τόν ἅγιο Σωφρόνιο. Ἦταν στήν Ἱερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Ἔσσεξ Ἀγγλίας καί πῆγα νά τόν ἐπισκεφθῶ. Ἐνῶ ἦταν στά βαθειά του γηρατειά καί μοῦ εἶπαν ὅτι δέν ἔβγαινε, ἐκεῖνος βγῆκε ἀπό τό σπίτι του χαρούμενος, νέος στήν ἡλικία, μέ λαμπερό πρόσωπο, φορώντας λευκά ροῦχα. Ζήτησα τήν ἄδειά του νά τόν φωτογραφίσω. Μοῦ τήν ἔδωσε καί τόν φωτογράφισα. Ὅμως καμμιά φωτογραφία δέν μποροῦσε νά ἀποδώση τήν λάμψη τοῦ προσώπου του. Ξύπνησα, λειτούργησα τήν ἡμέρα ἐκείνη
καί σέ ὅλη τήν θεία Λειτουργία θυμόμουν τό θαυμαστό ὄνειρο μέ τήν ὁλόλαμπρη παρουσία του. Ἀργότερα τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο ἀποφάσισε τήν ἁγιοκατάταξή του.

Ταπεινά ζητῶ τίς εὐχές του καί τίς πρεσβεῖες του πρός τόν Θεό, ὥστε νά ἔχω «τέλος ἀγαθόν».
Ἅγιε τοῦ Θεοῦ Σωφρόνιε πρέσβευε ὑπέρ ἡμῶν.

Ἔγραφα στίς 27 Νοεμβρίου 2019,
στό Μητροπολιτικό Οἴκημα τῆς Ναυπάκτου
τήν ἡμέρα πού ἀνακοινώθηκεἀπό τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο
ἡ ἁγιοκατάταξη τοῦ Γέροντος Σωφρονίου

† Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος

*

Περιεχόμενα τοῦ βιβλίου «Ὁ ἅγιος Σωφρόνιος, ὁ ἁγιορείτης καί ἡσυχαστής»

Εἰσαγωγή

Α΄ Συνοπτική βιογραφία καί θεολογία

Βιογραφία καί θεολογία
1. Βιογραφικά στοιχεῖα
2. Ἐμπειρικός θεολόγος
3. Ἄκτιστα ρήματα καί κτιστά ρήματα καί νοήματα
4. Βασικά σημεῖα τῆς προσωπικότητος καί τοῦ ἔργου του
5. Ἐργογραφία

Β΄ Βίος καί πολιτεία του

1. Ἐμπνευσμένος ζωγράφος καί ἁγιογράφος

1. «Ἀναζητώντας τό τέλειο στόν κόσμο τῆς τέχνης»
2. «Ἡ τέχνη στήν ζωή τοῦ Γέροντος Σωφρονίου»

2. Ἁγιορείτης μοναχός

1. Στήν Ἱερά Μονή τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος

α) Ἡ ἀρχή τῆς μοναχικῆς ζωῆς
β) Ὁ Ἡγούμενος Μισαήλ
γ) Οἱ μοναχοί τῆς Ἱερᾶς Μονῆς
δ) Ὁ πρῶτος πνευματικός του πατέρας
ε) Ὁ ἅγιος Σιλουανός

2. Ἡ ζωή του στήν ἔρημο τοῦ Ἁγίου Ὄρους
3. Πνευματικός πατέρας ἁγιορειτῶν
4. Γενικές ἀναμνήσεις του ἀπό τό Ἅγιον Ὄρος

3. Γράμματα στούς συγγενεῖς του

1. 1. Αὐτοβιογραφικά στοιχεῖα
      
   2. Ἀγάπη καί τρυφερότητα τοῦ Γέροντα στούς συγγενεῖς του
      
   3. Ἡσυχαστικός τρόπος ζωῆς
   4. Πόνος γιά τήν κοινωνία
   5. Καλλιτέχνης καί ἁγιογράφος
   6. Θεολογία καί φιλοσοφία
   7. Γηρατειά καί θάνατος
   8. Συμπέρασμα

4. Οἱ δερμάτινοι χιτῶνες, ἤγουν ἡ φθαρτότητα καί ἡ θνητότητα

1. Τί εἶναι ὁ θάνατος
2. Ἡ βίωση τοῦ θανάτου
3. Τά γηρατειά
4. Προετοιμασία γιά τόν θάνατο
5. Ἡ ὥρα τοῦ θανάτου
6. Πρός τήν ἀθανασία-αἰώνια ζωή
7. Ἐπίλογος

