Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Συνέντευξη στὸ ρουμανικὸ περιοδικὸ «Familia Orthodoxa»

Ἐρώτηση:Στό βιβλίο σας «Ὁ ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς ὡς Ἁγιορείτης» γράφετε ὅτι ὁ ἅγιος Γρηγόριος εἶναι ἕνας ἅγιος, ὁ ὁποῖος μπορεῖ νὰ βοηθήση πάρα πολὺ τὸν σύγχρονο ἄνθρωπο. Τί θὰ μπορούσαμε νὰ μάθουμε ἀπὸ τὸν ἅγιο Γρηγόριο ἐμεῖς, οἱ ὁποῖοι ζοῦμε σ’ ἕναν κόσμο πολὺ διαφορετικὸ ἀπὸ τὸν κόσμο τοῦ δεκάτου τετάρτου αἰῶνα;

Ἀπάντηση: Πέρα ἀπὸ αὐτὸ ποῦ λέτε, στὸ βιβλίο μου γράφω ὅτι ἡ ἐποχή μας εἶναι παράλληλη μὲ τὴν ἐποχὴ στὴν ὁποία ἔζησε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, δηλαδὴ ὑπάρχουν τὰ ἴδια ρεύματα καὶ οἱ ἴδιες παραδόσεις. Δηλαδή, τὸν 14ο αἰῶνα στὴν Ρωμαϊκὴ αὐτοκρατορία, τὸ λεγόμενο Βυζάντιο, ὑπῆρχε μιὰ ζωντανὴ Ὀρθόδοξη Παράδοση, ποῦ ἐξέφραζε ὁ ἅγιος Γρηγόριος, ἀλλὰ ταυτόχρονα ὑπῆρχαν καὶ πολλὰ στοιχεῖα οὐμανιστικά, ποῦ σημαίνει ὅτι οἱ οὐμανιστὲς στηρίζονταν πολὺ στὸν ἀνθρώπινο παράγοντα. Ἔτσι, ὑπῆρχαν Χριστιανοὶ ποῦ ζοῦσαν μυστηριακὰ καὶ ἀσκητικά, ἀλλὰ παράλληλα καὶ Χριστιανοὶ ποῦ ἐπηρεάζονταν ἀπὸ ἄλλες παραδόσεις καὶ στὴν πραγματικότητα ἦταν οὐμανιστές, δηλαδὴ στηρίζονταν στὸν ἀνθρώπινο παράγοντα.

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἀντιμετώπισε δύο πειρασμούς, ὁ ἕνας προερχόταν ἀπὸ τὴν Δύση μὲ τὴν διδασκαλία τοῦ Βαρλαὰμ ποῦ σαφῶς ἦταν ἕνας ἐκκοσμικευμένος Χριστιανισμὸς καὶ ὁ ἄλλος πειρασμὸς προερχόταν ἀπὸ τὴν Ἀνατολὴ ποῦ ἐκφραζόταν ἀπὸ τοὺς Ὀθωμανούς, στοὺς ὁποίους παρέμεινε αἰχμάλωτος ἕνα σχεδὸν χρόνο καὶ εἶχε συζητήσεις μαζί τους. Καὶ ἐμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι σήμερα δεχόμαστε προκλήσεις καὶ ἀπὸ τὴν ἐκκοσμικευμένη χριστιανικὴ Δύση καὶ ἀπὸ τὴν ἀνθρωποκεντρικὴ θρησκευτικότητα –μουσουλμανισμό– τῆς Ἀνατολῆς.

Ἔτσι, τὴν ἐποχὴ τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ παρατηρεῖτο ἕνας σχολαστικισμὸς ποῦ κέντρο ἔχει τὴν λογικὴ καὶ ἕνας ἠθικισμὸς ποῦ κέντρο ἔχει τὸ συναίσθημα καὶ τὴν ἐξωτερικὴ συμπεριφορά. Σὲ αὐτὴν τὴν περίπτωση ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὑπεγράμμιζε τὸν ὀρθόδοξο ἡσυχασμὸ ποῦ εἶναι ἀναίρεση καὶ τοῦ σχολαστικισμοῦ καὶ τοῦ ἠθικισμοῦ. Ἐπίσης, τὴν ἐποχὴ ἐκείνη ὑπῆρχαν δύο παραδόσεις, στὴν μία ὑπερτονίζονταν τὰ Μυστήρια σὲ βάρος τῆς προσευχῆς, ὅπως δίδασκε ὁ Βαρλαὰμ καὶ στὴν ἄλλη ὑπερτονιζόταν ἡ προσευχὴ σὲ βάρος τῶν Μυστηρίων, ὅπως πίστευαν οἱ Μασαλιανοί.

Βλέπουμε, λοιπόν, ὅτι ἡ ἐποχή μας εἶναι παράλληλη μὲ τὴν ἐποχὴ τοῦ 14ου αἰῶνος, ὅπου ἐπικρατοῦν οἱ ἴδιες παραδόσεις καὶ οἱ ἴδιες ἐπιρροὲς ἀπὸ τὴν Ἀνατολὴ καὶ τὴν Δύση, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ ἐσωτερικὲς ἐγγενεῖς οὐμανιστικὲς παραδόσεις. Πρόκειται γιὰ ἕναν ἀνθρωποκεντρισμό, μιὰ φιλαυτία καὶ εὐδαιμονία ποῦ εἶναι ἀντίθετα ἀπὸ τὴν ἐκκλησιαστικὴ παράδοση. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι θὰ πρέπει νὰ γνωρίζουμε πολὺ καλὰ τὴν Ὀρθόδοξη Παράδοση, ὅπως τὴν ἐκφράζουν οἱ ἅγιοί μας παλαιοὶ καὶ νεώτεροι ποῦ ἔχει τὸ πνεῦμα τῆς προσευχῆς, τῆς λατρείας, τῆς θείας Κοινωνίας, τῆς φιλοθεΐας καὶ τῆς φιλανθρωπίας. Νὰ μάθουμε νὰ διακρίνουμε τί εἶναι καὶ τί δὲν εἶναι ὀρθόδοξο, τί εἶναι καὶ τί δὲν εἶναι ἐκκλησιαστικό. Διότι, ὁ βασικὸς κίνδυνος εἶναι ὁ συγκρητισμός, δηλαδὴ νὰ θεωροῦμε ὅτι ὅλες οἱ παραδόσεις εἶναι ἴδιες καὶ ὅλες οἱ θρησκεῖες μιλᾶνε γιὰ τὸν ἴδιο Θεό.

Ἐρώτηση: Σκεπτόμενοι τὸν Κωνσταντῖνο, τὸν πατέρα τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, στὸ ὅτι βίωνε ὁσίως, παρ’ ὅλο ποῦ βρισκόταν μέσα στὸν κόσμο καὶ κατεῖχε ὑπεύθυνο ἀξίωμα, –λόγῳ τοῦ ὁποίου μᾶλλον ἐστερεῖτο τὴν εἰρήνη, ἐφόσον ἦταν καὶ αὐλικός– νομίζετε ὅτι ἐμεῖς ὡς σύγχρονοι ἄνθρωποι, θὰ μπορούσαμε σ’ αὐτοὺς τοὺς καθόλου ἥσυχους καιροὺς νὰ βιώσουμε παρόμοια ζωὴ μέσα στὴν ἀναταραχὴ τοῦ κόσμου; Σὲ τί ἔγκειται τέτοια ζωή;

Ἀπάντηση: Πράγματι, ὁ πατέρας τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, καίτοι ἦταν συγκλητικός, ζοῦσε μέσα στὴν Ὀρθόδοξη Παράδοση, εἶχε ἀπόλυτη πίστη στὴν πρόνοια τοῦ Θεοῦ καὶ ἔκανε νοερὰ προσευχὴ καὶ κατὰ τὴν διάρκεια τῶν συνεδριάσεων τῆς συγκλήτου. Ὅλοι τὸν θεωροῦσαν ἅγιο, γι' αὐτὸ ὅταν συναντοῦσαν τὰ παιδιά του, ὅπως καὶ τὸν Γρηγόριο, ἔλεγαν «τὰ παιδιὰ τοῦ ἁγίου». Καὶ ὅταν βρισκόταν στὰ πρόθυρα τοῦ θανάτου, στὴν παράκληση τῆς γυναίκας τοῦ νὰ ζητήση ἀπὸ τὸν αὐτοκράτορα νὰ παραλάβη ὑπὸ τὴν προστασία του τὰ παιδιά του, ἐκεῖνος ἀπάντησε ὅτι τὰ ἀφήνει στὴν Παναγία, τὴν Μητέρα τοῦ Χριστοῦ. Αὐτὸ δείχνει τὴν μεγάλη πίστη τοῦ ἀνθρώπου ἐκείνου.

Ἡ χριστιανικὴ ζωή, ὅπως μᾶς τὴν παρέδωσε ὁ Χριστὸς καὶ τὴν ἔζησαν οἱ ἅγιοι διὰ μέσου τῶν αἰώνων, μπορεῖ νὰ βιωθῇ ἀπὸ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, σὲ ὅλους τοὺς χρόνους καὶ τοὺς τόπους. Δὲν ἔδωσε ὁ Χριστὸς ἄλλο Εὐαγγέλιο γιὰ τοὺς μοναχοὺς καὶ ἄλλο Εὐαγγέλιο γιὰ τοὺς ἐγγάμους, οὔτε ἄλλο Εὐαγγέλιο γιὰ τοὺς Χριστιανοὺς τῆς πρώτης Ἐκκλησίας καὶ ἄλλο γιὰ τοὺς μεταγενεστέρους. Ὅλοι πρέπει νὰ τηροῦμε τὴν ἴδια εὐαγγελικὴ ζωή. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι θὰ πρέπει νὰ ἐκκλησιαζόμαστε τακτικά, νὰ συμμετέχουμε στὰ Μυστήρια τῆς μετανοίας καὶ τῆς θείας Εὐχαριστίας, νὰ προσευχόμαστε στὶς τακτικές, ἀλλὰ καὶ ἄλλες ὧρες τῆς ἡμέρας, νὰ χρησιμοποιοῦμε τὴν εὐχή, τὸ «Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ ἐλέησόν με», ὅπου καὶ ἂν βρισκόμαστε, καὶ νὰ τηροῦμε τὶς ἐντολὲς τοῦ Χριστοῦ.

Εἶναι πολὺ χαρακτηριστικὸς ὁ ἐπίλογος μιᾶς ἐπιστολῆς, τὴν ὁποία ἀπέστειλε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς στοὺς Χριστιανοὺς τῆς Θεσσαλονίκης, ὅταν ὁ ἴδιος ἦταν αἰχμάλωτος στοὺς Ὀθωμανούς. Τοὺς λέγει ὅτι ἐμεῖς οἱ Χριστιανοὶ ἔχουμε ζωντανὸ καὶ ἀληθινὸ Θεὸ καὶ πρέπει νὰ ἔχουμε ζωντανὴ καὶ ἀληθινὴ πίστη ἡ ὁποία θὰ ἐκφράζεται μὲ ἔργα, γιατί ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ἔχει νεκρὰ πίστη μὲ τὴν ἀπραξία τῶν ἀγαθῶν ἔργων εἶναι νεκρὸς καὶ δὲν ζὴ κατὰ Θεό. Ἐπίσης, τοὺς συνιστᾶ τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖον θὰ γίνουν υἱοὶ τοῦ Θεοῦ. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἀπομακρύνεται ἀπὸ τὴν κακία, παραμένη στὴν χώρα τῆς ἀρετῆς, ἐπιλαμβάνεται τῶν ἔργων τῆς μετανοίας καὶ προσμένη τὸν Θεό, δὲν θὰ λάβη μόνον τὴν τελείωση τῆς ἀνθρώπινης ἀρετῆς, ἀλλὰ θὰ ἀποκτήση καὶ τὶς ὑπερφυεῖς θεϊκὲς ἀρετές, διὰ τῆς ἐνοικήσεως μέσα τοῦ τοῦ θείου Πνεύματος. Καὶ καταλήγει: «Οὕτω γὰρ θεοποιεῖται ὁ ἄνθρωπος». Αὐτὸν τὸν λόγο ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς προσφέρει καὶ σὲ μᾶς οἱ ὁποῖοι θέλουμε νὰ εἴμαστε μαθητές του.

Καὶ κάτι ἀκόμη. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ὡς μοναχὸς στὸ Ἅγιον Ὅρος προσευχόταν μὲ τὴν κραυγή: «Φώτισόν μου τὸ σκότος, φώτισόν μου τὸ σκότος». Ἂν αἰσθανόμαστε ὅτι ὁ νούς μας –ὄχι ἡ λογική, ἀλλὰ ἡ νοερὰ ἐνέργεια– εἶναι ἐσκοτισμένος, ἅς προσευχόμαστε στὸν Θεὸ νὰ τὸν φωτίση, γιὰ νὰ βλέπουμε τὴν ζωὴ μέσα ἀπὸ ἄλλη προοπτική, μέσα ἀπὸ τὴν καθαρὴ καρδιά μας.

Ἐρώτηση: Τί εἶναι ἡ καρδιά, κατὰ τὴν Πατερικὴ θεολογία; Πῶς μποροῦμε νὰ γνωρίσουμε τὸν Θεὸ μὲ τὴν καρδιά, ὄχι μὲ τὴν διανόηση, γιὰ νὰ μὴν πέσουμε στὸ λάθος ποὺ ἔκανε ὁ Βαρλαάμ;

Ἀπάντηση: Ἡ καρδιὰ κατὰ τὴν βιβλικοπατερικὴ παράδοση εἶναι τὸ κέντρο τῆς ὑπάρξεως τοῦ ἀνθρώπου, εἶναι ὁ χῶρος, ὁ ὁποῖος ἀνακαλύπτεται μὲ τὴν ἐν Χριστῷ ἄσκηση, τὴν ἀδιάλειπτη προσευχὴ καὶ στὸν ὁποῖον χῶρο ἀποκαλύπτεται ὁ Θεός. Αὐτὸ λέγεται πνευματικὴ καρδιὰ καὶ εἶναι στὸ βάθος τῆς σωματικῆς καρδιᾶς, καὶ βεβαίως δὲν εἶναι τὸ συναίσθημα. Ὁ ἴδιος ὁ Χριστὸς εἶπε: «μακάριοι οἱ καθαροὶ τῇ καρδία, ὅτι αὐτοὶ τὸν Θεὸν ὄψονται» (Μάτθ. ε', 8).

Στὴν Πατερικὴ Παράδοση φαίνεται ὅτι, ὅταν οἱ Πατέρες κάνουν λόγο γιὰ τὴν καρδιά, ἐννοοῦν κυρίως τὸ παθητικὸ μέρος τῆς ψυχῆς, ποὺ ἀποτελεῖται ἀπὸ τὸ ἐπιθυμητικὸ καὶ τὸ θυμικό. Ἑπομένως, καρδιὰ εἶναι ἡ δύναμη τῆς ἀγάπης καὶ ἡ δύναμη τοῦ θυμοῦ. Μὲ τὴν ἀγάπη ἐπιθυμοῦμε νὰ ἑνωθοῦμε μὲ τὸν Χριστὸ καὶ ὁ θυμὸς εἶναι ἡ δύναμη ἐκείνη ποὺ ἐνεργοποιεῖ αὐτὴν τὴν ἐπιθυμία. Δυστυχῶς, αὐτὸ τὸ ἐπιθυμητικὸ καὶ τὸ θυμικὸ τὸ προσφέρουμε στὴν κτίση καὶ ἀναπτύσσονται τὰ πάθη, ἀλλὰ ὅταν τὸ ἐπαναφέρουμε πρὸς τὸν Θεό, τότε ἡ καρδιὰ καθαρίζεται. Ἔτσι ἡ καρδιὰ λειτουργεῖ παρὰ φῦσιν μὲ τὰ πάθη καὶ ὑπὲρ φῦσιν, μὲ τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν προσευχή.

Ἐκτὸς ἀπὸ τὴν καρδιὰ ὑπάρχει στὸν ἄνθρωπο τὸ λεγόμενο λογιστικὸ τῆς ψυχῆς, ποὺ ἐνεργεῖ στὸν ἐγκέφαλο. Μὲ τὴν λογικὴ ἀποκτοῦμε γνώση τοῦ περιβάλλοντος κόσμου, μελετοῦμε βιβλία, σχηματίζουμε σκέψεις γιὰ τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο ζοῦμε, ἀλλὰ μὲ τὴν καρδιὰ ἀγαπᾶμε τὸν Θεὸ καὶ τοὺς ἀνθρώπους. Ἔτσι ὑπάρχει ἡ λογικὴ ἐνέργεια ποὺ δραστηριοποιεῖται στὸν ἐγκέφαλο καὶ ὑπάρχει ἡ νοερὰ ἐνέργεια, ἡ ὁποία στὴν φυσιολογική της κατάσταση ἐνεργοποιεῖται μέσα στὸν χῶρο τῆς καρδιᾶς, αὐτῆς ποὺ οἱ Πατέρες ὀνομάζουν βαθεῖα καρδία ἢ πνευματικὴ καρδιά.

Τὸ πῶς γνωρίζουμε τὸν Θεὸ μὲ τὴν καρδιὰ καὶ ὄχι μὲ τὴν λογικὴ εἶναι ἡ οὐσία τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Συνήθως, ὅταν πονᾶμε ἀπὸ ἕνα συγκλονιστικὸ γεγονός, τότε ζοῦμε μὲ τὴν καρδιά. Ἔτσι, ὅταν ἔχουμε μετάνοια καὶ ἀναπτύσσεται ἕνας πόνος ἐπειδὴ ἔχουμε ἀπομακρυνθῇ ἀπὸ τὸν Θεό, μαθαίνουμε νὰ ζοῦμε μὲ τὴν καρδιά. Αὐτὸ θὰ μᾶς τὸ δείξη ἡ πορεία τῆς πνευματικῆς μας ζωῆς. Τὸ γεγονὸς εἶναι ὅτι, ὅταν συνδεθοῦμε μὲ κάποιον ἄνθρωπο ποὺ ζῆ μὲ τὴν καρδιά, ποὺ ὁ νους του ἔχει ἀποδεσμευθῇ ἀπὸ τὴν λογική, μπορεῖ νὰ μάθουμε νὰ συμπεριφερόμαστε καὶ ἐμεῖς καρδιακά. Αὐτὸ γίνεται μὲ ὅλες τὶς ἐπιστῆμες, ἀφοῦ χωρὶς καθοδηγό, χωρὶς δάσκαλο, εἶναι δύσκολο κανεὶς νὰ μυηθῇ στὰ μυστικὰ μιᾶς ἐπιστήμης. Τὸ ἴδιο γίνεται καὶ στὰ πνευματκὰ θέματα.

Θὰ πρέπει νὰ ὑπενθυμίσω τὴν πορεία τῶν δύο Μαθητῶν πρὸς Ἐμμαοὺς μετὰ τὴν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, ὅπως τὸ περιγράφει ὁ Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς. Οἱ μαθητὲς διακατέχονταν ἀπὸ πολλοὺς λογισμοὺς ἀπελπισίας καὶ ἀπογνώσεως, ἐπειδὴ εἶχε σταυρωθῇ ὁ Χριστός, ἐνῷ αὐτοὶ ἤλπιζαν ὅτι θὰ ἦταν ὁ Μεσσίας ποὺ θὰ τοὺς ἐλευθέρωνε ἀπὸ τὴν κυριαρχία τῶν Ρωμαίων. Τότε τοὺς πλησίασε ὁ Χριστὸς καὶ ἄρχισε νὰ ἐρμηνεύη τὶς Γραφές, ποὺ ὁμιλοῦσαν γιὰ τὸ ὅτι ἔτσι ἔπρεπε νὰ γίνουν τὰ πράγματα. Καὶ σιγά-σιγά ἄρχισε νὰ φλέγεται ἡ καρδιά τους, ὅπως οἱ ἴδιοι ὁμολόγησαν: «οὐχὶ ἡ καρδία ἡμῶν καιομένη ἥν ἐν ἡμῖν, ὡς ἐλάλει ἡμῖν ἐν τῇ ὁδῷ καὶ ὡς διήνοιγεν ἡμῖν τὰς γραφάς;» (Λούκ. κδ', 32).

Αὐτὸ σημαίνει ὅτι οἱ λογισμοὶ ποὺ ἐνεργοῦν στὸν ἐγκέφαλο δημιουργοῦν φόβο, ἀπελπισία καὶ ἀπόγνωση, ἐνῷ ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ ποὺ ἐνεργεῖ στὴν καρδιὰ δημιουργεῖ ἀγάπη, πίστη, πόθο γιὰ τὸν Χριστό. Καὶ τὸ θέμα εἶναι πῶς θὰ ἀπαλλαγοῦμε ἀπὸ τοὺς λογισμοὺς τῆς ἀπογνώσεως καὶ τῆς ἀπελπισίας, πῶς θὰ φλεχθῇ ἡ καρδιά μας ἀπὸ ἀγάπη γιὰ τὸν Χριστό. Αὐτὸ γίνεται ὅταν ἀποκτήσουμε ὁδηγὸ τὸν Χριστὸ ἢ καθοδηγὸ κάποιον φίλο τοῦ Χριστοῦ καὶ θὰ μάθουμε πῶς νὰ ζοῦμε ἐκκλησιαστικά.

Ἐρώτηση: Μὲ τὴν προοπτικὴ τῆς παλαμικῆς διδασκαλίας, θὰ μπορούσατε, σὲ λίγα λόγια, νὰ μᾶς πῆτε ποιά εἶναι ἡ οὐσία τῆς ὀρθοδόξου πίστεως;

Ἀπάντηση: Ἡ βάση τῆς θεολογίας τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ εἶναι ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι Φῶς οἱ Πρωτόπλαστοι ζοῦσαν στὸν Παράδεισο μέσα στὸ Φῶς, μὲ τὴν ἁμαρτία ἀπομακρύνθηκαν ἀπὸ τὸ Φῶς καὶ σκοτίσθηκε ὁ νοὺς οἱ ἅγιοι ὅταν βλέπουν τὸν Θεό, τὸν βλέπουν μέσα στὸ Φῶς τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ μὲ τὴν ἐνανθρώπησή του ἔγινε πηγὴ τοῦ ἀκτίστου Φωτὸς οἱ ἄνθρωποι ἐν Χριστῷ πρέπει νὰ φθάσουν σὲ μιὰ τέτοια κατάσταση ὥστε νὰ βλέπουν τὸν Χριστὸ ὡς Φῶς, ὅπως οἱ τρεὶς Μαθητὲς πάνω στὸ Ὅρος Θαβὼρ μὲ τὸ Βάπτισμα καὶ τὸ Χρῖσμα καθαρίζεται ἡ καρδιὰ καὶ φωτίζεται ὁ νοὺς καὶ μὲ τὴν θεία Κοινωνία λαμβάνουμε Φῶς, γι' αὐτὸ ψάλλουμε «εἴδομεν τὸ φῶς τὸ ἀληθινόν...». Τὸ Φῶς αὐτὸ τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ ἄκτιστη ἐνέργειά Του, ποὺ σημαίνει ὅτι δὲν ἔχει ἀρχὴ καὶ τέλος, δὲν ἔχει δημιουργηθῇ, ὁπότε ἡ μέθεξη αὐτοῦ τοῦ Φωτὸς εἶναι ἡ θέωση τοῦ ἀνθρώπου. Αὐτὸς εἶναι ὁ σκοπὸς τῆς πνευματικῆς ζωῆς.

Στὴν συνέχεια ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς διδάσκει γιὰ τὴν ἀξία τοῦ ὀρθοδόξου ἡσυχασμοῦ καὶ τῆς νηπτικὴς ζωῆς. Μέσα στὰ πλαίσια αὐτὰ ἔκανε λόγο γιὰ τὴν προσευχή, τὴν νήψη, τὴν κάθαρση τῆς καρδιᾶς, τὴν ἀγάπη πρὸς τὸν Θεὸ καὶ τοὺς ἀνθρώπους, τὴν μετάνοια, κλπ. Εἶναι πολὺ σημαντικὸ νὰ διαβάση κανεὶς τὶς ὁμιλίες τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ ποὺ ἔκανε στὸ ποίμνιό του στὴν Θεσσαλονίκη. Σὲ αὐτὲς συνδυάζεται ὁ μεγάλος θεολόγος μὲ τὸν μεγάλο Πατέρα, ὁ θεόπτης διδάσκαλος μὲ τὸν ἡσυχαστὴ μοναχό, ὁ ἀντιρρητικὸς θεολόγος μὲ τὸν πνευματικὸ καθοδηγητὴ κλπ. Στὴν πραγματικότητα μὲ τὶς ὁμιλίες αὐτὲς ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς μετέφερε ὅλη τὴν θεοπτικὴ καὶ ἡσυχαστικὴ θεολογία στὴν ζωὴ τῶν πιστῶν.

Φυσικά, δὲν πρόκειται γιὰ δική του διδασκαλία, γι' αὐτὸ δὲν εἶναι ἁπλῶς «παλαμικὴ» διδασκαλία, ἀλλὰ εἶναι ἡ διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ, ὅπως ἐκφράσθηκε ἀπὸ τὸν Ἴδιο, διὰ τῶν Προφητῶν, τῶν Ἀποστόλων καὶ τῶν ἁγίων διὰ μέσου τῶν αἰώνων. Αὐτὴν τὴν διδασκαλία τὴν συναντᾶμε μέσα στὴν Ἁγία Γραφή, τὰ κείμενα τῶν Πατέρων, τὶς εὐχὲς τῶν Μυστηρίων, καὶ τὶς ἀποφάσεις τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων. Ἔτσι συνδέεται σαφέστατα ὁ lex credendi (νόμος πίστεως) καὶ ὁ lex orandi (νόμος προσευχῆς). Δηλαδή, συνδέεται τὸ δόγμα μὲ τὴν προσευχή.

Τὸ σημαντικὸ εἶναι νὰ καταλάβουμε ὅτι ὁ Χριστὸς εἶναι ὁ ἀληθινὸς Θεός, ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, ὅτι ὁ σκοπὸς τῆς ζωῆς μας εἶναι νὰ ἑνωθοῦμε μὲ τὸν Χριστό, λαμβάνοντας τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, ὅτι ὁ χρόνος τῆς ζωῆς μας εἶναι πολὺ λίγος καὶ μέσα σὲ αὐτὸν πρέπει νὰ θεραπευθοῦμε γιὰ νὰ δοῦμε τὸν Θεὸ ὡς Φῶς καὶ ὅτι ἡ μέλλουσα ζωὴ εἶναι αἰώνια καὶ θὰ πρέπει μέσα στὸν λίγο χρόνο ποὺ θὰ ζήσουμε νὰ εἰσέλθουμε στὸν δρόμο τῆς μετανοίας. Θὰ πρέπει νὰ ἀγωνιζόμαστε νὰ ζοῦμε ὡς Χριστιανοί, ὅπως τὸ συνιστᾶ τὸ Εὐαγγέλιο, καὶ ἂν δὲν μπορέσουμε νὰ ζήσουμε τέλεια ὡς Χριστιανοί, τοὐλάχιστον νὰ πεθάνουμε ὡς Χριστιανοί, μὲ τὴν μετάνοια καὶ τὴν ἐλπίδα τῆς αἰωνίου ζωῆς.

Στόν δημοσιογράφο Δημήτρη Παπαδάκη τής Εφημερίδας «Πολιτεία Αιτωλοακαρνάνων»

1. Ερώτηση: Σεβασμιώτατε, γνωρίζετε καλά ότι τό ζήτημα τής φορολόγησης τής εκκλησιαστικής περιουσίας επανέρχεται κατά διαστήματα στό προσκήνιο, όπως τίς τελευταίες ημέρες. Ποιά είναι η θέση σας γιά τίς προθέσεις τής κυβέρνησης νά φορολογούνται μέ 20% τά έσοδα από τήν εκμετάλλευση τής ακίνητης περιουσίας τής Εκκλησίας καί τών Ιερών Μονών, μέ 5% οι δωρεές ακινήτων καί μέ 10% οι δωρεές μετρητών;

Απάντηση: Η Εκκλησία δέν αρνήθηκε ποτέ νά φορολογηθή, αφού ζή καί εργάζεται σέ μιά νόμιμη Πολιτεία καί δέν μπορεί νά είναι ανεξάρτητη από αυτήν, ούτε κράτος εν κράτει.

Εκείνο πού επιθυμεί είναι νά επικρατήση ισονομία μέ τά άλλα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου καί νά γίνη η φορολόγηση μέ τέτοιο τρόπο ώστε νά μή δυσκολευθή τό φιλανθρωπικό της έργο. Γιατί είναι αδιαμφισβήτητη αλήθεια ότι η Εκκλησία είναι ο μεγαλύτερος φιλανθρωπικός φορέας τής Πατρίδος μας καί μέ τήν οικονομική κρίση πού υπάρχει θά αυξηθούν οι ανάγκες καί θά υποχρεωθή η Εκκλησία νά βοηθήση περισσότερο.

Επί πλέον υπάρχει έντονος προβληματιμός στό ότι θά μειωθούν οι προσφορές καί οι δωρές πρός τήν Εκκλησία. Γιατί οι άνθρωποι όταν γνωρίζουν ότι από τίς δωρεές πρός τήν Εκκλησία θά εισπράξη τό Κράτος ένα μεγάλο μέρος, τό οποίο συνήθως δέν κάνει καλή διαχείριση, τότε θά μειώσουν τίς προσφορές τους. Αυτό είναι υπαρκτό πρόβλημα πού θά λειτουργήση σέ βάρος τού φιλανθρωπικού έργου τής Εκκλησίας, τού Κράτους καί τελικά τής κοινωνίας.

2. Ερώτηση: Δύο Μητροπολίτες, Μεσογαίας καί Αλεξανδρουπόλεως, παραιτήθηκαν από τήν μισθοδοσία τους γιά νά βοηθήσουν καί αυτοί τή προσπάθεια γιά έξοδο από τήν οικονομική κρίση. Πώς σχολιάζετε αυτή τους τήν επιλογή;

Απάντηση: Δέν σχολιάζω τίς δηλώσεις τών Αρχιερέων. Καθένας λαμβάνει τίς αποφάσεις του, ανάλογα καί μέ τούς πόρους πού διαθέτει, διότι δέν μπορώ νά φαντασθώ ότι μερικοί Επίσκοποι θά ζητούν βοήθεια από τούς ανθρώπους ή θά αναλάβη η Ιερά Μητρόπολη τήν διαβίωσή τους.

Έπειτα, κάθε Αρχιερεύς έχει πολλούς τρόπους νά βοηθήση στήν οικονομική κρίση πού διέρχεται η Πατρίδα μας. Γνωρίζω πολλούς Αρχερείς οι οποίοι δέν έχουν προσωπική περιουσία, δέν έχουν λογαριασμούς στίς Τράπεζες καί σχεδόν διαθέτουν όλο τόν μισθό τους στίς Μητροπόλεις τους καί σέ ανθρώπους πού έχουν ανάγκη. Καί μάλιστα αυτό τό κάνουν χωρίς τυμπανοκρουσίες, χωρίς δημόσιες ανακοινώσεις, οι οποίες ενδεχομένως λειτουργούν μέ όρους επικοινωνιακούς. Άλλωστε, ο Χριστός είπε «μή γνώτω η αριστερά σου τί ποιεί η δεξιά σου» καί «όταν ούν ποιής ελεημοσύνην, μή σαλπίσης έμπροσθέν σου».

3. Ερώτηση: Στή σημερινή συγκυρία πού η οικονομική κρίση διογκώνει τίς παθογένειες τής κοινωνίας, θεωρείτε ότι μπορεί μέ κάποιον τρόπο η Εκκλησία νά συμβάλει περισσότερο σέ σχέση μέ πρίν;

Απάντηση: Η Εκκλησία δέν κάνει ένα εποχιακό έργο, αλλά διαχρονικό. Ήδη όπως προείπα είναι ο μεγαλύτερος φιλανθρωπικός φορέας τής Πατρίδας μας, διαθέτει περίπου 750 Ιδρύματα καί μόνον πέρυσι κατανάλωσε περίπου 100.000.000 ευρώ γιά τό φιλανθρωπικό της έργο. Καί βέβαια στίς δύσκολες μέρες πού περνούν οι άνθρωποι, πού μειώνονται οι μισθοί καί αυξάνονται οι φόροι, θά καταφύγουν πεισσότερο στήν Εκκλησία. Έτσι, άν η Εκκλησία αποδυναμωθή οικονομικά, τότε πώς μπορεί νά βοηθήση;

1 Ερώτηση: Σεβασμιώτατε, δεν θα αρκούσε η σάρκωση του Υιού του Θεού; Γιατί έπρεπε να γίνη η Σταύρωση για την σωτηρία μας;

Απάντηση: Αρχίζετε από θεολογική ερώτηση και καλά κάνετε, γιατί η θεολογία είναι η ζωή μας. Έχουμε κουρασθή από κούφια λόγια.

