Skip to main content

Γεγονός καὶ Σχόλιο: Οἱ λόγιοι καί στοχαστές

Συχνά σέ θεολόγους καί Κληρικούς πού ἀσχολοῦνται μέ τά θεολογικά γράμματα, οἱ ὁποῖοι ὁμιλοῦν καί γράφουν γιά διάφορα θέματα μέσα ἀπό τήν ἐκκλησιαστική προοπτική, τούς ἀποδίδουν τό ἐπίθετό του λογίου καί τοῦ στοχαστοῦ. Βέβαια δέν ἀποκλείεται τό γεγονός νά εἶναι μερικοί ἀπό αὐτούς λόγιοι καί στοχαστές, μέ κοσμικά κριτήρια, ἀλλά αὐτός ὁ χαρακτηρισμός δέν μπορεῖ νά ἀποδοθῆ σέ ἐκείνους τούς Κληρικούς πού θέλουν νά παραμένουν σταθεροί καί προσανατολισμένοι στήν πατερική ὀρθόδοξη παράδοση. Καί αὐτό γιατί δέν μπορεῖ νά συνδεθῆ ὁ ὅρος τοῦ λογίου καί κυρίως τοῦ στοχαστοῦ μέ τήν ὀρθόδοξη θεολογία.

Ἡ λέξη λόγιος χαρακτηρίζει ἕναν ἄνθρωπο πού μελετᾶ μέ τήν λογική του ἕνα θέμα καί στήν συνέχεια διατυπώνει τίς ἀπόψεις του. Ἐπίσης, ἡ λέξη στοχαστῆς ἔχει τήν ἔννοια ὅτι προσθέτει πάνω στά θεολογικά θέματα τήν δική του ἄποψη, τήν ὁποία ἐπεξεργάζεται λογικά.

Οἱ ἅγιοι Πατέρες ὅμως δέν ἦταν οὔτε λόγιοι οὔτε στοχαστές μέ αὐτήν τήν σημασία τῶν λέξεων. Καί αὐτό γιατί οἱ ἅγιοι Πατέρες, καίτοι σπούδασαν τήν ἀνθρώπινη σοφία καί ἐπιστήμη, ἐν τούτοις σέ θεολογικά ζητήματα δέν στοχάζονταν, ἀφοῦ συνδέονταν μέ τόν ἀποκαλυπτικό λόγο. Αὐτό σημαίνει ὅτι ἡ θεολογική γνώση πού εἶχαν ἦταν ἐμπειρία καί ὄχι στοχασμός. Ὁ Θεός ἀπεκάλυψε τόν λόγο Του στήν καθαρή καρδιά τους καί ἐκεῖνοι, χρησιμοποιώντας τήν ἀνθρώπινη σπουδή, ἐξέφραζαν αὔτην τήν ἐμπειρία χωρίς νά στοχάζωνται. Συνήθως οἱ αἱρετικοί ἐπειδή δέν εἶχαν προσωπική μέθεξη τοῦ Θεοῦ, ἀκριβῶς διότι δέν εἶχαν χρησιμοποιήσει τήν ὀρθόδοξη γνωσιολογική μεθοδολογία, ἦταν καί λέγονται λόγιοι καί στοχαστές.

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος γράφει ὅτι οἱ ἅγιοι Πατέρες δέν θεολογοῦσαν «ἀριστοτελικῶς», ἀλλά «ἀλιευτικῶς», δηλαδή δέν θεολογοῦσαν κατά τόν τρόπο καί τήν μέθοδο τοῦ Ἀριστοτέλη, μέ τήν λογική καί τόν στοχασμό, ἀλλά μέ τήν μέθοδο τῶν ἁγίων Ἀποστόλων, πού ἦταν ἡ ἀποταγή τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν, ἡ ὑποταγή στόν Χριστό καί ἡ ἀνάβαση, ὕστερα ἀπό πορεία προσωπικῆς καθάρσεως, στό Ὅρος τοῦ Θαβώρ.

Ἕνας ἄλλος ἅγιος, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης, χρησιμοποιεῖ μιά ἄλλη φράση γιά νά δείξη τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο θεολογοῦσαν οἱ ἅγιοι Πατέρες. Γράφει κάπου ὅτι οἱ ἅγιοι ἦταν «πάσχοντες τά θεία καί οὐ διανοούμενοι». Δηλαδή, οἱ ἅγιοι ἔπασχαν τά θεία, πού σημαίνει γνώριζαν τά θεία μέ τήν μέθεξη τῆς ἀκτίστου Χάριτος τοῦ Θεοῦ, καί ὄχι ὕστερα ἀπό διανοητική ἐπεξεργασία καί ἰσχυρά καί ἔντονη διεργασία τοῦ λογικοῦ. Βεβαίως τό λογικό του ἀνθρώπου δέν παραθεωρεῖται ἀπό τούς ἁγίους Πατέρας, ἀλλά ἁπλῶς ἐπέχει τήν θέση τοῦ ὀργάνου πού διατυπώνει τήν ἐμπειρία καί τό ὁποῖο ὄργανο δέν ἔχει ἁρμοδιότητα νά συλλάβη τά θεία.

Ὅσοι δέ ἀπό τούς θεολόγους καί τούς Κληρικούς θέλουν νά μελετοῦν καί νά γράφουν γιά θεολογικά θέματα, ἀκολουθώντας τούς ἁγίους Πατέρας καί περιγράφοντας τήν διδασκαλία τους, δέν μποροῦν νά στοχάζωνται. Γιατί κάθε στοχασμός, ἀκόμη καί σέ πατερικά κείμενα ὁδηγεῖ σέ παρερμηνεία, σέ πλάνη.

Ἀκριβῶς γιά τόν λόγο αὐτόν, ὅταν ὁμιλῶ γιά τούς ἁγίους Πατέρας καί ἀναπτύσσω τήν διδασκαλία τους, δέν αἰσθάνομαι ὡς λόγιος καί στοχαστῆς γιατί δέν προσπαθῶ νά στοχαστῶ πάνω στήν διδασκαλία τους, ἀλλά προσπαθῶ νά τήν περιγράψω κατά τό δυνατόν ἀκριβῶς, χωρίς νά προσθέτω τούς στοχασμούς μου. Γι’ αὐτό, ἄλλωστε, καί δυσανασχετῶ ὅταν μέ χαρακτηρίζουν λόγιο καί στοχαστὴ Κληρικό, γιατί αὐτούς τούς ὅρους τούς συνδέω μέ τούς αἱρετικούς ἤ τούς αἱρετικίζοντας.

Ν.Ι.

ΓΕΓΟΝΟΣ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΟ

  • Προβολές: 2779