Κωνσταντίνου Κόλια: Μιά ἔντιμη “κανονική” παρέμβαση σέ χρόνιο ἐκκλησιαστικό πρόβλημα

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΟΛΙΑ, ΘΕΟΛΟΓΟΥ

Σεβασμιώτατε Πάτερ καί Δέσποτα,

Ἅγιε Ναυπάκτου καί Ἄγ. Βλασίου

Κύριε, Κύριε Ἱερόθεε,

Μετά βαθυτάτης εὐλαβείας κατασπάζομαι τήν Θεοτίμητον Δεξιάν Σας.

Μεγίστην τιμήν διά τήν ἐλαχιστότητά μου ἡγοῦμαι τήν πρόθεσιν τῆς Ὑμετέρας Σεβασμιότητος νά δημοσιευθῆ, εἰς τήν ὑπό Θείου Πνεύματος ἐμφορουμένην καί ὑπό τήν Ὑμετέραν πεπνυμένην καθοδήγησιν ἐκδιδομένην μηνιαίαν “Ἐκκλησιαστικήν Παρέμβασιν” τῆς καθ’ Ὑμᾶς Ι. Μητροπόλεως, ἐπιστολή μου ἀπό 21/11/2000 πρός τούς ἁγίους Πατέρας τῆς Ἀδελφότητος Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος Ναυπάκτου, κοινοποιηθεῖσα ὑπ’ ἐμοῦ τή Ὑμετέρα Σεβασμιότητι ὑπό τύπον εὐλαβεστάτης Ἀναφορᾶς.

Ἐπειδή κύριοι παραλῆπται τῆς ἐν λόγω ἤσαν Κληρικοί διαθέτοντες πρός μελέτην σύν τοῖς ἄλλοις καί τό “Ι. Πηδάλιον” τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρός ἠμῶν Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, τό ὁποῖον, κατά τήν πίστιν συγχρόνου Ἐκκλησιαστικοῦ Πατρός, πρέπει νά εἶναι τό πρώτον μετά τήν Ἁγίαν Γραφήν Ι. Βιβλίον, πού θά μελετοῦν οἱ εὐλαβέστατοι Κληρικοί καί οἱ ὀσιώτατοι Μοναχοί, παρέθεσα εἰς αὐτήν τάς συστάσεις τοῦ Ἀγγέλου τῆς Ἀντιοχείας, τοῦ Ἁγίου καί Θεοφόρου Ἰγνατίου. Ἐν συνεχεία ἀνεφέρθην εἰς ὀκτώ (8) Ι. Κανόνας Ἁγιωτάτων Συνόδων, ἄνευ ἀναπτύξεως τοῦ περιεχομένου των. “Γινώσκουσι γάρ Νόμον” (Ρωμ. ζ’ 1) ἔγραφον.

Ἐφ’ ὅσον ὅμως τή Εὐλογία τῆς Ὑμετέρας πολυσεβάστου μοί Σεβασμιότητος τό περιεχόμενον τῆς ἐπιστολῆς μου πρόκειται νά περιέλθη εἰς γνῶσιν τοῦ Ὑμετέρου εὐσεβοῦς ποιμνίου, τοῦ ἀκολουθοῦντος τόν Θεοπρόβλητον Ποιμενάρχην του, μή γνωρίζοντος ὅμως τό ἀκριβές περιεχόμενον τῶν συγκεκριμένων Ι. Κανόνων, θεωρῶ σκόπιμον, ἐάν τυγχάνη τοῦτο τῆς Ὑμετέρας εὐλογίας, ἐπανερχόμενος ἐπί τοῦ θλιβερωτάτου τούτου θέματος, νά ἀναφερθῶ ἀναλυτικῶς πώς εἰς τούς ἐν λόγω Ι. Κανόνας.

I. Ὕβρις κατά Ἐπισκόπου

Ὁ νέ’ Ι. Ἀποστολικός Κανών ὁρίζει. “Εί τίς Κληρικός ὑβρίσοι τόν Ἐπίσκοπον, καθαιρέσθω. Ἄρχοντα γάρ τοῦ λαοῦ σου οὐκ ἐρεῖς κακώς”. Ο Ι. Κανών μᾶς θυμίζει τόν ἐντολήν “ἄρχοντα τοῦ λαοῦ σου οὐ κακῶς ἐρείς” (Ἐξ. κβ’, 28), καί τόν Ἀπόστολον Παῦλον ἐπαναλαμβάνοντα αὐτήν (Πράξ. κγ’, 5).

