Κύριο ἄρθρο: Ἐκκλησία καί Ὀλυμπιακοί Ἀγῶνες

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Οἱ Ὀλυμπιακοί Ἀγῶνες τοῦ 2004 στήν Ἀθήνα εἶναι ἕνα κορυφαῖο παγκόσμιο γεγονός γιά τό ὁποῖο ἑτοιμάζεται ἡ Χώρα μας πυρετωδῶς, γιατί τά μάτια ὅλων τῶν ἀνθρώπων τοῦ κόσμου θά στραφοῦν στήν Ἑλλάδα, ὅπου γεννήθηκαν οἱ Ὀλυμπιακοί Ἀγῶνες.

Τό πρόβλημα πού τέθηκε στήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος πρίν ἀπό μερικά χρόνια εἶναι κατά πόσον ἡ Ἐκκλησία πρέπει νά συμμετάσχη σέ ὅλη αὐτήν τήν πορεία προετοιμασίας γιά τό μεγάλο αὐτό ἀθλητικό γεγονός. Ἐκτέθηκαν δυό δυνατότητες πού εἶχε ἡ Ἐκκλησία. Ἡ μία ὅτι δέν ἔπρεπε νά συμμετάσχη καθόλου σέ αὐτήν τήν διοργάνωση, διότι οἱ Ὀλυμπιακοί Ἀγῶνες, ὅπως γίνονται σήμερα, ἔχασαν τόν σκοπό τους καί τήν ἀποστολή τους, διότι ἀπό πολιτιστικά γεγονότα μετατράπηκαν σέ ἐμπορικές ἐπιχειρήσεις, μεγάλων μάλιστα διαστάσεων. Ἡ ἄλλη ἄποψη πού διατυπώθηκε ἦταν ὅτι ἡ Ἐκκλησία πρέπει νά συμμετάσχη σέ αὐτό τό γεγονός, διότι, ἐκτός των ἄλλων, τῆς δίδεται ἡ δυνατότητα νά τό νοηματοδοτήση.

Ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ὕστερα ἀπό συζήτηση τοῦ θέματος αὐτοῦ στά Συνοδικά της ὄργανα, σαφῶς ἔκλινε πρός τήν δεύτερη ἄποψη, διακινδυνεύοντας νά θεωρηθῆ ἡ ἀπόφασή της αὐτή οὐτοπιστική. Στήν συνέχεια θά ἤθελα νά ἐκθέσω μερικές ἀπό τίς ἀπόψεις μου στηρίζοντας τήν ἀπόφαση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου.

Βεβαίως, πρέπει νά σημειώσω ὅτι δέν εἶμαι ἀφελής γιά νά ἀγνοῶ τήν κατάσταση στήν ὁποία βρίσκονται σήμερα τά ἀθλητικά γεγονότα, ὅτι πράγματι οἱ Ὀλυμπακοί Ἀγῶνες ἔχουν περιπέσει σέ διαπλεκόμενα οἰκονομικά συμφέροντα καί σέ μιά ἐμπορευματικοποίηση τοῦ ἀθλητισμοῦ. Στήν καλύτερη περίπτωση ὁ ἀθλητισμός συμπλέκεται καί ἐμποτίζεται ἀπό τόν οὐμανισμό καί στήν χειρότερη περίπτωση συνδέεται μέ μιά φαρμακολογική νοοτροπία, μέ αὐτοκαταστροφικές συνέπειες γιά τόν κάθε ἀθλητή. Ἄλλωστε ἡ μετατροπή τῆς ὁρολογίας ἀπό ἀθλητικοί Ἀγῶνες σέ ἠlίmpiή ἠήmηι, δηλαδή ἀπό γεγονότα πού συνδέονται μέ τίς λέξεις ἄθλος καί ἄγω –ἀγώνας γιά βελτίωση τῆς προσωπικότητος– σέ παιχνίδια, δείχνει τό μεγάλο πρόβλημα.

Ὡστόσο, ὅπως ὑποστηρίζω, ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, ἀφοῦ οἱ Ὀλυμπιακοί Ἀγῶνες θά γίνουν στήν Ἀθήνα, τήν ἕδρα τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, δέν μπορεῖ νά ἀπόσχη ἀπό αὐτήν τήν κορυφαία παγκόσμια ἐκδήλωση, παρά τίς τυχόν διαφωνίες πού ἔχει γιά τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο γίνονται οἱ Ἀγῶνες αὐτοί. Ὑπάρχουν πολλοί θεολογικοί καί ἄλλοι λόγοι πού συνηγοροῦν πρός τόν σκοπό αὐτό.

