Στυλιανοῦ Γερασίμου: Λειτουργική-Δογματικὴ Ἑρμηνεία, Ἦχος πλ. β', (1)

Ἀναβαθμοί

Στυλιανοῦ Γερασίμου, δρ. Θεολογίας-Μουσικοῦ

Ὁ πρῶτος Ἀναβαθμὸς τοῦ πλ. β` ἤχου: "Ἐν τῷ οὐρανῷ τοὺς ὀφθαλμούς μου αἴρω πρὸς σὲ Λόγε· οἴκτιρὸν μὲ ἵνα ζῶσι", ἑρμηνεύεται ἀπὸ τὸν ὑμνωδὸ ὡς ἑξῆς: Σὲ Σένα Λόγε τοῦ Θεοῦ, σηκώνω τὰ σωματικὰ καὶ νοερὰ μάτια μου, σὲ Σένα ποὺ εἶσαι στὸν οὐρανὸ καὶ πανταχοῦ παρών, ἱκετεύοντάς Σὲ νὰ μὲ λυπηθῇς καὶ νὰ μὲ ἐλεήσης ἐλευθερώνοντάς μὲ ἀπὸ τὰ πάθη καὶ τοὺς δαίμονες καὶ ζωοποιῶντας μὲ μὲ τὴν χάρη Σοῦ.

Ζῇ τὸν Θεὸ κανείς, ὅταν ὑψωθῇ πάνω ἀπ' ὅλα τὰ γήϊνα καὶ ὅταν βγῇ ἔξω ἀπὸ τὴν σάρκα καὶ τὸν κόσμο. Προορισμὸς τῆς ζωῆς μας εἶναι ἡ ἕνωσή μας μὲ τὸν Θεό. Σ' αὐτὴν τὴν ζωὴ μὲ τὴν πίστη, μὲ τὴν ἐλπίδα καὶ τὴν ἀγάπη. Καὶ στὴν μέλλουσα μὲ τὴν τέλεια ἀγάπη. Στρέφουμε τὴν ψυχή μας σὲ διάφορα ἄλλα πράγματα, ποὺ μᾶς ἀπομακρύνουν ἀπὸ τὸν Θεό. Ὁ Θεὸς εἶναι ἕνωση ποὺ πραγματοποιεῖται ἀπὸ τὴν ζωὴ αὐτὴ μὲ τὴν ἀποταγὴ κάθε κοσμικῆς φροντίδας. Τέτοια ζωὴ ζοῦσε ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ὁ ὁποῖος ἔλεγε: "Ζῶ δὲ οὐκέτι ἐγώ, ζῇ δὲ ἐν ἐμοὶ Χριστός".

Στὸν δεύτερο Ἀναβαθμό: "Ἐλέησον ἡμᾶς τοὺς ἐξουθενημένους, καταρτίζων εὔχρηστα σκεύη Σοῦ, Λόγε", ὁ ὑμνωδὸς ἀπευθυνόμενος στὸν Χριστὸ λέγει: Ἐλέησέ μας Λόγε τοῦ Θεοῦ, ποὺ σὰν ἄλλοι Ἰσραηλῖτες ἔχουμε σκλαβωθῇ καὶ ἐξευτελιστῆ ἀπὸ τοὺς νοητοὺς Βαβυλωνίους, δηλαδὴ τὸν Διάβολο, τὴν ἁμαρτία, καὶ ἀφοῦ μᾶς ἐλευθερώσεις ἀπὸ τὴν τυραννία τῶν παθῶν, κατάστησέ μας ὄργανὰ Σοῦ Κύριε, ὅπου θὰ ἐργαζόμαστε τὴν ἀρετή. Ἄλλωστε χωρὶς τὸν Θεὸ ὁ ἄνθρωπος ἀπογυμνώνεται. Ὁ Θεὸς εἶναι τὸ πᾶν γιὰ ὅλον τὸν κόσμο. Αὐτὸς εἶναι ὁ ἁγιασμὸς καὶ ἡ ἀληθινὴ ζωή.