Απαντώντας στην ερώτηση θα ήθελα να πω ότι ο Χριστός με την ενανθρώπησή Του προσέλαβε εκουσίως σώμα άκρως καθαρό, αλλά θνητό και παθητό, προκειμένου να νικήση τον θάνατο και την αμαρτία επάνω σε αυτό. Έτσι, το σώμα που προσέλαβε ο Χριστός θεώθηκε αμέσως με την πρόσληψή του στην μήτρα της Παναγίας, αλλά η νέκρωση του θανάτου έγινε με το δικό Του θάνατο στον Σταυρό και την κάθοδο της ψυχής μαζί με την θεότητα στον Άδη και, φυσικά, με την Ανάστασή Του.

Εδώ τίθεται το θέμα για το «απροϋπόθετο η εμπροϋπόθετο» της θείας ενανθρωπήσεως. Εγράφησαν διατριβές και μελέτες γύρω από το θέμα αυτό. Το ερώτημα είναι: Η πτώση του ανθρώπου «ανάγκασε» τον Θεό να ενανθρωπήση; Σε μια τέτοια περίπτωση μπορεί να θεωρηθή ότι η πτώση έκανε καλό και ήταν αναγκαία! Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής και άλλοι Πατέρες ισχυρίζονται ότι τίποτε δεν αναγκάζει τον Θεό, αλλά η ενανθρώπηση του Χριστού θα γινόταν, ανεξάρτητα από την πτώση του ανθρώπου, γιατί προκειμένου να σωθή ο άνθρωπος έπρεπε να ενωθή η ανθρώπινη φύση με την θεία φύση υποστατικώς, αλλιώς δεν θα μπορούσε ο άνθρωπος να σωθή. Γι' αυτό η ενανθρώπηση του Χριστού είναι το τέλος της δημιουργίας του κόσμου. Μετά όμως την πτώση και την είσοδο του θανάτου στον άνθρωπο και την κτίση προστέθηκε ο Σταυρός και ο θάνατος, λόγω της φθαρτότητας και την θνητότητας. Έτσι «ο Χριστός έπαθεν υπέρ ημών» (Α Πέτρ. β , 21).

2 Ερώτηση: Ποιό είναι το μήνυμα της Αναστάσεως;

Απάντηση: Δεν πρόκειται για μήνυμα, αλλά για αληθινή ζωή, αφού κατά τον ιερό Χρυσόστομο «ανέστη Χριστός και ζωή πολιτεύεται». Μετά την Ανάσταση του Χριστού έχουμε την δυνατότητα, με το Βάπτισμα, την θεία Ευχαριστία και την όλη μυστηριακή ζωή στην Εκκλησία, να εγκεντριζόμαστε στο Σώμα του Χριστού και έτσι η αγριέλαιος να γίνη καλλιέλαιος, να μεταμορφωθή όλη μας η ύπαρξη.

Αν θέλουμε να κάνουμε λόγο για μήνυμα, μπορούμε να πούμε ότι η Ανάσταση του Χριστού γεμίζει την ψυχή μας από την ελπίδα της αναστάσεως των σωμάτων, αλλά και από την μέθεξη του ακτίστου Φωτός. Μετά την Ανάσταση του Χριστού όλα έχουν αλλάξει, αποκτούμε νόημα ζωής και είναι δυνατόν τα σώματά μας να ομοιάσουν με το Σώμα του Μεταμορφωθέντος στο Θαβώρ και Αναστάντος Χριστού. Τώρα άνοιξε ο Παράδεισος και εκεί υπάρχει η ουράνια Εκκλησία, στην οποία γίνεται αέναη Λειτουργία, όπως περιγράφεται στο βιβλίο της Αποκαλύψεως. Ελπίζουμε και αγωνιζόμαστε να εισέλθουμε σε αυτήν. Υπάρχει πιο ελπιδοφόρο μήνυμα;

3 Ερώτηση: Πως θα φέρουμε περισσότερους νέους στην Εκκλησία;

Απάντηση: Η Εκκλησία έχει μεγάλη δύναμη, μεταμορφώνει τα πάντα, αγκαλιάζει όλους. Όσοι βαπτίσθηκαν και χρίσθηκαν ανήκουν «δυνάμει» στην Εκκλησία και μπορούν να γίνουν ζωντανά μέλη της –«ενεργεία»– να δεχθούν την αναγεννητική ενέργεια του Θεού. Ο Χριστός, που είναι η κεφαλή της Εκκλησίας, «νεοποιεί τους γηγενείς», προσλαμβάνει τους ανθρώπους με τα ποικίλα βάρη της ηλικίας, των τύψεων, των αμαρτιών, και τους καθιστά νέους. Νεοποιεί τους ηλικιωμένους και σοφίζει τους νέους.

Είναι, όμως, αλήθεια ότι πολλοί νέοι διακόπτουν τις σχέσεις τους με την Εκκλησία στις πιο κρίσιμες περιόδους της ζωής τους. Χρειάζεται ιδιαίτερη ποιμαντική επιστήμη για να ανοίξη κανείς διάλογο με τους νέους. Νομίζω ότι τα εκκλησιαστικά βιώματα της νηπιακής και παιδικής ηλικίας επαναφέρουν τους νέους, αργά η γρήγορα, στην Εκκλησία. Γι' αυτό οι Ιερείς, με τους γονείς και τους δασκάλους πρέπει να προσφέρουν στα παιδιά με ελευθερία τέτοια εκκλησιαστικά βιώματα από την νηπιακή τους ζωή.

Ο νομπελίστας Λόρεντς έχει πη ότι στους νέους ανθρώπους λειτουργεί και το φαινόμενο της «νεοφιλίας», επειδή θέλουν να δοκιμάσουν κάτι καινούριο, και το φαινόμενο της «καθυστερημένης υπακοής», αφού επανέρχονται έστω και αργά στις ρίζες τους. Αυτό το βλέπουμε στον άσωτο υιό της σχετικής παραβολής. Εκείνο που τον έκανε να επιστρέψη στο πατρικό σπίτι ήταν η αγάπη του Πατέρα, που εκφραζόταν με ελευθερία. Ας δείχνουμε αγάπη στα παιδιά και αυτή θα ενεργήση θετικά σε όλη την ζωή τους.

4 Ερώτηση: Εάν είναι πρόβλημα η εκκοσμίκευση για την Εκκλησία;

Απάντηση: Φυσικά η εκκοσμίκευση είναι ένα μεγάλο πρόβλημα για τα μέλη της Εκκλησίας. Όταν ομιλούμε για εκκοσμίκευση, εννοούμε την αλλοίωση η παραθεώρηση της θεολογίας και του ησυχασμού που έχει η Ορθόδοξη Εκκλησία, καθώς επίσης και η κοινωνικοποίηση της ευαγγελικής ζωής. Έλεγε κάποιος, επηρεασμένος από την εκκοσμίκευση: «Ας αφήσουμε τον ουρανό για τους παπάδες και τα πουλιά. Εμείς ας ασχοληθούμε με την γη». Έτσι στην Δύση αναπτύχθηκε η διαλεκτική θεολογία της κρίσεως, η θεολογία του θανάτου του θεού, η μεταχριστιανική θεολογία, η πολιτική θεολογία κλπ.

Εξίσου όμως προβλήματα είναι και δύο άλλα, ήτοι η κοσμοθεωρία, όταν τον Χριστιανισμό από ζωή τον μετατρέπουμε σε ιδεολογία, και η κοσμοφοβία, όταν φοβόμαστε τον κόσμο, κλεινόμαστε μέσα σε μικρές ομάδες και έτσι αναπτύσσεται ο φονταμενταλισμός.

Επίσης, άλλα προβλήματα που δημιουργούνται στα μέλη της Εκκλησίας προέρχονται από τον ορθολογισμό και τον ηθικισμό. Δεν είναι πρόβλημα η ορθή λογική, αλλά ο ορθολογισμός, ούτε η ηθική, αλλά ο ηθικισμός.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον είναι ανάγκη να μάθουμε την μητρική γλώσσα μας, την οποία ομιλούν οι άγιοί μας.

5 Ερώτηση: Είστε αρκετές φορές προσκεκλημένος από διαφόρους φορείς του εξωτερικού. Τι προβλήματα αντιμετωπίζουν οι Έλληνες της Διασποράς;

Απάντηση: Δύο προβλήματα έχω εντοπίσει. Το ένα είναι ο εθνικισμός, αφού οι πρώτες Εκκλησίες έχουν δημιουργηθή από μετανάστες και έχουν διοργανωθή ως εθνικές Εκκλησίες. Αυτό βέβαια συμβαίνει και με άλλες εθνότητες, όπως των σλαβοφώνων και αραβοφώνων, και έτσι διασπάται η εκκλησιαστική ενότητα. Ο εθνικισμός της Διασποράς είναι ένα μεγάλο εκκλησιαστικό πρόβλημα σήμερα. Το άλλο είναι η αλλοίωση της πίστεως και ζωής, από την άποψη ότι μερικές φορές παρατηρείται ένας εκπροτεσταντισμός της ορθοδόξου ζωής και μια αλλοτρίωση του ορθοδόξου ήθους. Για να είμαι ακριβής θέλω να τονίσω ότι στην Αμερική παρατηρείται έντονα μια στροφή προς την Ορθόδοξη θεολογία και τον αγιορειτικό μοναχισμό και σε αυτό, μεταξύ των άλλων, βοηθά η διάδοση ορθοδόξων βιβλίων και ακόμη συντελούν τα 18 Μοναστήρια που έχει δημιουργήσει ο Γέροντας Εφραίμ, Προηγούμενος της Ιεράς Μονής Φιλοθέου του Αγίου Όρους. Πολλοί Αμερικανοί ενδιαφέρονται για φιλοκαλικά θέματα.

6 Ερώτηση: Την Δευτέρα 15 Σεπτεμβρίου στην κεντρική Αίθουσα Τελετών του Πανεπιστημίου Αθηνών θα σας απονεμηθή ο τίτλος του Επιτίμου Διδάκτορος στο τμήμα της Κοινωνικής Θεολογίας. Ποιά προσόντα πρέπει να έχη ένας σύγχρονος θεολόγος;

Απάντηση: Το θεωρώ ειδική τιμή στο πρόσωπό μου που έγινε από την Θεολογική Σχολή Αθηνών για το θεολογικό συγγραφικό έργο.

Στο ερώτημα, ποιά προσόντα πρέπει να έχη ο σύγχρονος θεολόγος, νομίζω ότι η απάντηση βρίσκεται στο έργο και την διδασκαλία των αγίων Πατέρων του Δ αἰῶνος. Ο αιώνας αυτός ήταν ένας αιώνας πολύ σημαντικός, παρόμοιος με τον δικό μας. Οι Πατέρες της Εκκλησίας είχαν δεχθή την αποκαλυπτική αλήθεια, αλλά μελέτησαν και τα οντολογικά, κοσμολογικά, ανθρωπολογικά ερωτήματα της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας και έδωσαν απαντήσεις σε αυτά. Οι άγιοι Πατέρες σπούδασαν την επιστήμη και την φιλοσοφία της εποχής τους και γνώρισαν όλους τους προβληματισμούς των ανθρώπων, απέκτησαν πνευματικές εμπειρίες του Θεού, οπότε ως αναγεννημένοι άνθρωποι απάντησαν στους προβληματισμούς των ανθρώπων. Έτσι, έκαναν ένα δημιουργικό έργο που είναι σύγχρονο μέχρι τις ημέρες μας.

Νομίζω ότι ο σύγχρονος θεολόγος πρέπει να αποκτήση γνήσιες εμπειρίες του Θεού, να γνωρίση τα σύγχρονα προβλήματα των ανθρώπων, ενδεχομένως την σύγχρονη παιδεία και επιστήμη, και στην συνέχεια να τους βοηθήση αγαπητικά και κενωτικά. Έτσι, τα βασικά γνωρίσματα των συγχρόνων θεολόγων πρέπει να είναι η σπουδή στην ορθόδοξη ζωή, η ομολογία της πίστεως και η ποιμαντική.

7 Ερώτηση: Αφού γράψατε βιβλίο για τον αείμνηστο Μητροπολίτη κυρό Σεβαστιανό και αφού διατελέσατε υπεύθυνος της κατασκηνώσεως στην Χριστιανική Ένωση Αγρινίου, ποιός ο ρόλος των Αδελφοτήτων;

Απάντηση: Νομίζω δεν πρέπει κανείς να αρνήται το παρελθόν του, αλλά να το συμπληρώνη, να το μεταμορφώνη, να το βελτιώνη. Από τους γονείς μου γνώρισα την εκκλησιαστική ζωή. Οι πρώτοι Πνευματικοί μου Πατέρες με αγάπησαν, έδειξαν υπομονή, με παιδαγώγησαν, με τον τρόπο που γνώριζαν. Ήταν Κληρικοί με φόβο Θεού, ανιδιοτέλεια και αγάπη για τον Θεό και την Εκκλησία. Αυτοί έβαλαν τις βάσεις στην ζωή μου. Πάνω σε αυτήν την βάση ο Θεός με τους αγιορείτες Πατέρες και άλλους εξαγιασμένους Κληρικούς, όπως τον μακαριστό Μητροπολίτη μου Καλλίνικο και τον Γέροντα Σωφρόνιο, ακόμη και με την μελέτη των πατερικών έργων, έκτισε και κάτι άλλο.

Δεν αρνούμαι το παρελθόν, αλλά βλέπω την αγάπη του Θεού που εργάσθηκε «πολυμερώς και πολυτρόπως» επάνω μου, αρκεί εγώ να αποδειχθώ άξιος της αγάπης του Θεού και των φίλων του Θεού, και σας παρακαλώ, καθώς και τους αναγνώστες, να προσεύχονται γι' αυτό. Πάντοτε πρέπει να εργαζόμαστε θετικά και όχι αρνητικά και επιθετικά.

8 Ερώτηση: Ποιό το μέλλον του Οικουμενικού Πατριαρχείου;

Απάντηση: Από ανθρωπίνης πλευράς είναι ζοφερό. Αλλά την Εκκλησία την διευθύνει ο Θεός, άλλωστε ο Χριστός είναι η κεφαλή της. Η Εκκλησία πέρασε από πολλές τρικυμίες, αλλά δεν καταποντίσθηκε. Το ίδιο συνέβη και με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Πέρασε μέσα από διωγμούς, επιθέσεις και όμως παραμένει όρθιο. Καταλύθηκε μια ολόκληρη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία – Βυζάντιο, από πολιτικής-διοικητικής πλευράς, αλλά η Εκκλησία παραμένει μέχρι σήμερα και έως της συντελείας των αιώνων ζωντανή.

Βέβαια, σήμερα το Οικουμενικό Πατριαρχείο πάσχει από λειψανδρία, λόγω των εξωτερικών συνθηκών. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης, ως πολυτάλαντος, έθεσε δύο στόχους. Ο ένας να συμμετέχουν στην διοίκηση του Πατριαρχείου όλοι οι Ιεράρχες του Θρόνου, και ο άλλος, ο μελλοντικός Πατριάρχης να εκλέγεται από όλους τους Ιεράρχες του Οικουμενικού Θρόνου, ανά την Οικουμένη, και μετά την εκλογή να λαμβάνη την τουρκική υπηκοότητα, όπως γίνεται στο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας. Επέτυχε τον πρώτο στόχο, πιστεύω ότι θα επιτύχη και τον δεύτερο, για την διάσωση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, γιατί έχει μεγάλο ρόλο να διαδραματίση. Είναι ένας εξαγιασμένος θεσμός, που τον ευλόγησαν οι Πατέρες των Οικουμενικών Συνόδων, στην περιοχή του συνήλθαν οι Οικουμενικοί Σύνοδοι, οι οποίες ομολόγησαν την ορθόδοξη πίστη, και καθαγιάσθηκε από τα αίματα των μαρτύρων, Πατριαρχών, Αρχιερέων, αλλά και τους ιδρώτες των ασκητών.

9 Ερώτηση: Ποιά είναι η πρώτη σας επαφή με την πόλη του Πρωτοκλήτου, την Πάτρα;

Απάντηση: Η πρώτη ουσιαστική επαφή ήταν μετά την εκλογή μου στην Ιερά Μητρόπολη Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου (1995). Πάντα θεωρούσα την Πάτρα ως μια μεγαλούπολη με έντονη πνευματική παράδοση και την θαύμαζα. Ο τότε Μητροπολίτης Πατρών κ. Νικόδημος με καλούσε στις διάφορρες εορταστικές εκδηλώσεις, όπως το κάνει και ο νυν Μητροπολίτης και αγαπητός εν Χριστώ αδελφός κ. Χρυσόστομος. Πιθανόν να γνωρίζετε ότι ο Σεβ. Μητροπολίτης πρ. Πατρών Νικόδημος ήταν Πνευματικός Πατέρας των γονέων μου, όταν υπηρετούσε Ιεροκήρυξ στα Γιάννενα, και με είχε ευλογήσει από έμβρυο, γι' αυτό έλεγε συνήθως: «Τον Ναυπάκτου τον γνωρίζω εκ κοιλίας μητρός του».

10 Ερώτηση: Ποιόν έχετε πρότυπο στην ζωή σας;

Απάντηση: Το αιώνιο πρότυπο είναι ο Χριστός, και μάλιστα ο Εσταυρωμένος και Αναστάς Χριστός. Και στην συνέχεια οι φίλοι του Χριστού που μετέχουν στο μυστήριο του Σταυρού και της Αναστάσεώς Του. Τέτοιοι ήσαν οι γονείς μου, ο Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως Σεβαστιανός, ο Μητροπολίτης Εδέσσης Καλλίνικος, ο Γέροντας Σωφρόνιος και πολλοί αγιορείτες Πατέρες. Όλοι τους βρίσκονται στην εν ουρανοίς Εκκλησία. Οπότε όραμά μου είναι να αξιωθώ να εισέλθω σε αυτήν την ουράνια Εκκλησία για να τους συναντήσω.

11 Ερώτηση: Τι εύχεσθε για τα παιδιά που σε λίγες ημέρες δίνουν Πανελλήνιες εξετάσεις;

Απάντηση: Οι εξετάσεις που θα δώσουν για τις Ανώτατες Σχολές είναι ένα μέρος των εξετάσεων που θα δίνουν σε όλη τους την ζωή. Εύχομαι να επιτύχουν σε όλες τις εξετάσεις, επαγγελματικές, κοινωνικές, οικογενειακές, εκκλησιαστικές, με την δύναμη του Θεού.

Αυτήν την περιόδο θα πρέπει να διαβάζουν ωσάν η επιτυχία να εξαρτάται από τους ίδιους, και να προσεύχονται στον Θεόν, ωσάν η επιτυχία να εξαρτάται από Αυτόν. Αυτό θα εκδιώξη το άγχος, την ανασφάλεια και θα δώση άλλο περιεχόμενο στις εξετάσεις. Κάποτε ο π. Εφραίμ ο Κατουνακιώτης είπε σε μερικά παιδιά, τα οποία είχα οδηγήσει μέχρι το ερημητήριό του και τα οποία ανέμεναν τα αποτελέσματα των εξετάσεων: «Προσέξτε, γιατί υπάρχουν επιτυχίες που καταλήγουν σε αποτυχίες και υπάρχουν αποτυχίες που οδηγούν σε επιτυχίες».

Πάντως, σε όλα τα θέματα υπάρχουν λύσεις και διέξοδοι. Χρειάζεται υπομονή, ψυχραιμία και πίστη στον Θεό. Σε όλα τα παιδιά που διαγωνίζονται αυτόν τον καιρό εύχομαι καλή επιτυχία στις εξετάσεις, αλλά και σε όλη την ζωή τους.–

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Ἡ συνέντευξη αὐτὴ δόθηκε στὸν δημοσιογράφο Εὐάγγελο Καρανικόλα καὶ δημοσιεύθηκε στὴν τοπικὴ ἐφημερίδα "Ἐφημερίδα Αἰτωλοακαρνανίας".

1. ΕΡΩΤΗΣΗ: Σὲ παρελθοῦσα ὁμιλία σας ἀναφέρατε τὴν κατάλληλη κοινωνία ποὺ θὰ πρέπει νὰ ἀποτελῇ στόχο καὶ στὴν ὁποία μποροῦμε νὰ φτάσουμε μέσα ἀπὸ τὴν ἐπικοινωνία καὶ τὴν ἱστορικὴ γνώση. Πῶς ἀκριβῶς ὁρίζετε αὐτὴν τὴν κοινωνία; Ψήγματα αὐτῆς ἢ βοηθητικὰ πρὸς αὐτὴν τὴν κατεύθυνση στοιχεῖα ἐντοπίζονται σήμερα;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ἐκεῖνο ποὺ εἶπα εἶναι ὅτι στὴν ἐποχὴ ποὺ ἔρχεται θὰ ζήσουμε σὲ πολυπολιτισμικὲς κοινωνίες, στὶς ὁποῖες θὰ ὑπάρχουν πολλοὶ πολιτισμοὶ καὶ πολλὲς παραδόσεις. Ἤδη αὐτὸ σὲ ἕνα βαθμὸ γίνεται καὶ σήμερα. Ἑπομένως, χρειάζεται ἀφ' ἑνὸς μὲν νὰ γνωρίζουμε ἐπαρκῶς τὴν δική μας παράδοση, γιὰ νὰ ἔχουμε κάτι σταθερό, ἀφ' ἑτέρου δὲ νὰ ἔχουμε ἐπικοινωνία μὲ τοὺς ἀνθρώπους ποὺ θὰ ἔχουν ἄλλες παραδόσεις. Αὐτὸ θὰ μᾶς βοηθήση ἀφ' ἑνὸς μὲν νὰ μὴ ἀφομοιωθοῦμε καὶ ἀλλοτριωθοῦμε πολιτιστικά, ἀφ' ἑτέρου δὲ νὰ μὴ διακρινόμαστε ἀπὸ φονταμενταλισμούς, δηλαδή, ὅπως εἶπε κάποιος, νὰ ἐπικρατῆ ἡ ἐπιβίωση καὶ ἡ συμβίωση. Πρέπει νὰ καταπολεμήσουμε τὸν ρατσισμό, ὄχι μόνον τὸν φυλετικό, ἀλλὰ καὶ τὸν κοινωνικὸ ρατσισμό, δηλαδὴ τὸ φαινόμενο ἐκεῖνο ποὺ θεωροῦμε ὡς ξένους ὄχι μόνον τοὺς ἀλλοφύλους, ἀλλὰ καὶ τοὺς ὁμοφύλους ποὺ γεννήθηκαν σὲ ἄλλο χῶρο τῆς Ἑλλάδος καὶ μένουν στὴν δική μας πόλη. Νομίζω ὅτι καὶ σήμερα ὑπάρχουν ὥριμοι ψυχολογικὰ καὶ πνευματικὰ ἄνθρωποι ποὺ ἐνεργοῦν ἀνθρώπινα καὶ ὀρθόδοξα.

2. ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποιὲς εἶναι οἱ προοπτικὲς ἀνάπτυξης τῆς πόλης τῆς Ναυπάκτου, ἂν λάβουμε ὑπόψη μας καὶ τὴν ἵδρυση ΤΕΙ Ναυπάκτου καὶ βέβαια τὸ πολὺ σημαντικὸ ἔργο τῆς γέφυρας;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Εἶναι ἀλήθεια ὅτι τόσο ἡ σύνδεση Ρίου - Ἀντιρρίου μὲ τὴν γέφυρα ποὺ κατασκευάζεται, ὅσο καὶ ἡ δημιουργία τοῦ Παραρτήματος ΤΕΙ θὰ εἶναι δύο πόλοι ἀνάπτυξης τῆς περιοχῆς μας. Αὐτὸ θὰ πρέπει ἀπὸ τώρα νὰ μᾶς ἐνεργοποιήση σὲ πολλοὺς τομεῖς, περιβαλλοντολογικούς, οἰκοδομικούς, κοινωνικούς, πολιτιστικούς. Ἐπίσης ἡ Ἐκκλησία πρέπει νὰ δραστηριοποιηθῇ γιὰ νὰ ἀναπτύξη τὴν ποιμαντική της. Θεωρῶ ὅτι τὸ μεγαλύτερο ἔργο τῆς Ἐκκλησίας σήμερα εἶναι ἡ ποιμαντικὴ ποὺ πρέπει νὰ κάνη σὲ ὅλες τὶς κατηγορίες τῶν ἀνθρώπων.

3. ΕΡΩΤΗΣΗ: Πῶς ἀντιμετωπίζετε τὸ φαινόμενο τῶν κρίσεων μεταξὺ Πατριαρχείου καὶ Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας; Ὑπάρχουν σὲ τοπικὸ ἐπίπεδο παρόμοιες ἔριδες; Ρωτᾶμε, γιατί γίνεται ἀρκετὸς λόγος γιὰ ἔνταση στὶς σχέσεις μεταξὺ Μητροπόλεων καὶ Μονῶν.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Οἱ κρίσεις στὶς μεταπτωτικὲς κοινωνίες εἶναι συνηθισμένα φαινόμενα. Ἔτσι ἔχουμε κρίσεις σὲ πρόσωπα, σὲ κοινωνίες, σὲ θεσμούς. Αὐτὸ ποὺ γίνεται μεταξὺ Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καὶ τοῦ Πατριαρχείου αὐτὸν τὸν καιρό, γίνεται καὶ σὲ ἄλλα μικρότερα ἐπίπεδα. Ὅσο ζωντανὸς εἶναι ὁ ὀργανισμὸς τόσο καὶ μεγαλύτερο πυρετὸ προκαλεῖ. Νομίζω ὅτι ὅταν ὅλοι σέβονται τοὺς ἱεροὺς Κανόνες τῆς Ἐκκλησίας, καὶ τοὺς θεσμούς, τότε οἱ κρίσεις ἢ ἀποφεύγονται ἢ μειώνονται. Τελικά, ὅταν ὁ καθένας γνωρίζει τὸν ρόλο του μέσα στὴν Ἐκκλησία καὶ ἀκόμη ὅταν, παρὰ τὰ λάθη, κυριαρχεῖ ἡ ταπείνωση καὶ ἡ μετάνοια, τότε οἱ κρίσεις ἀντιμετωπίζονται θετικά. Τὸν ταπεινὸ ἄνθρωπο κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ βλάψη καὶ νὰ ἀδικήση.

4. ΕΡΩΤΗΣΗ: Ἡ Ἐκκλησία στὴν Ἑλλάδα παίζει συμπληρωματικὸ ρόλο ἀπέναντι στὸ Κράτος ἢ ἔχει αὐτόνομη πορεία καὶ δράση;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Μεταξὺ διοικήσεως τῆς Ἐκκλησίας καὶ διοικήσεως τῆς Πολιτείας ὑπάρχουν διακριτοὶ ρόλοι, ὅπως συνήθως λέμε. Ἡ Ἐκκλησία ὅμως ὡς πνευματικὸς θεσμός, χωρὶς νὰ ἀσχολῆται μὲ τὴν πολιτική, εἶναι μιὰ μεγάλη εὐρύτερη οἰκογένεια, στὴν ὁποία ἀνήκουν ὅλοι οἱ βαπτισμένοι καὶ οἱ ἄρχοντες καὶ οἱ ἀρχόμενοι, καὶ οἱ πλούσιοι καὶ οἱ πτωχοί, καὶ οἱ νέοι καὶ οἱ μεγάλοι. Τελικά, ἡ Ἐκκλησία μὲ τὴν θεολογία της δίνει νόημα καὶ ζωὴ σὲ ὅλες τὶς ἐκδηλώσεις τοῦ κοινωνικοῦ βίου, γι' αὐτὸ ὅλοι την χρειαζόμαστε.

5. ΕΡΩΤΗΣΗ: Πόσο κοντὰ εἶναι οἱ νέοι ἄνθρωποι στὴν Ἐκκλησία; Σχεδιάζονται κινήσεις γιὰ νὰ ἔρθη ἡ νεολαία πιὸ κοντὰ στὴν Ἐκκλησία;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Μπορεῖ ἡ πλειονότητα τῶν νέων νὰ μὴ ἐκκλησιάζεται συχνά, ἀλλὰ εἶναι πολὺ κοντὰ σὲ αὐτὸ ποὺ ἐκπροσωπεῖ ἡ Ἐκκλησία. Θεωρῶ ὅτι ἡ Ἐκκλησία συντονίζεται μὲ τὶς βαθύτερες ἀναζητήσεις τῶν νέων καὶ οἱ νέοι μποροῦν νὰ τὴν καταλάβουν. Ἡ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἐναντίον κάθε μορφῆς κατεστημένων. Γιὰ τὸ δεύτερο σκέλος τῆς ἐρωτήσεώς σας θὰ ἤθελα νὰ πῶ ὅτι στὴν Μητρόπολή μας ἔχουμε διάφορα προγράμματα γιὰ τοὺς νέους, ὅπως τὴν ἐκκλησιαστικὴ κατήχηση, τὴν Σχολὴ Βυζαντινῆς Μουσικῆς καὶ παραδοσιακῶν τραγουδιῶν, τὴν Σχολὴ Βυζαντινῆς ἁγιογραφίας, τὰ σχολεῖα ἐκμαθήσεως τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν, καὶ τώρα προσπαθοῦμε νὰ ἱδρύσουμε Σχολὴ πληροφορικῆς. Ἐπίσης ἔχουμε καὶ τὸν χῶρο τῶν Κατασκηνώσεων. Ὅμως πέρα ἀπὸ ὁποιαδήποτε προγράμματα, ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἕνας χῶρος ἐλευθερίας, ἀγάπης, στοργῆς καὶ λύσεως τῶν ὑπαρξιακῶν προβλήματων τῶν νέων καὶ αὐτὸς ὁ χῶρος εἶναι ἀνοικτὸς γιὰ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, ἰδιαιτέρως γιὰ τοὺς νέους. Ἀπεχθάνομαι τοὺς ἀνθρώπους ποὺ κοροϊδεύουν τοὺς νέους καὶ ἐκμεταλλεύονται ὅ,τι εὐγενέστερο ἔχουν καὶ δὲν τοὺς προσφέρουν αὐτὸ ποὺ ἀναζητοῦν στὸ βάθος, δηλαδὴ τὴν λύση τῶν ὑπαρξιακῶν τους προβλημάτων.

6. ΕΡΩΤΗΣΗ: Γενικὰ πῶς κρίνεται τοὺς νέους σήμερα; Θεωρεῖτε ὅτι διατρέχουν αὐξημένους κινδύνους σὲ σχέση μὲ προηγούμενες γενιές;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Τὸ βασικὸ πρόβλημα καὶ σήμερα ἀλλὰ καὶ πάντοτε δὲν εἶναι οἱ νέοι, ἀλλὰ οἱ μεσήλικες καὶ οἱ γηραλέοι. Αὐτοὶ προκαλοῦν πολέμους, καταστροφές, ἀντικοινωνικὲς συμπεριφορές, αὐτοὶ δημιουργοῦν ἀκοινώνητες κοινωνίες, αὐτοὶ ἐμπορεύονται τὰ ναρκωτικὰ τοῦ θανάτου, ἀλλὰ καὶ τὰ ψυχοναρκωτικὰ τοῦ ὑπαρξιακοῦ θανάτου. Οἱ γενιὲς δὲν συγκρίνονται μεταξύ τους, ἀλλὰ σίγουρα σήμερα ὑπάρχουν μεγαλύτερες δυνατότητες γιὰ ἐπικοινωνία, ἀλλὰ ἐπικρατεῖ καὶ μοναξιά. Ζοῦμε σὲ κοινωνία μὲ μεγάλη ἐπικοινωνία, χωρὶς κοινωνία. Αὐτὴν τὴν κοινωνία δὲν τὴν φτιάχνουν οἱ νέοι, ἀλλὰ τὴν βρίσκουν ἀπὸ μᾶς.