1. Ἡ ὀρθόδοξη θεολογία, πού εἶναι ἡ φωνή τῆς Ἐκκλησίας, δέν εἶναι μιά ἀφηρημένη ἰδεολογία, οὔτε διαποτίζεται καί ἐμπνέεται ἀπό τόν μονοφυτισμό καί τόν μανιχαϊσμό. Αὐτό σημαίνει ὅτι ἡ ὀρθόδοξη θεολογία δέν ἀσχολεῖται μέ ἰδέες, ἀλλά μέ τήν ζωή καί συγκεκριμένα μέ τόν ἄνθρωπο πού ζῆ σέ ἕνα συγκεκριμένο χῶρο καί χρόνο καί ἐπιδιώκει τήν σωτηρία του. Ἔπειτα ἡ Ἐκκλησία δέν ἀσχολεῖται μέ μιά πλευρά τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς, ἤτοι μέ τήν ψυχή, τό «πνεῦμα», ἀλλά ἐνδιαφέρεται γιά τόν ὅλο ἄνθρωπο, πού ἀποτελεῖται ἀπό ψυχή καί σῶμα. Ἑπομένως ἐμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι δέν διαπνεόμαστε οὔτε ἀπό τόν ἰδεαλισμό καί μανιχαϊσμό –παραθεώρηση τοῦ σώματος, τῆς φύσεως κλπ.– οὔτε ἀπό τήν εἰδωλολατρεία –λατρεία τοῦ σώματος καί τῆς ὕλης.

2. Στήν Ὀρθόδοξη θεολογία κάνουμε λόγο γιά τούς λεγομένους δερμάτινους χιτώνας, τούς ὁποίους φόρεσε ὁ ἄνθρωπος μετά τήν πτώση του καί τούς ὁποίους εὐλόγησε ὁ Θεός. Μπορεῖ κανείς νά πῆ ὅτι οἱ δερμάτινοι χιτῶνες, οἱ ὁποῖοι κατά τήν διδασκαλία τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ φθορά καί ἡ θνητότητα, βρίσκονται σέ ὁλόκληρη τήν φύση. Ὁπότε ὁλόκληρη ἡ ζωή, ὅπως λειτουργεῖ σήμερα, εἶναι ἕνα μεταπτωτικό φαινόμενο, τό ὁποῖο ἡ Ἐκκλησία καλεῖται νά μεταμορφώση. Μέσα σέ αὐτά τά πλαίσια ἐντάσσονται ἡ τέχνη, ὁ πολιτισμός, ὁ γάμος, οἱ ἐπιστῆμες καί ἡ ὅλη ἐν γένει συμπεριφορά τοῦ ἀνθρώπου. Καί βέβαια μέσα στά πλαίσια αὐτά συμπεριλαμβάνεται καί ὁ ἀθλητισμός. Μπορεῖ κανείς νά φαντασθῆ ἀθλητισμό, ὅπως λειτουργεῖ σήμερα, στήν προπτωτική κατάσταση;  Ἔργο, λοιπόν, τῆς Ἐκκλησίας δέν εἶναι νά ἀρνηθῆ τήν μεταπτωτική κατάσταση, ἀλλά νά τήν μεταμορφώση. Ἡ Ἐκκλησία μέ τήν θεολογία της καί τήν ὅλη μέθοδο θεραπείας, μέ τήν ἀσκητική της, ἐπιδιώκει νά μεταμορφώση τό ἄλογο σέ λογικό, νά λογοποιήση ὅλη τήν ὕπαρξη τοῦ ἀνθρώπου, τήν μετά τήν πτώση, νά νοηματοδοτήση τήν ζωή του. Ἄλλωστε ἡ γένεση τοῦ ἀθλητισμοῦ, ὅπως τό συναντοῦμε στά ταυροκαθάψια, πού συνίσταται στήν ὑπέρβαση καί μεταστοιχείωση τοῦ ἀλόγου στοιχείου καί τήν κυριαρχία τοῦ ἀνθρώπου πάνω στό ἐμπαθές, τό κτηνῶδες καί τό ἐμπαθές, μπορεῖ νά εἶναι καί τό ἀντικείμενο τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς.