Ὕβρις δέν εἶναι μόνον ἡ ἐκστόμισις κακοήχων φράσεων εἰς βάρος προσώπου τινός. Ὕβρις εἶναι καί πάσα ἐνέργεια προδίδουσα ἔλλειψι σεβασμοῦ, μάλιστα δέ ὑποδεεστέρου ἰεραρχικῶς πρός ἀνώτερόν του, ὡς εἰς τήν προκειμένην περίπτωσιν Πρεσβυτέρου (καί Μοναχοῦ) - Ἀρχιμανδρίτου πρός τόν Ἐπίσκοπόν του. Τό νά ἀρνῆται ὁ Ἱερεύς (καί Μοναχός) ὑπακοή εἰς τόν Ἐπίσκοπόν του εἶναι ἀπόδειξις, ὅτι περιφρονεῖ τόν Ἡγούμενον τῆς Ἐπισκοπῆς Ἀρχιερέα. Εἶναι καταπάτησις τῆς Παυλίου ἐντολῆς “πείθεσθε τοῖς ἠγουμένοις ὑμῶν καί ὑπείκετε• αὐτοί γάρ ἀγρυπνούσιν ὑπέρ τῶν ψυχῶν ὑμῶν, ὡς λόγον ἀποδώσοντες• ἴνα μετά χαρᾶς τοῦτο ποιῶσι καί μή στενάζοντες• ἁλυσιτελές γάρ ὑμίν τοῦτο” (Ἑβρ. ἰγ’ 17).

Ὁποίους ἀλαλήτους στεναγμούς ἐκβάλλει ὁ Ἐπίσκοπός του Θεοῦ, ὅταν ἀρνοῦνται συμμόρφωσιν πρός τάς ὁδηγίας του καί δυσχεραίνουν τόν ἀγώνα τοῦ οἱ φυσικοί συνεργᾶται του, ἀπό τούς ὁποίους προσδοκᾶ κουφισμόν εἰς τόν μόχθον του!

II. Ἔργα “ἄνευ γνώμης τοῦ Ἐπισκόπου”

Ὁ λθ’ Ι. Ἀποστολικός Κανών ἐντέλλεται. “Οι Πρεσβύτεροι καί Διάκονοι ἄνευ γνώμης τοῦ Ἐπισκόπου μηδέν ἐπιτελείτωσαν. Αὐτός γάρ ἐστίν ὁ πεπιστευμένος τόν λαόν τοῦ Κυρίου, καί τόν ὑπέρ τῶν ψυχῶν αὐτῶν λόγον ἀπαιτηθησόμενος”.

Εἰς τόν Ἐπίσκοπον ἔχει ἀνατεθῆ ἡ εὐθύνη διά τάς ψυχᾶς τοῦ ποιμνίου ἐν οἶς καί οἱ Μοναχοί. Ἀπό αὐτόν θά ζητήσει λόγον ὁ Κριτής διά τό Ποίμνιόν Του. Λοιπόν τίποτα δέν πρέπει νά γίνεται “ἄνευ γνώμης τοῦ Ἐπισκόπου”.

Τήν ἴδιαν ἐντολήν ἐπαναλαμβάνει καί ὁ νζ’ Ι. Κανών τῆς ἐν Λαοδικεία Συνόδου. Ὅσοι εἶναι Ἐπίσκοποι “ἐν ταῖς κώμαις καί ἐν ταῖς χώραις”, στίς κωμοπόλεις καί στά χωριά, “μηδέν πράττειν ἄνευ γνώμης τοῦ Ἐπισκόπου του ἐν τῇ πόλει. Ὠσαύτως δέ καί τούς Πρεσβυτέρους μηδέν πράττειν ἄνευ τῆς γνώμης τοῦ Ἐπισκόπου”.