Μὲ τὸν τριαδικὸ Ἀναβαθμό: "Ἁγίῳ Πνεύματι, πανσωστικὴ αἰτία· εἶ τινι τοῦτο κατ' ἀξίαν πνεύσει, τάχει ἐξαίρει τῶν τῆς γῆς, πτεροῖ, αὔξει, τάττει ἄνω", ὁ ὑμνωδὸς λέει ὅτι τὸ Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι ἡ αἰτία καὶ ἡ χάρη ποὺ σώζει τὰ πάντα. Ἂν λοιπὸν τὸ Ἅγιον Πνεῦμα πνεύση σὲ ὁποιοδήποτε δημιούργημα, ὅπως τοῦ ἀξίζει, τὸ ἐλευθερώνει ἀπὸ τὰ γήϊνα καὶ φθαρτά, τοῦ δίνει φτερά, τὸ αὐξάνει στὴν ἀρετή, τὸ τακτοποιεῖ στὰ ἐπουράνια. Ὅπως ὁ ἀέρας εἶναι ἀπαραίτητος γιὰ τὴν ζωὴ τοῦ σώματος, ἔτσι καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶναι ἀπαραίτητο γιὰ τὴν ζωὴ τῆς ψυχῆς. Ὁ ἀέρας καὶ τὸ Πνεῦμα μοιάζουν μεταξύ τους. Πνεῦμα ἀκριβῶς αὐτὸ σημαίνει: Πνοή. "Τὸ Πνεῦμα ὅπου θέλει πνεῖ καὶ τὴν φωνὴν Αὐτοῦ ἀκούεις, ἀλλ' οὐκ οἴδας πόθεν ἔρχεται καὶ ποὺ ὑπάγει· οὕτως ἐστὶν πᾶς ὁ γεγεννημένος ἐκ τοῦ Πνεύματος" (Ἰωάν.γ` 8).

Ἑπομένως ὁ Παράκλητος, τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, ποὺ συνέχει τὸ Σύμπαν, χαρίζει στὸν ἄνθρωπο τὸ ἀγαθό. Ἐνισχύει καὶ ζωοποιεῖ τὴν ψυχή. Εἶναι τὸ Πνεῦμα ποὺ "χωρεῖ διὰ πάντων πνευμάτων νοερῶν, καθαρῶν, λεπτοτάτων" (Σόφ. Σόλ. ζ` 23). "Καὶ γὰρ πάντες εἰς ἕν Πνεῦμα ἐποτίσθημεν" (Ἂ` Κόρ. Ἰβ` 13). Ὅλοι λοιπὸν οἱ ἀληθινὰ πιστοὶ εἶναι διαποτισμένοι ἀπὸ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, ὅπως τὸ σφουγγάρι ποτίζεται ὁλόκληρο ἀπὸ τὸ νερό.

Μὲ τὸν τέταρτο Ἀναβαθμό: "Εἰ μὴ ὅτι Κύριος ἥν ἐν ἡμῖν, οὐδεὶς ἡμῶν ἀντισχεῖν ἠδύνατο ἐχθροῦ πάλαισμα· οἱ νικῶντες γὰρ ἔνθεν ὑψοῦνται", ὁ ὑμνωδὸς λέει ὅτι, ἂν ὁ Κύριος δὲν ἦταν μαζί μας βοηθὸς καὶ προστάτης μας, κανένας ἀπὸ ἐμᾶς δὲν θὰ μποροῦσε νὰ ἀντισταθῆ στὴν ἐπίθεση καὶ τὴν μάχη ἐναντίον τοῦ ἐχθροῦ, τοῦ Διαβόλου. Γιατί ἐκεῖνοι ποὺ νικοῦν στὸν ἀόρατο αὐτὸν πόλεμο μὲ τὴν θεία δύναμη καὶ χάρη, γίνονται νικητὲς σύμφωνα μὲ τὸν Ἠσαΐα: "Καὶ ὕψωσεν αὐτοὺς πάσας τὰς ἡμέρας τοῦ αἰῶνος" (Ἠσ. Ξγ` 9), ἀλλὰ καὶ τὸν Δαβίδ: "Ἀπὸ τῶν ἐπανισταμένων ἐπ' ἐμὲ ὑψώσεις μὲ" (Ψάλμ. Ἰζ` 49).