3. Ὅπως σημειώθηκε πιό πάνω, οἱ σύγχρονοι Ὀλυμπιακοί Ἀγῶνες ἔχουν χάσει τόν ἀρχικό τους σκοπό, ἀφοῦ οἱ Ἀγῶνες, ὅπως γίνονταν στήν ἀρχαία Ἑλλάδα, συνδέονταν μέ τό ἱερό - θυσίες καί τό θέατρο καί βεβαίως καί τά δυό αὐτά γεγονότα, σέ συνδυασμό μέ τούς Ἀγῶνες ἐτίθεντο στήν προοπτική της καθάρσεως τοῦ ἀνθρώπου καί τῆς ἀναζητήσεως τοῦ Θεοῦ. Σήμερα οἱ Ὀλυμπιακοί Ἀγῶνες ἔχουν αὐτονομηθῆ ἀπό τήν θρησκεία καί τόν πολιτισμό καί ἔχουν συνδεθῆ μέ ἕναν στεῖρο ἀνθρωπισμό καί τίς ἐμπορικές ἐπιχειρήσεις. Ὅμως ἡ Ἐκκλησία, πού ἔχει μιά δυναμικότητα, τήν ζωή, ἔχει τήν δυνατότητα νά μεταμορφώση καί μεταποιήση τά πάντα καί νά ἐπανατροχιάση καί τόν ἀθλητισμό στόν ἀληθινό σκοπό του.  Βεβαίως δέν εἶναι εὔκολο νά ἀλλάξουν τά πλαίσια καί οἱ δομές μέσα στά ὁποῖα κινοῦνται καί διοργανώνονται οἱ Ὀλυμπιακοί Ἀγῶνες, ἀλλά, ὅπως τό ἔχει ἀποδείξει ἡ ἐκκλησιαστική ἱστορία, μπορεῖ νά ἐπιτύχη τίς μεγαλύτερες ἀλλαγές μέσα ἀπό τήν ἀναγέννηση τοῦ ἀνθρώπου, συμμετέχοντας ὅμως καί στό κοινωνικό γίγνεσθαι. Οἱ ἀναγεννημένοι ἀπό τήν θεία Χάρη πού προσφέρεται μέσα στήν Ἐκκλησία καταργοῦν τήν δουλεία, ἀλλάζουν τούς θεσμούς, μεταμορφώνουν τά κοινωνικά δεδομένα, ἀλλάζουν τούς πολιτισμούς πού συναντοῦν καί δημιουργοῦν νέους πολιτισμούς μέ ὑψηλό νόημα καί σκοπό. Ἡ βυζαντινή ἁγιογραφία, ὅπως ἰσχυρίζονται οἱ εἰδικοί, ξεκίνησε ἀπό τά πορτρέτα τοῦ φαγιούμ καί ἡ διαμόρφωση τῆς θείας Λετουργίας εἶχε ὡς πρότυπο τήν δραματουργία τοῦ ἀρχαίου θεάτρου. Ἔτσι καί σήμερα μέ τήν ἀναγέννηση τῶν ἀθλητῶν μποροῦμε νά ἀλλάξουμε πολλά πράγματα. Καί ἐάν δέν μποροῦμε νά ἀλλάξουμε τά πλαίσια τῶν Ὀλυμπιακῶν Ἀγώνων, ἔχουμε τήν ὑποχρέωση νά βοηθήσουμε μέ πολλούς τρόπους τούς ἀθλητᾶς πού συμμετέχουν σέ αὐτούς ἤ ἀκόμη ἔχουμε τήν ὑποχρέωση νά προσανατολίσουμε σωστά ἐκείνους πού θέλουν νά ἀσχοληθοῦν μέ τόν ἀθλητισμό.