III. “Τον Ἐπίσκοπον ἐξουσίαν ἔχειν τῶν τῆς Ἐκκλησίας πραγμάτων”.

Ὁ μά’ Ι. Ἀποστολικός Κανών προστάσσει. “Προστάσσομεν τόν Ἐπίσκοπον ἐξουσίαν ἔχειν τῶν τῆς Ἐκκλησίας πραγμάτων. Εἰ γάρ τάς τιμίας των ἀνθρώπων ψυχᾶς αὐτῶ πιστευτέον, πολλοῦ ἄν δέη περί τῶν χρημάτων ἐντέλλεσθαι, ὥστε κατά τήν αὐτοῦ ἐξουσίαν πάντα διοικεῖσθαι καί τοῖς δεομένοις διά τῶν Πρεσβυτέρων καί Διακόνων ἐπιχορηγεῖσθαι μετά φόβου Θεοῦ καί πάσης εὐλαβείας”.

Παράδοσι τῆς Ἐκκλησίας ἀπό τήν ἐποχή τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων ἦτο παραλλήλως πρός τόν Θ. Λόγον καί ἡ μέριμνα ἀνακουφίσεως τῶν ἐνδεῶν. Τοῦτο συνάγεται ἐξ ὅσων μᾶς πληροφοροῦν ὁ Ι. Εὐαγγελιστής Λουκᾶς (Πράξ. δ’ 5 καί ἴα’ 29-30) καί ὁ Ἀπόστολος Παῦλος (Ἅ’ Κορ. ἴς’ 2).

Περί τά μέσα του Β’ αἰῶνος μ.Χ. ὁ Ἅγιος Ἰουστίνος, ὁ φιλόσοφος καί μάρτυς, μᾶς πληροφορεῖ, ὅτι οἱ Χριστιανοί κάθε Κυριακή ἐτέλουν τήν θ. Εὐχαριστίαν, καί περί τό τέλος αὐτῆς “οἱ εὐποροῦντες καί βουλόμενοι κατά προαίρεσιν ἕκαστος τήν ἐαυτοῦ, ὅ βούλεται, δίδωσι, καί τό συλλεγόμενον παρά τῷ προεστώτι ἀποτίθεται, καί αὐτός ἐπικουρεῖ ὀρφανοῖς τέ καί χήραις καί τοῖς διά νόσον ἤ δί’ ἄλλην αἰτίαν λειπομένοις, καί τοῖς ἐν δεσμοῖς οὔσι, καί τοῖς παρεπιδήμοις οὔσι ξενοις, καί ἁπλῶς πάσι τοῖς ἐν χρεία οὔσι, κηδεμών γίνεται” (Ἅ’ Ἀπολογία, 67, 6).

Τό ἔργον τοῦτο, τήν περίθαλψιν τῶν ἐνδεῶν, ἡ Ἐκκλησία ἀνέθεσεν ἐν τέλει εἰς τήν ἀποκλειστικήν εὐθύνην τῶν Ἐπισκόπων ἐπικουρομένων ὑπό τῶν Πρεσβυτέρων καί Διακόνων. Ἐφ’ ὅσον ὁ Θεός εἰς τόν Ἐπίσκοπον ἔχει ἐμπιστευθῆ τάς πολυτιμωτάτας ψυχᾶς τῶν Χριστιανῶν, Κληρικῶν, Μοναχῶν καί Λαοῦ, πολύ περισσότερον ἡ Ἐκκλησία ἐμπιστεύεται εἰς αὐτόν τά χρήματα καί ὅλα τα πράγματά Της, ὥστε σύμφωνα μέ τήν πνευματικήν ἐξουσίαν του, τόν σεβασμόν του πρός τόν Θεόν καί ὅλη τήν εὐλάβειά του, νά ἐπιχορηγῆ διά τῶν συνεργατῶν του, εἰς ὅσους ἔχουν ἀνάγκην.

Τά αὐτά ὁρίζει καί ὁ κέ' Ι. Κανών τῆς ἐν Ἀντιοχεία Συνόδου. “Επίσκοπον ἔχει τῶν τῆς Ἐκκλησίας πραγμάτων ἐξουσίαν, ὥστε αὐτά διοικεῖν εἰς πάντας τους δεομένους μετά πάσης εὐλαβείας καί φόβου Θεοῦ...”.

Εἰς τήν συνέχειαν ὁ ἐν λόγω Ι. Κανών ὁρίζει καί τάς συνεπείας τῆς κακῆς διαχειρίσεως “τῶν τῆς Ἐκκλησίας πραγμάτων”.

