Κύριο ἄρθρο: Μουσουλμανισμὸς καὶ Δυτικὸς Χριστιανισμὸς

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Τόν τελευταῖο καιρό παρατηροῦμε μιά προσέγγιση μεταξύ του δυτικοῦ κόσμου καί τοῦ Μουσουλμανισμοῦ - Ἰσλαμισμοῦ. Οἱ Μουσουλμάνοι ἐπεκτείνονται στίς δυτικές κοινωνίες, δημιουργοῦν κοινότητες, κτίζουν Τζαμιά σέ περίοπτα μέρη. Ἐκτός ἀπό τήν Εὐρώπη παρατήρησα μιά τέτοια ἔξαρση στό Βανκοῦβερ τοῦ Καναδᾶ. Ἡ κίνηση τῶν δυτικῶν Χριστιανῶν πρός τόν Μουσουλμανισμό φαίνεται ἀφ’ ἑνός μέν στήν μελέτη τοῦ Κορανίου, καί γι’ αὐτό γίνονται συνέδρια, διαλέξεις κλπ., ἀφ’ ἑτέρου δέ στήν προσέγγιση τῶν δυτικῶν χριστιανικῶν Κρατῶν μέ Κράτη ὅπου κυριαρχεῖ ὁ Μουσουλμανισμός. Βέβαια, παράλληλα ἐπικρατεῖ καί ἕνας φόβος τῶν δυτικῶν ἀνθρώπων γιά τήν ἐπέκταση τοῦ Μουσουλμανισμοῦ.

Βλέπουμε ἔντονα σήμερα μιά συνεργασία μεταξύ των δυτικῶν Κυβερνήσεων καί τῶν μουσουλμανικῶν Κρατῶν, ἀλλά ταυτόχρονα καί μιά παραθεώρηση τῶν ὀρθοδόξων λαῶν. Παράδειγμα ἐκφραστικότατο εἶναι ὅ,τι γίνεται σήμερα στόν χῶρο τῶν Βαλκανίων. Πιστεύω ἀπόλυτα, καί αὐτό μπορῶ νά τό ὑποστηρίξω μέ στοιχεῖα, ὅτι αὐτό δέν εἶναι ἁπλῶς μιά διπλωματική κίνηση μέσα στήν διεθνῆ σκακιέρα πού ἔχει νά κάνη ἁπλῶς μέ πολιτικοοικονομικά συμφέροντα, ἀλλά εἶναι μιά κίνηση πού ἔχει σχέση μέ τήν ὅλη νοοτροπία τοῦ δυτικοῦ ἀνθρώπου.

Ἔχει παρατηρηθῆ πολύ σωστά ὅτι ἡ ἱστορία πρέπει νά μελετᾶται σέ συνδυασμό μέ τήν θεολογία, ὅπως καί τό ἀντίστροφο. Εἶναι γεγονός ὅτι οἱ ἱστορικές ἐπιλογές δημιούργησαν καί ἀλλοιώσεις στόν δυτικό χῶρο, ὅπως ἐπίσης καί ἡ θεολογική ἀλλοίωση εἶχε συνέπεια στήν δημιουργία ἱστορικῶν ἰδεολογικοπολιτικῶν δεδομένων. Δηλαδή, ὅλα τα ἰδεολογικοπολιτικά συστήματα καί ρεύματα πού δημιουργήθηκαν στήν Δύση, ὅπως ὁ Καπιταλισμός, ὁ Μαρξισμός, ὁ ἀγνωστικισμός, ἡ ἀθεΐα, ὁ διαφωτισμός, ὁ μηδενισμός κλπ. προῆλθαν ἀπό ἀντίδραση σέ μιά θεολογία πού εἶχε ἀπομακρυνθῆ ἀπό τά γνήσια θεολογικά πλαίσια τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Μέσα ἀπό τό πρίσμα αὐτό πρέπει νά δοῦμε τήν προσέγγιση μεταξύ του δυτικοῦ Χριστιανισμοῦ καί τοῦ Μουσουλμανισμοῦ. Εἶμαι ἀπόλυτα βέβαιος, ἔστω κι ἄν ἐκ πρώτης ὄψεως φαίνεται παράδοξο, ὅτι ὁ δυτικός Χριστιανισμός (Παπισμός καί Προτεσταντισμός) θεολογικά συγγενεύουν περισσότερο μέ τόν Μουσουλμανισμό, παρά μέ τήν Ὀρθοδοξία. Ἤδη στήν Δύση κυριαρχεῖ ἡ ἄποψη τοῦ Προτεστάντου θεολόγου Harnack ὅτι ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι ἡ εἰδωλολατρική θεώρηση τοῦ Χριστιανισμοῦ. Ἔτσι, στήν ὅλη θεολογία καί τόν τρόπο ζωῆς, οἱ δυτικοί καταλαβαίνουν καλύτερά τους Μουσουλμάνους παρά τούς Ὀρθοδόξους.