Ἂς μὴν ξεχνοῦμε ὅτι κύριο γνώρισμα τῆς παρούσης ζωῆς εἶναι ὁ πειρασμός. Καλούμεθα νὰ νικήσουμε. Δοκιμάζεται ἡ πίστη, ἡ ἀγάπη, ἡ ἐλπίδα μας. Καὶ εἶναι ἀπαραίτητο τὸ "πάλαισμα" ἐναντίον τοῦ ἐχθροῦ γιὰ νὰ διαπιστώση ὁ ἄνθρωπος πόσο ἀδύναμος εἶναι χωρὶς τὴν θεία ἀρωγὴ καὶ προστασία. Ναί, οἱ πειρασμοὶ εἶναι ἀναγκαῖοι, "ὅπως ἀποκαλυφθῶσιν ἐκ πολλῶν καρδιῶν διαλογισμοὶ" (Λούκ. Β` 35). Ἔτσι ἀποκαλύπτεται ἂν ἔχουμε ἀληθινὴ πίστη κι ἂν ἡ καρδιά μας εἶναι προσκολλημένη στὸν Θεὸ ἢ στὸν ἑαυτό μας.

Μὲ τὸν πέμπτο Ἀναβαθμὸ "Τοῖς ὀδούσιν αὐτῶν μὴ μοῦ ληφθήτω ἡ ψυχή, ὡς στρουθίον Λόγε. Οἴμοι! Πῶς μέλλω τῶν ἐχθρῶν ρυσθῆναι φιλαμαρτήμων ὑπάρχων;", ὁ ἱερὸς ὑμνωδὸς ἀπευθύνεται στὸν Χριστὸ καὶ τοῦ λέει: "Ὦ ἐνυπόστατε Λόγε καὶ Υἱὲ τοῦ Θεοῦ! Μὴν παραχωρήσης νὰ πιαστῇ ἡ ψυχή μου ἀπὸ τὰ δόντια τῶν ἀπανθρώπων δαιμόνων σὰν τὸ πουλί. Ἂν ἀλλοίμονό μου συμβῇ αὐτό, πῶς θὰ μπορέσω νὰ ἐλευθερωθῶ ἀπὸ τέτοιους φοβεροὺς ἐχθρούς, ἕνας ἄνθρωπος ποὺ ἀγαπῶ τόσο πολὺ τὴν ἁμαρτία;". Πρέπει νὰ σημειωθῇ ὅτι ὁ Μέγας Ἀντώνιος βλέποντας τὶς παγίδες τοῦ ἐχθροῦ καὶ ἀφοῦ ρώτησε ποιός μπορεῖ νὰ γλιτώση ἀπ' αὐτές, ἄκουσε ἀπὸ τὸν Ἄγγελο ὅτι ὁ μόνος τροπος εἶναι ἡ ταπεινοφροσύνη. Ὁ Μακάριος ὁ Αἰγύπτιος τονίζει: "Τὸ κατοικητήριο καὶ ἡ ἀνάπαυση τοῦ Πνεύματος εἶναι ἡ ταπεινοφροσύνη". Γι αὐτὸ καὶ ὁ Ἰωάννης τῆς Κλίμακος μᾶς ὑπαγορεύει ὅτι "ὅποιο ἔργο καὶ νὰ μεταχειριζόμαστε καὶ δὲν ταπεινωνόμαστε περισσότερο, ἐκεῖνο τὸ ἔργο δὲν εἶναι θεϊκὸ" (Λόγ. Κστ` Περὶ διακρίσεως).

Μὲ τὸν ἕκτο Ἀναβαθμὸ "Ἁγίῳ Πνεύματι ἐνθέωσις τοῖς πᾶσιν, εὐδοκία, σύνεσις, εἰρήνη καὶ ἡ εὐλογία· ἰσουργὸν γὰρ τῷ Πατρὶ ἐστὶ καὶ τῷ Λόγῳ", ὁ ὑμνωδός μας λέει ὅτι μὲ τὴν χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ὑπάρχει ἡ θέωση τῶν πιστῶν καὶ ἁγίων ὄντων καὶ καθένα ἀπὸ αὐτά τα ὄντα μπορεῖ νὰ κληρονομήση μὲ τὴν τήρηση τῶν θείων ἐντολῶν καὶ τῆς μετανοίας τὴν θέωση. Ἐξ αἰτίας αὐτοῦ ἔρχεται στὸν ἄνθρωπο ἡ εὐδοκία τοῦ Θεοῦ, δηλαδὴ ἡ σύνεση, ἡ εἰρήνη καὶ ἡ εὐλογία. Κι αὐτὰ στὸν ἄνθρωπο γίνονται μὲ τὴν χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, γιατί τὸ Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι ἴσος, τέλειος Θεὸς δηλαδή, μὲ τὸν Πατέρα καὶ τὸν Υἱὸ καὶ Λόγο τοῦ Πατέρα.