Γραπτὸ Κήρυγμα: Κυριακή 13 Αὐγούστου, Ἑορτή τοῦ ἀββᾶ Δωροθέου καί τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ

Ἑορτή τοῦ ἀββᾶ Δωροθέου καί τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ

Σήμερα ἡ Ἐκκλησία μας ἑορτάζει τήν μνήμη δύο μεγάλων ἀσκητικῶν Πατέρων, δηλαδή τόν ὅσιο καί Θεοφόρο Πατέρα μας Δωρόθεο καί τόν ἅγιο Μάξιμο τόν Ὁμολογητή, μέ τήν εὐκαιρία τῆς μεταθέσεως τῶν λειψάνων του.  Μεταξύ αὐτῶν τῶν δύο Πατέρων ὑπάρχει ἕνα κοινό γνώρισμα καί αὐτό εἶναι ἡ ἀσκητική ζωή, πού εἶναι ἡ βάση τῆς ὀρθοδόξου θεολογίας.

Κατ’ ἀρχάς νά ἀναφερθῶ στόν ὅσιο Δωρόθεο ὁ ὁποῖος ἔζησε τόν 6ο αἰώνα μ.Χ. χωρίς νά εἶναι γνωστές οἱ ἰδιαίτερες συνθῆκες μέ τίς ὁποῖες μεγάλωσε. Γενικά, καταγόταν ἀπό πλούσια οἰκογένεια στήν Γάζα, ἀπέκτησε μεγάλη φιλολογική καί φιλοσοφική γνώση, ἀλλά πολύ νέος ἐγκατέλειψε τά πάντα καί προσῆλθε στήν Ἱερά Μονή τοῦ Σερίδου, λίγα χιλιόμετρα νότια τῆς Γάζας. Ἐκεῖ ἀσκοῦνταν δύο μεγάλοι ἀσκητές πού ἦταν ἔγκλειστοι στά κελλιά τους καί εἶχαν μεγάλη πνευματική πείρα, δηλαδή ὁ Βαρσανούφιος, πού δέν ἐρχόταν σέ ἐπαφή μέ τούς ἀνθρώπους, ἀλλά ὅταν τόν ἐρωτοῦσαν μέ γραπτά ἐρωτήματα, ἀπαντοῦσε ὑπαγορεύοντας στόν μαθητή του Σέριδον, καθώς ἐπίσης ἔγκλειστος στό κελλί του ἦταν ὁ Ἰωάννης ὁ Προφήτης.

Ὁ ἅγιος Δωρόθεος ἔκανε ὑπακοή σέ αὐτούς τούς ἀσκητές ὑποβάλλοντας σχετικές ἐρωτήσεις, καί οἱ διδάσκαλοι τοῦ ἀπαντοῦσαν κατά τό δυνατόν σύντομα. Ἕνα διάστημα ἦταν ὑπεύθυνος γιά τήν φιλοξενία τῶν προσκυνητῶν, ὑπηρετοῦσε στό νοσοκομεῖο τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, φαίνεται ὅτι εἶχε καί γνώσεις ἰατρικές, καί ἀπέκτησε μεγάλη πείρα νά εἰσδύη στήν ψυχή τῶν ἀνθρώπων καί νά ἀναλύη ὅλες τίς ἐσωτερικές διαθέσεις τους. Ἡ ἄσκησή του ἦταν μεγάλη, μάλιστα δέ εἶχε παρακαλέσει ἕναν ἀδελφό τῆς Μονῆς νά τόν ξυπνᾶ γιά τήν νυκτερινή ἀκολουθία καί ἕναν ἄλλο ἀδελφό νά τόν κρατᾶ ἄγρυπνο κατά τήν διάρκειά της.

Ὕστερα ἀπό μεγάλη ὑπομονή πού ἔκανε καί μεγάλη πείρα πού ἀπέκτησε, καί μάλιστα μετά τήν κοίμηση τοῦ ἡγουμένου τῆς Μονῆς τοῦ Σερίδου, καί τήν κοίμηση τοῦ ἀββᾶ Ἰωάννου τοῦ Προφήτου, ἀλλά καί τήν τελεία σιωπή τοῦ μεγάλου Βαρσανουφίου, ὁ ἀββᾶς Δωρόθεος ἵδρυσε δικό του Μοναστήρι, προφανῶς γιά νά μεταδώση στούς μαθητές του τήν πλούσια πνευματική του πείρα πού ἀπέκτησε καί μέ τόν δικό του ἀγώνα καί μέ τήν ἐπικοινωνία μέ ἁγίους πνευματικούς του πατέρες. Διασώζονται δέ διάφορες διδασκαλίες καί ἐπιστολές του.

Σέ αὐτά τά κείμενά του φαίνεται ἡ κατά Θεόν σοφία του, ἡ πνευματική πείρα πού εἶχε, ἀποδεικνύεται ὅτι ἦταν βαθύς ἀνατόμος τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς, βαθύς ἡσυχαστής Πατέρας πού διατύπωνε μέ ἁπλότητα τήν διδασκαλία του. Πιθανόν νά εἶναι προφορικές διδασκαλίες πού οἱ στενογράφοι τῆς ἐποχῆς ἐκείνης διέσωσαν. Βεβαίως, ἔχει γνώση τῆς Ἁγίας Γραφῆς, χρησιμοποιεῖ χωρία Μεγάλων Πατέρων, ὅπως τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, τοῦ ἁγίου Εἰρηναίου, τοῦ Μεγάλου Ἀθανασίου καί ἄλλων.