IV. Ἡ ὑποταγή τῶν μοναχῶν εἰς τόν Ἐπίσκοπόν της πόλεως

Ἴσως κάποιος προβάλη τήν ἔνστασιν, ὅτι ἡ ὑποχρέωσις ὑπακοῆς εἰς τόν Ἐπίσκοπον καί ἡ ἐξουσία αὐτοῦ νά διαχειρίζεται τά πράγματα τῆς Ἐκκλησίας ἀφορᾶ εἰς τούς Κληρικούς τῶν πόλεων καί τῶν χωρίων, δηλαδή εἰς τήν ἐνοριακήν, ὅπως θά ἐλέγαμε σήμερον, περιουσίαν καί ὄχι εἰς τούς Ἱερεῖς καί μοναχούς ἤ καί τήν περιουσίαν τῶν Μοναστηρίων.

Ἀπάντησιν εἰς αὐτό δίδουν οἱ Ἅγιοι πατέρες τῆς Δ' Οἴκ. Συνόδου (ἡ' Κανών). “Οι Κληρικοί τῶν πτωχείων καί Μοναστηρίων καί Μαρτυρίων ὑπό τήν ἐξουσίαν τῶν ἐν ἑκάστη πόλει Ἐπισκόπων, κατά τήν τῶν Ἁγίων Πατέρων παράδοσιν, διαμενέτωσαν καί μή κατά αὐθάδειαν ἀφηνιάτωσαν τοῦ ἰδίου Ἐπισκόπου. Οἱ δέ τολμῶντες ἀνατρέπειν τήν τοιαύτην διατύπωσιν καθ’ οἶον δήποτε τρόπον καί μή ὑποτασσόμενοι τῷ ἰδίω Ἐπισκόπω, εἰ μέν εἶεν Κληρικοί, τοῖς τῶν κανόνων ὑποκείσθωσαν ἐπιτιμίοις, εἰ δέ μονάζοντες ἤ Λαϊκοί ἔστωσαν ἀκοινώνητοι”.

“Αφηνιάζω: ἐπί ἵππων... δέν ὑπακούω εἰς τόν χαλινόν... 2) μεταφορικῶς ἐπί προσώπων, ἐναντιοῦμαι στασιακῶς κατά τῆς ὀφειλομένης ὑπ’ ἐμοῦ ὑποταγῆς...” (“Μέγα Λεξικόν ὅλης της Ἑλληνικῆς Γλώσσης” Δ.Β. Δημητράκου - Μεσικλή, 1954, τ. Β', σέλ. 1235).

Κατά τόν ὑπ’ ὄψει Ι. Κανόνα ἡ ὑπακοή εἰς τόν ἐκασταχού Ἐπίσκοπον εἶναι ὑποχρέωσι καί τῶν ἐγκαταβιούντων εἰς τά Μοναστήρια. Τοῦτο μάλιστα τήν ἐποχήν τῆς Δ' Οἰκουμενικῆς Συνόδου (451 μ.Χ) δέν ἦτο κάτι καινοφανές. Ἦτο παλαιοτέρα παράδοσις τῶν Ἁγίων Πατέρων.

Ὅλοι λοιπόν οἱ ἐν τοῖς Μοναστηρίοις, Κληρικοί καί ἁπλοί Μοναχοί, ἀπαγορεύεται νά ἐναντιώνωνται ἐπαναστατικῶς καί μέ αὐθάδεια κατά τῆς ὀφειλομένης ὑποταγῆς εἰς τόν Ἐπίσκοπόν τους. Ὅσοι δέ τολμοῦν καθ’ οἶον δήποτε τρόπον νά ἀνατρέψουν τόν Κανόνα αὐτόν καί νά μήν ὑποτάσσωνται εἰς τόν Ἐπίσκοπόν τους, ἐάν μέν εἶναι Κληρικοί, νά ὑποστοῦν τά προβλεπόμενα ὑπό τῶν Ι. Κανόνων ἐπιτίμια, ἐάν δέ εἶναι Μοναχοί ἤ Λαϊκοί νά γίνωνται ἀκοινώνητοι, δηλαδή νά ἀφορίζωνται.

Τό ἐπιτίμιον τῆς ἀκοινωνησίας, τοῦ ἀφορισμοῦ, λοιπόν προβλέπουν οἱ Ι. Κανόνες διά τούς Μοναχούς τους ἀρνουμένους τήν μοναχικήν ἀρετήν τῆς ὑπακοῆς εἰς τόν Ἐπίσκοπόν τους.