7. ΕΡΩΤΗΣΗ: Οἱ καλλιτεχνικὲς ἀπεικονίσεις θρησκευτικῶν θεμάτων (ταινίες, βιβλία κλπ) πολλὲς φορὲς προκαλοῦν ἀντιδράσεις μὲ πρόσχημα τὴν παραποίηση στοιχείων. Ποιά ἡ θέση σας πάνω σ' αὐτὸ τὸ ζήτημα;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ἐπειδὴ τὸ ἐρώτημα εἶναι θεωρητικό, γι' αὐτὸ καὶ ἀπαντῶ θεωρητικά. Στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία χρησιμοποιοῦμε τὴν τέχνη κάθε ἐποχῆς, ἀλλὰ προσέχουμε νὰ μὴ ἀλλοιώσουμε τὰ θεολογικὰ θέματα καὶ νὰ μὴ τὰ ἐκκοσμικεύσουμε. Κάθε ἐπιπεδοποίηση τῆς ζωῆς, κάθε ἐκκοσμίκευση εἶναι μιὰ ψεύτικη καὶ νόθη κατάσταση ποὺ ἀφήνει τὸν ἄνθρωπο ἀνάπηρο πνευματικὰ καὶ ψυχολογικά.

8. ΕΡΩΤΗΣΗ: Πολλοὶ κατηγοροῦν τὴν Ἐκκλησία μας ὅτι δὲν ἔχει ἀναπτύξει σὲ μεγάλο βαθμὸ τὴν ἀνεκτικότητά της, ὅταν ἔρχεται σὲ ἐπαφὴ μὲ ἄλλες θρησκεῖες (π.χ. ἡ κατασκευὴ τεμένους στὴν περιοχὴ τῆς Παιανίας). Ἰσχύει αὐτό; Δικαιολογεῖτε τὶς ἀντιδράσεις τοῦ κόσμου στὸ συγκεκριμένο παράδειγμα;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ὡς Σῶμα Χριστοῦ εἶναι ἀνοικτὴ καὶ ἀνεκτικὴ σὲ ὅλους, ἀλλὰ μερικὰ μέλη της δημιουργοῦν προβλήματα. Δὲν πρέπει νὰ συγχέουμε τὰ μέλη, ποὺ ἔχουν τὶς ἰδιαιτερότητές τους, μὲ τὴν Ἐκκλησία. Στὸ θέμα ποὺ ἀναφέρατε πρέπει νὰ σᾶς πῶ ὅτι ἡ Ἐκκλησία δὲν ἔχει ἀντίρρηση γιὰ τὴν ἀνέγερση τοῦ τεμένους, ἀλλὰ ἔχει ἀντιρρήσεις γιὰ τὴν ἀνέγερση καὶ λειτουργία Κέντρου Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν, τὸ ὁποῖο δὲν εἶναι ἀνάγκη νὰ δημιουργηθῇ στὴν Παιανία. Ὑπάρχουν τέτοια Κέντρα σὲ περιοχὲς ποὺ ζοῦν μουσουλμᾶνοι, ὅπως στὴν Θράκη. Ποιός ὁ λόγος νὰ ἱδρυθῇ στὴν Ἀττικὴ ἐκτὸς ἀπὸ τὸν χῶρο λατρείας, γιὰ τὸν ὁποῖο δὲν ἔχουμε ἀντίρρηση, καὶ χῶρος ἰσλαμικῶν σπουδῶν, πρᾶγμα τὸ ὁποῖο ἐπιθυμεῖ κυρίως ἡ Σαουδικὴ Ἀραβία; Καὶ ποιός ὁ λόγος νὰ ἀνοικοδομηθῇ πλησίον τοῦ ἀεροδρομίου καὶ μάλιστα ἐν ὄψει τῶν Ὀλυμπιακῶν Ἀγώνων ἕνα τέτοιο Κέντρο; Ἀπὸ ὅ,τι γνωρίζω γιὰ τὸ θέμα αὐτό, ἀντιδροῦν οἱ ἐκλεγμένοι Δήμαρχοι τῆς περιοχῆς καὶ ὁ λαός.

Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

Η συνέντευξη αυτή του Σεβασμιωτάτου δόθηκε και δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Καθ' οδόν» της Κοινότητος Νέων της Ιεράς Μητροπόλεως Λεμεσού και όπως θα διαπιστώση ο αγαγνώστης οι ερωτήσεις καλύπτουν ένα μεγάλο μέρος της ορθόδοξης Χριστολογίας της Εορτής.

*

Ερώτηση: Η λέξις Χριστούγεννα σημαίνει την γέννα του Χριστού. Θα θέλαμε να μας πήτε ποιός είναι ο σκοπός της γεννήσεως του Χριστού και γενικά γιατί έπρεπε να σαρκωθή ο Λόγος του Θεού. Δεν μπορούσε να υπάρξη άλλος τρόπος σωτηρίας του ανθρωπίνου γένους;

Απάντηση: Όπως καταγράφεται σε όλη την βιβλικοπατερική παράδοσή μας, ο σκοπός της ενανθρωπήσεως του Λόγου του Θεού είναι η θέωση του ανθρώπου, που σημαίνει ότι ο κατά φύσιν Θεός έγινε άνθρωπος, ώστε εμείς να γίνουμε κατά Χάριν θεοί. Ο Μέγας Αθανάσιος σε έναν λόγο του αναλύει ότι ο Θεός απέστειλε Προφήτας στην Παλαιά Διαθήκη για να ομιλήσουν στον λαό Του, αλλά τελικά το θέμα ήταν πως θα θεωθή ο άνθρωπος και πως θα απαλλαγή από τον θάνατο. Ο νόμος δεν έσωζε, αλλά προετοίμαζε τον λαό για να δεχθή τον Χριστό, γι' αυτό και ήταν «παιδαγωγός εις Χριστόν». Ο Χριστός με την ενανθρώπησή Του ένωσε στο Πρόσωπό Του την θεία και ανθρώπινη φύση, ώστε να γίνη το «φάρμακο» για την δική μας θέωση και έλαβε άκρως καθαρό, αλλά θνητό και παθητό σώμα για να πάθη και να νικήση τον θάνατο. Για παράδειγμα, όταν εφευρίσκεται ένα φάρμακο, δίδεται η δυνατότητα σε κάθε άνθρωπο να το χρησιμοποιήση για να θεραπευθή. Αυτό έγινε με την ενανθρώπηση του Χριστού, που προσφέρθηκε «το φάρμακον της αθανασίας», κατά τον άγιο Ιγνάτιο τον Θεοφόρο.

*

Ερώτηση: Τι φανερώνει η όλη ιστορία και τα γεγονότα της γεννήσεως του Χριστού (ο χρόνος, ο τόπος, οι συνθήκες, ο διωγμός…);

Απάντηση: Στα γεγονότα της γεννήσεως του Χριστού φαίνονται δύο σημεία. Το πρώτον η αγάπη του Θεού προς τον άνθρωπο, η μεγάλη φιλανθρωπία Του, ότι Αυτός είναι, όπως λέγει ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, έρως και εραστόν, που ως έρως κινείται προς τον άνθρωπον και ως εραστόν ελκύει στον εαυτό Του τα δεκτικά του έρωτος. Και το δεύτερο είναι η τραγωδία του πεπτωκότος ανθρώπου, που δεν κατάλαβε την ευεργεσία του Θεού και δημιούργησε πολλά προβλήματα σε Αυτόν. Αυτό είναι και μια σύγχρονη πραγματικότητα. Και σήμερα γίνεται μια πάλη μεταξύ της φιλανθρωπίας του Θεού και της αποστασίας του πεπτωκότος τραγικού ανθρώπου. Είναι όμως φοβερό ο άνθρωπος να αρνήται και να αντιστέκεται στην αγάπη του Χριστού, η οποία προσφέρεται ποικιλοτρόπως.

*

Ερώτηση: Γιατί γεννάται ο Χριστός από την Παναγία και γιατί προέρχεται από το εβραϊκό γένος και όχι από κάποιαν άλλη γυναίκα;

Απάντηση: Ο Χριστός ήταν η «προσδοκία των εθνών» (Γεν. μθ , 10), αφού όλα τα έθνη ανέμεναν λυτρωτή, σωτήρα. Αυτό το βλέπουμε και στην αρχαία Ελλάδα, όπως για παράδειγμα στην τριλογία του Αισχύλου (Προμηθεύς πυρφόρος, Προμηθεύς δεσμώτης, Προμηθεύς λυόμενος), στον Σωκράτη κ.α., αλλά και στους ανατολικούς λαούς. Όμως, οι Προφήτες προετοίμασαν καλύτερα το ιουδαϊκό έθνος για την έλευση του Μεσσίου. Η Παναγία έγινε μητέρα Του, γιατί, κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, πριν τον Ευαγγελισμό της έφθασε στην κατά Χάριν θέωση μέσα στα Άγια των Αγίων. Πάντως, ο ενανθρωπήσας Χριστός εκάλεσε όλα τα Έθνη στην Εκκλησία Του, έγινε ο Σωτήρας όλων των ανθρώπων, το έργο Του είναι παγκόσμιο.

*

Ερώτηση: Γεννάται ο Χριστός εν χρόνω. Γεννάται το δεύτερο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος. Γιατί δεν ενσαρκώθηκε ο Πατήρ η το Άγιο Πνεύμα;

Απάντηση: Ο Χριστός με την Γέννησή Του εισήλθε στην ιστορία και τον χρόνο, και έτσι εξαγίασε και την ιστορία και τον χρόνο. Η ενσάρκωση του Δευτέρου Προσώπου της Αγίας Τριάδος έγινε, κατά τον άγιο Ιωάννη το Δαμασκηνό, για δύο λόγους. Ο πρώτος, γιατί ο Υιός και Λόγος του Θεού είναι το πρωτότυπο της δημιουργίας του ανθρώπου, δηλαδή ο άνθρωπος δημιουργήθηκε κατ' εικόνα του Λόγου και γι' αυτό δια του Λόγου έπρεπε να γίνη και η αναδημιουργία του. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι ο Λόγος γεννήθηκε προαιωνίως από τον Πατέρα κατά την θεότητα, και ο Ίδιος έπρεπε να γεννηθή εν χρόνω κατά την ανθρωπότητα, ώστε να μη μεταβληθή η ιδιότητα αυτή (το γεννητό) και να μείνη ακίνητη. Έτσι, ο Υιός του Θεού γίνεται υιός ανθρώπου.

Πάντως, η ενανθρώπηση του Λόγου του Θεού είναι έργο ολοκλήρου του Τριαδικού Θεού, αφού ο Πατήρ ηυδόκησε, ο Υιός σαρκώθηκε και το Άγιον Πνεύμα συνήργησε στην σάρκωση. Και εμείς δια του Χριστού εν Πνεύματι Αγίω γνωρίζουμε τον Πατέρα. Τα πάντα γίνονται τριαδικά.

*

Ερώτηση: Ακούμε την φράση «ον προκατήγγειλαν οι προφήτες…». Όσον αφορά το ιστορικό αυτό γεγονός της γεννήσεως τι έχει προφητευθή και από ποιούς;

Απάντηση: Η Γέννηση του Χριστού προαναγγέλθηκε από τους Προφήτας με καθαρό τρόπο. Ο Προφήτης Ησαΐας, που αποκαλείται ο μεγαλοφωνότατος των Προφητών και πέμπτος Ευαγγελιστής, προείδε την γέννηση του Χριστού εκ της Παρθένου. Ο Προφήτης Μιχαίας προείδε τον τόπο της Γεννήσεως, την Βηθλεέμ. Ο Προφήτης Ιερεμίας προείδε την σφαγή των νηπίων. Ο Προφήτης Ωσηέ προείδε την φυγή του Χριστού στην Αίγυπτο. Ο Προφητάναξ Δαβίδ προείδε την προσκύνηση των Μάγων κλπ. Όλα έχουν προφητευθή στην Παλαιά Διαθήκη.

*

Ερώτηση: Τι σημαίνει ο ύμνος που έψαλλαν οι Άγγελοι την ώρα της γεννήσεως «Δόξα εν Υψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη εν ανθρώποις ευδοκία»; Ποιάν ειρήνη εννοούν οι Άγγελοι εδώ και τι σημαίνει η λέξη «ευδοκία»;

Απάντηση: Η ειρήνη την οποίαν ανύμνησαν οι άγγελοι κατά την γέννηση του Χριστού είναι η ένωση θείας και ανθρωπίνης φύσεως στο Πρόσωπο του Λόγου. Ο Χριστός προσέλαβε την ανθρώπινη φύση στο Πρόσωπό Του και την θέωσε, οπότε ειρήνευσε ολόκληρη η ανθρώπινη φύση από την ταλαιπωρία της πτώσης και έτσι δόθηκε σε κάθε άνθρωπο η δυνατότητα να μετάσχη σε αυτήν την ειρήνη, ζώντας μέσα στην Εκκλησία, με τα μυστήρια και την ασκητική ζωή. Η Εκκλησία είναι ο «χώρος» μέσα στον οποίον ο άνθρωπος βιώνει την αγάπη και την ειρήνη του Θεού.

Η λέξη ευδοκία, κατά τον άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, που χρησιμοποίησε διάφορα πατερικά χωρία, όπως του αγίου Μαξίμου του Ομολογητού, του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού και του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, σημαίνει ότι η πρόσληψη της ανθρωπίνης φύσεως από τον Χριστό ήταν το αρχικό-προηγούμενο θέλημα του Θεού για την θέωση του ανθρώπου (το κατ' ευδοκίαν θέλημα). Η θέωση του ανθρώπου δεν μπορούσε να γίνη, αν δεν υπήρχε η υποστατική ένωση θείας και ανθρώπινης φύσεως, ακτίστου και κτιστής φύσεως. Όμως, ο νόμος δια του Μωϋσέως, οι λόγοι των Προφητών κλπ. ήταν ατελή (κατά παραχώρησιν θέλημα) λόγω της πτώσεως, αλλά τελειώθηκαν δια της ενανθρωπήσεως του Χριστού. Αυτή είναι η διαφορά μεταξύ του κατ' ευδοκίαν και κατά παραχώρησιν θελήματος. Η ενανθρώπηση του Χριστού ήταν στο αρχικό σχέδιο του Θεού, στο κατ' ευδοκίαν. Εκείνο που εισήχθη, μετά την πτώση του Αδάμ, είναι ο Σταυρός και ο θάνατος.

*

Ερώτηση: Πολλά ακούγονται για το αστέρι της Βηθλεέμ και για τους μάγους. Οι Πατέρες της Εκκλησίας πως έχουν ερμηνεύσει αυτά;

Απάντηση: Οι αστρονόμοι προσπαθούν να δώσουν διάφορες εξηγήσεις για την εμφάνιση του αστέρος. Όμως, το αστέρι δεν μπορεί να ερμηνευθή με επιστημονικές ερμηνείες, αν δη κανείς ότι κινήται από ανατολάς προς δυσμάς, προς βορράν και νότον, ότι χάνεται και εμφανίζεται, ότι οδηγεί τους Μάγους, ότι κατεβαίνει χαμηλά και δεικνύει τον τόπο στον οποίο βρίσκεται ο Χριστός. Γι' αυτό οι Πατέρες της Εκκλησίας λέγουν ότι το αστέρι ήταν φωτεινός Άγγελος που καθοδηγούσε τους Μάγους και μάλιστα ο Αρχάγγελος Γαβριήλ, που υπούργησε το μυστήριο της ενανθρωπήσεως του Χριστού. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος ερμηνεύει ότι δεν ήταν αστέρι, «αλλά δύναμις τις αόρατος εις ταύτην μετασχηματισθείσαν την όψιν». Αυτή η πατερική ερμηνεία φαίνεται και σε διάφορες αγιογραφίες που το αστέρι ζωγραφίζεται ως Άγγελος.

*

Ερώτηση: Η ενανθρώπηση του Χριστού ονομάζεται και κένωσις η συγκατάβασις. Τι σημαίνουν αυτοί οι όροι;

Απάντηση: Ο όρος «κένωση» προσδιορίζεται από τον Απόστολο Παύλο, όταν γράφη για τον Χριστό: «ος εν μορφή Θεού υπάρχων ουχ αρπαγμόν ηγήσατο το είναι ίσα Θεώ, αλλ ?αυτ?ν εκένωσε μορφήν δούλου λαβών, εν ομοιώματι ανθρώπων γενόμενος, και σχήματι ευρεθείς ως άνθρωπος εταπείνωσεν εαυτόν γενόμενος υπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δε σταυρού» (Φιλιππ. β , 6-8). Κατά τον άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, ο όρος «κένωση» δεν σημαίνει κάποια μεταβολή, μετάπτωση και αφανισμό της θείας φύσεως, αλλ' ότι ο Χριστός, ως Θεός, μένοντας σε αυτό που ήταν «έλαβεν ο ουκ ην και σαρξ γενόμενος έμενε Θεός Λόγος ων».

Η κένωση συνδέεται και με την λέξη «συγκατάβαση», δηλαδή ο Χριστός προσέλαβε την ανθρώπινη φύση, χωρίς να αποβάλη την θεία φύση, την δόξα της θεότητος, που σημαίνει συγκαταβέβηκε στα ανθρώπινα, χωρίς να χάση την δόξα Του. Στον Ακάθιστο Ύμνο ψάλλουμε: «Συγκατάβασις γαρ θεϊκή, ου μετάβασις δε τοπική γέγονεν». Εδώ βρίσκεται το μεγαλείο της αγάπης του Θεού, αφού όπως λέγει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, «εταπείνωσεν αταπεινώτως το αταπείνωτον αυτού ύψος». Με τον τρόπον αυτόν υποδεικνύει σε μας να ζούμε την δική μας κένωση ως έκφραση της αγάπης προς τον Θεό και τον άνθρωπο.

Έτσι, κατάβαση του Θεού στην γη σημαίνει την πρόσληψη του θνητού και παθητού σώματος και ανάληψη του Χριστού στους ουρανούς σημαίνει την απαλλαγή του σώματος από την φθαρτότητα και την θνητότητα.

*

Ερώτηση: «Αεί γεννάται ο Χριστός», και ο Χριστός γεννάται μέσα μας. Η δική σας άποψη.

Απάντηση: Ο Χριστός, κατά τον άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή, μια φορά γεννήθηκε σωματικά, αλλά πάντοτε γεννάται πνευματικά σε αυτούς που ενώνονται μαζί Του. Η Γέννηση του Χριστού μέσα μας, που βιώνεται ως δική μας αναγέννηση, γίνεται με την μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας, κυρίως με την θεία Κοινωνία, όταν όμως κοινωνούμε με τις απαραίτητες προϋποθέσεις που είναι η προσευχή, η μετάνοια, η ησυχαστική ζωή, αυτό που ονομάζουμε νηπτική παράδοση της Εκκλησίας. Γι' αυτό ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος κάνει λόγο για «αεί Χριστούγεννα», «αεί Πεντηκοστή».

Όταν διαβάζη κανείς τα έργα του αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου, αντιλαμβάνεται τι σημαίνει γέννηση του Χριστού μέσα μας. Ο άνθρωπος πρέπει να αισθανθή μέσα του τα «βρεφοπρεπή σκιρτήματα» του Χριστού, όπως η έγκυος γυναίκα αισθάνεται τα σκιρτήματα του εμβρύου που έχει μέσα της. Η ένωσή μας με τον Χριστό δεν γίνεται με αφηρημένο τρόπο, αλλά υπαρξιακά και πνευματικά, και βιώνεται ψυχοσωματικά. Αισθάνεται κανείς μέσα του μετάνοια, αγάπη για τον Θεό και τον άνθρωπο, αίσθηση ζωής αιωνίου, μεταμόρφωση των παθών, αδιάλειπτη προσευχή και τέλος δε, αν ο Θεός το επιτρέψη, ο άνθρωπος βλέπει τον Θεό στο άκτιστο Φως. Η γέννηση του Θεού πρέπει να προξενήση την προσωπική μας πνευματική αναγέννηση. Αν δεν το βιώσουμε αυτό, είναι ωσάν να μη γεννήθηκε ο Χριστός για μας. Και είναι φοβερό να εορτάζουμε την Γέννηση του Χριστού, χωρίς να αισθανθούμε την αναγέννησή μας. Είναι ωσάν να εορτάζουμε την γέννηση ενός βρέφους που είναι απόν.–

του Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

(Δημοσιεύθηκε συντετμημένη στην «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», 20-1-2008)

1 Ερώτηση: Ακούμε τα ονόματα διαφόρων ιεραρχών που φέρονται ως υποψήφιοι. Ποιός και κάτω από ποιές συνθήκες καθορίζονται τελικά ότι είναι υποψήφιοι;

Απάντηση: Αυτό είναι και δική μου απορία και απορία πολλών Ιεραρχών που παρακολουθούν σιωπηλά όλη αυτήν την συζήτηση για την διαδοχολογία, σε μια περίοδο που ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος δίνει την μάχη του για την ζωή η την μάχη του στην διαδικασία του θανάτου. Προκαλεί αλγεινή εντύπωση όλη αυτή η κινητοποίηση, ιδιαιτέρως αυτών που τιμήθηκαν από τον Αρχιεπίσκοπο.

Πέραν αυτού προκαλούνται πολλά ερωτηματικά: Ποιοί και πως και γιατί προβάλλουν μερικά ονόματα και αποκλείουν άλλους; Υπάρχουν εξωσυνοδικά κέντρα που προβάλλουν συγκεκριμένα πρόσωπα η οι φερόμενοι ως υποψήφιοι αυτοπροβάλλονται με ποικίλους τρόπους; Και αν μεν διάφορες τάσεις Αρχιερέων προβάλλουν κάποιον υποψήφιο, που νομίζουν ότι θα ανταποκριθή στις απαιτήσεις της θέσεως του Αρχιεπισκόπου, έχει καλώς, αν όμως η αφετηρία είναι η προσωπική φιλοδοξία και τα ποικίλα συμφέροντα, τότε εκκοσμικεύεται και το μέγιστο γεγονός της εκλογής Αρχιεπισκόπου. Οπότε θα ισχύη ο λόγος του σοφού Ηρακλείτου ότι η οίηση είναι «ιερά νόσος».

2 Ερώτηση: Ποιά είναι τα προσόντα και ποιός ιεράρχης τα έχει για να προκριθή, να εκλεγή και να περάση η Εκκλησία της Ελλάδος στην επόμενη ημέρα, ομαλά; Συγχρόνως όμως πρέπει να οδηγήση την Εκκλησία με επιτυχία σ' έναν κόσμο, γεμάτο έντονες προκλήσεις;

Απάντηση: Δεν μου αρέσει να μιλώ για εκλογή Αρχιεπισκόπου, όταν ο Αρχιεπισκοπικός θρόνος δεν είναι κενός. Δεν θέλω να επαναληφθούν λάθη που έγιναν στο παρελθόν. Γι' αυτό θα ήθελα να σας απαντήσω για το πως νομίζω ότι πρέπει να είναι ο εκάστοτε Αρχιεπίσκοπος. Θα πρέπη να έχη βαθειά αίσθηση της θέσεώς του στην Εκκλησία, ότι δεν μπορεί να εξασκή εθναρχικό ρόλο, αφού ζούμε σε ελεύθερη και δημοκρατική χώρα, ότι πρέπει να αντιμετωπίζη τα κοινωνικά θέματα με θεολογική και εκκλησιαστική προοπτική, που είναι διάφορη από τον ρόλο των πολιτικών, ότι δεν πρέπει να ασχολήται με την εξωτερική πολιτική της χώρας, ότι η Εκκλησία δεν μπορεί να είναι συγκροτημένη ως ένα αστικό κόμμα της δεκαετίας του '70, ότι πρέπει να σέβεται απόλυτα την ελευθερία των Αρχιερέων και να μη μεθοδεύη λύσεις, ότι οποιαδήποτε απόφαση της Ιεραρχίας εάν δεν συμφωνή με την άποψή του να μην την εκλαμβάνη ως ήττα του η αντίθετα ως νίκη του, ότι δεν πρέπει να στήνονται «μηχανισμοί» στην Ιεραρχία, ότι πρέπει να αλλάξη ο τρόπος εκλογής των Αρχιερέων, ότι πρέπει να συνεργάζεται αρμονικά με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ότι δεν πρέπει να βλέπη γύρω του «εχθρούς» κλπ.

Τελικά κατάλληλος για την θέση του Αρχιεπισκόπου είναι εκείνος που δεν την επιδιώκει, που κάνει την διάκριση μεταξύ του «έχειν» την εξουσία και του «είναι» ο ίδιος, όπως έλεγε ο Έριχ Φρομ.

3 Ερώτηση: Πως γίνεται η "άγρα" ψήφων από τους υποψηφίους; Ακούγονται διάφορα για "παζάρια", για συμφωνίες κλπ.

Απάντηση: Δεν γνωρίζω προσωπικά, διότι δεν συμμετέχω σε τέτοιες διαδικασίες, αφού δεν μου το επιτρέπει η θεολογική μου συγκρότηση και το εκκλησιαστικό μου ήθος. Αλλοίμονο αν η ψήφος για την εκλογή Αρχιεπισκόπου και Αρχιερέων τίθεται σε μια τέτοια εμπορεύσιμη διαδικασία, στο «δούναι» και «λαβείν». Σε μια τέτοια περίπτωση θα ισχύη το απόφθεγμα του σοφού Αριστίππου που μου υπενθύμισε αυτές τις ημέρες ένας αγαπητός φίλος: «ο εν αμίλλαις πονηραίς αθλιώτερος ο νικήσας».

4 Ερώτηση: Πως σχολιάζετε δημοσκοπήσεις, όπως αυτή που έγινε πρόσφατα μεταξύ λαϊκών για τον "καταλληλότερο ιεράρχη" που μπορεί να γίνη Αρχιεπίσκοπος;

Απάντηση: Είναι και αυτό ένα από τα πρωτόγνωρα γεγονότα της εποχής μας και δείχνει πως εκκοσμικεύεται η Εκκλησία. Δεν μπορώ να αρνηθώ την ανάγκη των δημοσκοπήσεων για κοινά γεγονότα του βίου μας, ούτε την αγαθή πρόθεση αυτών που τις παραγγέλλουν. Αλλά πρέπει να τηρούνται σαφείς προδιαγραφές, όπως ότι η δημοσκόπηση πρέπει να γίνεται μεταξύ του εκλεκτορικού σώματος, καθώς επίσης να μη «μπλοκάρονται» οι ερωτώμενοι σε μερικά επιλεγμένα, από διάφορα εξωσυνοδικά κέντρα, πρόσωπα. Έπειτα, πως θα κριθή η καταλληλότητα ενός Ιεράρχη και ποιός θα την κρίνη με τα συνήθη κοινωνικά και πολιτικά κριτήρια; Τελικά τίθεται το ερώτημα: Το έργο του Ιεράρχη και του Αρχιεπισκόπου είναι πολιτικό, κοινωνικό, θρησκευτικό η εκκλησιαστικό και θεολογικό; Διερωτώμαι: Η λεγόμενη «αναγνωρισιμότητα» συμβαδίζει με την σοβαρότητα και την εκκλησιαστική ευπρέπεια;

5 Ερώτηση: Ποιός είναι ο ρόλος και πόσο επηρεάζουν οι πολιτικοί;

Απάντηση: Απ' ο,τι παρατηρώ οι πολιτικοί στέκονται με επαινετό σεβασμό και αξιοθαύμαστη σοβαρότητα, ιδίως αυτήν την περίοδο, και μάλιστα σε βαθμό ανώτερο από μερικούς Κληρικούς και Ιεράρχες. Ασφαλώς ενδιαφέρονται και οι πολιτικοί για το θέμα, γιατί κατά την γνώμη μου έχουν συνειδητοποιήσει ότι οι Κληρικοί πρέπει να μένουν στην αποστολή τους και το έργο τους που είναι διαφορετικό από το έργο των κομμάτων και της πολιτικής. Η Εκκλησία δεν πρέπει να εισέρχεται στην διαίρεση της κοινωνίας για να την συντηρή, αλλά θα πρέπη να την υπερβαίνη. Η Εκκλησία δεν είναι «μικρομάγαζο» κανενός, αλλά είναι ένας χώρος που αγκαλιάζει όλους, όπως η μάννα τα παιδιά της, ακόμη και τα πιο δύστροπα. Η εικόνα της Πεντηκοστής, που συμβολίζει την Εκκλησία, δείχνει τους Αποστόλους να κάθωνται ημικυκλικά, δηλαδή ο κύκλος είναι ανοικτός για να δέχεται τον καθένα που θέλει να ζήση μέσα στους κόλπους της Εκκλησίας.

6 Ερώτηση: Επηρεάζει το Φανάρι;

Απάντηση: Δεν γνωρίζω εάν το Πατριαρχείο θα θελήση να επηρεάση την εκλογή του Αρχιεπισκόπου, αλλά το σίγουρο είναι ότι μια τάση Αρχιερέων θα θελήση να μην επαναληφθούν οι συγκρούσεις με το Οικουμενικό Πατριαρχείο που αποτελούν πολυτέλεια για την εποχή μας. Θα ήταν «έγκλημα» αν συνεχισθούν οι συγκρούσεις η οι αψιμαχίες με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ο εκάστοτε Αρχιεπίσκοπος, ως Πρόεδρος της Ιεράς Συνόδου, θα πρέπη να σέβεται το εκκλησιαστικό συνοδικό σύστημα, να τιμά το Πατριαρχείο, να σέβεται τον Πατριάρχη, και να συνεργάζεται μαζί του για όλα τα φλέγοντα διορθόδοξα ζητήματα. Το θεολογικό δυναμικό της Εκκλησίας της Ελλάδος πρέπει να τεθή στην υπηρεσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου για να επιτελή τον διορθόδοξο ρόλο του, ώστε έτσι να αντιμετωπισθούν όλοι οι εθνοφυλετικοί κίνδυνοι που εγκυμονούν στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Αυτή δε η συνεργασία με το Οικουμενικό Πατραρχείο πρέπει να είναι ειλικρινής, διαχρονική, μόνιμη, απηλλαγμένη από σκοπιμότητες και καιροσκοπισμούς, βεβαιωμένη στην πράξη, χωρίς μεταπτώσεις. Όλοι μας πρέπει να θεωρούμε το Οικουμενικό Πατριαρχείο ως καύχημα και «καμάρι» μας, γιατί έχει ευλογηθή από τους Πατέρας των Οικουμενικών Συνόδων και έχει αγιασθή από αίματα μαρτυρίου.–

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

ΣΤΗΝ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟ ΜΑΡΙΑ ΠΑΠΟΥΤΣΑΚΗ

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ, ΜΕ ΠΕΡΙΚΟΠΕΣ, ΣΤΗΝ «ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ», ΤΗΝ 3-2-2002)

1. Τον τελευταῖο καιρό ὑπῆρξαν ἀρκετές ἀναταράξεις στό ἐσωτερικό της Ἱεραρχίας. Οἱ πρόσφατες ἐκλογές καί οἱ ἀντιπαραθέσεις ἐξ αἰτίας τους, ἀλλάζουν τόν «χάρτη» τῆς Ἱεραρχίας, ἐνῶ παράλληλα, πολλές φορές, οἱ πιστοί σκανδαλίστηκαν ἀπό τήν ἔνταση τῆς ρήξης. Εἶναι γεγονός πῶς τό «σκηνικό» εἶναι διαφορετικό ἀπό τήν ἡμέρα τῆς ἐκλογῆς τοῦ Ἀρχιεπισκόπου. Ποιά, πιστεύετε, πῶς εἶναι πλέον ἡ πορεία τῆς Ἱεραρχίας καί τῶν Ἐκκλησιαστικῶν «πραγμάτων» στήν Ἑλλάδα;Μοῦ ἀρέσει πού χρησιμοποιεῖτε τόν ὄρο Ἱεραρχία καί ὄχι Ἐκκλησία, γιατί ἡ Ἐκκλησία εἶναι τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, στό ὁποῖο ἀνήκουν Κληρικοί, λαϊκοί καί μοναχοί, ζῶντες καί κεκοιμημένοι. Ἑπομένως ἡ Ἐκκλησία καθοδηγεῖται ἀπό τήν Κεφαλή της πού εἶναι ὁ Χριστός καί τά πραγματικά της μέλη εἶναι οἱ ἅγιοι.

Πράγματι τόν τελευταῖο καιρό ὑπῆρξαν μέλη τῆς Ἐκκλησίας πού σκανδαλίστηκαν, γιατί διετυπώθησαν διάφορες ἀπόψεις μέ τρόπο πού προκάλεσε. Ὁ σκανδαλισμός ὀφείλεται στό ὅτι ἡ ἐκκλησιαστική ζωή εἶναι πολύ εὐαίσθητη καί ὅταν ἐκφράζεται μέ δηλώσεις, σέ ἐπικοινωνιακό στύλ, τότε κακοποιεῖται. Ἐμένα προσωπικά μέ προκάλεσε ὁ ὅρος «πνευματικός πατέρας τοῦ Ἀρχιεπισκόπου», καί αὐτό γιατί ἀγνοεῖται τί εἶναι ὁ πνευματικός πατέρας, ἄν μποροῦμε νά χρησιμοποιήσουμε εὔκολα αὐτόν τόν ὄρο, ποιό εἶναι τό ἔργο του, πῶς παιδαγωγεῖ τά πνευματικά του παιδιά, ἄν ἡ πνευματική πατρότητα αἴρη τήν ἐν Χριστῷ ἀδελφότητα, ἄν ἡ ἀγάπη καταργῆ τήν προσωπική ἐλευθερία καί ἄν μπορῆ νά σταθῆ ἐκκλησιολογικά ὁ ὅρος «πνευματικός πατέρας τοῦ Ἀρχιεπισκόπου», δεδομένου ὅτι ὁ κάθε Ἐπίσκοπος, πολύ δέ περισσότερο ὁ Ἀρχιεπίσκοπος, ἀναφέρεται στόν Χριστό καί τήν Ἐκκλησία.  Κατά τά ἄλλα, ὅπως γνωρίζετε ἀπό τό ἀνθρώπινο σῶμα, ὅταν ὑπάρχη ὑψηλός πυρετός, αὐτό φανερώνει τήν ὑγιῆ ἀντίδραση τοῦ σώματος, καί ὅσο δυνατό εἶναι τό σῶμα, τόσο δημιουργεῖται ὑψηλός πυρετός. Τελικά, παρά τίς κατά καιρούς κρίσεις, πού εἶναι κρίσεις τῶν μελῶν καί ὄχι τῆς Ἐκκλησίας, ὅλα σέ βάθος χρόνου ἐξελίσσονται φυσιολογικά.

2. Δεν εἶναι λίγοι ἐκεῖνοι πού θεωροῦν ὅτι ὑπάρχουν ὁμάδες στούς κόλπους τῆς Ἱεραρχίας. «Ὁμάδες» πού –ὄχι σπάνια– ἔχουν ἀλληλοσυγκρουόμενες ἀπόψεις καί ἐπιδιώξεις. Κι αὐτό εἶναι κάτι πού φάνηκε στίς πρόσφατες ἐκλογές. Ἔχετε κι ἐσεῖς αὐτή τήν ἄποψη;

Δέν θέλω νά σχολιάσω τίς ἀπόψεις καί τίς ἐνέργειες ἄλλων Ἱεραρχῶν, ἀλλά θά ἤθελα νά ἐκφράσω τίς δικές μου ἀπόψεις πάνω στό θέμα αὐτό. Δέν αἰσθάνομαι ὅτι ὑπάρχουν «ὁμάδες» μέσα στήν Ἱεραρχία, ἀλλά οἱ ἀπόψεις τῶν Ἱεραρχῶν σέ διάφορα ἐκκλησιαστικά ζητήματα –ὄχι δογματικά– μποροῦν νά συμπίπτουν μέ τίς ἀπόψεις ἄλλων Ἀρχιερέων. Ἡ Ἱεραρχία δέν λειτουργεῖ ὡς ἕνας κομματικός μηχανισμός καί ὀργανισμός, οὔτε πρέπει νά βλέπουμε τήν Ἱεραρχία μέσα ἀπό μιά κομματική προοπτική. Δυστυχῶς γίνεται αὐτό τό λάθος ἀπό μερικούς ἐκκλησιαστικούς ἀναλυτές, οἱ ὁποῖοι μέ κριτήρια πού κρίνουν διάφορα Κόμματα ἑρμηνεύουν τά γεγονότα πού ἐκτυλίσσονται στήν Ἱεραρχία.

3. Πιστεύετε πῶς ὑπάρχει ἐκκοσμίκευση στούς κόλπους τῆς Ἱεραρχίας; Ἄν ναί, πῶς μπορεῖ νά ἀποφευχθῆ. Ἄν ὄχι, πῶς ἐξηγεῖτε τίς «φωνές» Ἱεραρχῶν, καί μάλιστα ἀπό τούς πλέον γνωστούς, ὅτι ἡ ἐκκοσμίκευση ἔχει ἐπικρατήσει τά τελευταῖα χρόνια, χωρίς νά ἀποκλείουν καί τήν ὕπαρξη «διαπλεκομένων» συμφερόντων;

Ὁ ὅρος ἐκκοσμίκευση εἶναι πολυσήμαντος καί χρειάζεται ἑρμηνεία καί ἀνάλυση. Ἀπό τήν δεκαετία τοῦ ’80 μιλάω καί γράφω γιά τήν ἐκκοσμίκευση στήν θεολογία, τήν Ἐκκλησία καί τήν ποιμαντική. Δυστυχῶς γίνεται κατάχρηση τοῦ ὄρου καί χρησιμοποιεῖται ἀπό τόν ἕναν γιά νά κτυπηθῆ ἡ νοοτροπία τῶν ἄλλων, χωρίς νά ἐντοπίζη τήν δική του πιστότητα ἤ ἐκκοσμίκευση στήν ἐκκλησιαστική ζωή. Ἐδῶ ὑπογραμμίζω μόνον ὅτι ἐκκοσμίκευση εἶναι ἡ ταύτιση τῆς ἐκκλησιολογίας μέ τήν κοινωνιολογία, γιατί κάθε κοινωνιολογικό γεγονός δέν εἶναι ἀπαραίτητα καί ἐκκλησιολογικό. Ἡ Ἐκκλησία μεταμορφώνει τήν κοινωνία, ἀλλ’ ὅταν ἡ κοινωνία ἀλλοιώνη τήν Ἐκκλησία, αὐτό συνιστᾶ ἐκκοσμίκευση. Ἐπίσης ἐκκοσμίκευση εἶναι ὅταν θεωρεῖται ὅτι ἐκκλησιαστική ἱστορία εἶναι οἱ ἀπόψεις καί οἱ διενέξεις μεταξύ μερικῶν μελῶν, Κληρικῶν καί λαϊκῶν, καθώς καί τά γεγονότα πού συμβαίνουν σέ ἕνα ἐπίπεδο σχῆμα. Ὅμως ἡ μόνη αὐθεντική ἐκκλησιαστική ἱστορία εἶναι τά συναξάρια καί οἱ βίοι τῶν ἁγίων, πού δείχνουν τό ἐσωτερικό ὑπαρξιακό μέγεθος τῶν γεγονότων. Ἄν καί ὅταν ὑπάρχουν μέσα στήν Ἐκκλησία διαπλεκόμενα συμφέροντα, ἀλλότριες ἐπιδιώξεις κλπ., τότε αὐτό συνιστᾶ ἐκκοσμίκευση, ὄχι μόνον στό ἐπίπεδό της Ἱερᾶς Συνόδου ἀλλά καί στό ἐπίπεδο κάθε Μητροπόλεως, τῆς Ἐνορίας καί τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, καί βέβαια ὅσοι ἐκκοσμικεύουν τήν Ἐκκλησία θά δώσουν λόγο στόν Χριστό, πού εἶναι ἡ Κεφαλή της.


4. Πιστεύετε πῶς πρέπει νά ἀλλάξη ὁ τρόπος ἐκλογῆς ἀρχιερέων; Κι ἄν ναί, πῶς, πιστεύετε, ὅτι πρέπει νά γίνεται;

Ἔχω δημοσιοποιήσει τίς ἀπόψεις μου πάνω στό θέμα αὐτό. Δυστυχῶς ὅσα λέγονται τόν τελευταῖο καιρό γιά τό θέμα τῆς ἐκλογῆς τῶν Ἀρχιερέων κινοῦνται σέ μιά ἐξωτερική μηχανιστική προοπτική, δηλαδή ἐπιδιώκεται νά βρεθῆ ἕνας ἄλλος τρόπος ἐκλογῆς (κλήρωση, συνεντεύξεις καί σεμινάρια ὑποψηφίων κλπ.). Τό πρόβλημα ὅμως δέν εἶναι τυπικό, μηχανιστικό ἀλλά οὐσιαστικό, ἐκκλησιολογικό. Δηλαδή πρέπει νά δοῦμε τί εἶναι ὁ Ἐπίσκοπος κατά τήν ὀρθόδοξη Παράδοση, ποιά εἶναι τά οὐσιαστικά προσόντα τοῦ κατά τούς Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας, ποιό εἶναι τό ἔργο τοῦ μέσα στήν Ἐκκλησία. Ὁ ἀείμνηστος π. Ἰωάννης Ρωμανίδης ἔλεγε ὅτι ὑπάρχει διαφορά μεταξύ του ἐπιστήμονος ἀστρονόμου καί τοῦ μή ἐπιστήμονος ἀστρολόγου, ὅπως ἐπίσης ὑπάρχει διαφορά μεταξύ ἐπιστήμονος ἰατροῦ καί ἑνός κομπογιαννίτη. Οἱ ἐπιστήμονες ἰατροί γιά νά ἐντάξουν κάποιον στόν σύλλογό τους, πρέπει νά ἐντοπίσουν τά ἀπαραίτητα προσόντα καί, φυσικά, δέν θά συγκαταλέξουν στόν σύλλογό τους ἕναν κομπογιαννίτη πού δέν ξέρει νά θεραπεύη τούς ἀνθρώπους. Οὔτε οἱ ἀστρονόμοι θά ἐντάξουν στόν σύλλογό τους ἕναν ἀστρολόγο. Συνήθως οἱ ἐκλέκτορες ἐπιλέγουν καί ἐκλέγουν σύμφωνα μέ τίς ἀπόψεις πού ἔχουν περί τοῦ ἐπισκοπικοῦ ἔργου. Ἐκεῖ ἀκριβῶς ἐπικεντρώνεται τό πρόβλημα. Γι’ αὐτό νομίζω πρέπει νά περάσουμε στήν οὐσία τοῦ θέματος, ὅπως ἀνέφερα προηγουμένως, καί νά γίνεται συζήτηση, πρό τῆς ἐκλογῆς καί κατά τήν διάρκεια τῆς ἐκλογῆς γιά κάποια Μητρόπολη, ἄν οἱ συγκεκριμένοι ὑποψήφιοι ἔχουν τά προσόντα αὐτά πού καθορίζει ἡ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας μας. Γιατί ἡ Ἱεραρχία δέν ἐκλέγει ὑπουργούς καί ἀνωτέρους ἐκκλησιαστικούς ὑπαλλήλους, ἀλλά Ἐπισκόπους, πού πρέπει νά καθοδηγοῦν τόν λαό πρός τήν θέωση, πού εἶναι ὁ ὕψιστος σκοπός τῆς ὀρθοδόξου ἀνθρωπολογίας καί σωτηριολογίας. Ἡ ἐκκοσμίκευση τῆς Ἐκκλησίας ἀρχίζει ἀπό τόν τρόπο ἐκλογῆς τῶν Ἐπισκόπων ἤ καί τόν ἐκφράζει.


5. Η κρίση στίς σχέσεις τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος μέ τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο ὑποβόσκει ἐδῶ καί μῆνες. Τί ἔφταιξε γι’ αὐτήν τήν κρίση καί τί θά ἔπρεπε νά γίνη ἀπό δῶ καί πέρα; Πιστεύετε πῶς ἔχουν γίνει λάθος χειρισμοί ἀπό τήν πλευρά τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος; Πιστεύετε ὅτι οἱ καιροί ἔχουν ὡριμάσει γιά «ἀνύψωση» τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος;

Ἡ κρίση στίς σχέσεις τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος μέ τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο δέν παρατηρήθηκε τώρα τελευταία, ἀλλά ἄρχισε ἐδῶ καί περίπου 170 χρόνια. Τώρα τελευταία ἐκδόθηκε ἕνα βιβλίο μου μέ τίτλο «Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο καί Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος», καί στό ὁποῖο ἀναφέρομαι στά θέματα αὐτά. Ὅπως εἶναι γνωστόν ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος αὐτοανακηρύχθηκε αὐτοκέφαλή το 1833 μέ τήν ἐπέμβαση ξένων Δυνάμεων καί ἀποκόπηκε ἀπό τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο. Τό 1850 τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο χορήγησε τήν Αὐτοκεφαλία στήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος μέ εἰδικούς ὅρους καί προϋποθέσεις. Τό 1928 δόθηκαν στήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος «ἐπιτροπικῶς», ἤτοι «ὑπό τύπον προσωρινότητος» τά ἐλευθερωθέντα τότε νέα τμήματα τοῦ Ἑλλαδικοῦ χώρου μέ ὁρισμένους ὅρους καί προϋποθέσεις. Κατά καιρούς (τό 1923, 1941, 1967-73 καί τελευταία) διάφοροι παράγοντες στήν Ἐκκλησία ἤθελαν τήν ἀλλαγή τῶν ὅρων αὐτῶν ἐνῶ τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο δέν ἐπιθυμεῖ, ὅπως τό ἔχει δηλώσει ἐπανειλημμένως, νά προβῆ σέ κάποια ἀλλαγή ἤ τροποποίηση. Ἄλλωστε αὐτό τό ἴδιο δίδει καί αἴρει τίς Πατριαρχικές Πράξεις. Ἑπομένως ἡ Ἱερά Σύνοδος πού ἔθεσε τώρα τελευταία, καλῶς ἤ κακῶς, τό θέμα αὐτό, θά πρέπη νά δεχθῆ τήν ἀπόφαση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ὅτι δέν ἐπιθυμεῖ ὁποιαδήποτε ἀλλαγή τῶν ὅρων τῶν Πατριαρχικῶν αὐτῶν κειμένων. Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος πρέπει νά ἔχη στενούς δεσμούς μέ τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, γιατί ὁποιαδήποτε σύγκρουση μέ αὐτό θά ἔχη μεγάλες συνέπειες γιά τήν ἴδια. Καί βέβαια ὅλοι μας πρέπει νά σεβόμαστε τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, γιατί ἐπιτελεῖ ἕνα μεγάλο ἔργο καί εἶναι τό τελευταῖο δεῖγμα τῆς παγκόμιας παρουσίας τῆς Ρωμηοσύνης.


6. Ορισμένοι θεωροῦν ὅτι ἡ ὑπόθεση τῶν ταυτοτήτων ἔληξε ἄδοξα σέ σχέση μέ τίς ἐπιδιώξεις τῆς Ἐκκλησίας πού κινητοποιήθηκε ὑπέρ τό δέον. Ὁρισμένοι ἱεράρχες μάλιστα εἶχαν δηλώσει ὅτι ἐν ὄψει τῆς προεκλογικῆς περιόδου θά μποροῦσε νά ἀνακινηθῆ τό θέμα. Ἐσεῖς τί πιστεύετε, τελείωσε ὁριστικά ἤ ὑπάρχει ἐνδεχόμενο «ἀναζωπύρωσής» του, ἐν ὄψει τῶν δημοτικῶν ἐκλογῶν;

Ἀπό τίς τρεῖς εἰσηγήσεις πού ἔκανα στήν Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καί τίς σχετικές ἀποφάσεις τῆς φαίνεται καθαρά ὅτι δέν ἔληξε ἄδοξα ὁ ἀγώνας γιά τίς ταυτότητες. Καί αὐτό γιατί κατεγράφησαν οἱ ἀπόψεις καί ἑπομένως ἀφ’ ἑνός μέν θά ἀξιολογηθοῦν ἱστορικά, ἀφ’ ἑτέρου δέ θά γονιμοποιήσουν αὐτές καθ’ ἐαυτές ἄλλες ἐξελίξεις. Διότι τό θέμα δέν ἦταν ἁπλῶς ἡ ἀναγραφή τοῦ θρησκεύματος στίς ταυτότητες, ἀλλά ἡ νοοτροπία τῆς Νέας Τάξης πραγμάτων, ἡ ἀλαζονεία τῆς κάθε ἐξουσίας, ἡ διά τοῦ διαλόγου λύση τῶν διαφόρων προβλημάτων, ἡ διατήρηση τῆς ἰδιαιτερότητας τῆς πολιτισμικῆς παραδόσεως, ἡ εἰσαγωγή τοῦ θεσμοῦ τῶν δημοψηφισμάτων κλπ. Οἱ ἀγῶνες αὐτοῦ του εἴδους δέν εἶναι δυνατόν ποτέ νά χαθοῦν, ἀλλά συντελοῦν στήν ὡρίμανση ἄλλων ἐξελίξεων. Ὡς Πρόεδρος τῆς Ἐπιτροπῆς γιά τίς Ταυτότητες πού ὁρίσθηκα, μαζί μέ ἄλλα μέλη, τόν Ἰανουάριο τοῦ 1999, ἐνάμιση χρόνο πρίν ἀνακύψη τό θέμα, θεωρῶ ὅτι τελείωσε ἡ ἀποστολή μας καί τήν ἐξέλιξή του θά τήν ἀντιμετωπίση ὑπεύθυνα ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας.

Πολλοί είναι οι Ναυπάκτιοι που μετανάστευσαν στην Αμερική τον προηγούμενο αιώνα για την εύρεση καλύτερων συνθηκών ζωής. Μεταξύ αυτών και πολλοί που χειροτονήθηκαν Ιερείς. Ένας από τους Αιτωλοακαρνάνες (από τα Σιταράλωνα Τριχωνίδος) Ιερείς που υπηρετούν στην Εκκλησία της Αμερικής είναι και ο π. Κωνσταντίνος Τσίγκας. Ο π. Κωνσταντίνος διετέλεσε Εφημέριος για 43 χρόνια στην Ενορία Dover στο New Jersey των ΗΠΑ. Τώρα συνταξιοδοτήθηκε και περνά αρκετούς μήνες το καλοκαίρι στην Ναύπακτο, επειδή η Πρεσβυτέρα του είναι Ναυπάκτια (Σπυριδούλα Σταυροπούλου). Συλλειτουργεί μαζί μας Κυριακές και εορτές, περνά από τα Γραφεία της Ιεράς Μητροπόλεως για να μας καλημερίση και μας διηγείται στιγμιότυπα από την ζωή του, τα βασικότερα από τα οποία καταγράφουμε στην παρακάτω συνέντευξη που θα δημοσιευθή σε δύο μέρη.

Α.Κ.

*

Ερώτηση: Ποιές ήταν οι εκκλησιαστικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες στην Ελλάδα, όταν αποφασίσατε να ξενιτευθήτε;

Απάντηση: Στην όλη πορεία της ζωής μου βλέπω ένα σχέδιο του Θεού και οι καταστάσεις εκείνη την εποχή δεν ήσαν ευχάριστες. Τελειώνοντας το Πανεπιστήμιο με ερώτησαν εάν θέλω να αναλάβω και να εργασθώ στην Ιερά Μητρόπολη Αιτωλίας ως Γραμματεύς. Ευχαρίστως απήντησα και μετά από μία εβδομάδα αφού πήρα το πτυχίο μου ανέλαβα καθήκοντα. Ήταν, νόμισα, ένα δώρον του Θεού. Δε εγνώριζα ότι την θέση αυτή την είχα μόνιμη, αλλά ο Θεός είχε το σκοπό Του.

Εκείνη την εποχή Πρωθυπουργός της Ελλάδος ήταν ο Κων/νος Καραμανλής και δεν είχε διορίσει πέντε (5) χρόνια ούτε έναν θεολόγο. Όταν τον επεσκέφθη μία επιτροπή με επικεφαλής κάποιον Μητροπολίτη (δεν θυμάμαι ποιόν), ο Πρωθυπουργός απήντησε: «Δεν έχω ανάγκη από θεολόγους και παπάδες, αλλά από μηχανικούς και γεωπόνους». Μετά από αυτήν την απάντηση αρχίσαμε διαμαρτυρίες στην πλατεία Συντάγματος, έως ότου έπεσε η Κυβέρνηση της ΕΡΕ και ανέλαβε ο Γεώργιος Παπανδρέου. Εν τω μεταξύ έμαθα ότι την θέση του Γραμματέως δεν την είχαν μόνιμη, διότι ήλθε και δεύτερος θεολόγος στην Μητρόπολη και ο Σεβασμιώτατος εδιάλεξε τον άλλον θεολόγο για την θέση του Γραμματέως. Στο μεταξύ εγώ είχα νυμφευθή και έπρεπε να αναζητήσω άλλη θέση, γιατί ο Μητροπολίτης ήταν αρκετά προχωρημένης ηλικίας και εάν ερχότανε νέος Μητροπολίτης θα με έστελνε στο σπίτι μου.

Αποφάσισα να ζητήσω να διοριστώ ως αναπληρωτής καθηγητής και επέτυχα να διορισθώ στο Δ Γυμνάσιο Αρρένων Πατρών. Δύο χρόνια εδίδαξα στην Πάτρα, την πρώτη χρονιά αποσπασμένος στο Α Θηλέων και την δεύτερη στο Δ Αρρένων. Όταν πήγα να πιάσω δουλειά την τρίτη χρονιά, δεν υπήρχε για μένα θέση γιατί αυτός που αντικαθιστούσα ήλθε στην θέση του. Έτσι εγώ είχα με την Χάρη του Θεού δύο παιδιά, χωρίς δουλειά. Γι’ αυτό αναγκάστηκα να ζητήσω δουλειά έξω από τα όρια της Ελλάδος.

Ο Σεβασμιώτατος Αμερικής Ιάκωβος είχε ζητήσει από την Ελλάδα 20-25 θεολόγους ιερείς για την Εκκλησία της Αμερικής. Επειδή όμως δεν ήμουν ακόμη ιερεύς, χειροτονήθηκα ιερεύς για την Εκκλησία της Αμερικής και έφυγα ως σπουδαστής.

Ερώτηση: Ποιές οι πρώτες σας εντυπώσεις από την Αμερική;

Απάντηση: Όταν έφυγα για την Αμερική δεν εγνώριζα αγγλικά. Η Εκκλησία της Αμερικής εργάζεται πολύ διαφορετικά από την Ελλαδική Εκκλησία. Ο ιερεύς δεν είναι μόνον ο πνευματικός ηγέτης, αλλά είναι και εθνικός και κοινωνικός ηγέτης. Είναι προσωπικά υπεύθυνος και θα πρέπη να εύρη τους κατάλληλους συνεργάτες. Ο ιερεύς έχει προσωπική επαφή και επικοινωνία με τους ενορίτες του. Η Εκκλησία έχει την έννοια της οικογένειας, γιατί γνωρίζονται οι ενορίτες μεταξύ τους, εργάζονται για την Εκκλησία και προσφέρουν οικονομική βοήθεια. Ο ιερεύς είναι υπέυθυνος για το Κατηχητικό και Ελληνικό Σχολείο, συνεργάζεται με το Φιλόπτωχο και ιδίως φροντίζει για την νεολαία, η οποία είναι κοντά στην Εκκλησία.

Ερώτηση: Πως πήρατε την απόφαση να χειροτονηθήτε Ιερέας;

Απάντηση: Στα εφηβικά μου χρόνια έγινε μια περίεργη και θαυμάσια μεταβολή. Μια Πέμπτη καθώς ερχόμουν με τον πατέρα μου από τα χωράφια για το σπίτι, είδαμε πως άνθρωποι από τα άλλα δύο καφενεία έρχονταν στο τρίτο. Μου λέγει ο πατέρας μου: «Πήγαινε να δης τι συμβαίνει. Μήπως πιάστηκε άλλος νέος πόλεμος». Πηγαίνοντας στο καφενείο βλέπω έναν άνθρωπο ανεβασμένο στο περβάζι του παραθύρου και ομιλούσε.. «...ο πόλεμος και η κατοχή και η πείνα που περάσαμε ήταν γιατί είχαμε φύγει από το δρόμο του Θεού...». Ήταν ένας λαϊκός ιεροκήρυκας και άγγιξε τις καρδιές μας. Στο τέλος ζήτησε να ιδή ιδιαιτέρως τους μαθητές και αποφοίτους του Γυμνασίου. Ανεβήκαμε επάνω από το καφενείο στο σπίτι σε ένα δωμάτιο και μας λέγει: «Τώρα είσθε σε ηλικία που θα πρέπη να βάλετε γερά θεμέλια να κτίσετε τη ζωή σας, και το γερό θεμέλιο που τίποτε δεν μπορεί να το σαλεύση είναι ο Χριστός. Εάν θέλετε να ζήσετε μια ζωή με συνέπεια δεν θέλω να μου πήτε τώρα. Σκεφθήτε το καλά και εάν αποφασίσετε τότε ελάτε πάλι εδώ την άλλη εβδομάδα, την ίδια μέρα και ώρα σε αυτόν τον τόπο....». Είμασταν την πρώτη βραδιά περίπου 25 νέοι. Την δεύτερη εβδομάδα ήλθαν μόνον 10-12 νέοι. Κάναμε μια ομάδα στο χωριό μας εμείς οι λίγοι και ο ιεροκήρυκας ερχότανε δύο φορές το μήνα και μας ομιλούσε. Ο ιεροκήρυκας ήταν ο λαϊκός τότε και μετέπειτα π. Χαράλαμπος Βασιλόπουλος. Χωρίς να μας πη τίποτε αυτός εμείς η μικρή ομάδα, αποφασίσαμε να κόψουμε το τσιγάρο, τα χαρτιά και όποια άλλη κακή συνήθεια. Από τότε μου ήλθε η έμπνευση να γίνω κι εγώ ιεροκήρυκας και να πηγαίνω από χωριό σε χωριό από πόλη σε πόλη να βοηθώ τους νέους και ενήλικες να ακολουθούν του Χριστού το δρόμο. Όταν τελείωσα το Γυμνάσιο επήγα κοντά στον Ιεροκήρυκα για ένα χρόνο και εν συνεχεία επήγα κοντά στον ιεροκήρυκα του Αγρινίου στον π. Βενέδικτο Πετράκη. Εκεί κάθισα ως τον Οκτώβριο του 1950 που επιστρατεύθηκα. Αυτοί οι δυό ιεροκήρυκες μου ενέπνευσαν την απόφαση να γίνω κληρικός.

Ερώτηση: Μπορείτε να μας μεταφέρετε το κλίμα της εποχής εκείνης στην πρώτη σας Ενορία;

Απάντηση: Φθάσαμε στην Ν. Υόρκη στις 16 Δεκεμβρίου 1962. Μετά από δύο ημέρες οι κάτοικοι του Dover, New Jersey μάθανε ότι ήρθε ένας ιερέας από την Ελλάδα με το υπερωκεάνειο Hameric και μένει στην πόλη Jersey city της πολιτείας Νέας Υερσέης. Ήλθε ο Πρόεδρος της Κοινότητος Γεώργιος Σπηλιώτης, που ο πατέρας του καταγότανε από την Καλαμάτα, ο οποίος δεν είχε μάθει να ομιλή ελληνικά γιατί η μητέρα του ήταν από την Σκωτία. Έφερε μαζί του διερμηνέα τον Τάκη Σερέτη από τα Μαγκλαρέϊκα. Η Κοινότητα μόλις είχε αγοράσει μία μικρή εκκλησία από τους Προτεστάντες και είχαν εξασφαλίσει την άδεια της Πολιτείας Νέας Υερσέης και της Ιεράς Αρχιεπισκοπής. Δεν είχεν όμως ιερέα. Ο Σεβασμιώτατος Αμερικής Ιάκωβος τους είχε στείλει γράμμα και τους έλεγε ότι δεν ήταν εύκολο να τους στείλη ιερέα πριν από το Πάσχα, ενώ εγώ ήμουν εκεί πριν από τα Χριστούγεννα. Ο Πρόεδρος εκείνο το απόγευμα της Κυριακής είχε συγκαλέσει Γενική Συνέλευση και με δημοκρατικό τρόπο τους λέγει: «Τι θέλετε να κάνωμε; Να περιμένωμε μετά το Πάσχα να μας στείλη ο Αρχιεπίσκοπος ιερέα η να βαστάξωμε αυτόν που μόλις βγήκε από το καράβι;». Παμψηφεί είπαν: «Να πάρωμε αυτόν τώρα και έπειτα βλέπομε». Έτσι, λοιπόν, παραμείναμε εκεί για λίγο και καθήσαμε 43 χρόνια!

Η Κοινότης ήταν μικρή, μόλις 70 οικογένειες, και σχετικά πτωχές. Μέσα σε δύο μόνον εβδομάδες η εκκλησία πήρε την μορφή ορθόδοξου ναού. Κάναμε ένα πρόχειρο Τέμπλο, την Αγία Τράπεζα, Πρόθεση και ο,τι άλλο ήταν απαραίτητο. Την Κυριακή προ των Χριστουγέννων έγινε η πρώτη Θεία Λειτουργία. Όσοι συμμετείχαν σε εκείνη την Θεία Λειτουργία δεν ξέχασαν τις όμορφες στιγμές που με δάκρυα στα μάτια ο ένας ασπαζόταν τον άλλον. Ενώ μερικοί από αυτούς ήσαν γείτονες δεν ήξεραν ότι είναι Έλληνες. Το βράδυ των Χριστουγέννων η εκκλησία ήταν γεμάτη. Έλαμπαν τα πρόσωπα όλων από χαρά, που ύστερα από προσπάθειες πολλών χρόνων να αποκτήσουν τόπο λατρείας επιτέλους τώρα μπορούν και λατρεύουν την Γέννηση του Ιησού μέσα σε αυτόν τον μικρό ναό. Επειδή μαζί μας είχαμε μόνον τα ρούχα μας μια ημέρα έκαναν πάρτυ και όλοι τους έφεραν διάφορα πράγματα, όσα χρειάζεται ένα σπίτι να ανοίξη. Η εκκλησία αγόρασε τα απαραίτητα έπιπλα και το σπίτι άνοιξε χάρη στην αγάπη των ευσεβών ενοριτών.

Ερώτηση: Ποιά είναι η διοικητική διάρθρωση της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αμερικής; Πως λειτουργούν στην Αμερική οι Ενορίες; Ποιές οι διαφορές με την Ελλάδα;

Απάντηση: Η διοικητική διάρθρωση της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Αμερικής ήταν τότε πολύ διαφορετική από την σημερινή. Τότε ο Αρχιεπίσκοπος ήταν κατ’ ουσίαν ο πνευματικός ηγέτης και είχε οκτώ Επισκοπές. Σήμερα οι Επισκοπές έγιναν Μητροπόλεις και ο κάθε Μητροπολίτης είναι ανεξάρτητος στην Μητρόπολή του. Σήμερα έχουν την Επαρχιακή Σύνοδο, η οποία συνέρχεται δις του έτους και εκτάκτως, εάν παρίσταται ανάγκη. Στην Αρχιεπισκοπή υπάρχει το Αρχιερατικό Συμβούλιο από λαϊκούς και κληρικούς. Η κάθε Μητρόπολη έχει το Μητροπολιτικό Συμβούλιο. Για όλα τα Ιδρύματα υπάρχουν Πρόεδροι και μικτά Συμβούλια από λαϊκούς και κληρικούς. Άλλοι από αυτούς εκλέγονται και άλλοι διορίζονται από τον Αρχιεπίσκοπο η τον Μητροπολίτη αναλόγως. Στην Κοινότητα πνευματικός οδηγός είναι ο ιερεύς. Κάθε χρόνο γίνονται εκλογές στην Κοινότητα και αλλάζει το 1/3 του Διοικητικού Συμβουλίου. Αφού επικυρωθούν οι εκλογές συνέρχεται στην πρώτη συνεδρίαση και εκλέγει τον Πρόεδρο, Αντιπρόεδρο, Ταμία, Γραμματέα και σχηματίζουν τις διάφορες υποεπιτροπές. Δεν είναι ο ιερέας Πρόεδρος, ούτε έχει ψήφο, αλλά μόνο γνώμη. Κάθε δύο χρόνια γίνονται κληρικολαϊκές συνελεύσεις για όλη την Αμερική και λαμβάνουν αποφάσεις και έχουν δικαίωμα ψήφου τρεις από κάθε Κοινότητα, (ο ιερέας εκεί έχει ψήφο) και δύο μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της Κοινότητας. Εκεί συζητούνται θέματα που αφορούν την καθόλου Εκκλησία της Αμερικής και τα Πρακτικά στέλλονται στο Πατριαρχείο προς έγκριση. Όταν εγκριθούν τότε γίνεται νόμος για όλες τις ενορίες. Συνήθως η κάθε ενορία έχει δύο Γενικές Συνελεύσεις στις οποίες συζητούνται θέματα που αφορούν την Κοινότητα και εγκρίνονται οι Προϋπολογισμοί και Απολογισμοί του έτους.