Τά κείμενά του εἶναι καταπληκτικά καί διακρίνονται γιά τήν κατά Θεόν ψυχοθεραπεία καί τήν ἄφθαστη πρακτικότητα, ἀφοῦ γνωρίζει πολύ καλά τόν κόσμο τῶν παθῶν τῆς ψυχῆς, τόν κόσμο τῶν λογισμῶν καί τόν κόσμο τῶν ἀρετῶν. Ἀναφέρεται στήν ὑπομονή πού πρέπει νά δείχνουμε στήν ζωή μας, τήν καρτερία, τήν ταπείνωση καί τήν προσευχή. Γράφει γιά τό «δικαίωμα» καί τό «θέλημα» πού εἶναι καταστάσεις πού ἐπιβάλλονται ἀπό τούς κακούς λογισμούς καί ταράσσουν τόν ἐσωτερικό κόσμο τοῦ ἀνθρώπου. Ἐπίσης, ὁμιλεῖ γιά τίς τρεῖς καταστάσεις τοῦ ἀνθρώπου σέ σχέση μέ τόν Θεό, δηλαδή σέ αὐτούς πού τηροῦν τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, ἤ ἀπό τόν φόβο τῆς Κολάσεως ἤ ἀπό τόν μισθό τοῦ Παραδείσου ἤ ἀπό ἀγάπη ὅτι εἶναι υἱοί τοῦ Θεοῦ. Αὐτό δείχνει τήν πνευματική ἡλικία τῶν μοναχῶν καί τῶν Χριστιανῶν.

Ἔπειτα, νά ἀναφερθῶ στόν ἅγιο Μάξιμο τόν Ὁμολογητή, τοῦ ὁποίου σήμερα ἑρτάζουμε τήν ἀνακομιδή καί μετάθεση τῶν λειψάνων του, ἕναν μεγάλο Πατέρα καί θεολόγο τοῦ 7ου αἰῶνος, πού ἀποδείχθηκε ὑπέρμαχος στόν ἀγώνα ἐναντίον τῆς αἱρέσεως τοῦ Μονοθελητισμοῦ, κατά τήν ὁποία αἵρεση ὁ Χριστός ἔχει μόνον μία θέληση, ἐνῶ ὅπως ὑποστήριζε ὁ ἅγιος Μάξιμος καί ἀποφάσισε ἡ ΣΤ΄ Οἰκουμενική Σύνοδος, ὁ Χριστός εἶχε δύο θελήσεις πού ἐνεργοῦσαν στό ἕνα Πρόσωπο τοῦ Λόγου.

Ὅμως, ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής πού ἄρχισε ἡσυχαστικά τήν μοναχική του ζωή, ἔγραψε τά 400 κεφάλαια περί ἀγάπης, στά ὁποῖα προσδιορίζει τήν ἀγάπη μέσα ἀπό τήν ὅλη πνευματική καί ἀσκητική ζωή του. Τά κεφάλαια αὐτά εἶναι ἐκπληκτικά καί κινοῦνται μέσα στήν προοπτική τῆς ἀσκητικῆς παραδόσεως τοῦ ἀββᾶ Δωροθέου, μέ τήν διαφορά ὅτι γράφονται ὑπό τύπον συνοπτικῶν κεφαλαίων καί ὄχι ὡς διδασκαλία.

Πρόκειται γιά μικρά σύντομα καί συνοπτικά κείμενα τά ὁποῖα δέν ἀναφέρονται μόνον στήν ἀγάπη, ἀλλά καί στίς προϋποθέσεις της καί τά ἀποτελέσματά της. Ἔτσι, κάνει λόγο γιά τόν νοῦ καί τήν λογική, τά πάθη καί τήν ἀπάθεια, τήν ἄγνοια καί τήν γνώση καί γιά ὅλη τήν πορεία τοῦ Χριστιανοῦ, πού εἶναι ἡ πράξη καί ἡ θεωρία, ἡ πρακτική φιλοσοφία (κάθαρση), ἡ φυσική θεωρία (φωτισμός) καί ἡ μυστική θεολογία (θέωση).  Καί οἱ δύο ἅγιοι, δηλαδή ὁ Ἀββᾶς Δωρόθεος καί ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, ἔχουν τήν ἴδια ἀσκητική καί ἡσυχαστική παράδοση, ἡ ὁποία εἶναι ἡ πνευματική ἰατρική καί ἡ πνευματική θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου, πού δείχνουν τό πῶς παραμορφώνεται ὁ ἄνθρωπος ἀπό τήν ἁμαρτία καί πῶς μεταμορφώνεται ἀπό τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ καί τόν δικό του ἀγώνα.

Ζοῦμε σέ μιά ἐποχή ὑπερβολικῆς ἐξωστρέφειας, εἰκονικῆς πραγματικότητας, ψηφιακῆς τεχνολογίας καί ἀγνοοῦμε τόν ἐσωτερικό μας κόσμο πού δημιουργεῖ ταραχή, ἄγχος καί κατάθλιψη, καί γι’ αὐτό ἐμφανίζονται διάφορα ψυχαναλυτικά συστήματα γιά νά βοηθήσουν. Πρέπει, ὅμως, νά γνωρίζουμε ὅτι στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἔχουμε ἐκπληκτικά κείμενα, ὅπως καί αὐτά πού ἀνέφερα, τά ὁποῖα ὄχι μόνον ἀναλύουν τήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά τήν συνθέτουν καί τήν θεραπεύουν, γενικά θεραπεύουν ὅλον τόν ἄνθρωπο. Στούς πολλούς ἀνθρώπους ἡ Ὀρθόδοξη θεραπευτική μέθοδος εἶναι ἄγνωστη καί ἀσφαλῶς ἀξίζει τόν κόπο νά τήν γνωρίσουν.

Ὁ Μητροπολίτης

+ Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος