Γράφτηκε στις .

“Τὸ μυστήριο τῆς σαρκώσεως τοῦ Λόγου στὴν ὑμνολογία τῆς Ἐκκλησίας μας”

Προεόρτια, Ἑόρτια καὶ Μεθεόρτια

Κάθε ἑορτὴ τῆς Ἐκκλησίας μας, Δεσποτικὴ καὶ Θεομητορική, ἔχει τὰ Προεόρτια, τὴν Ἑορτὴ καὶ τὰ Μεθεόρτιά της, τὰ ὁποῖα καταλήγουν στὴν λεγομένη Ἀπόδοση τῆς ἑορτῆς. Μὲ τὴν σοφία τους οἱ Πατέρες καθόρισαν τὴν τυπικὴ διάταξη τῶν ἑορτῶν μας πάντα μὲ σκοπὸ νὰ δοθῇ στοὺς πιστοὺς τὸ πλήρωμα τοῦ θεολογικοῦ νοήματος τῆς ἑορτῆς καὶ τὸ μεγαλεῖο τῆς πίστεώς μας.

“Τὸ μυστήριο τῆς σαρκώσεως τοῦ Λόγου στὴν ὑμνολογία τῆς Ἐκκλησίας μας”Συνεπῶς καὶ ἡ ἑορτὴ τῶν Χριστουγέννων ἔχει τὰ Προεόρτιά της τὴν 24η τοῦ μηνὸς Δεκεμβρίου, ποὺ εἶναι καὶ ἡ παραμονὴ τῆς ἑορτῆς. Τὰ πάντα εἶναι Προεόρτια, ὁ Ἑσπερινός, ὁ Κανῶν τοῦ Ἄποδείπνού, ὁ Ὄρθρος καὶ οἱ Μεγάλες Ὧρες. Ἡ προεόρτια Ἀκολουθία τῶν Χριστουγέννων εἶναι πλούσια σὲ χαρὰ γιὰ τὸν ἐρχομὸ τοῦ Χριστοῦ. Στὸν προεόρτιο Ἑσπερινὸ κάποιος ὕμνος ἀναφέρει:

"Ἐν κυμβάλοις ἠχήσωμεν ἐν ὠδαῖς ἀλαλάξωμεν ἡ Χριστοῦ ἀνάδειξις πεφανέρωται..."

"Προεόρτια ἄσματα διανοίας εὐθύτητι τῆς Χριστοῦ Γεννήσεως προηχήσωμεν...."

"Προεορτάσωμεν λαοὶ Χριστοῦ τὰ γενέθλια καὶ ἐπαίροντες τὸν νοῦν ἐπὶ τὴν Βηθλεὲμ ἀναχθῶμεν τὴ διανοία καὶ κατίδωμεν τὴν Παρθένον τοῖς ψυχικοῖς ὀφθαλμοῖς ἐπειγομένην τίκτειν ἐν Σπηλαίῳ τον τῶν ὅλων Κύριον καὶ Θεὸν ἡμῶν....."

Ὁ ὑμνογράφος στὸ γεγονὸς τῆς σαρκώσεως τοῦ Υἱοῦ καὶ Λόγου τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς θεώσεως τοῦ ἀνθρώπου καλεῖ τὸν καθένα ἀπὸ ἐμᾶς ξεχωριστὰ νὰ ἀλαλάξωμε μὲ ὦδές, νὰ ἠχήσουμε μὲ κύμβαλα καὶ νὰ προεορτάσουμε ὑψώνοντας τὸν νοῦν καὶ ἀνεβάζοντας τὴν διάνοια στὴν Βηθλεέμ, ὅπου θὰ ἀντικρύσωμε τὴν Θεοτόκο νὰ γεννᾶ στὸ Σπήλαιο τὸν Υἱὸ καὶ Λόγο τοῦ Θεοῦ.

Τὸ Προεόρτιο Ἀπολυτίκιο "Ἀπεγράφετο ποτὲ σὺν τῷ πρεσβύτη Ἰωσήφ....."παρομοιάζει τὸ σπήλαιο μὲ παλάτι γιὰ τὸν Οὐράνιο Βασιλέα, τὸν φτωχὸ στὴ γῆ τόσο, ὥστε "οὐκ ἥν τόπος ἐν τῷ καταλύματι" γι Αὐτόν.

Μέσα ἀπὸ τὰ Καθίσματα, ἀπὸ τοὺς προεορτίους Κανόνες τοῦ Ὄρθρου, τὶς Καταβασίες, τοὺς Εἱρμούς, τὰ Ἐξαποστειλάρια, τοὺς Αἴνους ξεχύνεται μιὰ οἰκουμενικὴ χαρὰ ὅτι ἐτέχθη ἡμῖν σήμερον Σωτήρ.

"Ὦ τῶν ὑπὲρ νοῦν ἀρρήτων μυστηρίων! Τίκτεται Θεὸς ἐπὶ γῆς δι' εὐσπλαγχνίαν....."

"Ὦ μακαριστή της Θεόπαιδος κοιλία, ἥτις νοητῶς οὐρανοῦ μείζων ἐδείχθης....."(Στιχηρό αἴνων).