(συνεχίζεται στο επόμενο: Ιερέας στην Αμερική (B))

(συνέχεια από το προηγούμενο: Ιερέας στην Αμερική (Β))

Ερώτηση: Σε ποιά σημεία ρίξατε το κύριο βάρος της ποιμαντικής σας προσπάθειας;

Απάντηση: Η προσπάθειά μου ήταν κατ’ αρχήν το Λειτουργικό, γιατί στην Θεία Λειτουργία γίνεται η ένωση των πιστών με τον Ιησού Χριστό, με την Θεία Ευχαριστία. Έτσι οι Χριστιανοί άρχισαν να καταλαβαίνουν τον σκοπό της Θείας Λειτουργίας και κατόπιν προετοιμασίας έρχεται το μεγαλύτερο μέρος των πιστών και κοινωνεί, αφού ο Χριστός εκήρυξε και είπε: «Αμήν, αμήν λέγω υμίν, εάν μη φάγητε την σάρκα του Υιού του ανθρώπου και πίητε αυτού το Αίμα ουκ έχετε ζωήν εν εαυτοίς». Όσες φορές και αν πας στην εκκλησία, όσα κεριά και αν ανάψης, και όσες τυχόν δωρεές κάνης, εάν δεν πας με προετοιμασία να κοινωνήσης είσαι νεκρός πνευματικά. Το άλλο σημείο ήταν να είμαι κοντά στους ενορίτες μου είτε στην λύπη είτε στις χαρές τους. Εκεί που έριξα το βάρος ήταν η οικογένεια. Πολλές φορές λέμε να προσέξουμε την νεολαία. Διαφωνώ. Να φροντίσουμε να έχουμε συγκροτημένες και αρμονικές οικογένειες, οικογένειες που θα έχουν στήριγμα τον Χριστό και την Εκκλησία και η οικογένεια θα φροντίση για τα παιδιά και η Εκκλησία θα βοηθήση. Μερικές Κοινότητες, όπως και η δική μου, είχαμε πρόγραμμα προετοιμασίας των νέων ζευγαριών να καταλάβουν τι είναι ο γάμος. Διότι δεν καταλαβαίνουν την σοβαρότητα του γάμου. Δεν γνωρίζουν πως θα αντιμετωπίσουν τα διάφορα προβλήματα που θα παρουσιαστούν. Ο γάμος δεν είναι παιχνίδι. Είναι ένα από τα σοβαρότερα θέματα της ζωής μας. Εάν επιτύχης στο γάμο σου πέτυχες και στα υπόλοιπα της ζωής σου. Το πρόγραμμα αυτό το ονομάζουμε «Προετοιμασία του γάμου». Στην προσπάθειά μου δεν ελησμόνησα την τρίτη ηλικία και τους κατάκοιτους, τους οποίους επισκεπτόμουν, προσευχόμασταν και ελάμβαναν την Θεία Κοινωνία.

Ερώτηση: Εκεί οι ελληνικές κοινότητες είναι κλειστές η υπάρχει επικοινωνία με όλους τους αμερικανούς υπηκόους όλων των εθνοτήτων και θρησκειών;

Απάντηση: Στην Αμερική είναι όλοι μια ανοικτή κοινωνία. Δεν μπορούμε να κλειστούμε στον εαυτό μας. Ζούμε με τους Αμερικάνους με αρμονία. Οι γείτονές μας δεν είναι Έλληνες. Εκεί που δουλεύουμε σπάνια θα έχουμε Έλληνες. Πως μπορείς να εργάζεσαι με κάποιον και να μην του μιλάς; Πολλοί Αμερικανοί έρχονται στις εκδηλώσεις της Εκκλησίας μας, σε Βαπτίσεις, γάμους, κηδείες και στα ετήσια τριήμερα φεστιβάλ έρχονται χιλιάδες Αμερικανοί και οι δικοί μας καλούνται στις δικές τους εκδηλώσεις.

Ερώτηση: Πως ζήσατε το πρόβλημα της ύπαρξης πολλών «εθνικών» Ορθοδόξων Εκκλησιών (Ελληνική, Ρωσσική, Αντιοχειανή κλπ.) στην Αμερική;

Απάντηση: Στην Αμερική εκτός των Ελλήνων Ορθοδόξων υπάρχουν και άλλων εθνικοτήτων Ορθόδοξοι. Υπάρχει συνεργασία μεταξύ των Επισκόπων και έχουν οργανωθή όλες οι αναγνωρισμένες Εκκλησίες με την επωνυμία SCOBA. Έχουν ορισμένες συνελεύσεις και διατηρούν τον Έλληνα Αρχιεπίσκοπο ως Πρόεδρο του Οργανισμού αυτού. Βεβαίως θα είχε μεγαλύτερη δύναμη, εάν οι Ορθόδοξες Εκκλησίες αποτελούσαν μία ενότητα, αλλά θα χάναμε την δύναμη της εθνικότητας.

Ερώτηση: Ποιά είναι η στάση των μη ορθοδόξων μελών της αμερικανικής κοινωνίας απέναντι στην Ορθόδοξη Εκκλησία;

Απάντηση: Η Αμερική είναι σαν ένας μεγάλος λέβητας όπου λιώνουν όλα τα μέταλλα και αποτελούν ένα μείγμα, που λέγεται αμερικανική κοινωνία. Από οποιαδήποτε εθνικότητα θα βρης στην Αμερική. Συνεπώς και οποιαδήποτε θρησκεία θα την βρης σε κάποια γωνιά της. Συνεπώς δεν υπάρχει κανένα θέμα μη συνεργασίας και αλληλοσεβασμού. Εμείς σεβόμαστε τις άλλες εθνικότητες, τις άλλες θρησκείες και εκείνοι εμάς. Στην πόλη που έμενα εγώ όλοι οι ιερείς, ορθόδοξοι, καθολικοί, προτεστάντες, είχαμε μια φορά το μήνα μια συνεδρίαση και μιλούσαμε για θέματα που αφορούσαν την αμερικανική κοινωνία, χωρίς να θίγουμε ο ένας τον άλλον. Δεν μιλούσαμε για θρησκευτικά θέματα πολύ δε περισσότερο για δογματικά.

Ερώτηση: Ποιά είναι τα βασικά σημεία τα οποία θα μπορούσε να συζητήση ένας Ορθόδοξος Ιερέας με έναν μη Ορθόδοξο Αμερικάνο; Υπάρχει αναζήτηση; Τίθενται ερωτήματα;

Απάντηση: Πολλοί Αμερικανοί δεν γνωρίζουν τίποτε η ελάχιστα περί Ορθοδοξίας. Σαν παράδειγμα αναφέρω ότι μια ομάδα Ευαγγελικών από την Καλλιφόρνια εμελετούσαν την Εκκλησιαστική ιστορία. Έφθασαν στο Σχίσμα των Εκκλησιών. Είπαν ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει δίκαιο, αλλά δεν γνώριζαν ότι υπάρχει ακόμα η Ορθόδοξη Εκκλησία. Μελετώντας περισσότερο έμαθαν ότι υπάρχει και στην Αμερική Ορθόδοξη Εκκλησία. Ήσαν περίπου 25 πάστορες. Ήλθαν σε επικοινωνία με τους αρχηγούς των διαφόρων ορθοδόξων εκκλησιών και εζήτησαν να γίνουν ορθόδοξοι μαζί με τους ενορίτες τους. Όλοι όμως οι Ορθόδοξοι εφοβούντο να τους δεχθούν μήπως αλλοιωθή η εκκλησία τους. Έφθασαν μέχρι το Πατριαρχείο. Ο Πατριάρχης δεν παρουσιάσθηκε, αλλά έστειλε έναν αντιπρόσωπό του. Αν και έφυγαν χωρίς αποτέλεσμα δεν απογοητεύθηκαν. Τελικά η Αντιοχειανή Εκκλησία τους δέχθηκε και πολλοί από τους πάστορες έγιναν ορθόδοξοι ιερείς. Έγραψαν διάφορα βιβλία και ένας από αυτούς, ο π. Πέτρος Γκίλκουϊστ έγραψε ένα βιβλίο «Γιατί γίναμε Ορθόδοξοι» και αναφέρει ότι το μέλλον της Εκκλησίας της Αμερικής είναι η Ορθόδοξη Εκκλησία. Όταν έρχονται στα φεστιβάλ των Κοινοτήτων μας και τους εξηγούμε τι είναι η Ορθόδοξη Εκκλησία μας λένε «Ποτέ δεν είχαμε ακούσει γι’ αυτήν» η «σκέπτομαι να γίνω Ορθόδοξος».

Ερώτηση: Μια ευχή για τους νέους Ιερείς της Αμερικής η και της Ελλάδος;

Απάντηση: Η ευχή μου για τους νέους ιερείς είναι: «Να μη γίνονται ιερείς όσοι παίρνουν την ιερωσύνη για επάγγελμα. Είναι τιμή για έναν άνθρωπο να καταξιωθή να υπηρετή στην Αγία Τράπεζα. Τιμή είναι ακόμη για μια γυναίκα να είναι σύζυγος ιερέως. Ο Άγιος Κοσμάς για να διδάξη την αξία του ιερέως τον τοποθετεί επάνω από τους αγγέλους. Ο ιερεύς πρέπει να έχη τα χαρίσματα που αναφέρει ο Απόστολος Παύλος προς τον μαθητή του Τιμόθεο στο τρίτο κεφάλαιο της πρώτης επιστολής.

«Δει τον Επίσκοπον-και κάθε κληρικόν-ανεπίληπτον είναι, μιας γυναικός άνδρα, νηφάλιον, σώφρονα, κόσμιον, φιλόξενον, διδακτικόν, μη πάροινον, μη πλήκτην, μη αισχροκερδή, αλλ’ επιεική, άμαχον, αφιλάργυρον, του ιδίου οίκου καλώς προϊστάμενον, τέκνα έχοντα εν υποταγή μετά πάσης σεμνότητος... δει δε αυτόν και μαρτυρίαν καλήν έχειν από των έξωθεν ίνα μη εις ονειδισμόν εμπέση και παγίδα του διαβόλου.... έχοντας το μυστήριον της πίστεως εν καθαρά συνειδήσει» (Τιμ. 2-13)

Όλα τα εμπόδια που βρήκα στη ζωή μου τα θεωρώ τώρα ευλογίες του Θεού που με ανάγκασαν να ξενιτευθώ και να γίνω ιερεύς-υπηρετώ για 45 χρόνια-και να υπηρετήσω την Εκκλησία του Χριστού. Η Αγία Τράπεζα είναι για μένα το πιο όμορφο και τιμητικό. Στους νέους που σκέπτονται την Ιερωσύνη να σκεφθούν σοβαρά και να προχωρήσουν με αφοσίωση και ταπείνωση, αισθανόμενοι ότι η Χάρις του Θεού θα μας ενισχύση στο δύσκολο αλλά τιμητικό έργο. Ο Θεός με αξίωσε να δώσω και τον υιό μου Δημήτριο στην Εκκλησία. Εγώ παρακαλώ τον Θεό όσο ζήσω να μη στερηθώ την Αγία Τράπεζα. Εύχεσθε.–

Μέ έναν Γεωργιανό Ιερέα. Συνέντευξη μέ τόν Πρωτοπρεσβύτερο π. Μάξιμο Chanturia

Αρχιμ. Καλλίνικος: Πάτερ Μάξιμε, χαιρόμαστε πού σάς έχουμε κοντά μας καί μετά τήν γνωριμία μας στήν Γεωργία τό καλοκαίρι, μέ τήν ευκαιρία τής παρουσίασης τού βιβλίου τού Σεβασμιωτάτου "Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία" στά γεωργιανά από τόν Εκδοτικό σας Οίκο.

Πρωτοπρ. π. Μάξιμος Chanturia: Κι' εγώ είμαι πολύ χαρούμενος πού είμαι κοντά σας σήμερα καί έχω πάλι τήν ευκαιρία νά επικοινωνώ μαζί σας.

Ερώτηση: Θά θέλαμε νά μάς πήτε, γιά γνωριμία μέ τούς αναγνώστες, λίγα λόγια γιά τήν θέση σας στήν Εκκλησία τής Γεωργίας καί γιά τήν εργασία σας σ' αυτήν.

Απάντηση: Πρός τό παρόν είμαι Πρωτοπρεσβύτερος, προϊστάμενος τής εκκλησίας τού Αγίου Νικολάου στήν πρωτεύουσα τής Γεωργίας. Σέ αυτήν τήν θέση διακονώ τούς τελευταίους τρείς μήνες. Πρίν ήμουν στήν Μόσχα, προϊστάμενος στήν γεωργιανή εκκλησία τού Αγίου Γεωργίου. Καί επίσης ήμουν στήν Πετρούπολη, στήν γεωργιανή εκκλησία, σάν Πνευματικός. Θά ήθελα νά αναφέρω ότι πρίν πάω στήν Μόσχα ήμουν στήν Τιφλίδα, καί υπηρετούσα σάν Ιερέας στήν όμορφη εκκλησία τού Αγίου Νικολάου επάνω στά Κάστρα τής πόλης.

Σήμερα είμαι στόν μεγαλύτερο Εκδοτικό Οίκο εκκλησιαστικών κειμένων. Είμαι ιδρυτής αυτού τού Οίκου καί είμαι καί πρόεδρος. Ο Οίκος λέγεται "Νέων Ιβήρων" (Akhali Ivironi στά γεωργιανά). Επίσης διδάσκω στήν Θεολογική Ακαδημία τής Εκκλησίας τής Γεωργίας τό μάθημα τής Ασκητικής. Έχω κάνει ανώτατη εκπαίδευση καί είμαι καθηγητής θεολογίας.

Ερώτηση: Ποιός είναι ο σκοπός τής επισκέψεώς σας στήν Ελλάδα καί ιδιαίτερα στήν Ναύπακτο;

Απάντηση: Η επίσκεψή μου στήν Ναύπακτο οφείλεται σέ δύο λόγους. Ο πρώτος λόγος είναι ο εξής: Όπως ξέρετε, πρίν δύο χρόνια εκδώσαμε στήν γεωργιανή γλώσσα τό πρώτο βιβλίο τού Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου κ. Ιεροθέου "Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία" καί η παρουσίαση τού βιβλίου έγινε τό περασμένο καλοκαίρι. Επειδή έχουμε σκοπό νά συνεχίσουμε αυτήν τήν συνεργασία καί νά εκδώσουμε καί άλλα βιβλία τού Σεβασμιωτάτου, θά θέλαμε νά συζητήσουμε μέ τόν Δεσπότη, νά πάρουμε τήν ευλογία του, τίς συμβουλές του, έτσι ώστε νά ξέρουμε ποιό βιβλίο θά μεταφράσουμε στήν συνέχεια (σάν δεύτερο βιβλίο). Γενικά θέλουμε τίς συμβουλές του γιά τό ποιά θεολογικά κείμενα καί βιβλία θά μπορούσαμε νά μεταφράσουμε στήν γεωργιανή γλώσσα. Επίσης θέλω νά τόν ρωτήσω κάποια πράγματα γιά τό θέμα τής "Ασκητικής". Νά πάρω τίς γνώσεις του γιά κάποια γενικότερα θέματα πού απασχολούν σήμερα τήν σύγχρονη Ορθόδοξη Εκκλησία (μέσα στόν κόσμο).

Ο άλλος λόγος τής επισκέψεώς μου είναι νά ακούσω από τόν ίδιο τόν Δεσπότη αυτά πού διαβάζω στά βιβλία του. Νά πάρω τήν πνευματική του εμπειρία καί τίς γνώσεις του γενικά γιά τόν ησυχασμό, γιά τήν νοερά προσευχή, η οποία είναι τό κεντρικό θέμα στά βιβλία τού Δεσπότη. Καί η οποία είναι τό κίνητρο στήν Εκκλησία γιά τήν πνευματική ζωή. Βέβαια καταλαβαίνουμε ότι από δύο έως τρείς συνεντεύξεις ή συνομιλίες δέν μπορείς νά μάθης αυτό πού λέγεται ησυχασμός, αλλά σιγά-σιγά μέ πολλές συναντήσεις, καί άν μάς επιτρέψη ο Δεσπότης νά τό πραγματοποιήσουμε στό μέλλον, καί μέ τήν προσωπική πνευματική μας εργασία θά μπορέσουμε νά κάνουμε σωστή χριστιανική ζωή. Προσπαθούσα σέ όλη μου τήν ζωή νά πλησιάσω αυτήν τήν διδασκαλία τού ησυχασμού καί δέν είχα τήν ευκαιρία νά μάθω αυτήν τήν επιστήμη από κάποιον έμπειρο Πνευματικό.

Στόν Γέροντα Ιερόθεο είδα έναν μεγάλο Πνευματικό, ο οποίος όχι μόνον γνωρίζει τόν ησυχασμό, αλλά προσπαθεί νά μεταδώση τίς γνώσεις του σέ αυτούς πού διψάνε νά μάθουν. Μέ τήν αγάπη του καί τήν φροντίδα του μάς διευκολύνει νά έχουμε σωστή επικοινωνία μαζί του. Γι' αυτό πιστεύουμε ότι είναι καλύτερο νά ακούς μία φορά παρά νά διαβάζης εκατό. Όσο μπορούμε δηλαδή.

Ερώτηση: Θέτετε τό θέμα τής μαθητείας από ό,τι κατάλαβα. Ήθελα προηγουμένως νά σάς ρωτήσω γιά τά κριτήρια μέ τά οποία μεταφράσατε τά έργα, αλλά από αυτά πού μού είπατε κατάλαβα ότι ήταν η αγάπη σας γιά τήν ησυχαστική ζωή. Οπότε η επόμενη ερώτησή μου είναι: Πώς έγινε η γνωριμία σας μέ τά έργα τού Μητροπολίτου καί η γνωριμία σας μέ τήν ασκητική διδασκαλία τής Εκκλησίας μας σέ ένα περιβάλλον πού ήταν σχετικά ξένο πρός αυτά; Είναι δική σας αναζήτηση ή τού λαού;

Απάντηση: Από τήν αρχή θά ήθελα νά σημειώσω ότι, όταν έκανα τήν διδακτορική μου στήν Θεολογική Ακαδημία τής Πετρούπολης, ένας φίλος καί συμφοιτητής μου έφερε τό βιβλίο τού Δεσπότη "Μιά βραδιά στήν έρημο τού Αγίου Όρους" μεταφρασμένο στά ρωσικά. Αυτό ήταν τό πρώτο βιβλίο τού Γέροντα μεταφρασμένο στά ρωσικά. Καί όπως εκδόθηκε τό έφερε ο φίλος μου νά τό διαβάσουμε. Όταν διάβασα αυτό τό βιβλίο μού έκανε μεγάλη εντύπωση. Όμως τότε δέν γνώριζα ούτε κάν ότι ο συγγραφέας του ζούσε καί ήταν στήν Ελλάδα ούτε καί ότι στό μέλλον θά τόν γνώριζα από κοντά. Ούτε πού τό φαντάσθηκα.

Μετέπειτα σάν κληρικός στόν Άγιο Γεώργιο τής Μόσχας, όπως σάς είπα, διάβασα τό δεύτερο βιβλίο τού Δεσπότη τήν "Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία" καί επίσης τήν "Ορθόδοξη πνευματικότητα" –νομίζω έτσι λέγεται. Καί όταν διάβασα τό τρίτο βιβλίο, κατάλαβα ότι είναι μεγάλος αγωνιστής ο συγγραφέας καί έμαθα ότι ζή στήν Ελλάδα. Ήμουν νέος Κληρικός, είχα κάνει τότε τόν Εκδοτικό Οίκο καί σκέφθηκα ότι έπρεπε οπωσδήποτε νά εκδώσουμε καί στήν γεωργιανή γλώσσα αυτά τά βιβλία τού Δεσπότη. Μετά έμαθα ότι ο Δεσπότης έχει γράψει και άλλα βιβλία, πάρα πολλά βιβλία. Δυσκολευόμουν ποιό βιβλίο νά επιλέξω πρώτο γιά μετάφραση, επειδή διαπίστωσα ότι όλα όσα γράφονται στά βιβλία αυτά έχουν πολύ μεγάλη αξία καί όλα είναι σύγχρονα προβλήματα.

Όσο γιά τά κριτήρια μέ τά οποία εγώ διαλέγω τά βιβλία τού Γέροντα λέγω. Επειδή δέν έχουμε τήν δυνατότητα νά μεταφράσουμε όλα μαζί τά βιβλία τού Γέροντα, γι' αυτό προσπαθούμε νά διαλέξουμε πρώτα εκείνο πού είναι συνοπτικό, πού περιλαμβάνει τήν ευρύτητα τών προβλημάτων. Γιατί βλέπω ότι όλα τά βιβλία έχουν κάτι πού τά συνδέει (έχουν μιά συνοχή). Ο Δεσπότης κάνει κατανοητή τήν ορθόδοξη πνευματικότητα στούς απλούς άνθρώπους. Γι' αυτό αποφασίσαμε τώρα τό δεύτερο βιβλίο πού θά μεταφρασθή στήν γεωργιανή γλώσσα νά είναι η "Θεραπευτική Αγωγή". (Τό δεύτερο μέρος τής "Ορθόδοξης Ψυχοθεραπείας").

Ερώτηση: Οι εκδόσεις πώς ξεκίνησαν; Από πού παρακινηθήκατε νά κάνετε αυτό τό μεγάλο βήμα, αυτόν τόν μεγάλο άθλο γιά εκείνη τήν εποχή; Σάς απέστειλε κάποιος ή μόνος σας τό αποφασίσατε καί γιά ποιόν λόγο;

Απάντηση: Άρχισα νά ασχολούμαι μέ τίς εκδόσεις από τότε πού άρχισα νά σπουδάζω στά πνευματικά σεμινάρια στήν Τιφλίδα, όταν ήμουν φοιτητής. Μέ τούς δασκάλους μου καί τούς συμφοιτητές μου ιδρύσαμε ένα περιοδικό πού λέγεται "Βασιλική Οδός". Καί διαπιστώσαμε ότι στήν νέα γεωργιανή γλώσσα υπήρχαν ελάχιστα πνευματικά βιβλία, λόγω τού κομμουνιστικού καθεστώτος. Πάντα είχαμε αυτό όνειρο εγώ καί οι συνεργάτες μου: Νά μεταφράσουμε πολλά θεολογικά βιβλία πού χρειαζόταν η Γεωργιανή Εκκλησία γιά τήν πνευματική ζωή. Από τήν εκκλησιαστική ιστορία τής Γεωργίας φαίνεται ότι οι Γεωργιανοί Πατέρες μας, οι οποίοι έζησαν καί στήν Ελλάδα καί στήν Γεωργία, έκαναν μεγάλο μεταφραστικό έργο από τήν ελληνική. Διαπιστώνεται από τήν ιστορία ότι τόν 3ο-4ο αιώνα μ.Χ. υπήρχε μεταφρασμένη στήν γεωργιανή γλώσσα η Αγία Γραφή. Βέβαια εμείς δέν μπορούμε νά κάνουμε τόσο μεγάλο έργο πού έκαναν αυτοί οι Πατέρες καί οι Αγιορείτες Γεωργιανοί Πατέρες, άγιοι Ευθύμιος, Γεώργιος καί Ιωάννης, πού έζησαν τόν 10ο αιώνα στό Άγιον Όρος, στήν Μονή Ιβήρων, αλλά προσπαθούμε νά κάνουμε κάτι καί νά συνεχίσουμε τό έργο τους. Γι' αυτόν τόν λόγο ονομάσαμε τόν Εκδοτικό Οίκο "Νέων Ιβήρων" από τούς Ιβηρίτες Πατέρες. Όταν δώσαμε τό όνομα αυτό στόν Οίκο, δέν γνωρίζαμε πόσο ένδοξο είναι. Βέβαια μάς φοβίζει τό ένδοξο αυτό όνομα, γιατί δέν είμαστε άξιοι αυτών τών αγίων ανθρώπων.

Δέν υπήρχε κάποια αποστολή, όπως είπατε, γιά νά κάνουμε αυτόν τόν Εκδοτικό Οίκο. Πιό πολύ ήταν τό όνειρο τών δασκάλων, τών συμφοιτητών μου εκεί στά Σεμινάρια καί δικό μου, τό οποίο θέλαμε νά πραγματοποιήσουμε.

Θέλω νά σάς πώ ότι, όταν υπηρετούσα στήν Μόσχα, στήν Γεωργιανή εκκλησία τού Αγίου Γεωργίου, είχα πολύ στενές σχέσεις μέ τόν Πατριάρχη τής Γεωργίας, τίς οποίες διατηρώ καί σήμερα, καί αυτός μού έδωσε δύναμη νά ιδρύσω τόν Εκδοτικό Οίκο καί νά είναι ελεύθερος από κάθε επιρροή είτε από τήν Ιεραρχία τής Εκκλησίας είτε από τούς κρατικούς παράγοντες. Αυτή η ελευθερία μάς δίνει τήν δυνατότητα νά εργαστούμε αποτελεσματικά. Προσπαθούμε νά κάνουμε σωστή δουλειά, σωστές προσεγγίσεις καί νά διαλέξουμε τά σωστά βιβλία πού θά μεταφρασθούν.

Ερώτηση: Εκτός από τά βιβλία τού Μητροπολίτου Ιεροθέου πείτε μας επιγραμματικά ποιά άλλα σπουδαία έργα έχει μεταφράσει ο Οίκος σας.

Απάντηση: Μπορώ νά σάς πώ συνοπτικά: Τό πρώτο βιβλίο πού μεταφράσαμε στήν νέα γεωργιανή γλώσσα ήταν "Οι Αρχές τής Αγιογραφίας τής Γεωργίας", μέ χίλιες σελίδες. Τό δεύτερο ήταν "Η Κλίμαξ" τού αγίου Ιωάννου τού Σιναΐτου. Τρίτο ήταν μιά πιό σωστή έκδοση τών Λειτουργικών Κειμένων καί τών Προσευχηταρίων. Κατόπιν ο 1ος Τόμος τής Φιλοκαλίας, "Ομιλίες τού Πνευματικού", ενός άγνωστου συγγραφέα, "Γιά τήν Προσευχή τού Ιησού", τήν "Εκκλησιαστική Ιστορία" τού Ευσεβίου Καισαρείας, "Οι θησαυροί τής Αποστολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας τής Γεωργίας", "Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία" τού Δεσπότη κ. Ιεροθέου, "Εκκλησιαστική Ιστορία" τού Θεοδώρητου Κύρου, "Ιστορία τών Επτά Οικουμενικών Συνόδων", τού Καθηγητού τής Ρωσικής Εκκλησίας Βασ. Μπολοντώφ. Τώρα ετοιμάζεται νά εκδοθή ο "Βίος τού αγίου Αμβροσίου τής Όπτινα". Τό δεκατοτρίτο θά είναι "Οι Διδαχές τού Αββά Δωροθέου". Άν ενδιαφέρεσθε, μπορώ νά σάς μιλήσω γιά τά μελλοντικά μας σχέδια. Σάς είπα αυτά πού κάναμε μέχρι τώρα.

Στόν Έλληνα αναγνώστη μπορεί νά φανή λίγο περίεργο τό ότι μέχρι τώρα δέν είχαν μεταφρασθή αυτά τά βιβλία, όμως πρέπει νά πώ ότι δέν πρέπει νά εκπλήσσονται, διότι η Γεωργιανή Εκκλησία ήταν υπό κατοχήν διακόσια χρόνια στήν Ρωσική Εκκλησία καί μετά στούς Κομμουνιστές. Η Εκκλησία ήταν υπό διωγμόν καί δέν μπορούσε όχι μόνο νά λειτουργήση εκδοτικός Οίκος, αλλά απαγορευόταν νά τελήται η θεία Λειτουργία στά γεωργιανά.

Ερώτηση: Τά τελευταία σας λόγια μού δίνουν τήν ευκαιρία νά ρωτήσω κάτι άλλο. Μεταφράσατε τό έργο τού Ευσεβίου Καισαρείας. Νομίζω ότι ο Ευσέβιος Καισαρείας λέγει σέ κάποιο σημείο ότι οι Γεωργιανοί είναι ο λαός πού δέχθηκε καί φύλαξε τήν πίστη τής Α' Οικουμενικής Συνόδου όσο κανένας άλλος λαός. Δηλαδή έμεινε πολύ πιστός. Καί επίσης παίρνοντας αφορμή από αυτό πού είπατε, ότι ήταν η Εκκλησία υπό αιχμαλωσίαν καί διωγμόν επί διακόσια χρόνια καί επειδή πιθανόν πολλοί από τούς αναγνώστες μας νά μήν έχουν μιά καθαρή άποψη γιά τήν χώρα σας, πού είναι λίγο μακριά, μπορείτε νά μάς περιγράψετε μέ αδρές γραμμές τό πρόσωπο τής χώρας αυτής;

Απάντηση: Συνοπτικά θά σάς πώ δυό λόγια. Η Γεωργία έχει ιστορία χιλιάδων χρόνων, όχι μόνο μετά τόν Χριστό αλλά καί πρίν. Η χώρα τής Γεωργίας στήν αρχαιότητα λεγόταν Κολχίδα. Η ιστορία ξεκινάει πρό Χριστού καί φτάνει μέχρι σήμερα. Ο λαός μας έχει μιά ηρωϊκή ιστορία. Όχι μόνον επειδή υπάρχουμε μέχρι σήμερα ως Έθνος καί δέν αφανιστήκαμε, όπως πολλοί άλλοι μεγαλύτεροι λαοί, αλλά εννοώ ότι έχει κάνει πολύ μεγάλο πολιτισμό. Καί εκτός από τόν πολιτισμό η θρησκεία πού δέχθηκε από τούς πρώτους αιώνες είναι ο Χριστιανισμός, καί, όπως είπατε κι εσείς, πάτερ, χωρίς νά αλλάξη ούτε ένα γράμμα ούτε μία έννοια διαφύλαξε μέχρι σήμερα τήν Ορθοδοξία. Μέ μεγάλη χαρά τό λέω, καί τό πιστεύω, ότι ο λαός μας αγάπησε τόν Χριστιανισμό τόσο πολύ, πού τόν έκανε δική του πίστη καί μέρος τής καρδιάς του, πράγμα πού δέν ξεχωρίζεται πιά από τήν Γεωργία. Όπως καί στήν Ελλάδα λέτε ότι Έλληνας καί Ορθόδοξος ταυτίζονται, έτσι καί ο Γεωργιανός ταυτίζεται μέ τήν Ορθοδοξία. Ο Γεωργιανός τό έχει μέσα στό αίμα του νά είναι Χριστιανός, τό έχει πάρει από τούς προγόνους του. Επίσης είναι γνωστόν ότι η Γεωργία θεωρείται τό "Περιβόλι τής Παναγίας", όπως καί τό Άγιον Όρος. Επίσης στήν παράδοσή μας λέγεται ότι κάποιοι Εβραίοι πού ζούσαν στήν Γεωργία πήγαν στά Ιεροσόλυμα νά καταδικάσουν τόν Χριστό, επειδή τούς κάλεσε η κεντρική Συναγωγή τους, καί μετά μετά τήν Σταύρωση αγόρασαν από τούς στρατιώτες τόν Χιτώνα τού Χριστού, τόν έφεραν στήν Γεωργία καί είναι θαμμένος στήν Εκκλησία της. Τέλος, θέλω νά πώ στούς Έλληνες αναγνώστες ότι καί η Γεωργία έχει πάρα πολλούς μάρτυρες.

Ερώτηση: Νά ρωτήσω γιά τό όνομα τής χώρας: Ιβηρία καί Γεωργία.

Απάντηση: Πάνω σ' αυτό υπάρχουν διάφορες θεωρίες τών επιστημόνων. Άν θέλετε τήν γνώμη μου Ιβηρία είναι τό πιό αρχαίο όνομα από τά ονόματα πού υπάρχουν. Υπήρχαν ιστορικές πραγματικότητες στήν αρχαία ιστορία τής Γεωργίας. Όταν κάποια επαρχία τής Γεωργίας αποκτούσε μεγαλύτερη δύναμη καί ανάπτυξη, η ονομασία τής επαρχίας αυτής επικρατούσε ως ονομασία όλης τής χώρας. Έτσι γιά μία περίοδο ονομαζόταν Κολχίδα, όταν ήρθαν οι Αργοναύτες, κάποιο χρονικό διάστημα ολόκληρη η Δυτική Γεωργία ονομαζόταν Απχαζία, είτε Λαζία καί μεταγενέστερα Κάρτλι καί Ιβηρία μετά.