* * *

Δέν ἔχω βέβαια τήν δυνατότητα νά ἀναπτύξω ἐδῶ αὐτήν τήν θεμελιώδη, κατά τήν γνώμη μου, πλευρά τοῦ θέματος αὐτοῦ, ἀλλά ἁπλῶς νά ὑπογραμμίσω μερικά σημεῖα, κατά τρόπο τηλεγραφικό.

Στόν Μουσουλμανισμό γίνεται λόγος γιά τήν μοναδικότητα τοῦ Θεοῦ, καί φυσικά γιά τήν οὐσία Του, ὅπως ἀναπτύχθηκε στόν μεταγενέστερο σουφισμό, μέ τήν ταυτόχρονη ὑποτίμηση τοῦ Χριστοῦ, γι’ αὐτό καί δέν μπορεῖ νά ἀναπτυχθῆ ἡ ἀγάπη μεταξύ Θεοῦ καί ἀνθρώπων. Αὐτή ἡ θεολογική θέση γίνεται ἀντιληπτή ἀπό τούς δυτικούς Χριστιανούς, ἀφοῦ καί αὐτοί μιλοῦν γιά τήν καθαρά ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, γιά τήν οὐσία Του, καί ὄχι βέβαια γιά τό πρόσωπο, μέ τήν ἔννοια καί τήν σημασία πού ἔχουν ἀναπτύξει οἱ Πατέρες τοῦ Δ’ αἰῶνος, οἱ ὁποῖοι ταύτισαν τό πρόσωπο μέ τήν ὑπόσταση. Στήν Δύση ἐπικρατεῖ μιά οὐσιοκρατία, ἀλλά καί ὅπου γίνεται λόγος γιά πρόσωπο ἐννοεῖται ἀνυπόστατα, εἶναι ἕνας ἁπλός περσοναλισμός. Ἔτσι, ἡ ὀντολογία τοῦ προσώπου καί οἱ διαπροσωπικές - ὑποστατικές σχέσεις εἶναι ἀκατανόητες ἀπό τούς δυτικούς Χριστιανούς.

Ἔπειτα, τό Κοράνιο διακρίνεται γιά τόν ἀνθρωποκεντρισμό του καί τόν ρεαλιστικό καί κοινωνικοπολιτικό τοῦ χαρακτήρα. Ἀργότερα, ὅμως, ὅταν στόν Μουσουλμανισμό ἀναπτύχθηκε ὁ σουφισμός, δημιουργήθηκε ἕνας μυστικισμός πού ἔχει σχέση μέ τόν νεοπλατωνισμό. Οἱ δυτικοί διακρίνονται ἀπό τήν ἴδια νοοτροπία, ἀφοῦ ἔχουν κοινωνικοποιήσει τό Εὐαγγέλιο, τό ἔχουν ἀποδεσμεύσει ἀπό τόν ὀντολογικό του χαρκτήρα, καί ἀκόμη κάνουν λόγο γιά μυστικισμό ἀνατολικοῦ τύπου. Ἡ ἑλληνορθόδοξη παράδοση ἐπιμένει στήν ἀντιμετώπιση τῶν ὀντολογικῶν προβλημάτων, καί, χωρίς νά ἀλλοιώνη τήν θεολογία, τόν λόγο περί Θεοῦ, βλέπει τά κοινωνικά φαινόμενα μέσα ἀπό γνήσια θεολογικά πλαίσια καί ἔτσι δέν ἐκκοσμικεύει τό μήνυμα τῆς Ἀποκαλύψεως.