V. Συνωμοσία, Φατρία, Τυρεία.

“... Εἰ τινές Κληρικοί ἤ μονάζοντες εὐρεθεῖεν συνομνύμενοι ἤ φατριάζοντες ἤ κατασκευᾶς τυρεύοντες Ἐπισκόποις, ἤ συγκληρικοῖς, ἐκπιπτέτωσαν πάντη τοῦ οἰκείου βαθμού” (ἰη' Ι. Κανών τῆς Δ' Οἴκ. Συνόδου).

Ἄν ὑπάρξουν Κληρικοί ἤ Μοναχοί συνωμοτοῦντες κατά Ἐπισκόπων ἤ συγκληρικῶν, ἤ διασποῦν εἰς ἐσωτερικᾶς παρατάξεις τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας, ἤ δημιουργοῦν σκληρᾶς καί πονηρᾶς καταστάσεις εἰς τούς Ἐπισκόπους των, αὐτοί πρέπει νά ἐκπίπτουν τελείως ἀπό τόν βαθμόν τους, νά καθαίρωνται.
Τά αὐτά, σχεδόν ἐπί λέξει, ἐπιτάσσει καί ὁ λδ' Ι. Κανών τῆς Πενθέκτης.

Ἱ.Τούς καθ’ ἑκάστην πόλιν καί χῶραν μονάζοντας ὑποτετάχθαι τῷ Ἐπισκόπω

Ἐν τέλει ἅς μου ἐπιτραπῆ νά προσθέσω τόν δ' Ι. Κανόνα τῆς Δ' Συνόδου. “Τους καθ’ ἑκάστην πόλιν καί χῶραν μονάζοντας ὑποτετάχθαι τῷ Ἐπισκόπω... ἐν οἶς τόποις ἀπετάξαντο, προσκαρτεροῦντες, μήτε δέ ἐκκλησιαστικοῖς, μήτε βιωτικοῖς παρενοχλεῖν πράγμασι, ἤ ἐπικοινωνεῖν, καταλιμπάνοντες τά ἴδια Μοναστήρια, ἤ μήποτε ἄρα ἐπιτραπεῖεν διά χρείαν ἀναγκαίαν ὑπό τοῦ τῆς πόλεως Ἐπισκόπου... Τόν δέ παραβαίνοντα τοῦτον ἠμῶν τόν ὄρον, ὠρίσαμεν ἀκοινώνητον εἶναι...”.

Ὁ Ἅγιος Νικόδημος ἑρμηνεύει. “Οι δέ Μοναχοί οἱ εἰς κάθε πόλιν καί χῶραν εὑρισκόμενοι, νά ὑποτάσσωνται εἰς τόν τοῦ τόπου Ἐπίσκοπον... διαμένοντες εἰς τά Μοναστήρια ἐκεῖνα, ὅπου ἐκουρεύθησαν, χωρίς νά ἀφίνουν αὐτά καί νά περιπλέκουσι τόν ἐαυτόν τούς εἰς ἐκκλησιαστικά καί πολιτικά πράγματα, ἔξω μόνον ἄν κατ’ ἀνάγκην καί χρείαν διορισθοῦν εἰς τοῦτο ὑπό τοῦ Ἐπισκόπου κρίναντος αὐτούς ἐπιτηδείους... Ὅστις παραβῆ τόν κανόνα τοῦτον, νά ἀφορίζεται” (Πηδάλιον, σέλ. 188).

Σεβασμιώτατε Πάτερ,

Προσεύχομαι εἰς τόν Κύριον, καλῶς δ’ ἐπίσταμαι, ὅτι καί ἡ Ὑμετέρα Σεβασμιότης τό αὐτό νυχθημερόν πράττει, ὥστε καί οἱ Ἅγιοι Πατέρες τῆς Ἀδελφότητος Σωτῆρος Ναυπάκτου, φωτιζόμενοι ὑπό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, μή παρεμβάλουν προσκόμματα, ἐκκλησιαστικοῖς ἤ κοσμικοπολιτικοῖς νομικοῖς πράγμασι, εἰς τό θεάρεστον ἔργον Ὑμῶν, καί νά συνειδητοποιήσουν τήν ἀνάγκην τῆς ψυχοσωτηρίου ὑποταγῆς καί ὁλοπροθύμου ὑπακοῆς εἰς τόν Θεοπρόβλητον Ἐπίσκοπόν τους.