Όσο γιά τήν ονομασία Γεωργία νομίζω ότι τό όνομα αυτό συνδέεται μέ τήν Δύση. Οι Δυτικοί μάς ονόμασαν έτσι. Εμείς ποτέ δέν ονομάσαμε τήν Γεωργία Γεωργία. Οι Δυτικοί μάς έδωσαν αυτό τό όνομα, όπως καί οι Έλληνες. Καί γιατί έγινε αυτό; Ονόμασαν τήν Γεωργία μέ αυτό τό όνομα οι Δυτικοί, Έλληνες καί Λατίνοι, επειδή θεωρούσαν ότι οι Γεωργιανοί είναι λαός τού αγίου Γεωργίου. Επειδή ο άγιος Γεώργιος προσκυνούνταν από τόν γεωργιανό λαό πιό πολύ από τούς άλλους αγίους καί οι Γεωργιανοί τόν θεωρούσαν σάν προστάτη τού λαού.

(Σ.σ.: Όπως εμείς ποτέ δέν ονομάσαμε τόν εαυτό μας Γραικούς, αλλά μάς οι δυτικοί μάς αποκαλούν έτσι)

Ερώτηση: Από τά ιστορικά θά ήθελα νά περάσω στά εκκλησιαστικά. Όταν είχαμε έρθει στήν Γεωργία τό καλοκαίρι, διαπιστώσαμε τήν αγάπη καί τόν σεβασμό τού γεωργιανού λαού στόν Πατριάρχη καί γενικά στόν θεσμό τού Πατριάρχη. Ήταν κάτι επιφανειακό αυτό πού αντιληφθήκαμε εμείς ή είναι όντως έτσι;

Απάντηση: Νομίζω πώς δέν σάς φάνηκε. Πράγματι υπάρχει μεγάλος σεβασμός. Αιτία αυτού τού σεβασμού εκ μέρους τού λαού πρός τόν Πατριάρχη, καί τόν θεσμό τού Πατριάρχη γενικότερα είναι πρώτον: Στήν χώρα μας εμείς οι Γεωργιανοί πάντα είχαμε μεγάλο σεβασμό στούς γονείς μας καί στούς προγόνους μας, στούς πατέρες μας. Καί ο ίδιος ο Μακαριώτατος Πατριάρχης μας Ηλίας λέει ότι, όταν ένας άνθρωπος έχη σεβασμό στούς πατέρες του καί στούς προγόνους του, αυτό είναι πηγή μιάς ευτυχισμένης ζωής. Δεύτερη αιτία είναι αυτό πού έχει νά κάνη μέ τήν προσωπικότητα τού ίδιου τού Πατριάρχη. Έχει νά κάνη μέ τήν πνευματικότητά του, τόν πατριωτισμό του, μέ τήν αγάπη του πρός τήν χώρα του. Καί τρίτον τό μεγάλο χρονικό διάστημα πού υπηρετεί σάν Πατριάρχης. Έχει κάνει μεγάλο έργο επί 30 χρόνια. Έγινε Πατριάρχης όταν ήταν μιά μεταβατική περίοδος γιά τήν χώρα. Καί είναι αυτός πού κατάφερε νά διαφυλάξη τήν ενότητα στήν Εκκλησία τής Γεωργίας. Όμως αυτό δέν σημαίνει ότι δέν υπάρχουν καί άνθρωποι πού τού κάνουν κριτική. Πάντα υπάρχουν. Τό ότι είναι Πατριάρχης τού πλήθους (τού λαού) είναι πραγματικότητα. Τό πλήθος τού Γεωργιανού λαού τόν αγαπάει. Πάντα ήμουν περήφανος γι' αυτό καί όταν πήγαινα στήν Ρωσία έλεγα ότι τόν Πατριάρχη τής χώρας μου τόν αγαπάει όλος ο λαός. Καί παρόλο πού είναι σέ μεγάλη ηλικία τώρα, όταν μετά τήν λειτουργία βγαίνη από τήν εκκλησία χρειάζεται μία ώρα γιά νά χαιρετήση καί νά ευλογήση όλους τούς ανθρώπους. Θέλει πάντα νά πάρη τόν πόνο τού καθενός, τού απλού συμπολίτη του, τού απλού Γεωργιανού, τού απλού πιστού ανθρώπου, νά τόν πάρη καί νά τόν κάνη δικό του. Έχει τέτοια κατεύθυνση καί ο λαός τό αντιλαμβάνεται αυτό, τό καταλαβαίνει, τό νιώθει καί τού τό ανταποδίδει μέ αγάπη.

Ερώτηση: Πείτε μας κάτι καί σχετικά μέ αυτό: Μάθαμε ότι ο ρόλος τού Πατριάρχη καί ορισμένων κληρικών, αλλά ιδίως τού Πατριάρχη, ήταν καταλυτικός στήν παύση τού πυρός στήν τελευταία πολεμική σύρραξη μέ τούς Ρώσους.

Απάντηση: Νομίζω ότι δέν είναι η απόλυτη αλήθεια καί πραγματικότητα αυτό. Όμως, επειδή σάν Εκκλησία δέν θά μπορούσαμε ποτέ νά επηρεάσουμε τά πολιτικά πράγματα, ώστε ένας πόλεμος νά γίνη ειρήνη, θέλω νά σημειώσω ότι ο Πατριάρχης καί οι Κληρικοί τής Εκκλησίας τής Γεωργίας έκαναν μεγάλο έργο, όταν καί κατά τόν πόλεμο αλλά καί μετά διακονούσαν τόν λαό, τόν πονεμένο λαό πού πέρασε πολλά σέ αυτόν τόν πόλεμο καί νά τού δώσουν ελπίδες γιά ένα καλύτερο μέλλον. Όμως δέν αποκλείω ότι σέ κάποιες φάσεις είχε κάνει κάποιες κινήσεις ο Πατριάρχης μέ τόν Ρώσο Πατριάρχη. Είχε ζητήσει νά επέμβη καί ο Πατριάρχης Ρωσίας γιά νά γίνη ειρήνη, καί μπορεί καί αυτό νά βοήθησε. Επίσης, όταν τελείωσε ο πόλεμος, οι Ρώσοι επέτρεψαν στόν Πατριάχρη καί τούς Κληρικούς νά πάρουν τούς σκοτωμένους στρατιώτες μας πού ήταν άταφοι, νά τούς φέρουν καί νά τούς θάψουν.

Ερώτηση: Μιά καί μιλάμε γιά τό Πατριαρχείο: Ποιά η σχέση τής Εκκλησίας τής Γεωργίας μέ τήν Πολιτεία. Υπάρχει ειδικός νόμος, Καταστατικός Χάρτης; Ή ρυθμίζονται εθιμοτυπικά μέ τήν παράδοση τού λαού; Καί άν η Εκκλησία είναι ευχαριστημένη μέ αυτήν τήν σχέση.

Απάντηση: Στήν σημερινή πραγματικότητα υπάρχει ένας νόμος μετά τήν απελευθέρωση τής Γεωργίας από τό κομμουνιστικό καθεστώς. Στήν σύμβαση πού υπογράφτηκε μεταξύ Πολιτείας καί Γεωργιανής Εκκλησίας, καί η οποία λέγεται Κονκορδάτι (Konkordati) αναφέρεται ότι ούτε τό Κράτος θά αναμειγνύεται στίς εργασίες τής Εκκλησίας, στά διοικητικά τής Εκκλησίας, ούτε καί η Εκκλησία θά αναμειγνύεται ή θά συμμετέχη στήν διοίκηση τού Κράτους. Όμως υπάρχουν καί κάποια πράγματα πού δέν μπορούν νά ρυθμιστούν από αυτόν τόν Νόμο καί εξαρτάται πάντα από τό ποιοί είναι οι εκπρόσωποι τής Εκκλησίας καί τής Κυβέρνησης. Αυτός ο νόμος υπογράφτηκε τό 2000. Όσο γιά τό άν είναι ευχαριστημένη η Εκκλησία, νομίζω ότι πρός τό παρόν είναι ευχαριστημένη από τήν σχέση μέ τήν Πολιτεία, η οποία ρυθμίζεται από αυτόν τόν Νόμο.

Ερώτηση: Ίσως θά ήταν καλό νά τό δούμε κι εμείς εδώ στήν Ελλάδα, γιατί τώρα γίνεται συζήτηση γιά τήν σχέση Εκκλησίας -Πολιτείας. Στήν Εκκλησία τής Ελλάδος ο Νόμος έχει πολλές λεπτομέρειες γιά τό πώς θά λειτουργή η Εκκλησία καί τά Δικαστήριά της καί στήν πραγματικότητα δεσμεύει πολύ τήν Εκκλησία καί δίνει τήν δυνατότητα στήν Πολιτεία νά επεμβαίνη πάρα πολύ. Πείτε μας κάτι γι' αυτό.

Απάντηση: Σέ μάς υπάρχει μιά άλλη κίνηση τώρα αντίθετη. Λένε ότι θέλουν νά κάνουν επίσημη θρησκεία τήν Ορθοδοξία, όπως είναι στήν Ελλάδα. Υπάρχουν βέβαια καί αυτοί πού θέλουν νά κάνουν καί στήν χώρα μας αυτό πού είναι καί στήν Ελλάδα. Υπάρχουν Μητροπολίτες πού νομίζουν θά είναι αυτό καλύτερο γιά τήν χώρα. Πιστεύουν ότι μέ αυτόν τόν τρόπο η Εκκλησία θά έχη περισσότερα πλεονεκτήματα καί προνομιούχο θέση στό Κράτος. Πιστεύω ότι καί στήν Ελληνική Εκκλησία καί στήν Γεωργιανή Εκκλησία στό θέμα τής επικοινωνίας μέ τήν Πολιτεία πρέπει νά γίνουν κάποιες αλλαγές. Επειδή δέν γνωρίζω καλά τί γίνεται στήν Ελλάδα μπορώ νά σάς πώ μόνο γιά τήν Γεωργία. Δέν βλέπω νά υπάρχουν κάποιοι πολιτικοί ή Ιεράρχες στήν Εκκλησία, πού νά θέλουν νά πάνε πιό πέρα από αυτόν τόν Νόμο πού ήδη υπάρχει, νά κάνουν δηλαδή κάποιες μεταρρυθμίσεις πρός τό καλύτερο. Πιστεύω καί στήν Ελλάδα υπάρχουν κάποιοι πού δέν θέλουν νά αλλάξουν πρός τό καλύτερο. Αυτό νομίζω είναι θέμα κομπλεξικής συμπεριφοράς. Κάποιοι εκπρόσωποι τής Εκκλησίας καί τής Πολιτείας κοιτάνε τί λένε άλλοι, αντί νά κάνουν οι ίδιοι αυτές τίς μεταρρυθμίσεις πού χρειάζεται η χώρα. Κοιτάνε στήν Αμερική, στήν Δύση καί μερικοί κάπου αλλού.

Ερώτηση: Μιά άλλη ερώτηση σχετικά μέ τόν Κλήρο, μέ τούς Ιερείς. Είδαμε στήν Γεωργία ότι πολλά νέα παιδιά πλησιάζανε τό Θυσιαστήριο. Έχετε ελπίδες ή υπάρχουν κάποια σημάδια κρίσης στό θέμα αυτό;

Απάντηση: Εγώ από δύο πλευρές βλέπω αυτό τό ζήτημα. Ότι δηλαδή σέ μάς όλη η νεολαία πηγαίνει στήν Εκκλησία. Από τή μιά πλευρά είναι καλό, διότι η νεολαία είναι τό μέλλον τής χώρας καί είναι καλό πού εκκλησιάζονται. Όμως υπάρχει καί η άλλη πλευρά. Ότι στήν πλειοψηφία οι γονείς τών νέων αυτών δέν είναι θρησκευόμενοι, Χριστιανοί, επειδή πέρασαν από αθεϊστικό καθεστώς, τόν Κομμουνισμό. Κάποια στιγμή στήν ζωή τους μπορεί νά γίνη μία κρίση, νά αντιμετωπίσουν κάποια εμπόδια πού μπορεί νά τούς οδηγήσουν σέ άλλον δρόμο καί επειδή δέν θά υπάρχουν οι ρίζες, οι γονείς, πάνω στούς οποίους θά στηρίζονται, σέ κάποια ηλικία δέν θά υπάρχουν οι άνθρωποι από τούς οποίους θά μπορούν νά πάρουν κατευθύνσεις πάνω σέ αυτά τά θέματα. Μπορεί τά παιδιά τους νά μεγαλώσουν μέ λάθος τρόπο. Αυτό τό λέω επειδή στά χρόνια τού '90 υπήρχαν κάποιες αντιφάσεις στό λαό καί έδειξε ότι ο λαός δέν είχε μεγαλώσει πνευματικά ακόμα. Όμως εγώ νομίζω ότι η πλειοψηφία τών νέων ανθρώπων αυτών στό μέλλον θά μείνουν στήν Εκκλησία.

Ερώτηση: Παρατηρείται προσέλευση στήν Ιερωσύνη;

Απάντηση: Τώρα τελευταία είναι πάρα πολύ μεγάλη η προσέλευση. Πολλοί ζητούν νά γίνουν Ιερείς, τόσο πού δέν ξέρουμε τί νά κάνουμε. Όμως αυτό έχει καί τήν αρνητική του πλευρά. Όταν τούς λέμε νά πάνε σέ ένα χωριό στά βουνά εκεί δέν θέλουν νά γίνουν Ιερείς. Όλοι θέλουν κοντά στίς πόλεις. Πράγμα πού τό θεωρώ αδυναμία καί δείχνει ότι δέν έχουν κατανοήσει τά πράγματα τής Χριστιανοσύνης. Γι' αυτό πιστεύω ότι πιό μεγάλο έργο μπορεί νά προσφέρη στήν χώρα του ένας Ιερέας τού χωριού. Έτσι στά βιβλία μας –τούς ιερατικούς καταλόγους– γράφουμε ότι ο τάδε προορίζεται γιά Ιερέας τών χωριών. Αυτό μπορεί νά έχη δύο νοήματα, αλλά όποιος θέλει μπορεί νά καταλάβη.

(συνεχίζεται)

Συνέντευξη στην δημοσιογράφο Θάλεια Χούντα. Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα «Δημοτικό Μέλλον», 31-8-2009

1. Ερώτηση: Ιεράρχης, συγγραφέας, επίτιμος διδάκτορας• το αρχικό σας όραμα να φέρετε το σχήμα έχει πραγματοποιηθεί;

Απάντηση: Είναι δύσκολο να απαντήσω ποιό ήταν το αρχικό μου όραμα-στόχος και αν αυτό πραγματοποιήθηκε. Γιατί, όταν έγινα Κληρικός, δεν είχα ιδιαίτερο όραμα, αλλά είχα μια αγάπη για τον Θεό και τον λαό, μια έμπνευση, μια κατά κάποιον τρόπο τρέλα, που ποτέ δεν τελειώνει, γιατί δεν υπάρχουν όρια της αγάπης.

Έχοντας αυτήν την αγάπη εγκατέλειψα δυνατότητα ακαδημαϊκής εξέλιξης, δεν σκεφτόμουν καθόλου να γίνω Επίσκοπος, αλλά περιόδευα στα χωριά και τις Ενορίες της Ιεράς Μητροπόλεως Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας, στην παραμεθόρια αυτή επαρχία, ερχόμενος σε επικοινωνία με τον πονεμένο λαό. Ομιλούσα, έγραφα, διοργάνωνα εκδηλώσεις και πολλά άλλα.

Το ότι αργότερα έγινα Επίσκοπος, συγγραφέας και επίτιμος Διδάκτορας ήταν απόρροια αυτής της αγάπης μου. Ούτε ιδιαίτερο όραμα είχα, ούτε μπορώ να πω ότι πραγματοποιήθηκε, αφού ο πόνος στους ανθρώπους περισσεύει και δεν μπορώ να ανταποκριθώ πλήρως σε αυτό το έργο.

2.Ερώτηση: Ως Μητροπολίτης έχετε πνευματική και διοικητική ευθύνη για το Ποίμνιό σας. Πόσο "βαρύ" νιώθετε αυτό το ιερό καθήκον στους ώμους σας;

Απάντηση:Το έργο του Επισκόπου-Μητροπολίτου είναι βαρύ από όποια πλευρά και αν το πάρη κανείς. Μερικοί βλέπουν την κοινωνική δόξα του αξιώματος, όπως εκφράζεται και με την ιδιαίτερη ενδυμασία, κατά την θεία Λειτουργία. Αυτό όμως δεν αξίζει τίποτα μπροστά στο καθήκον που έχει να επιτελέση, που είναι να ζη με θυσιαστική αγάπη και εθελούσια προσφορά, να σταυρώνεται καθημερινά.

Η βαρύτητα του επισκοπικού έργου φαίνεται αφ' ενός μεν στις δικές μου αδυναμίες, αφού δεν μπορώ να ανταποκριθώ σε όλες τις ανάγκες των ανθρώπων, αφ' ετέρου δε στο ότι έχουμε έλλογο και όχι άλογο ποίμνιο. Δηλαδή οι άνθρωποι διαθέτουν νοερό και αυτεξούσιο, νου και ελευθερία, και δεν είναι δυνατόν κανείς να παραβιάζη την ελευθερία τους, έστω και για το καλό τους.

Έτσι, το πρόβλημα του Κληρικού είναι πως θα συνδυάση την προσωπική ελευθερία με την ενότητα του συνόλου, οπότε ούτε η ελευθερία να καταργή την ενότητα, ούτε και η ενότητα να αφανίζη την ελευθερία του προσώπου. Επίσης, άλλο πρόβλημα είναι το πως η πίστη δεν θα γίνη ιδεολόγημα, αλλά φάρμακο για θεραπεία. Αυτό είναι το βάρος της αρχιερατικής διακονίας.

3.Ερώτηση: Η πρόσφατη εμπλοκή της Εκκλησίας στους πολιτικούς και κοινωνικούς φορείς της ζωής μας πλήγωσε πολύ κόσμο. Τι μπορεί να κάνη η Εκκλησία για να επουλώση τις πληγές αυτές;

Απάντηση: Έχω μια σταθερή άποψη που την εκφράζω παντού, ότι η Εκκλησία δεν πληγώνει τους ανθρώπους, δεν τους τραυματίζει, αλλά αγαπά τους πάντες, τους αμαρτωλούς και τους "αθέους", τους αγκαλιάζει ως μητέρα και τους τρέφει ως υπομάζια βρέφη. Ενίοτε τα μέλη της Εκκλησίας (Κληρικοί, μοναχοί, λαϊκοί) με τα πάθη τους πληγώνουν τους ανθρώπους, μερικές φορές και την ίδια την Εκκλησία.

Στην προκειμένη περίπτωση που κάνετε λόγο έχω έντονο προβληματισμό κατά πόσον οι εκκλησιαστικοί ενεπλάκησαν με τους πολιτικούς η οι πολιτικοί και διάφοροι άλλοι φορείς χρησιμοποίησαν τους «εκκλησιαστικούς». Υπάρχει πιθανόν μια αλληλεπίδραση και αλληλοεμπλοκή. Δεν μπορώ όμως να εντοπίσω τα ποσοστά της εμπλοκής. Πάντως, δημιουργούνται διάφορες «αμαρτωλές» εμπλοκές, οι οποίες δεν τραυματίζουν μόνον τους ανθρώπους, αλλά και την ίδια την Εκκλησία.

Όμως, γνωρίζουμε από την όλη θεολογία ότι η Εκκλησία δέχεται με την μετάνοια τους πληγωμένους ανθρώπους (Κληρικούς και λαϊκούς) και τους θεραπεύει.

4.Ερώτηση: Η Εκκλησία έχει συμμετοχή στην ιστορία του τόπου μας, όποια κι αν είναι αυτή. Οφείλουμε να την γνωρίζουμε;

Απάντηση: Στην εποχή μας δεν δικαιολογείται άγνοια στους διαφόρους τομείς. Έπειτα, η επιστημονική αρχή είναι «τίποτε να μην απορρίπτη κανείς και τίποτε να μη δέχεται αμέσως». Χρειάζεται έρευνα σε όλα τα θέματα με ειλικρίνεια και χωρίς φανατισμό. Έτσι, η Εκκλησία προσέφερε πολλά σε αυτόν τον τόπο. Θα αναφέρω ένα απλό και εκπληκτικό παράδειγμα. Παλαιοί μοναχοί της Ιεράς Μονής Σινά, όπως διαπίστωσα σε μια επίσκεψή μου, διέσωσαν ακόμη και τα έργα του Αριστοφάνη, αντιγράφοντάς τα.

Τελικά όμως θα πρέπει να μάθουμε να βλέπουμε την ουσία και το περιεχόμενο της αληθινής εκκλησιαστικής ιστορίας, που είναι τα συναξάρια των αγίων, στα οποία φαίνεται η νοηματοδότηση της ζωής, η υπέρβαση του θανάτου, η αποδοχή της αλλότριας ενοχής, η θυσία υπέρ των αδελφών, η αγάπη ακόμη και στα ζώα. Πρόκειται για μια γνήσια ανθρωπολογία, χωρίς μιζέρια και κατάθλιψη.

Δηλαδή, η Εκκλησία έχει μια οριζόντια κοινωνική διάσταση, αλλά προ παντός μια κάθετη διάσταση που αρχίζει από την καρδιά και φθάνει στον Θεό. Έτσι σχηματίζεται ένας σταυρός και πάνω στον σταυρό βρίσκεται το πραγματικό μέλος της Εκκλησίας ως ο «υπεράνθρωπος» όχι του Νίτσε, αλλά της θείας Χάριτος.

5.Ερώτηση: Ποιά είναι η θέση σας για την κοινωνική συμπεριφορά αρκετών μοντέρνων ζευγαριών, που επιλέγουν την τέλεση των μυστηρίων της βάπτισης και του γάμου συγχρόνως;

Απάντηση: Σηκώνει πολλή συζήτηση ο ορισμός του μοντερνισμού. Πολλές φορές αυτό που νομίζουμε ως μοντέρνο είναι οπισθοδρομικό, και αυτό που ονομάζουμε παραδοσιακό είναι γεμάτο από ζωή. Ξέρουμε δε ότι, όπως ανέλυσε ο Κένεθ Γκέργκεν, τον διαφωτισμό ακολούθησε ο ρομαντισμός και αυτόν ακολούθησε ο μοντερνισμός και ο μεταμοντερνισμός. Σήμερα στην μετανεωτερικότητα καταλαβαίνουμε ότι τα προβλήματα είναι πολυσύνθετα, στην βάση τους δε υπαρξιακά, γι' αυτό αναπτύσσεται η υπαρξιακή φιλοσοφία και ψυχολογία, ο σουρεαλισμός στην τέχνη κλπ.

Έτσι, είτε συνδέεται η βάπτιση με τον γάμο είτε όχι, το θέμα είναι να καταλάβουμε το νόημα των μυστηρίων και τον τρόπο με τον οποίον τα πλησιάζουμε, ότι δεν είναι κοινωνικές εκδηλώσεις, αλλά υπαρξιακές και πνευματικές καταστάσεις.

Τελικά, την μεγαλύτερη ευθύνη την έχουμε εμείς οι Κληρικοί, που οφείλουμε να ποιμαίνουμε τους ανθρώπους και να τους ενημερώνουμε. Δυστυχώς επικρατεί μεγάλη άγνοια στον λαό, αλλά μερικές φορές και αδράνεια στους Κληρικούς.

6.Ερώτηση: Πρόσφατα η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία υιοθέτησε το επιστημονικό σας έργο. Θέλετε να μας ενημερώσετε και για το έργο σας αυτό;

Απάντηση: Αυτό που έγινε είναι ότι η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία σε βιβλίο που εξέδωσε με τίτλο «Εγχειρίδιο Ψυχοθεραπείας και Θρησκευτικής Ποικιλομορφίας», συμπεριέλαβε ένα κεφάλαιο που έγραψε ο Τόνυ Γιούνγκ, στο οποίο κάνει λόγο για την ψυχοθεραπεία που υπάρχει στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Σε αυτό όχι μόνον μνημόνευσε τα έργα μου για την Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία, αλλά και έκανε μια περίληψη των θέσεών μου και υπογράμμισε την αξία της Ορθοδόξου Θεολογίας και της εκκλησιαστικής πρακτικής ως προς την θεραπεία των διαφόρων ψυχολογικών προβλημάτων που απασχολούν τους ανθρώπους, όπως η κατάθλιψη κ.α.

Στα βιβλία μου αυτά αναπτύσσω την άποψη ότι η Εκκλησία δεν είναι απλώς μια θρησκεία που ικανοποιεί το θρησκευτικό συναίσθημα του ανθρώπου, η «τις απαιτήσεις ενός προσβεβλημένου» Θεού, αλλά είναι πνευματικό νοσοκομείο που θεραπεύει τις πνευματικές ασθένειες των ανθρώπων. Ο άνθρωπος έχει ανάγκη θεραπείας και όχι ο Θεός.

Μια τέτοια θεώρηση είναι παραδοσιακή αλλά και μοντέρνα πράξη, γιατί όπως έλεγε και ο Βίκτωρ Φράνκλ, τον σύγχρονο άνθρωπο τον απασχολεί η «τραγική τριάδα», δηλαδή ο πόνος, οι ενοχές και ο θάνατος. Εκεί βρίσκεται η ουσία όλων των ψυχολογικών και κοινωνικών προβλημάτων. Και σε αυτό βοηθά αποτελεσματικά η Εκκλησία, όχι όπως την ξέρουν μερικοί ως θρησκευτικό σωματείο και ως παράρτημα του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, αλλά όπως είναι στην πραγματικότητα που οι πολλοί την αγνοούν.

Ὅπως ἀναφέραμε στό προηγούμενο τεῦχος, ὁ Μητροπολίτης μας μαζί μέ τόν Μητροπολίτη Αἰγιαλείας κ. Ἀμβρόσιο μετέβησαν στήν Κύπρο στίς 19-11-2002 ὡς ἀπεσταλμένοι τῆς Ι. Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας μας, προκειμένου νά ἐνημερωθοῦν γιά τό μεγάλο ἐθνικό πρόβλημα.

Ἡ δημοσιογράφος Μαρία Παπουτσάκη πῆρε ἀπό τόν Σεβασμιώτατο τήν παρακάτω συνέντευξη, ἡ ὁποία δημοσιεύθηκε ἐν μέρει στήν “Κυριακάτικη Ἐλευθεροτυπία” τήν 1-12-2002.

1. ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποιές ἦταν οἱ ἐντυπώσεις ἀπό τίς συζητήσεις μέ τούς Κυπρίους Ἱεράρχες καί ποιό ἦταν τό κλίμα;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ἡ συζήτηση ἔγινε σέ πολύ καλό κλίμα. Ἐκεῖνο πού διεπίστωσα εἶναι ὅτι οἱ Ἱεράρχες τῆς Κύπρου γνώριζαν πολύ καλά το ἐθνικό θέμα, ἀφοῦ ἀσχολοῦνται μέ αὐτό γιά πολλά χρόνια. Ἄλλωστε ἡ Ἐκκλησία τῆς Κύπρου εἶναι καί λέγεται ἐθναρχοῦσα Ἐκκλησία. Ἦταν ἔκδηλη ἡ ἀγωνία τους γιά τό μέλλον τοῦ Ἑλληνισμοῦ, τήν λειτουργικότητα τῆς Κυπριακῆς Δημοκρατίας, τόν πόνο τους ἀπό τήν προσφυγιά τοῦ ποιμνίου τους, τήν ἀλλοίωση τοῦ πληθυσμοῦ ἀπό τούς ἐποίκους καί τόν ἐνδεχόμενο διχασμό τοῦ Κυπριακοῦ λαοῦ. Χαρακτηριστικό εἶναι αὐτό πού μᾶς εἶπε κάποιος Ἱεράρχης: “Θά ἀκούσετε τήν κραυγή τοῦ πόνου μας. Κανείς ἀδελφός δέν ἔχει ἰδιοτέλεια στό θέμα αὐτό. Θά ἀκούσετε τήν ἀλήθεια”. Ἄλλος Ἱεράρχης εἶπε: “Θεωροῦμε ὅτι κανείς πολιτικός δέν εἶναι προδότης, ἁπλῶς κάνουν μιά ἐπικίνδυνη διαχείριση”. Ἄλλος Ἱεράρχης εἶπε: “Μᾶς ἀπασχολεῖ νά μή διχασθῆ ὁ λαός, γιατί τό ἴδιο το προτεινόμενο σχέδιο ἐνέχει μέσα του τά σπέρματα τοῦ διχασμού”.

2. ΕΡΩΤΗΣΗ: Τί ἀκριβῶς περιμένουν οἱ Κύπριοι Ἱεράρχες ἀπό τήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, σέ πρακτικό ἐπίπεδο, καί τί ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος μπορεῖ νά κάνη;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ἡ Ἐκκλησία τῆς Κύπρου εἶναι ἀδελφή Ἐκκλησία μέ τήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος καί μᾶς συνδέουν πολλά κοινά σημεῖα, κοινοί ἀγῶνες καί κοινές προσδοκίες. Περάσαμε καί οἱ δύο Ἐκκλησίες διάφορους κατακτητές καί “ἀφέντες”, ὅπως μᾶς εἶπαν οἱ Κύπριοι Ἱεράρχες. Ἑπομένως, ὁ πόνος εἶναι κοινός. Ἡ συναντίληψη τῆς Ἐκκλησίας μᾶς δόθηκε στήν Κύπρο ἐπανειλημμένως. Οἱ Ἱεράρχες τῆς Κύπρου εὐχαριστήθηκαν, διότι ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος τούς “ἄκουσε” καί στήν Κύπρο καί στήν Ἑλλάδα, αἰσθάνθηκε τόν πόνο τους, δέν τούς ἀντιμετώπισε ἀνάλγητα. Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι κάθε πονεμένος θέλει ἕναν παρήγορο λόγο, λόγο καρδιᾶς καί ὄχι σκληρῆς λογικῆς καί ἰδιοτελοῦς ὑπολογισμοῦ. Βεβαίως, πρότειναν νά ἐπέμβη ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, ἄν εἶναι δυνατόν, στά ὄργανα τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης ὑπέρ τῆς Κύπρου, ἀλλά αὐτό δέν τό ἐπιτρέπουν τόσο οἱ στενές ἡμερομηνίες, ὅσο καί οἱ σύγχρονες δυνατότητες. Πάντως τό Ἀνακοινωθέν τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας μας, τό ὁποῖο ἀπεστάλη καί στούς Διεθνεῖς Ὀργανισμούς καί ἀλλοῦ, εἶναι μιά φωνή ἀξιοπρεποῦς διαμαρτυρίας.

3. ΕΡΩΤΗΣΗ: Ἐνημερώσατε τούς Συνοδικούς Ἱεράρχες γιά τήν ἐπίσκεψη καί τίς συζητήσεις σας στήν Κύπρο. Ποῦ ἐπικεντρώθηκε τό ἐνδιαφέρον καί οἱ ἀπορίες τους; Συνέβη τό ἴδιο καί μέ τούς Κυπρίους Ἱεράρχες;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Πράγματι ἐνημέρωσα τήν Ἱερά Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος γιά τά ὅσα ἐλέχθησαν τόσο κατά τήν διάρκεια τῆς συνδιάσκεψης μέ τούς Ἱεράρχας τῆς Κύπρου, ὅσο καί μέ τόν Πρέσβυ τῆς Ἑλλάδος στήν Κύπρο, μέ τόν ὁποῖον συναντηθήκαμε μέ δική του πρωτοβουλία καί ἐπιθυμία. Ἡ ἐνημέρωση ἦταν πλήρης καί δέν τέθηκε κάποια ἐρώτηση. Ἐπίσης, οἱ Σεβ. Μητροπολίτες Πάφου κ. Χρυσόστομος καί Κυρηνείας κ. Παῦλος ἀνέπτυξαν τίς ἀπόψεις τους καί ἀπήντησαν σέ ἐρωτήσεις γιά προβλήματα πού δημιουργεῖ τό σχέδιο Ἀνᾶν καί κυρίως γιά τό ἄν ἡ στάση τήν ὁποία ἔλαβε ἡ Ἐκκλησία τῆς Κύπρου μπορεῖ νά ἔχη ἀποτέλεσμα. Ἀπήντησαν ὅτι κάνουν τόν ἀγώνα τους γιά νά ἀκουσθῆ ἡ μαρτυρία τοῦ λαοῦ, νά ἀποφευχθῆ ὁ διχασμός καί νά διασωθῆ ὅ,τι εἶναι δυνατόν περισσότερο.