4. Ἡ διοργάνωση τῶν Ὀλυμπιακῶν Ἀγώνων στήν Ἀθήνα τό 2004 δημιουργεῖ πολλές προκλήσεις στήν Ἐκκλησία, τίς ὁποῖες ἡ Ἐκκλησία δέν μπορεῖ νά ἀγνοήση ἤ νά παραθεώρηση. Ἄλλωστε ἡ ποιμαντική της Ἐκκλησίας δέν ἔχει ὅρια, ἀφοῦ ἡ Ἐκκλησία διαλέγεται μέ ὅλο τόν κόσμο μέ σκοπό νά τόν μεταμορφώση, χωρίς βέβαια νά ἀλλοιωθῆ ἡ ἴδια ἡ Ἐκκλησία. Θά ἤθελα νά ἀναφέρω μερικές ἀπό τίς προκλήσεις αὐτές.  Ἡ μία εἶναι ὅτι κατά τούς Ὀλυμπιακούς Ἀγῶνες θά ἔλθουν στήν Ἑλλάδα πολλοί Ὀρθόδοξοι ἀπό ὅλον τόν κόσμο καί ἑπομένως ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία πρέπει νά συναντηθῆ μαζί τους σέ ἕνα κλίμα καί σέ ἕνα πνεῦμα ἀγάπης καί φιλοξενίας.  Ἡ ἄλλη πρόκληση εἶναι ὅτι, ἐκτός ἀπό τούς ὀρθοδόξους, θά ἔλθουν ἄνθρωποι οἱ ὁποῖοι θά ἀναζητήσουν νά μάθουν τήν ἱστορία τοῦ τόπου αὐτοῦ. Ὁπότε ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία πρέπει νά δείξη ὅτι στόν τόπο αὐτό ὑπάρχει μιά συνεχής διαχρονική παράδοση, πού δέν σταμάτησε μέ τήν κατάληψη τῆς Ἑλλάδος ἀπό τούς Ρωμαίους το 146 π.Χ.  Ἡ τρίτη πρόκληση εἶναι ὅτι ἐνδεχομένως νά παρουσιασθούν διάφορες παγανιστικές παραδόσεις, οἱ ὁποῖες θά ἐπιδιώξουν νά ὑποστηρίξουν ὅτι αὐτές εἶναι οἱ διάδοχοί του ἑλληνισμοῦ καί ὅτι ὁ Χριστιανισμός δέν ἔχει σχέση μέ τόν ἑλληνισμό, ἀλλά μέ τόν ἑβραϊσμό καί ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἀσχολεῖται μόνον μέ τό πῶς θά ἐξασφαλίση τόν παράδεισο καί ὄχι μέ τήν ζωή τοῦ ἀνθρώπου.  Ἡ τέταρτη πρόκληση εἶναι ἡ ἐκδοτική της προσπάθεια. Θά πρέπη μέ ἐκδόσεις βιβλίων, φυλλαδίων κλπ. νά ἐκθέση τήν διδασκαλία της γιά τό σῶμα, τήν ἄσκηση, τήν ἄθληση, νά προβάλη τόν πολιτιστικό της πλοῦτο.  Ὑπάρχουν καί ἄλλες καί μεγάλες προκλήσεις, τίς ὁποῖες δέν εἶναι δυνατόν νά παραθέσουμε στό μικρό αὐτό ἄρθρο. Τό γεγονός εἶναι ὅτι ἡ Ἐκκλησία δέν μπορεῖ νά ἀδρανήση ποιμαντικά μπροστά στήν πρόκληση τῆς ἱστορίας, παρά τά προβλήματα πού ὑπάρχουν μέ τούς Ὀλυμπιακούς Ἀγῶνες, πού ὅλοι γνωρίζουμε.

5. Ἄν ἡ Ἱερά Σύνοδος ἀπεφάσιζε νά μή ἀσχοληθῆ καθόλου μέ τούς Ὀλυμπιακούς Ἀγῶνες, τότε εἶμαι σίγουρος ὅτι θά ὑπῆρχαν πολλοί θεολόγοι, καί μάλιστα ἐκεῖνοι πού τώρα φαίνονται προβληματισμένοι γιά τήν συμμετοχή τῆς Ἐκκλησίας σέ αὐτήν τήν διοργάνωση, οἱ ὁποῖοι θά κατηγοροῦσαν τήν Ἐκκλησία γιά εὐσεβιστική νοοτροπία, καθώς ἐπίσης καί γιά φονταμενταλισμό. Καί αὐτό γιατί θά θεωροῦσαν ὡς ἄστοχη πράξη νά ἀσχολεῖται ἡ Ἐκκλησία μόνο μέ τήν σωτηρία τῆς ψυχῆς καί νά ἀφήση ὅλη τήν ἄλλη ζωή ἔξω ἀπό τίς δραστηριότητές της καί τήν μεταμορφωτική της ἐνέργεια.

Στό σύντομο αὐτό κείμενο δέν ἦταν δυνατόν νά ἐκτεθοῦν ὅλοι οἱ λόγοι πού νά δικαιολογοῦν τήν συμμετοχή τῆς Ἐκκλησίας στό παγκόσμιο γεγονός τῆς διοργανώσεως τῶν Ὀλυμπιακῶν Ἀγώνων τό 2004 στήν χώρα μας. Καί μόνο το γεγονός ὅτι ἡ Ἐκκλησία πρέπει νά ἀντιμετωπίση ποιμαντικά τήν ἔλευση χιλιάδων ἀθλητῶν, παραγόντων, θεατῶν καί τουριστῶν, μέ τίς ποικίλες θετικές ἤ ἀρνητικές προκλήσεις, θά ἄξιζε νά συγκροτηθῆ ἡ Συνοδική Ἐπιτροπή Ὀλυμπιακῶν Ἀγώνων, πέρα ἀπό τίς ὅποιες ἐπιφυλάξεις μποροῦμε νά ἔχουμε καί γιά τόν τρόπο πού ἐφαρμόζεται σήμερα ὁ λεγόμενος πρωταθλητισμός καί ἀπό τόν τρόπο τῆς διοργανώσεως τῶν Ὀλυμπιακῶν Ἀγώνων.