Οἱ Μεγάλες Ὧρες τῆς παραμονῆς τῶν Χριστουγέννων μαζὶ μὲ τὴν Θεία Λειτουργία τοῦ Μ. Βασιλείου ἔχουν τί δικό τους προεόρτιο χρῶμα. Οἱ Προφητεῖες παίζουν κι αὐτὲς τὸν δικό τους ρόλο. Παλαιὰ καὶ Καινὴ Διαθήκη συμψάλλουν τὸν "ἐν παντὶ καιρῷ καὶ πάση ὥρα ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ γῆς προσκυνούμενον.... τὸν σαρκωθέντα δι' ἡμᾶς καὶ διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν"

Αὐτὴ τὴν ἡμέρα ὁ Ἑσπερινὸς τῆς ἑορτῆς τελεῖται μετὰ τὴν Θ` Ὥρα καὶ συμψάλλεται μὲ τὴν Θεία Λειτουργία.

Ἀντιθέτως πάλι τί νὰ πρωτοθαυμάση κανεὶς στὸν Ὄρθρο τῆς ἑορτῆς τῶν Χριστουγέννων!

"Δεῦτε ἴδωμεν πιστοὶ ποῦ ἐγεννήθη ὁ Χριστός..."

"Ὁ ἀχώρητος παντὶ πῶς ἐχωρήθη ἐν γαστρί..."

Ἡ ὑμνολογία τῶν Χριστουγέννων μετατρέπεται σὲ ἕνα Χριστολογικὸ ὑπόμνημα μὲ σωτηριολογικὸ περιεχόμενο. Στὸν Ὄρθρο ψάλονται δυὸ Κανόνες. Ὁ πρῶτος μὲ τὴν Καταβασία Χριστὸς γεννᾶται δοξάσατε.....ο ὁποῖος εἶναι ποίημα τοῦ Κοσμᾶ τοῦ Μαϊουμὰ καὶ ὁ δεύτερος Κανῶν ποὺ εἶναι ποίημα τοῦ Ἰωάννου Μοναχοῦ....

Πρέπει νὰ σημειωθῇ ὅτι τὰ Μεθεόρτια τῆς ἑορτῆς τῶν Χριστουγέννων διαρκοῦν ἕως τὴν 31η Δεκεμβρίου, ὁπότε καὶ ἀποδίδεται ἡ ἑορτή. Στὴν Ἀπόδοση ψάλλονται ὅλα τὰ ψαλλόμενα στὴν ἑορτὴ ἐκτὸς ἀπὸ τὰ Ἀναγνώσματα, τὴν Λιτὴ καὶ τὸν Πολυέλεο.

Τέλος, δὲν θὰ πρέπη νὰ παραλείψωμε τὸν σωτηριολογικὸ ρόλο τῆς Παρθένου, ἀφοῦ κάποιο τροπάριο τῶν Αἴνων ἀναφέρει Θεοτόκε Παρθένε ἡ τεκοῦσα τὸν Σωτῆρα ἀνέτρεψας τὴν πρώτην κατάραν τῆς Εὔας. Ὁ Μέγας Ἀθανάσιος θεωρεῖ καθοριστικὴ τὴν συμβολὴ τῆς συμμετοχῆς τῆς Παναγίας στὴν σωτηρία τοῦ ἀνθρωπίνου γένους καὶ ὁλοκλήρου τῆς Κτίσεως.

Ἡ σάρκωση τοῦ Λόγου, ὄχι μόνον ὡς γεγονός, ἀλλὰ καὶ ὡς τρόπος φανέρωσης, ἀποτελεῖ τὸ μοναδικὸ γεγονὸς τῆς ἱστορίας. Κανένα ἄλλο πρόσωπο δὲν ἦρθε στὴ ζωή, ὅπως ἦρθε ὁ Χριστός. Κι αὐτό, γιατί ἀξιώθηκε ἡ Παναγία νὰ μετάσχη κατὰ τὴν φυσική της ἐνέργεια στὴν κοινὴ ἐνέργεια τῆς Θεότητος, δηλαδὴ στὴν ἴδια τὴ ζωὴ τοῦ Θεοῦ. Ὅλον τὸν τρόπο τῆς Θείας γεννήσεως ὡς μοναδικοῦ γεγονότος μαρτυρεῖ καὶ ἡ Κτίση μὲ τὴν ἐμφάνιση τοῦ ἀστέρος.

Ἡ Παναγία ἀπὸ αὐτὴ τὴ στιγμὴ χαρακτηρίζεται ὡς ἡ νέα Εὔα, γιατί ἀνατρέπει τὴν κατάρα τοῦ θανάτου τῆς παλαιᾶς Εὖας. Καὶ ὁ Χριστὸς εἶναι πλέον ὁ νέος Ἀδάμ, γιατί μόνον Αὐτὸς θὰ μποροῦσε νὰ πετύχη τὴν ἀνακαίνιση τοῦ πεπτωκότος ἀνθρώπου. Μόνον ὁ "ἐν σαρκὶ" ἐπιφανεῖς Θεὸς Λόγος ὡς εἰκόνα τοῦ Πατρός, δηλαδὴ ὡς ζωοποιὸς Ἀρχὴ ἀφθαρσίας καὶ αὐτοζωΐας, θὰ μποροῦσε νὰ ἀνακαινίση τὸν ἄνθρωπο. Ὁ Μ. Ἀθανάσιος παρατηρεῖ ὅτι "...ἀληθῶς εὐδόκησε ὁ Θεὸς καὶ Πατὴρ ἀνακεφαλαιώσασθαι τὰ πάντα ἐν τῷ Χριστῷ".

Ἂς μᾶς ἀξιώση, λοιπόν, ὁ τεχθεὶς ἐκ Παρθένου Κύριος νὰ βιώσουμε τὸ βαθύτερο νόημα τῆς ἑορτῆς τῶν Χριστουγέννων ποὺ εἶναι ὄχι μόνον πανανθρώπινο, ἀλλὰ καὶ προσωπικό.