4. ΕΡΩΤΗΣΗ: Ὁρισμένοι Ἱεράρχες τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος φέρουν ἀντιρρήσεις ὅσον ἀφορᾶ τόν ρόλο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος στό Κυπριακό. Τονίζουν μάλιστα ὅτι μέ αὐτές τίς κινήσεις “ξεφεύγει” τῆς ἀποστολῆς καί τοῦ ρόλου τῆς ἀλλά καί τοῦ “χαρακτήρα” της. Ἐσεῖς, ἕνας Ἱεράρχης μέ ἔργο καί ἄποψη, ἔχετε διαφορετική θέση;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Σέ ὅλα τα βιβλία μου ὑποστηρίζω ὅτι σκοπός τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ θεραπεία - σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου καί ἡ προσφορά στόν ἄνθρωπο νοήματος γιά τήν ζωή. Βεβαίως ἡ Ἐκκλησία σέ ἕνα ποσοστό δέν μπορεῖ νά ἀγνοήση καί τά προβλήματα τῆς καθημερινότητος τοῦ ἀνθρώπου, γι’ αὐτό στίς ἱερές ἀκολουθίες εὔχεται καί γιά τούς ἄρχοντες, “ἴνα ἐν τῇ γαλήνη αὐτῶν (τῶν ἀρχόντων) ἤρεμον καί ἠσύχιον βίον διαγομεν”. Τό ἔθνος μπορεῖ νά εἶναι εὐλογία, ἀλλά μπορεῖ νά εἶναι καί πειρασμός γιά τήν Ἐκκλησία. Ὅταν ἡ Ἐκκλησία ξεχνᾶ τόν πνευματικό της χαρακτήρα καί ταυτίζεται μέ ἐθνικιστικές ἐνέργειες τότε ἐκκοσμικεύεται. Ὅμως ἄλλο εἶναι ἐθνικό καί ἄλλο ἐθνικιστικό. Ἡ ἐνασχόληση τῆς Ἐκκλησίας μας μέ τό Κυπριακό δέν εἶναι τωρινή, ἀλλά ἔχει παρελθόν, ἤτοι ἀπό τήν ἀρχή τοῦ ἀγῶνος τῆς Κύπρου γιά τήν ἐλευθερία, ὅπως ἔδειξε ἐνδιαφέρον καί γιά τούς Σέρβους, τοῦ Παλαιστινίους κλπ. Ἡ Ἐκκλησία ἔδειξε ἀγάπη καί στοργή στούς πρόσφυγες, ἐνέπνευσε τούς ἀγωνιστᾶς, ἐπούλωσε πληγές. Τά ἠρωϊκά παιδιά τῆς ΕΟΚΑ πού ἀπαγχονίσθηκαν ἦταν παιδιά τῶν Κατηχητικῶν Σχολείων, τά ὁποῖα ὁδηγοῦντο στήν ἀγχόνη διαβάζοντας τήν Ἁγία Γραφή, προσευχόμενα στόν Θεό, ψάλλοντας καί τραγουδώντας. Αὐτά ἦταν καρποί τῆς Ἐκκλησίας. Ἄν δέν ἦταν αὐτά, δέν θά ὑπῆρχε σήμερα, ἀπό ἀνθρωπίνης πλευρᾶς, ἡ ἐλευθερία τῆς Κύπρου. Χρειάζεται προσοχή γιά νά μή “θεολογοῦμε” πάνω στό αἷμα προσευχομένων μαρτύρων τῆς ἐλευθερίας.

Συνέντευξη στήν δημοσιογράφο Σοφία Πακαλίδου Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

(Δημοσιεύθηκε στήν Εφημερίδα «Αγγελιοφόρος», Κυριακή 21-3-2010)

1. Ερώτηση: Σεβασμιώτατε, τό θέμα τής φορολόγησης τής εκκλησιαστικής περιουσίας, όταν τίθεται φαίνεται νά «κεντρίζει» τήν κοινή γνώμη. Εκτιμάτε υπάρχει εσφαλμένη εντύπωση γύρω από τό μέγεθός της;

Απάντηση: Από τότε πού θυμάμαι τόν εαυτό μου ακούω γιά τήν εκκλησιαστική περιουσία. Ίσως είναι ένα σημείο γιά νά «κτυπιέται» η Εκκλησία. Τελικά βλέποντας από μέσα τά πράγματα διαπιστώνω ότι πρόκειται γιά έναν καλοστημένο μύθο η λεγόμενη αμύθητη περιουσία τής Εκκλησίας.

Πρίν λίγους μήνες πού εγκρίναμε στήν Ιερά Σύνοδο τόν προϋπολογισμό τής Εκκλησιαστικής Κεντρικής Υπηρεσίας Οικονομικών (Ε.Κ.Υ.Ο.), είδα ότι τά ετήσια έσοδά της από τά μισθώματα καί τά μερίσματα ανέρχονται περίπου σέ 20 εκατομ. ευρώ, δηλαδή όσο προϋπολογισμό έχει ένας μεσαίος επαρχιακός δήμος. Άν σκεφθή δέ κανείς ότι πέρυσι καί φέτος η Εθνική Τράπεζα δέν δίνει τίποτε από τά μερίσματα, καί επομένως μειώνονται περισσότερο τά έσοδα, τότε αντιλαμβάνεται τόν μύθο τής αμύθητης περιουσίας.

Καί μέ αυτά τά ποσά η Ιερά Σύνοδος πρέπει νά εξασκήση ένα σημαντικό έργο, ήτοι λειτουργία τών Συνοδικών Γραφείων, συμμετοχή τής Εκκλησίας σέ διορθόδοξες συναντήσεις, υποτροφίες σέ φοιτητές, προσφορά στήν Εξωτερική Ιεραποστολή κ.λ.π.

Επίσης, λυπάμαι πού όταν γίνεται λόγος γιά τήν εκκλησιαστική περιουσία συγχέεται η Εκκλησία τής Ελλάδος μέ άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες καί Ιερές Μονές καί κατηγορείται αδίκως.

Θέλω δέ νά σάς υπενθυμίσω ότι σύμφωνα μέ επίσημη ενημέρωση η εκκλησιαστική περιουσία είναι περίπου τό 4% τής αρχικής, αφού 96% δεσμεύθηκε κατά καιρούς από τό Κράτος ή δόθηκε σέ αυτό, καί από τό 4%, περίπου τό 60% είναι δεσμευμένο από τό Κράτος καί τίς Τοπικές Αυτοδιοικήσεις.

Τελικά, άς φροντίσει τό Κράτος νά αξιοποιήση τήν δική του δημόσια γή πού παραμένει αναξιοποίητη και θά λυθή ένα μεγάλο μέρος τών ελλειμμάτων του.

2. Ερώτηση: Έχει σχέση η στάση τής κοινής γνώμης μέ τίς συζητήσεις περί διαχωρισμού τών σχέσων Εκκλησίας – Πολιτείας;

Απάντηση: Κατ' αρχάς δέν θεωρώ ως δόκιμο όρο τόν «διαχωρισμό Εκκλησίας καί Πολιτείας», ούτε τόν όρο «διαχωρισμό Σχέσεων Εκκλησίας καί Πολιτείας». Ο πιό δόκιμος όρος είναι «η ορθή οριοθέτηση εκκλησιαστικής καί πολιτικής διοίκησης».

Εν πάση περιπτώσει απαντώντας στό ερώτημά σας, θέλω νά πώ ότι η στάση «τής κοινής γνώμης», καθορίζεται εν πολλοίς από τούς «διαμορφωτές» τής κοινής γνώμης, πού έχουν πάντα διαφόρους λόγους νά τό κάνουν αποσπασματικά. Είναι εύκολο σήμερα μέ τά σύγχρονα μέσα νά προκαλέση κανείς τόν λαό, νά αποπροσανατολίση τήν σκέψη του πρός μία κατεύθυνση. Αλλά όσοι συμμετέχουν στήν εκκλησιαστική ζωή, γνωρίζουν ότι ο εκκλησιαστικός χώρος είναι ένας χώρος ουσιαστικής προσφοράς, όπου οι άνθρωποι λύνουν τίς υπαρξιακές τους αγωνίες καί τά οντολογικά καί προσωπικά τους προβλήματα, πολλές δέ φορές βοηθούνται καί οικονομικά.

3. Ερώτηση: Η Εκκλησία τής Ελλάδος, όσες φορές τίθεται τό θέμα τής αύξησης τής φορολόγησης τής περιουσίας καί τών εσόδων της, αντιπαραθέτει τό φιλανθρωπικό της έργο. Πιστεύετε ότι αυτό τό έργο δέν εκτιμάται από τήν Πολιτεία;

Απάντηση: Δέν τό αντιπαραθέτουμε αυτό, ούτε απλώς τό προβάλλουμε, αλλά τό υπενθυμίζουμε, επειδή είναι μιά πραγματικότητα. Η Εκκλησία είναι ο μεγαλύτερος φιλανθρωπικός φορέας τής πατρίδος μας, μέ τά 750 φιλανθρωπικά Ιδρύματα καί μέ 100.000.000 ευρώ πού διαθέτει γιά τίς φιλανθρωπικές δραστηριότητες μέσα σέ ένα έτος (2009).

Η Πολιτεία τά γνωρίζει όλα αυτά καί μάλιστα πρόσφατα ο Πρωθυπουργός επήνεσε τήν Εκκλησία γιά τό έργο τό οποίο επιτελεί στίς πτωχότερες τάξεις τού λαού καί τούς μετανάστες.

Από τήν άλλη όμως μεριά, η Εκκλησία ασκεί φιλανθρωπικό έργο μέσα στήν όλη θεολογική καί εκκλησιαστική προοπτική της. Δέν είναι απλώς ένα φιλανθρωπικό σωματείο πού εργάζεται αυτόνομα, αλλά βλέπει τόν άνθρωπο ως ψυχή καί σώμα.

Οι Ενορίες, όταν υπάρχουν καλοί Ιερείς, λειτουργούν ως θεραπευτικές Κοινότητες πού θεραπεύουν τόν άνθρωπο ψυχοσωματικά. Τό κέντρο τής Εκκλησίας είναι η θεία Ευχαριστία καί βοηθείται ο άνθρωπος γιά νά βιώση τό μυστήριο τής αγάπης τού Θεού, νά αισθανθή τόν Θεό ως Πατέρα καί τούς άλλους ως αδελφούς του. Δέν είμαστε ορφανοί, αλλά έχουμε Πατέρα, καί δέν είμαστε μοναχοπαίδια, αλλά έχουμε καί άλλους αδελφούς. Μέσα σέ αυτό τό πλαίσιο η Εκκλησία ασκεί καί φιλανθρωπικό έργο.

4. Ερώτηση: Από τήν άλλη πλευρά, υπάρχουν εκείνοι πού υποστηρίζουν ότι στίς δύσκολες ώρες πού περνά η ελληνική οικονομία θά πρέπει νά συνεισφέρουν όλοι. Καί οι «έχοντες» καί «κατέχοντες» καί ο λαός πού ήδη υφίσταται τίς επιπτώσεις μέ άμεση συρρίκνωση τών εισοδημάτων του.

Απάντηση: Η πατρίδα μας πράγματι περνά κρίσιμες ώρες. Πρέπει όμως νά αναρωτηθούμε ποιοί ευθύνονται πού φθάσαμε εδώ καί κατά πόσον συμμετέχουν καί αυτοί στήν αντιμετώπιση τής καταστάσεως. Τελικά, τίς λιγότερες ευθύνες έχει ο λαός, ο οποίος όμως καλείται νά σηκώση τό μεγαλύτερο βάρος τής κρίσεως.

Βεβαίως, πρέπει νά βοηθήσουν «οι έχοντες» καί «κατέχοντες», αλλά εμείς δέν ανήκουμε στήν κατηγορία αυτή, γιατί είμαστε οι «προσφέροντες» καί «προσφερόμενοι». Καί αυτό τό γνωρίζει ο λαός.

Δέν αρνηθήκαμε τήν προσφορά καί σέ αυτήν τήν περίπτωση, αλλά πρέπει νά γίνη μέσα στήν αρχή τής ισονομίας, καί νά φορολογηθούμε από τό καθαρό υπόλοιπο, γιατί διαφορικά δέν θά μπορέσουμε νά ανταποκριθούμε στό φιλανθρωπικό έργο καί αυτό θά επιβαρύνη πιό πολύ τό Κράτος.

Η Πολιτεία δέν πρέπει νά μάς βλέπη «απέναντι», αλλά δίπλα της, γιατί μέ τά Ιδρύματά μας αναπληρώνουμε τίς δικές της ελλείψεις, καί βοηθούμε τούς αδυνάτους οικονομικά συνανθρώπους μας, πού θά έπρεπε νά κάνη εκείνη. Μακάρι η Πολιτεία νά αναλάβη όλο τό φιλανθρωπικό έργο καί εμείς νά ασχοληθούμε μέ τό θεολογικό καί εκκλησιαστικό, πού είναι η βασική μας αποστολή.

5. Ερώτηση: Πρίν από λίγους μήνες δημιουργήθηκε, επίσης, θέμα μέ τήν αύξηση τού ποσού πού θά έπρεπε νά καταβάλη η Εκκλησία στό πλαίσιο τού Ε.Τ.Α.Κ. Τότε η Δ.Ι.Σ. είχε ανακοινώσει ότι αποδέχεται τήν αύξηση μόνο γιά τό 2009, ενώ θά υπήρχε διάλογος μέ τήν Κυβέρνηση γιά τή φορολόγησή της. Αιφνιδίασαν οι προτάσεις πού έγιναν γνωστές στό προσχέδιο τού νέου φορολογικού νομοσχεδίου;

Απάντηση: Αυτό είναι αλήθεια εν μέρει, γιατί αυτό τό αποφασίσαμε ύστερα από προσωπική δέσμευση τού Υπουργού Οικονομικών. Σέ έγγραφό του πρός τόν Αρχιεπίσκοπο (αρ. Πρωτ. 2396/27-11-2009) μεταξύ τών άλλων διαβεβαίωνε: «Η διατήρηση τού Ε.Τ.Α.Κ. αφορά τό έτος 2009 καί μόνον καί θά καταργηθεί στή συνέχεια, όπως καί η έκτακτη εισφορά. Θεωρούμε συνεπώς αυτονόητο ότι ο διάλογος στό πλαίσιο τής Επιτροπής γιά τά ζητήματα αναφορικά μέ τήν φορολογία τής εκκλησιαστικής περιουσίας θά ξεκινήσει σέ μηδενική βάση. Γιά εμάς ο διάλογος καί η ευρεία δημόσια διαβούλευση αποτελούν ζήτημα αρχής καί προϋπόθεση φορολογικής μεταρρύθμισης».

Μέ βάση αυτήν τήν διαβεβαίωση καταρτίσθηκε η Συνοδική Επιτροπή καί ετοίμασε τίς προτάσεις της, αλλά δέν κλήθηκε ποτέ νά τίς εκφράση. Ελπίζω τώρα νά ξεκινήση αυτός ο διάλογος, πού αποτελεί «ζήτημα αρχής καί προϋπόθεση φορολογικής μεταρρύθμισης» καί εμείς έχουμε συγκεκριμένες προτάσεις. Γιατί τό πρόβλημα είναι νά βοηθήσουμε όλοι γιά τήν αντιμετώπιση τής κρίσης, καί όχι νά ανοίγουμε μέτωπα αντιπαραθέσεων.

6. Ερώτηση: Η Ιερά Σύνοδος, μέσω εγκυκλίου της πού θά διαβασθή σήμερα στούς Ναούς, πήρε θέση γύρω από τό θέμα τής οικονομικής κρίσης στήν Ελλάδα σημειώνοντας παράλληλα τίς ευθύνες εκείνων πού διαχειρίζονται τά κοινά. Ήταν αιχμή έναντι παραγόντων τής πολιτικής ζωής;

Απάντηση: Εκείνο πού παρατηρώ είναι ότι όταν η Ιερά Σύνοδος σιωπά γιά ένα γεγονός κατηγορείται. Τό ίδιο όμως γίνεται από μερικούς όταν ομιλή. Φυσικά δέν μπορεί νά ικανοποιηθούν όλοι, αλλά υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι κρίνουν επιπόλαια, ανεύθυνα καί υποκειμενικά. Εμείς οι Κληρικοί ασχολούμαστε καθημερινά μέ τίς κοινωνικές καί προσωπικές πληγές τών ανθρώπων καί πολλοί από μάς θυσίασαν «καριέρες», «θέσεις» καί πολλά άλλα γιά νά προσφερθούν ολοκληρωτικά στόν λαό, χωρίς οκτάωρα, χωρίς διακοπές καί χωρίς νά υπολογίζουν τήν υγεία τους.

Η Εγκύκλιος τής Ιεράς Συνόδου θίγει σημαντικά ζητήματα, μέ απλότητα, γιατί αναφέρεται σέ μιά ποικιλία ανθρώπων, από απόψεως γνώσεως καί κοινωνικής καταστάσεως, καί μέ τόλμη, αλλά κρίνεται από μερικούς αποσπασματικά χωρίς νά βλέπουν τό περιεχόμενο καί τόν ποιμαντικό στόχο της.

Βεβαίως, σέ ένα σημείο γίνεται κριτική «καί σέ όσους κατά καιρούς διαχειρίζονται τά κοινά πράγματα». Πώς μπορούμε νά αγνοήσουμε αυτήν τήν πραγματικότητα; Αλλά άν προσέξετε δέν αναφερόμαστε μόνον στούς πολιτικούς, γιατί μέ τήν φράση αυτή εννοούνται καί άλλοι δημόσιοι φορείς, οι οποίοι ευθύνονται γιά τήν κρίση ο καθένας τους αναλογικά.

Οφείλω όμως νά σάς ανακοινώσω ότι πρόσφατα επισκέφθηκα τήν Ρωσία, τήν Ρουμανία, τήν Γεωργία καί διεπίστωσα ότι τό Κράτος επιστρέφει περιουσίες στήν Εκκλησία, τίς οποίες είχε δεσμεύσει, γιατί αφ' ενός μέν αναγνώρισαν τό λάθος τους, αφ' ετέρου δέ βλέπουν τήν μεγάλη προσφορά τής Εκκλησίας στήν θεολογία, τόν άνθρωπο, τόν πολιτισμό, τήν κοινωνία, τήν φιλανθρωπία καί τήν Πατρίδα. Ελπίζω τά λάθη αυτά νά μήν επαναληφθούν εδώ στήν χώρα μας. Γιατί μαζί μέ τήν οικονομική κρίση ο κόσμος δέν θέλει ούτε μπορεί νά ανεχθή άλλες πνευματικές, κοινωνικές καί εθνικές κρίσεις.

Συνέντευξη τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου στόν δημοσιογράφο Στέλιο Κοῦκο τῆς Ἐφημερίδας «Μακεδονία»

12 Ἰουλίου 2015.

1. Ἐρώτηση: Θυμᾶστε πῶς μάθατε γιά τήν ὕπαρξη ἑνός χαρισματούχου μοναχοῦ, τοῦ Ἁγίου Παϊσίου, στό Ἅγιον Ὅρος καί πῶς τό δεχτήκατε;

Ἀπάντηση: Ἐπειδή γεννήθηκα καί μεγάλωσα στά Γιάννενα, ἄκουγα γιά τόν ἅγιο Παΐσιο ἀπό πολλούς συμπατριῶτες μου, διότι τότε ἠσκεῖτο στήν Μονή τοῦ Στομίου στήν Κόνιτσα. Ἡ Καίτη Πατέρα, πού ἦταν πολύ γνωστή τοῦ ἁγίου Παϊσίου, ἦταν φίλη τῆς μητέρας μου καί ἐρχόταν συχνά στό σπίτι μας καί μᾶς διηγεῖτο ἱστορίες ἀπό τόν π. Παΐσιο. Ὅταν τό 1967 ὁ Πνευματικός μου Πατέρας π. Σεβαστιανός ἔγινε Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανῆς καί Κονίτσης πῆγα τόν πρῶτο καιρό μαζί του στήν Κόνιτσα. Ἐκεῖ ἄκουσα πολλά γιά τόν π. Παΐσιο, γνώρισα τούς συγγενεῖς του καί πήγαινα στήν Μονή τοῦ Στομίου ἀπό τήν ὁποία πρίν λίγα χρόνια εἶχε ἀναχωρήσει. Ἔτσι ἡ πρώτη ἐμπειρία μου μέ τόν ἅγιο Παΐσιο ἦταν ἐξ ἀκοῆς καί ἀργότερα ἔγινε ἐκ θεωρίας.

2. Ἐρώτηση: Φαντάζομαι πώς γιά τήν ἐποχή ἐκείνη ἕνας χαρισματοῦχος μοναχός ἢ ἕνας ἐν ζωῇ ἅγιος ἦταν κάτι ξεχωριστό, μιά ἐξαίρεση, –γιά νά μήν ποῦμε ἴσως καί ἕνα σκάνδαλο, μέ τήν ἔννοια τοῦ σημείου ἀμφιλεγόμενου– ἀπό τήν ἐν γένει ἐκκλησιαστική ζωή ἀλλά καί τήν ἐπίσημη Θεολογία...

Ἀπάντηση: Δέν μπορῶ νά πῶ ὅτι ἦταν κάτι ξεχωριστό καί μιά ἐξαίρεση, γιατί στό Ἅγιον Ὄρος ὑπάρχουν πολλοί ἐμπειρικοί μοναχοί. Δέν τό αἰσθανόμουν ἔτσι, οὔτε καί ὅτι ἦταν σημεῖο ἀμφιλεγόμενο καί σκάνδαλο γιά τήν ἐκκλησιαστική ζωή καί τήν ἐπίσημη θεολογία. Γιά παράδειγμα, ὁ Γέροντάς μου Μητροπολίτης Ἐδέσσης Καλλίνικος τόν ἐκτιμοῦσε καί μέ παρακινοῦσε νά ἔχω ἐπικοινωνία μαζί του. Μᾶλλον τόν ἔβλεπα σάν μιά ἔκφραση τῆς γνήσιας ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς καί τῆς πρωτογενοῦς θεολογίας. Γιατί θεολογία δέν εἶναι ἁπλῶς μερικές γνώσεις γύρω ἀπό θέματα θεολογικά, ἀλλά ἡ ἐμπειρία τοῦ Θεοῦ. Καί ὅπως οἱ φοιτητές τῆς ἰατρικῆς διδάσκονται τήν ἐπιστημονική γνώση καί ἔπειτα κάνουν πρακτικές ἀσκήσεις στά ἐργαστήρια, ἔτσι καί ἐγώ αἰσθανόμουν τήν ἐπικοινωνία μέ τόν ἅγιο Παΐσιο ὡς μιά ἐμπειρική γνώση τῆς θεολογίας πού μάθαινα στήν Θεολογική Σχολή Θεσσαλονίκης καί πού διάβαζα στά κείμενα τῶν Πατέρων.

3. Ἐρώτηση: Μέ ποιές προϋποθέσεις ἀποφασίσατε νά τόν συναντήσετε καί τί περιμένατε ἀπό τήν συνάντηση αὐτή;

Ἀπάντηση: Πρώτη φορά πού συνάντησα τόν π. Παΐσιο ἦταν στίς ἀρχές τῆς δεκαετίας τοῦ '70, ὅταν εἶχα χειροτονηθῆ κληρικός καί τόν ἐπισκεπτόμουν στήν Καλύβη τοῦ Τιμίου Σταυροῦ γιά νά μέ καθοδηγήση στό πῶς νά ἀσκῶ τήν ποιμαντική μου διακονία. Εἶχα ἕνα βαθύτατο σεβασμό στό πρόσωπό του ἀπό ὅσα ἄκουγα, ἀλλά κυρίως ἀπό ὅσα διαισθανόμουν στήν καρδιά μου. Ἔτσι, οἱ προϋποθέσεις μου ἦταν ὁ ζῆλος καί ἡ ἀγάπη μου γιά τήν Ἐκκλησία.

4. Ἐρώτηση: Ποιές ἦταν λοιπόν οἱ πρῶτες ἐντυπώσεις σας καί τί σᾶς ἔκανε μεγαλύτερη ἐντύπωση;

Ἀπάντηση: Μοῦ ἔκανε ἐντύπωση ὁλόκληρη ἡ παρουσία του, αὐτό πού ἦταν ὁ ἴδιος καί αὐτά πού ἔλεγε. Ἐξέπεμπε μιά πνευματική λιακάδα, μιά ἀρχοντική ἀγάπη, μιά καθαρή ἐλευθερία, ἕνα φῶς. Ἦταν ἕνας φωτεινός ἄνθρωπος καί αὐτή ἡ φωτεινότητα ἔβγαινε μέσα ἀπό τόν λόγο του, τήν σιωπή του, τό βλέμμα του καί τό χιοῦμορ του. Ἦταν ἕνας φυσικός ἄνθρωπος, ὅπως δημιουργήθηκε ἀπό τόν Θεό.

5. Ἐρώτηση: Νιώσατε πώς ὑπῆρχαν κάποιες δυσκολίες γιά τήν κατανόηση τοῦ πρωτόγνωρου –γιά τήν ἐποχή του– πνευματικοῦ αὐτοῦ ἐκκλησιαστικοῦ "φαινομένου" καί πῶς τίς ξεπεράσατε;

Ἀπάντηση: Τότε δέν εἶχα τήν αἴσθηση ὅτι ἦταν κάτι τό πρωτόγνωρο γιά τήν ἐποχή μας ἤ ἕνα ἐκκλησιαστικό «φαινόμενο», ἀλλά ὀσφραινόμουν ὅτι ἦταν ἕνας ἄνθρωπος σάν τόν Ἀδάμ πρίν τήν πτώση, πού ζοῦσε στόν Παράδεισο. Αὐτά πού διάβαζα στά Συναξάρια καί στό Γεροντικό τά εὕρισκα μπροστά μου. Ὅταν τόν ἐπισκεπτόμουν, περισσότερο σιωποῦσα καί περίμενα νά ἀκούσω τόν λόγο του καί νά αἰσθανθῶ τήν ἀτμόσφαιρα πού ἐξέπεμπε. Ἔθετα μέ λίγα λόγια καί ἀπέραντο σεβασμό τό θέμα πού μέ ἀπασχολοῦσε ἐκείνη τήν ἐποχή καί περίμενα νά ἀκούσω τόν θεόπνευστο λόγο του. Στήν ἀρχή αἰσθανόμουν ὅτι φωτογράφιζε τήν ψυχή μου, ἀλλά ἡ ἀγάπη του μέ ἔκανε νά ξεπεράσω κάθε φόβο καί νά τόν αἰσθάνομαι ὡς φίλο.

6. Ἐρώτηση: Αἰσθανόσασταν ὅτι φανέρωνε την καθολική ἐμπειρία τῆς παράδοσης τῆς Ἐκκλησίας στό πρόσωπο ἑνός ταπεινοῦ καί ἀγαπημένου δούλου τοῦ Θεοῦ;

Ἀπάντηση: Πράγματι αὐτό αἰσθανόμουν, ἔβλεπα ὅτι μετέφερε τήν πνευματική πείρα τῶν ἀρχαίων ἀσκητῶν, τῶν ἀσκητῶν τοῦ 4ου αἰῶνος τῆς Καππαδοκίας, τήν ἀσκητική παράδοση, ὅπως τήν διαβάζουμε στά ἔργα τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Νύσσης. Ἦταν ἕνας ἠγαπημένος φίλος τοῦ Χριστοῦ.

7. Ἐρώτηση: Ὑπάρχουν κάποιες προϋποθέσεις γιά τήν γεύση αὐτῆς τῆς ἐμπειρίας καί ποιές εἶναι; Ἡ "ἐπίτευξή" τους σέ τί συνίσταται;

Ἀπάντηση: Τήν ἐποχή ἐκείνη εἶχα μιά ἀναζήτηση. Διάβαζα τά κείμενα τῶν Πατέρων καί ἤθελα νά μάθω πῶς ἐφαρμόζονται αὐτά στήν ζωή μας. Ἤθελα νά ξεφύγω ἀπό μιά διανοητική θεολογία, ἀλλά καί ἀπό μιά ἐπίπλαστη ἠθικιστική ζωή καί ἀναζητοῦσα κάτι αὐθεντικό. Πάντως αἰσθανόμουν ὅτι γιά νά πλησιάση κανείς τόν ἅγιο Παΐσιο ἔπρεπε νά βγάλη τά σανδάλια τῆς λογικῆς καί τῆς ἀνθρωποκεντρικῆς νοοτροπίας, ὅπως ὁ Μωϋσῆς ἔβγαλε τά σανδάλια γιά νά πλησιάση στήν φλεγομένη καί μή κατακαιομένη βάτο. Οἱ ἄνθρωποι ἔχουν ἕνα ἐμπόδιο γιά νά πλησιάσουν τέτοιους καθαρούς ἀνθρώπους, καί αὐτό τό ἐμπόδιο εἶναι ὁ «πλοῦτος τῆς διανοίας», ἡ αὐτοθέωση, ἡ λατρεία τοῦ ἑαυτοῦ μας, τό «αὐτοείδωλο».

8. Ἐρώτηση: Κάθε ἐξαγιαζόμενο πρόσωπο πῶς διασώζει τήν δική του προσωπική ὑπόσταση σ' αὐτή τήν σύγκρασή του μέ τόν Θεό;

Ἀπάντηση: Κάθε ἄνθρωπος εἶναι κατ' εἰκόνα καί καθ' ὁμοίωση Θεοῦ. Τό κατ' εἰκόνα εἶναι μιά ὁρμή πού δόθηκε ἀπό τόν Θεό γιά νά φθάση στήν θέωση. Ἐνῶ κοινή εἶναι ἡ πορεία ὅλων, ὁ καθένας προχωρεῖ μέ ἕναν διαφορετικό τρόπο, χωρίς νά χάση τόν χαρακτήρα του, ἀλλά καί χωρίς νά διαφοροποιῆται ἀπό τούς ἄλλους. Μέσα στήν Ἐκκλησία ὑπάρχει ἑνότητα τῶν μελῶν μέ τήν ποικιλία τῶν χαρισμάτων. Ὁ ἅγιος Παΐσιος, ζώντας στό Ἅγιον Ὄρος εἶχε κοινή ἐμπειρία μέ ὅλους τούς ἄλλους ἁγιορεῖτες, ἀλλά εἶχε καί τόν δικό του τρόπο ἔκφρασης. Εἶχε μιά ἁπλότητα, πού ἐξέπληττε τόν συνομιλητή του, συμπεριφερόταν σάν ἕνα μικρό παιδί, ἀλλά ταυτόχρονα καί ὡς ἕνας σοφός γέρων. Συνδυασμός ἐκπληκτικός καί μοναδικός.

9. Ἐρώτηση: Πῶς ἐξελίχθηκε ἡ προσωπική σας πνευματική σχέση μέ τόν Ἅγιο Παΐσιο καί πότε καταφεύγατε σ' αὐτόν; Μπορεῖτε νά μᾶς περιγράψετε πῶς ἐκδηλωνόταν σέ σᾶς καί κατά τίς συναντήσεις ἡ πνευματική κατάσταση τοῦ Ἁγίου Γέροντα;

Ἀπάντηση: Ἀπό τίς ἀρχές τῆς δεκαετίας τοῦ '70 τόν ἐπισκεπτόμουν συχνά πρῶτα στήν Καλύβη τοῦ Τιμίου Σταυροῦ καί ἔπειτα στήν Παναγούδα. Κάθε φορά πού εἶχα κάποιο πρόβλημα, προσωπικό ἤ ποιμαντικό, τόν ἐπισκεπτόμουν καί ζητοῦσα τήν συμβουλή του. Πέρασα πολλά μαζί του. Εἴχαμε πολλές ὧρες συζήτησης, πολλές ὧρες περπάτησα μαζί του στά εὐλογημένα μονοπάτια τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἀγρύπνησα μαζί του στήν Ἱερά Μονή Σταυρονικήτα καί μιά φορά ἀξιώθηκα νά μέ φιλοξενήση καί νά κοιμηθῶ τό βράδυ στήν Καλύβη του. Κάθε συνάντηση μαζί του ἦταν μιά ἔκπληξη καί ἐγώ παρέμενα πάντα εἰρηνικός καί ἔφευγα ἀλλοιωμένος. Οἱ ἀπαντήσεις πού μοῦ ἔδινε ἦταν καθοριστικές στήν ζωή μου. Ἔχω πολλά περιστατικά μαζί του, τά ὁποῖα ἔχω καταγράψει σέ διάφορα κείμενα.