5. Ὁμιλίες στό τέλος τῆς ζωῆς του

1. Ὁ τίτλος τῶν βιβλίων
2. Τά θέματα τῶν ὁμιλιῶν
3. Ὁ σκοπός τῶν ὁμιλιῶν
4. Ἡ ἀτμόσφαιρα τοῦ Ἁγίου Ὄρους
5. Ὁ γνήσιος μοναχισμός
6. Αὐτοβιογραφικά στοιχεῖα
7. Αὐτοερμηνεία τῆς διδασκαλίας του
8. «Ἀποχαιρετιστήρια ὁμιλία»

6. Ἀναμένοντας τόν θάνατό του

1. Ἡ χαρισματική μνήμη τοῦ θανάτου
2. Ἡ φυσική ἀδυναμία καί τό γῆρας
3. Ἡ μετάδοση τῆς πνευματικῆς κληρονομιᾶς
4. Προσευχή γιά τόν θάνατο
Συμπέρασμα

7. Ἡ πνευματική διαθήκη του

1. Ἡ πατερική ἑρμηνεία τοῦ «ἵνα πάντες ἕν ὦσιν καθώς ἡμεῖς ἕν ἐσμεν»
2. Ὁ λόγος τῆς πνευματικῆς διαθήκης τοῦ Γέροντος Σωφρονίου
3. Ἡ ἑρμηνεία τῆς πνευματικῆς διαθήκης ἀπό τόν ἴδιο τόν Γέροντα Σωφρόνιο
4. Προτροπές μέ ἀπόλυτο κύρος

8. Ἡ ἔνδοξη κοίμησή του

Γ΄ Ἡ θεολογία καί ἡ ὁρολογία του

1. Ἡ διδασκαλία του γιά τόν Ὀρθόδοξο μοναχισμό

1. Τί εἶναι ὁ μοναχισμός
2. Τί εἶναι ἡ καρδιά
3. Τί εἶναι ἡ πνευματική ἔνταση

2. Ἡ θεολογία καί ὁ θεολόγος τῆς ἐμπνεύσεως

1. Τί εἶναι ἔμπνευση
2. Ἡ προέλευση τῆς θείας ἐμπνεύσεως
3. Τά γνωρίσματα τοῦ ἀνθρώπου τῆς θείας ἐμπνεύσεως

α) Ἀγάπη στόν Θεό καί τούς ἀνθρώπους
β) ῾Υψηλό πνευματικό νόημα
γ) ῾Υπέρβαση τοῦ θανάτου
δ) ῾Υπακοή στίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ

3. «Περί προσευχῆς»

4. «Ὀψόμεθα τόν Θεόν καθώς ἐστι»

1. «Ἐκμυστήρευση» στήν Ἐκκλησία
2. Πορεία ἀναγεννήσεως ἀπό τό κατ᾽ εἰκόνα στό καθ᾽ ὁμοίωση
3. Ὁ Θεός ὡς Φῶς
4. Περί τῆς ὑποστατικῆς ἀρχῆς

5. Ἡ θεολογία καί ἡ ὁρολογία του

1. Ὁ Θωμᾶς ὁ Ἀκινάτης γιά τό actus purus
2. Ὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης γιά τό actus purus
3. Ἡ παιδεία τοῦ Γέροντος Σωφρονίου καί οἱ ἐπιρροές πού δέχθηκε
4. Ὁ Γέροντας Σωφρόνιος γιά τήν «καθαρή ἐνέργεια»

α) «Ὁ ἅγιος Σιλουανός ὁ Ἀθωνίτης»
β) «Ἄσκηση καί θεωρία»

5. Ἡ πνευματική του αὐτοβιογραφία
6. Δογματικές φράσεις στό ἔργο του
7. Συμπέρασμα

6. Τό πρόσωπο ὡς ἀλήθεια στήν διδασκαλία τοῦ Γέροντος Σωφρονίου

1. Ἡ πατερική ἔννοια τοῦ προσώπου
2. Ὑπόσταση καί θεωρία
3. Πρωτότυπα σημεῖα στήν διδασκαλία τοῦ Γέροντος περί προσώπου

α) «Ἡ ὑποστατική ἀρχή»
β) Ὁ παραλογισμός τοῦ «Ὑπερπροσωπικοῦ Ἀπολύτου»
γ) «Γνόφος τῆς ἀπεκδύσεως-γνόφος ἀγνωσίας»
δ) «Αὐτοκτονία ἐπί μεταφυσικοῦ ἐπιπέδου»
ε) «Μετά κραυγῆς ἰσχυρᾶς»
στ) «Πρωΐα ἀναστάσεως»