Ἐπί τούτοις, ἀπεκδεχόμενος τάς Πατρικᾶς εὐλογίας τῆς Ὑμετέρας πολυσεβάστου μοί Σεβασμιότητος, διατελῶ

Μετά βαθυτάτου σεβασμοῦ

Κωνσταντῖνος Κόλιας, Θεολόγος

Ἐπιστολή πρός τήν Ἱερὰ Μονή Μεταμορφώσεως

Ἅγιοι Πατέρες τῆς Ἀδελφότητος Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος Ναυπάκτου,

Χαίρετε ἐν Κυρίω καί ὑγιαίνετε κατ’ ἄμφω.

Κατά τόν Ἄγγελον τῆς Ἀντιοχείας, τόν Ἅγιον καί Θεοφόρον Ἰγνάτιον, “Πάντες τῷ Ἐπισκόπω ἀκολουθεῖτε... Μηδείς χωρίς Ἐπισκόπου τί πρασσέτω τῶν ἀνηκόντων εἰς τήν Ἐκκλησίαν... Ὅπου ἄν φανῆ ὁ Ἐπίσκοπος, ἐκεῖ καί τό πλῆθος ἔστω... Ὅ ἄν Ἐκείνος”, ὁ Ἐπίσκοπος, “δοκιμάση, τοῦτο καί τῷ Θεῶ εὐάρεστον” (Ἰγνατίου πρός Σμυρναίους, ἔααα, 1-2). “Ο τιμῶν Ἐπίσκοπον ὑπό θεοῦ τετίμηται• ὁ λάθρα Ἐπισκόπου τί πράσσων τῷ διαβόλω λατρεύει” (ἔνθα ἀνωτ., ἀέ, 1).

Σχετικῶς διακελεύουσι καί οἱ Ι. Κανόνες: 1) λθ', μά', καί νέ' Ἀποστολικοί, 2) ἡ' καί ἰη' τῆς Δ' Οἴκ. Συνόδου, 3) λδ' τῆς Πενθέκτης, 4) κέ' Ἀνιοχείας, 5) νζ' Λαοδικείας καί πολλοί ἄλλοι.

Ὁ ἐκ τῶν Μεγίστων Φωστήρων τῆς Τρισηλίου Θεότητος Ἱερός Χρυσόστομος ἀναφωνεῖ: “Μή μοί τούς ἔξω νόμους λέγε” (Ι. Πηδάλιον, ἔκδ. “Αστήρ”, 1957, σέλ. κά'). “Ει δέ τίς μαχόμενον τύπον”, πολιτικόν νόμον καί βασιλικόν, “τοῖς νῦν ὠρισμένοις προσκομίσοι, ἄκυρον τοῦτον εἶναι ἔδοξε τή Ἁγία πάση καί Οἰκουμενική Συνόδω” (ἡ’ Ι. Κ. τῆς Γ' Οἰκουμενικῆς, ἐν Ι. Πηδαλίω, σέλ. 177-178).

Ἀπό χρόνου ἱκανοῦ ὑπώπτευσα ἀντίθεσιν ὑμῶν πρός τόν Ἐπίσκοπόν σας. Ἤδη αὕτη ἦλθεν εἰς τό φῶς τῆς δημοσιότητος.

Ἴνα μή θεωρηθῶ συνευδοκῶν ὑμίν τή πρός τόν Ἐπίσκοπόν σας ἀνυπακοή, παρακαλῶ ὅπως ἔχητε μέ παρητημένον τῆς συνδρομῆς τῆς ὑμετέρας ἐκδόσεως “Ἡ Βασιλεία τῶν Οὐρανών”.

Ἐπί τούτοις διατελῶ

Μετά τῆς ἐν Κυρίω ἀγάπης
Κωνσταντῖνος Κόλιας, Θεολόγος

Κοίν.: ὑπό τύπον εὐλαβεστάτης Ἀναφορᾶς, πρός τόν Σεβασμιώτατον καί Θεοτίμητον Μητροπολίτην Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Κύριον, Κύριον Ἱερόθεον
Ἀθῆναι 21-11-2000