Skip to main content

Ἐπίκαιροι Σχολιασμοί: Ὑπεραπασχόληση καὶ ἀνεργία ἤ “μὴ σπαταλᾶτε τὴν καρδιά σας”

Πρωτοπρεσβύτερου Θωμᾶ Βαμβίνη

Ζοῦμε σέ μιά ἐποχή πού τήν χαρακτηρίζει ἡ ὑπεραπασχόληση τῶν ἀνθρώπων καί ταυτόχρονα τήν μαστίζει ἡ ἀνεργία. Αὐτή ἡ ἀντιφατική κατάσταση μπορεῖ νά μελετηθῆ ἀπό δύο διαφορετικές σκοπιές καί νά ἐξηγηθῆ μέ δύο διαφορετικούς τρόπους. Θά μπορούσαμε νά ποῦμε ὅτι ἔχει μιά “ἐξωτερική” καί μιά “ἐσωτερική” ἐξήγηση, ἀφοῦ εἶναι ἕνα γεγονός πού μπορεῖ νά μελετηθῆ ἀπό κοινωνιολογική καί οἰκονομική σκοπιά, ἀλλά καί ἀπό τήν σκοπιά τῆς “ὀρθόδοξης ψυχοθεραπείας”.

Στήν συνέχεια θά ἐπιχειρήσω μιά μικρή ἀνάλυση τοῦ προβλήματος τῆς ὑπεραπασχόλησης καί τῆς ἀνεργίας, πού χαρακτηρίζει τόν σύγχρονο τρόπο ζωῆς, καί φαίνεται ὅτι συνδέεται μέ τίς δομές τῆς παγκοσμιοποιημένης οἰκονομίας, δηλαδή τίς ἀρχές στίς ὁποῖες στήριζεται τό εὐρώ, τό ὁποῖο, κατά τήν διατύπωση τῶν ἔφημεριδων “ἐγεννήθη” τήν πρώτη του ἔτους. Βασικό βοήθημα σ’ αὐτή τήν ἀνάλυση δέν ἔχω οἰκονομικές καί κοινωνιολογικές μελέτες, ἀλλά ἕνα βιβλίο θεραπευτικό καί γι’ αὐτό ποιμαντικό• ἔχω τόν πρῶτο τόμο μέ τούς ἁπλούς καί διεισδυτικούς λόγους τοῦ μακαριστοῦ γέροντος Παϊσίου, πού ἐκδίδει τό Ἱερό Ἡσυχαστήριο “Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος” τῆς Σουρωτῆς Θεσσαλονίκης. Εἶναι ἴσως ἡ καλύτερη μέχρι τώρα ἔκδοση πού ἀφορᾶ στόν π. Παΐσιο, γιατί εἶναι ἕνα βιβλίο στό ὁποῖο μιλᾶ ὁ ἴδιος καί ὄχι ἄλλοι γι’ αὐτόν ἤ ἀντ’ αὐτοῦ.

Ἄν δοῦμε τήν σύγχρονη κοινωνία μέσα ἀπό τίς οἰκονομικές σχέσεις πού ἐπιβάλλει ἡ ἐλεύθερη ἀγορά, ὑπάρχουν ἀπό τήν μιά μεριά οἱ ὑπεραπασχολημένοι “προνομιούχοι”, πού καταναλίσκουν πολύ χρόνο καί σχεδόν ὅλο τόν δυναμισμό τους στήν ἐργασία τους εἴτε γιατί τό ἀντικείμενο τῆς δουλειᾶς τούς τό ἀπαιτεῖ εἴτε γιατί βρῆκαν τόν τρόπο νά ἀσκοῦν ταυτόχρονα πολλά ἐπαγγέλματα καί ἀπό τήν ἄλλη οἱ “μή προνομιούχοι”, αὐτοί πού γιά διαφόρους λόγους μαστίζονται ἀπό τήν ἀνεργία.

Μιά τέτοια προσέγγιση ὅμως τοῦ θέματος δέν μπορεῖ νά εἶναι ἱκανοποιητική, γιατί μένει στίς ἐξωτερικές ἀνθρώπινες σχέσεις, ὁπότε ἐξαντλεῖται στήν ἐπιφάνεια. Ἄν ἡ ὑπεραπασχόληση ἀποσυνδεθῆ ἀπό τό ἐπάγγελμα καί συνδεθῆ μέ τόν κόπο πού καταβάλλει κάθε “ἐργαζόμενος” καί ὁ κόπος δέν περιορισθῆ ἁπλῶς στό σῶμα καί τό μυαλό, ἀλλά μελετηθῆ ὡς πάθος πού ἀφορᾶ σέ ὁλόκληρη τήν ὕπαρξη τοῦ ἀνθρώπου, ὁ ὁρισμός τῆς ὑπεραπασχόλησης καί τῆς ἀνεργίας ἀλλάζει.

Ὑπεραπασχολημένοι, λοιπόν, μέ κριτήριο τόν ψυχοσωματικό κόπο, δέν εἶναι ὑποχρεωτικά μόνο αὐτοί πού ἀναγκάζονται νά ἀσκοῦν δύο ἤ τρία ἐπαγγέλματα, προσπαθώντας νά ἀνταπεξέλθουν στίς οἰκονομικές ἀπαιτήσεις τῆς σύγχρονης οἰκογένειας, καί ἄνεργοι δέν εἶναι μόνον αὐτοί πού δέν ἔχουν βρεῖ δουλειά γιά νά βγάλουν χρήματα. Ὑπεραπασχολημένοι εἶναι αὐτοί πού ἀσχολοῦνται μέ πολλά πράγματα, (εἴτε εἶναι ἐπαγγέλματα εἴτε λογισμοί καί ἐπιθυμίες), πού δέν ἀναπαύουν τήν καρδιά τους, τήν ὕπαρξή τους, ἀντίθετα, μάλιστα, τήν κουράζουν. Μέ τήν ἔννοια αὐτήν ὑπεραπασχολημένος δέν μπορεῖ νά θεωρηθῆ ἁπλῶς αὐτός πού ἔχει πολλές δουλειές ἤ ἔχει πολλά ἐνδιαφέροντα καί, ὡς ἐκ τούτου, πολλές δραστηριότητες, ἀλλά αὐτός τοῦ ὁποίου οἱ δουλειές καί οἱ δραστηριότητες δέν ἀνταποκρίνονται στό βαθύτερο νόημα καί τόν σκοπό τῆς ὑπάρξεώς του, εἴτε τίς κάνει ἑκούσια εἴτε ἐξαναγκαζόμενος ἀπό τίς περιστάσεις.

Οἱ ἄνθρωποι μέσα στήν ἐμπάθειά μας εἴμαστε περίεργα ὄντα. Αὐτό φαίνεται καθαρά ἀπό τό ὅτι δέν θέλουμε πάντα αὐτά πού πραγματικά ξεκουράζουν τήν ψυχή μας. Δέν ἀνεχόμαστε, γιά παράδειγμα, τήν ἡσυχία, δέν καλλιεργοῦμε τό νοῦ καί τήν καρδιά μέ τήν προσευχή, δέν ἀφήνουμε δυνάμεις γιά τήν προσευχή κυριευμένοι καί ἐξαντλημένοι ἀπό ἄκαρπες μέριμνες. “Με τήν πολλή δουλειά καί μέριμνα ξεχνάει κανείς τόν Θεό. Ἔλεγε χαρακτηριστικά ὁ Πάπα-Τύχων: “Ὁ Φαραώ ἔδινε πολλή δουλειά καί πολύ φαγητό στούς Ἰσραηλίτες, γιά νά ξεχνοῦν τόν Θεό”. Στήν ἐποχή μᾶς ὁ διάβολος ἀπορρόφησε τούς ἀνθρώπους στήν ὕλη, στόν περισπασμό• δουλειά πολλή, φαΐ πολύ, γιά νά ξεχνοῦν τόν Θεό, καί ἔτσι νά μή μποροῦν - ἤ μᾶλλον νά μή θέλουν - νά ἀξιοποιήσουν τήν ἐλευθερία πού τούς δίνεται γιά τόν ἁγιασμό τῆς ψυχής”(π.Παΐσιος). Αὐτό συμβαίνει, γιατί κινητήρια δύναμη τῆς θελήσεώς μας εἶναι, πολλές φορές, ἡ φιλοδοξία ἤ ὁ κοινωνικός φθόνος. Ὁπότε αὐτό πού θέλουμε, ἄσχετα ἄν φαίνεται καλό στά μάτια τοῦ κόσμου, κακοποιεῖ τήν ψυχή μας, τήν γεμίζει μέ ἄγχος.

Ἡ ἐσωτερική καλλιέργεια καί ἀνάπαυση δέν σημαίνει βέβαια ἀνεργία. Ἄλλωστε, ἡ ἀργία εἶναι μητέρα κάθε κακίας καί, ἐπίσης, κατά τόν ἀπόστολο Παῦλο “εἰ τίς οὐ θέλει ἐργάζεσθαι μηδέ ἐσθιέτω”. Γι’ αὐτό χρειάζεται διάκριση. Ὁ γέροντας Παΐσιος ἔλεγε: “Πόδια καί χέρια στήν δουλειά νά δίνετε, καρδιά νά μή δίνετε”. Καί ὅταν τόν ρωτοῦσαν τί ἐννοεῖ, ἔλεγε: “Νά χρησιμοποιῆτε τά χέρια καί τά πόδια στήν δουλειά, ἀλλά νά μήν ἀφήνετε τόν νοῦ σας νά ξεφύγη ἀπό τόν Θεό. Νά μή δίνετε ὅλο το εἶναι σας, ὅλο τόν δυναμισμό μαζί μέ τήν καρδιά σας, στά ὑλικά. Ἔτσι γίνεται μετά κανείς εἰδωλολάτρης... Καρδιά νά μή δίνετε σέ χαμένα, σέ ἄχρηστα πράγματα. Γιατί μετά πῶς θά σκιρτήση ἡ καρδιά γιά τόν Χριστό;”.

Ὅταν ὅλη ἡ καρδιά εἶναι “στά ὑλικά” οἱ δουλειές γίνονται μέ ἄγχος καί νευρικότητα. Ὅμως, “ἡ ἐργασία πού γίνεται μέ νευρικότητα δέν εἶναι ἁγιασμένη”. Καί τό σημαντικώτερο: “Ἀνάλογο μέ τήν κατάσταση στήν ὁποία βρίσκεται ὁ ἄνθρωπος, ὅταν φτιάχνη κάτι, εἶναι καί τό ἀποτέλεσμα”, διότι “οἱ ταραγμένες ψυχές πού ἐργάζονται, ταραχή μεταδίδουν καί μέ τά ἐργόχειρά τους καί ὄχι εὐλογία”. Γι’ αὐτό στήν ἐποχή τοῦ εὐρώ, τῆς οἰκονομίας πού ἔχει σάν βάση τήν ἀνταγωνιστικότητα καί χαρακτηρίζεται ἀπό τήν ὑπεραπασχόληση κάποιων καί τήν ἀνεργία πολλῶν, γιά νά τρῶμε - ὅσο τρῶμε - γλυκό ψωμί, χρειάζεται νά βροῦμε τόν τρόπο τῆς ἐσωτερικῆς ἀναπαύσεως, τῆς ψυχικῆς ἀργίας ἀπό τίς θανατηφόρες βιοτικές μέριμνες. Ἔλεγε ὁ γέροντας Παΐσιος: “ὅταν ἡ καρδιά εἶναι στόν Χριστό, τότε ἁγιάζονται καί οἱ δουλειές, ὑπάρχει καί ἡ ἐσωτερική ψυχική ξεκούραση συνέχεια, καί νιώθει κανείς τήν πραγματική χαρά”. Γι’ αὐτό συμβούλευε: “Νά ἀξιοποιῆτε τήν καρδιά σας• νά μήν τήν σπαταλᾶτε. Ἄν σπαταληθῆ ἡ καρδιά σέ πολλά ἀσήμαντα, δέν ἔχει ἀντοχή νά πονέση γιά ἐκεῖνο πού πρέπει νά πονέση”.

Καί τό μεγάλο ζητούμενο γιά τόν καθένα προσωπικά εἶναι νά μάθη τήν καρδιά του νά πονᾶ γιά αὐτά πού ἀξίζουν τόν πόνο.

ΕΠΙΚΑΙΡΟΙ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΙ

  • Προβολές: 2937