7. Ἡ ἀσκητική καί θεολογική ἔννοια τοῦ προσώπου

1. Τό Πρόσωπο ὡς ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ στόν Γέροντα Σωφρόνιο
2. Ὁ ἅγιος Σιλουανός ὡς πρότυπο τῆς ἐννοίας τοῦ προσώπου

8. Τό λεγόμενο «φυσικό φῶς τοῦ νοῦ»

1. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς γιά τό νοερό καί νοητό φῶς
2. Ὁ Γέροντας Σωφρόνιος γιά τό «φυσικό φῶς τοῦ νοῦ»
Συμπέρασμα

9. Ἡ θεωρία καί ἡ κοσμοθεωρία του

1. «Προλογικό σημείωμα» καί «ἐπίλογος»
2. Αὐτοβιογραφικά στοιχεῖα
3. Ἐμπειρική καί ἀκαδημαϊκή θεολογία
4. Ὁ Χριστός, τό μέτρον πάντων
5. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καί οἱ αἱρέσεις
6. Ὀρθόδοξη ἀνθρωπολογία
7. Περί τῆς Χριστιανικῆς ζωῆς ὡς μυστηρίου
8. Μοναχισμός καί Γάμος
9. Ἡ ἱστορία τῆς ἀνθρωπότητος
Ἐπιλεγόμενα

Δ΄ Κατάθεση μαρτυρίας

1. Ὁ Γέροντας τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Τιμίου Προδρόμου τοῦ Ἔσσεξ Ἀγγλίας

2. Ἡ πρώτη συνάντησή μου μέ τόν Γέροντα Σωφρόνιο ἕναν ζωντανό ἐμπειρικό θεολόγο

1. Ἡ θεολογική ζωή τῆς μετανοίας
2. Ἡ χαρισματική βίωση τοῦ Ἅδου καί ἡ ἐλπίδα τῆς ἀναστάσεως
3. Νοερά προσευχή καί θεία Λειτουργία
4. Ἡ ὀρθόδοξη διδασκαλία περί προσώπου-ὑποστάσεως

3. Ὁ Γέροντας Σωφρόνιος ὅπως τόν γνώρισα

1. Θεολόγος καί Πατέρας
2. Ἡσυχαστής καί λειτουργός
3. Ἐρημίτης καί κοινωνικός
4. Σύννους καί εὐχάριστος
5. Ἁγιορείτης καί οἰκουμενικός
6. Ἁγιογράφος καί ἐμπειρικός

4. Γιά τόν Γέροντα Σωφρόνιο στό Βουκουρέστι τῆς Ρουμανίας

Εἰσαγωγικά
1. Ὁ Γέροντας Σωφρόνιος, ὁ ἁγιορείτης καί ἡσυχαστής

α) Σύντομη σκιαγράφηση τῆς προσωπικότητός του
β) Μιά ἐμπειρία τοῦ Προφήτου Ἰεζεκιήλ σέ συνδυασμό μέ τήν ζωή τοῦ Γέροντα Σωφρονίου
γ) Ὁ πρόλογος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου

2. Ἡ ἐπικοινωνία μου μέ τόν Γέροντα Σωφρόνιο
3. Ἐρωτήσεις καί ἀπαντήσεις

5. Ὁ Γέροντας Σωφρόνιος καί ἡ σύγχρονη ἐκκλησιαστική ζωή

6. Ἡ διδασκαλία τοῦ Γέροντος Σωφρονίου γιά τήν προσευχή καί τήν ἀντεστραμμένη πυραμίδα

7. Ἡ πρωϊνή προσευχή τοῦ Γέροντος Σωφρονίου

Ἀνάλυση τῆς πρωϊνῆς προσευχῆς
1. Προσωπική σχέση μέ τόν Θεό
2. ῾Η βαθυτάτη αὐτομεμψία
3. Αἴτηση εὐλογίας γιά ὅλη τήν ἡμέρα
4. Θεραπεία τῆς θελήσεως
5. Ἐσχατολογική προσευχή

8. Ἐντυπώσεις ἀπό τόν Γέροντα Σωφρόνιο

Ἐπίμετρον

Γράμμα μου πρός τόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαῖο γιά ἁγιοκατάταξη
Ἀπάντηση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου
Νέο γράμμα στόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη
Πρόλογος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη στό βιβλίο Οἶδα ἄνθρωπον ἐν Χριστῷ οἱωνεί συναξαριστικός λόγος