Ἐπίσης, ὁ Μουσουλμανισμός ἐπαγγέλλεται μιά ἐγκοσμιοκρατική εὐδαιμονία, τήν ἱκανοποίηση ὅλων των ἐπιθυμιῶν καί τῶν αἰσθήσεων τῶν πιστῶν, ἀλλά καί μιά ψυχική εὐδαιμονία, μετά τόν θάνατο, γιά τούς πιστούς του Ἀλλάχ. Οἱ δυτικοί Χριστιανοί ἀντιλαμβάνονται καλύτερα αὐτόν τόν τύπο τῆς εὐδαιμονίας, παρά τήν ἀσκητική ζωή, τήν ὁποία ἔχει ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἡ ὁποία ἀσκητική ἀποβλέπει στήν ὑπέρβαση τῆς εὐδαιμονίας.

Τήν ἴδια σχέση παρατηροῦμε καί σέ ἄλλα θέματα, ὅπως στό θέμα τῶν πηγῶν τῆς Πίστεως. Γιά τόν Μουσουλμάνο τό Κοράνιο ταυτίζεται μέ τήν ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ, ἡ δέ λύτρωση τοῦ πιστοῦ ἐξαρτᾶται ἀπό τό βιβλίο αὐτό καί τήν ἀνάγνωσή του. Αὐτήν τήν νοοτροπία συναντοῦμε καί στούς δυτικούς Χριστιανούς, κατά τούς ὁποίους ἡ Ἁγία Γραφή εἶναι ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ καί ἡ μοναδική πηγή τῆς πίστεως, γι’ αὐτό οἱ δυτικοί ἀντιλαμβάνονται καλύτερα τήν μουσουλμανική ἀντίληψη γιά τήν Ἀποκάλυψη καί ὄχι τήν ὀρθόδοξη, κατά τήν ὁποία τό Εὐαγγέλιο δέν εἶναι ἡ Ἀποκάλυψη, ἀλλά λόγος περί τῆς Ἀποκαλύψεως. Ἐπίσης, τήν σχέση μεταξύ δυτικῶν Χριστιανῶν καί Μουσουλμάνων τήν βλέπουμε στό θέμα τοῦ πολέμου, τῆς Θεοκρατίας κλπ., τά ὁποῖα δέν μποροῦμε νά θίξουμε ἐδῶ οὔτε καί τηλεγραφικά.

* * *

Ἐπαναλαμβάνω ὅτι τήν σχέση μεταξύ των Κρατῶν, τῶν πολιτισμικῶν παραδόσεων καί τῶν Θρησκειῶν δέν πρέπει νά τήν δοῦμε μόνον μέσα ἀπό πολιτικές σκοπιμότητες, ἀλλά μέσα ἀπό θεολογικά πλαίσια. Γι’ αὐτό σήμερα στήν Ἑλλάδα πρέπει νά δώσουμε μεγάλη προσοχή στήν ἰδιαιτερότητα τῆς Ὀρθοδόξου Παραδόσεως, καί μάλιστα στήν γνήσια ἔκφρασή της, καί μέ αὐτήν νά θωρακίσουμε τό Ἔθνος μας. Εἶναι αὐτή πού συνιστᾶ τήν ἀρχοντιά μας, ἀλλά καί αὐτή πού δέν μποροῦνε νά ἀντιληφθοῦν τόσο οἱ δυτικοί Χριστιανοί ὅσο καί οἱ Μουσουλμάνοι καί, συνεπῶς, χαρακτηρίζει στήν αὐτοσυνειδησία μας.