Ἐπίσης, ἐκεῖνο πού μπορῶ νά πῶ εἶναι ὅτι ἐκτός ἀπό τίς προσωπικές συναντήσεις, τοῦ ἔστελνα πολλές φορές ἐπιστολές γιά διάφορα, κυρίως πνευματικά, θέματα, πού μέ ἀπασχολοῦσαν. Δέν ἔλαβα ποτέ γραπτῶς ἀπάντηση, ἀλλά πάντοτε λύνονταν τά θέματα μέ ἕναν θαυματουργό τρόπο, προφανῶς γιατί προσευχόταν ὁ ἅγιος. Μιά φορά, ὕστερα ἀπό μιά ἐπιστολή μου, ἦλθε ὁ ἴδιος στήν Ἔδεσσα, ὅπου τότε ὑπηρετοῦσα ὡς Ἱεροκήρυξ, γιά νά μέ συναντήση καί ἔμεινε μαζί μου μιά ἡμέρα γιά νά λύση τό θέμα ἐπιτοπίως. Αὐτή ἡ ἡμέρα εἶναι μιά πολύ γλυκειά ἀνάμνηση στήν ζωή μου.

10. Ἐρώτηση: Φαντάζομαι πώς κατά καιρούς προτρέπατε διάφορους ἀνθρώπους νά συναντήσουν καί νά συμβουλευτοῦν τόν Ἅγιο Παΐσιο. Θυμᾶστε νά σᾶς ἔχουν μεταφέρει κάτι που σᾶς ἐντυπωσίασε ἰδιαίτερα;

Ἀπάντηση: Συνήθως δέν προέτρεπα τούς ἀνθρώπους νά τόν συναντήσουν, ἀλλά ἐπειδή μιλοῦσα γι' αὐτόν, πολλά πνευματικά μου παιδιά τόν ἐπισκέπτονταν καί ἀνάλογα μέ τήν πνευματική τους κατάσταση ὠφελοῦνταν. Πάντως ὅλοι ἦταν ἐνθουσιασμένοι. Ἦταν ἕνας ἄνθρωπος πού ἀφιέρωνε ὅλη τήν ἡμέρα γιά τούς ἀνθρώπους οἱ ὁποῖοι ἀναζητοῦσαν τόν Θεό ἤ ὑπέφεραν ἀπό σωματικές καί πνευματικές ἀσθένειες καί ἐκεῖνος κενωνόταν γιά νά δίνη νόημα ζωῆς στούς ἄλλους καί τό βράδυ τό ἀφιέρωνε στήν προσευχή «παλεύοντας μέ τόν Θεό».

11. Ἐρώτηση: Γνωρίσατε καί συνδεθήκατε καί μέ πολλούς ἄλλους χαρισματούχους καί πνευματοφόρους ἀνθρώπους τῆς Ἐκκλησίας. Ποιά πιστεύετε ἦταν τά ἰδιαίτερα πνευματικά χαρακτηριστικά τοῦ ἁγίου Παϊσίου καί πῶς ἐκδηλώνονταν;

Ἀπάντηση: Πράγματι εἶχα τήν μεγάλη εὐλογία ἀπό τόν Θεό νά συναντήσω τά μεγαλύτερα θεολογικά καί πνευματικά ἀναστήματα τῆς ἐποχῆς μας. Καθένας εἶχε τό δικό του χάρισμα, ἀνάλογα μέ τήν ἐμπειρία τήν ὁποία διέθετε καί ἀνάλογα μέ τήν πείρα πού εἶχε ἀποκτήσει ἀπό τόν τρόπο ζωῆς. Ὁ ἅγιος Παΐσιος διακρινόταν ἀπό μιά καταπληκτική ἁπλότητα, μέσα ἀπό τήν ὁποία ἔβγαινε μιά ἀπίστευτη πνευματική ὡριμότητα. Ἔλεγε τά πιό ἁπλά λόγια καί πολλές φορές μέ χιοῦμορ, τά ὁποῖα εἶχαν ἐκπληκτική δύναμη. Ὁ λόγος του ἔπεφτε στήν ψυχή κάθε ἀνθρώπου –ἔτσι τοὐλάχιστον ἐγώ ἔνοιωθα– ὅπως πέφτουν οἱ ἁπλές νιφάδες τοῦ χιονιοῦ στήν γῆ, μέ ἁπαλό τρόπο καί κάπως χορευτικά, καί οἱ ὁποῖες λευκαίνουν τόν τόπο καί εἰσέρχονται βαθειά στόν ὑδροφόρο ὁρίζοντα τῆς γῆς. Δηλαδή ὁ λόγος του μέ ἁπλό τρόπο εἰσέδυε στήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου.

12. Ἐρώτηση: Ὁ λαός μας καί ἡ Ἐκκλησία μας διά τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου κατέταξαν τόν μοναχό Παΐσιο Ἁγιορείτη στήν χορεία τῶν Ἁγίων. Ἕνα χρόνο μετά τήν ἀνακήρυξη αὐτή ποιά εἶναι ἡ αἴσθησή σας γιά τήν προσφορά τοῦ ἁγίου αὐτοῦ προσώπου στήν Ἐκκλησία, στούς ἀνθρώπους, στήν πατρίδα καί τόν κόσμο;

Ἀπάντηση: Ὁ Χριστός χρησιμοποίησε μιά πολύ ὡραία εἰκόνα ἀπό τήν ἔγκυο γυναίκα πού γεννᾶ μέ πόνο, ἀλλά μετά τήν γέννηση δέν λυπᾶται «διὰ τὴν χαρὰν ὅτι ἐγεννήθη ἄνθρωπος εἰς τόν κόσμον» (Ἰω. ιστ΄, 21). Ἔτσι αἰσθάνομαι τήν ζωή τοῦ ἁγίου Παϊσίου. Μέ τούς κόπους καί τίς ἀσκήσεις του γεννήθηκε ἕνας ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, πού προξένησε χαρά σέ ὅλους, ἀλλά καί δημιούργησε ἕναν πολύ μεγάλο κρότο σέ ὅλη τήν οἰκουμένη. Καί πρίν ἀπό τήν ἁγιοκατάταξή του καί μετά ἀπό αὐτήν ἡ ζωή καί ἡ διδασκαλία τοῦ ἁγίου Παϊσίου ἀσκεῖ μιά ἐπίδραση σέ ὅλο τόν κόσμο. Σέ ὅσες χῶρες τοῦ κόσμου πηγαίνω, συναντῶ ἀνθρώπους πού ἀγαποῦν ὑπερβολικά τόν ἅγιο Παΐσιο καί τόν αἰσθάνονται ὡς πνευματικό τους Πατέρα. Θά μποροῦσα νά πῶ ὅτι εἶναι ἕνας σύγχρονος Γέροντας τῆς Οἰκουμένης.

13. Ἐρώτηση: Καί τί πιστεύετε πώς σᾶς χάρισε προσωπικά ἡ σχέση μαζί του; Ἂν τόν συναντούσατε σήμερα, σέ τί θά περιστρεφόταν ἡ συνομιλία σας;

Ἀπάντηση: Πῶς μπορῶ μέ λίγα λόγια νά σᾶς πῶ τί μοῦ χάρισε αὐτός ὁ ἅγιος ἄνθρωπος; Τό μόνο πού μπορῶ νά πῶ εἶναι ὅτι κοντά του ἔνοιωσα ὅτι ὁ Θεός εἶναι ζωντανός καί ὁ μακάριος Γέροντας ἦταν ἕνας ζωντανός ὀργανισμός. Ὅπως ἡ βιολογική ζωή μεταδίδεται ἀπό γενιά σέ γενιά ἀπό ζωντανούς ὀργανισμούς καί ὄχι ἀπό πεθαμένους, ἔτσι καί ἡ πνευματική ζωή μεταδίδεται ἀπό γενιά σέ γενιά μέ ζωντανούς ὀργανισμούς σάν τόν ἅγιο Παΐσιο.
Ἄν τόν συναντοῦσα σήμερα δέν ξέρω ἄν συζητοῦσα μαζί του, ἀλλά θά ἐξακολουθοῦσα νά κάνω αὐτό πού ἔκανα. Θά παρέμενα κοντά του περισσότερο σιωπηλός, γυμνός ἀπό κάθε δική μου ἀντίληψη, ὥστε νά ὀσφρανθῶ τήν ζωή τῆς ἐρήμου καί κυρίως τήν ζωή τοῦ Παραδείσου.

14. Ἐρώτηση: Τελικά πῶς ἐσεῖς μπορεῖτε νά σκιαγραφήσετε τήν ζωή τοῦ ἁγίου Παϊσίου;

Ἀπάντηση: Καθένας πού τόν συναντοῦσε, ἀνάλογα μέ τό τί ἀναζητοῦσε, καί ἀνάλογα μέ τό πῶς ἑρμήνευε αὐτά πού τοῦ ἔλεγε, παρουσίαζε μιά ἰδιαίτερη εἰκόνα του. Πολλές φορές, διαβάζοντας ἐντυπώσεις καί περιγραφές διαφόρων ἀνθρώπων πού τόν συνάντησαν, καταλαβαίνω περισσότερο τό πῶς κενωνόταν, πῶς ταπεινωνόταν ὁ ἅγιος Παΐσιος, ἀλλά καί πῶς οἱ ἄλλοι προσλάμβαναν αὐτά πού τούς ἔλεγε ὁ Γέροντας καί ἴσως τά ἀλλοίωναν. Πολλές φορές διαβάζοντας ἀναμνήσεις διαφόρων διερωτῶμαι: Αὐτά τά πτωχά πῆρε αὐτός ὁ ἄνθρωπος ἀπό τόν πνευματικό πλοῦτο τοῦ ἁγίου Παϊσίου;

Προσωπικά θεωρῶ ὅτι ὁ ἅγιος Παΐσιος φαίνεται περισσότερο στά κείμενα πού ὁ ἴδιος ἔχει γράψει καί ἀπό τίς ἑρμηνεῖες πού ὁ ἴδιος ἔχει δώσει σέ διαφόρους ἀσκητές. Στά κείμενά του οὐσιαστικά αὐτοβιογραφεῖται. Καθώς ἐπίσης φαίνεται ἀληθινά μέσα στίς συζητήσεις μέ τίς μοναχές, τίς ὁποῖες ἔχει δημοσιεύσει τό Ἡσυχαστήριο τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου.

Ἄν θά μποροῦσα νά πῶ τί ἦταν ὁ ἅγιος Παΐσιος, θά ἔλεγα ὅτι ἦταν ἕνας προφήτης, ἕνας θεόπτης ἄνθρωπος, πού εἶδε τό φῶς τοῦ Θεοῦ, δοκίμασε παραδείσιες ἐμπειρίες καί μετά ταπεινωνόταν καί κατέβαινε στό ἐπίπεδο τῶν συνομιλητῶν του γιά νά τούς ὠφελήση. Ὁ ἅγιος Παΐσιος ἦταν αὐτό πού εἶπα καί πιό πάνω, μιά πνευματική λιακάδα, ἕνας καθαρός οὐρανός μετά ἀπό μιά καταιγίδα, ἦταν μιά πνευματική εὐωδία πού προέρχεται ἀπό ἕνα ἐκλεκτό ἁγιορείτικο θυμίαμα.

Σέ κάποια συζήτηση ἀνέφερε μιά πνευματική του ἐμπειρία τοῦ ἀκτίστου Φωτός πού τόν ἔλουσε πραγματικά, ὥστε μετά νά αἰσθάνεται τό κτιστό φῶς τοῦ ἡλίου πολύ θαμπό. Εἶπε ὁ ἴδιος γιά τό πῶς αἰσθανόταν μετά τήν ὅραση τοῦ Φωτός τοῦ Θεοῦ: «Ὅταν πιά χάθηκε ἐκεῖνο τό φῶς, ὅλα μοῦ φαίνονταν σκοτεινά. Βγῆκα ἔξω καί ἦταν σάν νύκτα... Ἡ ὥρα ἦταν ἐννιά τό πρωΐ, ὁ ἥλιος ἦταν ψηλά, κι ἐμένα ἡ ἡμέρα μοῦ φαινόταν σάν νύχτα... Ὅλη ἐκείνη τήν ἡμέρα ἔβλεπα θαμπά∙ ἴσα-ἴσα πού μποροῦσα νά κάνω τήν δουλειά μου. Καί ἦταν καλοκαίρι∙ ὁ ἥλιος ἔλαμπε».

Αὐτός ἦταν ὁ ἅγιος Παΐσιος καί ἀπό κεῖ προερχόταν ἡ ταπείνωση, ἡ ἁπλότητα, ἡ ἀγάπη πρός ὅλους τούς ἀνθρώπους.–

Συνέντευξη τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου στήν Μαρίνα Τσαματσούλη

Ἐρώτηση: Ἄν γιά ἐμᾶς τό μήνυμα τῆς Ἀναστάσεως εἶναι δεδομένο –καθότι ἄν καί ὑπάρχουν προβλήματα αὐτά δέν εἶναι δυσεπίλυτα-, ποιό θά μποροῦσε νά εἶναι τό ἀντίστοιχο μήνυμα γιά τούς Παλαιστίνιους καί τούς Σύριους συνανθρώπους μας;

Ἀπάντηση: Ἐμεῖς θά ἑορτάσουμε καί ἐφέτος μέ τούς παραδοσιακούς τρόπους τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, κατά τήν ὁποία ὁ Χριστός νίκησε τόν θάνατο, καί ὅμως στήν Παλαιστίνη καί στήν Συρία θά συνεχισθῆ ὁ πόνος, ἡ θλίψη, ὁ θάνατος.

Ἔχω ζήσει στήν περιοχή αὐτή ἕνα χρονικό διάστημα στό παρελθόν (1988-1990) καί γνωρίζω πολλούς ἀνθρώπους, μεταξύ τῶν ὁποίων εἶναι καί ὀρθόδοξοι, οἱ λεγόμενοι Ρούμ ὀρτοντόξ, καί τούς σκέπτομαι πολύ συχνά, ἰδιαίτερα αὐτές τίς ἡμέρες.

Ἡ περιοχή εἶναι κέντρο ἀνταγωνισμοῦ καί συμφερόντων πολλῶν Κρατῶν, μέ ἀποτέλεσμα οἱ ἄνθρωποι νά ὑποφέρουν, νά καταστρέφονται, νά θρηνοῦν θύματα. Ὁ πόλεμος εἶναι μιά μεγάλη δοκιμασία στήν ζωή τῶν ἀνθρώπων, γιατί συνδέεται μέ τό μίσος, τήν κακία, τήν καταστροφή καί τόν θάνατο. Καί ὅταν αὐτό γίνεται ἀπό χριστιανικά Κράτη, τότε εἶναι μιά μορφή σταυροφορίας.

Προσεύχομαι μέ πόνο γιά τούς ἀνθρώπους στήν περιοχή αὐτή, γιατί ὅσα συμβαίνουν, εἶναι πολύ τραγικά. Ἐμεῖς θά ἑορτάσουμε τό πέρασμα ἀπό τόν Σταυρό στήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, ὅμως αὐτοί θά ἐξακολουθοῦν νά εἶναι σταυρωμένοι. Πρόκειται γιά διαρκῆ σταύρωση, μιά προθανάτια τραγική ἐμπειρία.

Ἐρώτηση: Θεωρεῖτε ὅτι ὁ κόσμος καταλαβαίνει τό νόημα τοῦ Πάσχα ἀκόμη κι ἄν δεχτοῦμε ὅτι οἱ Ἐκκλησίες, ἴσως, καί νά γεμίσουν ἀπό πιστούς αὐτές τίς Ἅγιες μέρες;

Ἀπάντηση: Δυστυχῶς, οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι παραμένουν στά ἐξωτερικά γεγονότα καί ἤ δέν μποροῦν ἤ δέν θέλουν νά εἰσέλθουν στό ἐσωτερικό τους. Αὐτό γίνεται σέ ὅλα τά θέματα τῆς ζωῆς μας. Ὅλα τά γεγονότα καί τά πράγματα ἀπό τήν φύση τους δέν ἔχουν οὐσιαστικό νόημα, καί εἶναι κατά βάση ἀνόητα, λαμβάνουν ὅμως νόημα ἀπό αὐτό πού θά δώσουμε ἐμεῖς σέ αὐτά. Γιά μερικούς τό Πάσχα εἶναι εὐκαιρία ἀναψυχῆς καί ἐκδρομῶν, γιά ἄλλους εἶναι μιά μορφή διατηρήσεως τῶν ἠθῶν καί τῶν ἐθίμων καί γιά ἄλλους μιά τυπική προσέγγιση καί παρακολούθηση τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν.

Ὅμως, στό βάθος τους ὅλα αὐτά τά γεγονότα ἔχουν νά κάνουν μέ τήν ἐλευθερία ἀπό διάφορες ἐξαρτήσεις, τήν ἀπαλλαγή μας ἀπό τά τραγικά ὑπαρξιακά ἐρωτήματα πού συνδέονται μέ τίς ἐνοχές, τόν πόνο καί τόν θάνατο, καί γιά μᾶς τούς Χριστιανούς, τά γεγονότα αὐτά γίνονται ἀφορμή γιά μιά στενότερη γνωριμία μέ τόν Χριστό καί τήν Ἐκκλησία.

Ἑπομένως, δέν πρέπει ἁπλῶς νά παρακολουθοῦμε τά γεγονότα αὐτά τυπικά, ἀλλά νά τά «μεταφράζουμε» στήν προσωπική μας ζωή καί νά ἐρευνοῦμε τή σημασία πού ἔχουν γιά τήν ὑπαρξιακή μας ἀγωνία. Τό γεγονός εἶναι ὅτι ὑπάρχει ἐλπίδα ζωῆς, μποροῦμε μέ τήν δύναμη τοῦ Χριστοῦ νά δώσουμε νόημα στήν ζωή καί τόν θάνατο. Ἄς μή περνοῦν ὅλες αὐτές οἱ ἑορτές «ἀμετάφραστες» στήν ζωή μας. Οἱ εὐκαιρίες πού μᾶς δίνονται πρέπει νά γίνουν ἀφορμή γιά ποιότητα καί πληρότητα ζωῆς.

Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

1. Ερώτηση: Σεβασμιώτατε, η εφημερίδα τού Ρουμανικού Πατριαρχείου, Ziarul Lumina, έχει πάλι τήν χαρά καί τό προνόμιο νά λάβη μιά συνέντευξη από Σάς, γιατί ο Χριστιανός θά έπρεπε νά κάνη τήν προσπάθεια νά καταλάβη, νά συνειδητοποιήση τίς πνευματικές του αρρώστιες, τά πάθη του καί νά τά θεραπεύση. Αυτό τό διάβημα δέν είναι όμως εύκολο.

Στά έργα σας μιλάτε πολύ γιά τήν οντολογική αρρώστια τού ανθρώπου. Ο σύγχρονος άνθρωπος όμως συνήθως θεωρεί αρρώστια τήν σωματική καί τήν ψυχολογική καί αυτές τίς αρρώστιες προσπαθεί νά τίς θεραπεύση στά νοσοκομεία. Αλλιώς, αντιλαμβάνεται τήν ζωή του στήν καθημερινότητα ως ομαλή, υγιή κατάσταση.

Τί είναι η πραγματική αρρώστια τού ανθρώπου, γιατί χρειάζεται «ιατρική εν Πνεύματι;». Γιατί είναι αποφασιστική, απαραίτητη η θεραπεία;

Απάντηση: Στήν Αγία Γραφή, τά λειτουργικά κείμενα καί τά έργα τών αγίων Πατέρων τής Εκκλησίας γίνεται πολύς λόγος γιά τήν ασθένεια τού ανθρώπου καί τήν θεραπεία του. Βεβαίως υπάρχει η σωματική ασθένεια, η ψυχολογική ασθένεια καί η πνευματική ασθένεια. Μεταξύ αυτών υπάρχει αλληλεξάρτηση.

Τό θέμα τής ασθενείας πρέπει νά τό δή κανείς από τήν πτώση τών Πρωτοπλάστων. Ο άνθρωπος πρίν τήν πτώση ζούσε διαφορετικά απ' ό,τι σήμερα. Ο νούς του είχε επικοινωνία μέ τόν Θεό, η Χάρη τού Θεού φώτιζε τήν ψυχή καί τό σώμα. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος γράφει ότι ο Αδάμ καί η Εύα πρίν αμαρτήσουν ζούσαν στόν Παράδεισο ως άγγελοι. Μετά όμως τήν αμαρτία επήλθε ο πνευματικός θάνατος, δηλαδή η διακοπή τών σχέσεων μέ τόν Θεό καί ακολούθησε ο σωματικός θάνατος. Από τότε ο άνθρωπος γεννιέται μέ τήν θνητότητα καί παθητότητα, όπως εκφράζονται μέ τίς ασθένειες, τά πάθη καί τόν θάνατο.

Η αντιμετώπιση τών σωματικών ασθενειών γίνεται από τήν ιατρική επιστήμη, τήν οποία σεβόμαστε, διότι απαλύνει τόν πόνο τών ανθρώπων. Επίσης, γιά τά ψυχολογικά προβλήματα ενδιαφέρεται η ψυχολογία μέ τίς πολλές της θεωρίες, όπως τήν ψυχαναλυτική, τήν γνωστική, τήν συμπεριφοριστική, τήν υπαρξιακή. Η Εκκλησία θεραπεύει τά πνευματικά νοσήματα, γι' αυτό γίνεται λόγος γιά «ιατρική εν πνεύματι επιστήμη».

Η πνευματική ασθένεια είναι όταν ο νούς τού ανθρώπου απομακρύνεται από τόν Θεό. Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής γράφει: «Νούς αποστάς τού Θεού ή δαιμονιώδης γίνεται ή κτηνώδης», δηλαδή όταν ο νούς τού ανθρώπου απομακρυνθή από τόν Θεό, τότε γίνεται δαιμονιώδης μέ τά πάθη τής υπερηφανίας καί κτηνώδης μέ τά πάθη τής φιληδονίας καί τής φιλοκτημοσύνης.

Ο Απόστολος Παύλος κάνει διάκριση μεταξύ σαρκικού, ψυχικού καί πνευματικού ανθρώπου. Σαρκικός άνθρωπος είναι αυτός πού δέν έχει τήν Χάρη τού Αγίου Πνεύματος. Αυτός χαρακτηρίζεται καί ως ψυχικός άνθρωπος, αφού λειτουργούν όλες οι ψυχικές ενέργειες, χωρίς ο άνθρωπος όμως νά έχη αισθητώς τήν Χάρη τού Αγίου Πνεύματος. Πνευματικός άνθρωπος είναι αυτός πού είναι ναός τού Παναγίου Πνεύματος, δηλαδή έχει τήν Χάρη τού Βαπτίσματος καί τού Χρίσματος καί μέσα στήν καρδιά του γίνεται η νοερά προσευχή. Τότε εκδηλώνονται όλα τά χαρίσματα τού Αγίου Πνεύματος.

Κατά τούς Πατέρας τής Εκκλησίας όποια σχέση υπάρχει μεταξύ σώματος καί ψυχής, τέτοια σχέση υπάρχει μεταξύ ψυχής καί Αγίου Πνεύματος. Δηλαδή, όταν η ψυχή φεύγη από τό σώμα, τότε τό σώμα πεθαίνει. Έτσι καί όταν τό Άγιον Πνεύμα απομακρύνεται από τήν ψυχή, η ψυχή είναι νεκρά κατά Θεόν.

Οπότε, όταν οι Πατέρες ομιλούν γιά θεραπεία τού ανθρώπου, εννοούν τήν απόκτηση τού Αγίου Πνεύματος, τήν κοινωνία τού ανθρώπου μέ τόν Θεό, τήν κατά φύσιν καί υπέρ φύσιν κίνηση τών ενεργειών τής ψυχής. Μέ άλλα λόγια, η θεραπεία συνίσταται στήν μετατροπή τής φιλαυτίας σέ φιλοθεΐα καί φιλανθρωπία.

2.Ερώτηση: Στά έργα σας γιά τήν θεραπεία τού ανθρώπου υποστηρίζετε, κατά τήν διδασκαλία τών Πατέρων τής Εκκλησίας, ότι «η Εκκλησία είναι πνευματικό θεραπευτήριο πού θεραπεύει τόν πνευματικά άρρωστο άνθρωπο».

Αυτή η αντίληψη βρίσκεται σέ αντιλογία μέ τήν κοινή νοοτροπία τής εποχής μας γιά τήν οποία η Εκκλησία είναι ένα πλαίσιο τής κοινωνικής ή πολιτιστικής εκδηλώσεως μεταξύ άλλων επιλογών πού μάς προσφέρει η κοινωνία. Γιά τόν σύγχρονο άνθρωπο, η θεραπεία όμως έχει σχέση μόνο μέ τήν ιατρική, μέ τήν παθολογία, ψυχολογία ή μέ τήν ψυχιατρική.

Πώς ερμηνεύετε τόν ισχυρισμό σας ότι «η θεραπεία τού ανθρώπου γίνεται μέσα στόν χώρο τής Εκκλησίας»;

Απάντηση: Εφ' όσον προηγουμένως κάναμε τήν διάκριση μεταξύ σωματικής, ψυχολογικής καί πνευματικής θεραπείας γίνεται αντιληπτό ότι αυτή η μέθεξη τού Αγίου Πνεύματος γίνεται μέσα στόν χώρο τής Εκκλησίας μέ τά Μυστήρια καί τήν ασκητική ζωή. Έτσι μπορούμε νά καταλάβουμε τόν λόγο τού αγίου Σεραφείμ τού Σαρώφ ότι σκοπός τού ανθρώπου είναι η απόκτηση τού Αγίου Πνεύματος. Αυτό είναι τό βασικό έργο τής Εκκλησίας.

Η Εκκλησία, κατά τήν διαδασκαλία τού Αποστόλου Παύλου, είναι Σώμα Χριστού καί ο Χριστός είναι η κεφαλή τής Εκκλησίας. Κατά δέ τόν άγιο Γρηγόριο τόν Παλαμά η Εκκλησία είναι κοινωνία θεώσεως, δηλαδή οδηγεί τόν άνθρωπο στήν θέωση, διά τής καθάρσεως τής καρδιάς καί τού φωτισμού τού νού.

Μέ αυτήν τήν έννοια λέμε ότι η Εκκλησία είναι Πνευματικό θεραπευτήριο, πού θεραπεύει τά πνευματικά νοσήματα τού ανθρώπου. Αυτό τό συναντούμε στήν παραβολή τού Καλού Σαμαρείτου καί σέ πολλά κείμενα τού αγίου Γρηγορίου τού Θεολόγου, τού αγίου Γρηγορίου τού Παλαμά καί πολλών άλλων αγίων Πατέρων, τών οποίων τά έργα περιλαμβάνονται στό βιβλίο τής «Φιλοκαλίας». Εφ' όσον η Εκκλησία είναι πνευματικό θεραπευτήριο, αυτό σημαίνει ότι καί οι Κληρικοί είναι οι πνευματικοί θεραπευτές.

Ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης χρησιμοποιούσε τό παράδειγμα τού Νοσοκομείου γιά νά δείξη τόν σκοπό καί τό έργο τής Εκκλησίας. Έλεγε ότι ο Επίσκοπος είναι ο διευθυντής τής κλινικής, οι Κληρικοί είναι οι ιατροί πού κατευθύνονται από τόν Επίσκοπο-διευθυντή γιά τήν θεραπεία τών ασθενών, οι συνεργάτες τών Κληρικών πού εργάζονται στόν Ναό είναι τό νοσηλευτικό προσωπικό καί βέβαια οι άνθρωποι μέ τά διάφορα πάθη είναι οι ασθενείς πού επιδιώκουν νά βρούν θεραπεία.

Βεβαίως, η Εκκλησία παράγει καί τίς εκκλησιαστικές τέχνες, δημιουργεί πολιτισμό, ασχολείται καί μέ τό φιλανθρωπικό έργο. Αλλά αυτό είναι συνέπεια τού προηγουμένου. Τό πρωτεύον έργο τής Εκκλησίας είναι η θεραπεία τού ανθρώπου, νά ενωθή ο άνθρωπος μέ τόν Θεό καί νά θεωθή. Οι άνθρωποι πού θεραπεύονται παράγουν αξιόλογο πολιτισμό καί ευεργετούν ποικιλοτρόπως τήν κοινωνία.

3.Ερώτηση: Επιστρέφουμε στό θέμα τής κοινής νοοτροπίας τού συγχρόνου πολιτισμού. Αφ’ενός, η Εκκλησία έχει αποκαλυμμένες αλήθειες, τίς οποίες τίς θεωρεί θείες καί απόλυτες. Αυτά είναι τά δόγματα. Αφ' ετέρου, στόν σύγχρονο πολιτισμό δέν υπάρχει πιά απόλυτη αλήθεια, υπάρχουν όμως διάφορες ιδεολογίες καί ο άνθρωπος διαλέγει σέ συνάρτηση μέ τόν υποκειμενισμό του καί στό πέρασμα τής ζωής μπορεί νά κάνει περισσότερες ιδεολογικές επιλογές.

Τί είναι τά δόγματα στήν αντίληψη τής Εκκλησίας, αφού ορίσατε τήν Εκκλησία ως «θεραπευτήριο τού πνευματικά αρρώστου ανθρώπου» καί ισχυρίζεστε ότι «όταν αλλοιώνεται η πίστη, αλλοιώνεται καί η σωτηρία. […] όταν αλλοιώνεται η πίστη, τότε αλλοιώνεται καί ο τρόπος καί η μέθοδος θεραπείας»;

Απάντηση: Στήν Εκκλησία υπάρχουν καί δόγματα, πού αναφέρονται στόν Τριαδικό Θεό, στήν πραγματικότητα όμως τά δόγματα λέγονται όροι καί θεσπίσθηκαν από τούς Πατέρες τών Οικουμενικών Συνόδων. Αυτό φαίνεται στό Σύμβολο τής Πίστεως. Η λέξη όρος σημαίνει τό όριον πού ξεχωρίζει τήν αλήθεια από τήν πλάνη. Επειδή οι αιρετικοί χρησιμοποιούσαν την φιλοσοφία γιά νά κατανοήσουν τό μυστήριο τού Τριαδικού Θεού, οι Πατέρες τής Εκκλησίας εξαναγκάσθηκαν νά οριοθετήσουν τήν πίστη, γιά νά μή συγχέεται μέ αιρετικές απόψεις.

Έτσι, τά δόγματα τής Εκκλησίας είναι η οριοθέτηση τής Αποκαλύψεως. Αυτό σημαίνει ότι οι άγιοι Πατέρες διά τής καθάρσεως τής καρδίας καί τού φωτισμού τού νοός έφθασαν στήν θεωρία τού Θεού, είδαν τήν δόξα τού Θεού καί στήν συνέχεια χρησιμοποίησαν κάποιον όρο-δόγμα γιά νά εκφράσουν αυτήν τήν εμπειρία τήν οποία απέκτησαν εν Αγίω Πνεύματι.

Μέ αυτές τίς προϋποθέσεις λέμε ότι τό δόγμα είναι έκφραση τής εμπειρίας, αλλά καί συγχρόνως οδοδείκτης πού οδηγεί τόν άνθρωπο στήν εμπειρία. Όσοι θέλουμε νά δούμε τόν Θεό καί νά αποκτήσουμε κοινωνία μαζί Του, έχοντας υπ' όψιν τά δόγματα, ακολουθούμε τήν αληθινή πορεία, βρισκόμαστε μέσα στήν Εκκλησία, προσαρμόζουμε τήν ζωή μας στίς εντολές τού Θεού καί έχουμε τήν ελπίδα νά φθάσουμε κάποτε στήν θέωση. Έτσι τό δόγμα συνδέεται στενά μέ τό ήθος. Οπότε, όταν αλλοιώνεται τό δόγμα, αλλοιώνεται ο οδοδείκτης καί φυσικά δέν οδηγεί στό επιθυμητό τέλος. Αλλά καί όταν ο άνθρωπος δέν ζή σύμφωνα μέ τίς εντολές τού Θεού δέν οδηγείται στήν βίωση τού δόγματος.

Ακόμη οι Πατέρες παρομοιάζουν τά δόγματα μέ φάρμακα. Τό φάρμακο βοηθά τόν άνθρωπο νά θεραπευθή καί νά αποκτήση τήν υγεία. Έτσι τό δόγμα είναι τό φάρμακο πού κατασκεύασαν οι Πατέρες τής Εκκλησίας, ώστε νά θεραπευθή ο άνθρωπος.

Όπως γίνεται φανερό, τά δόγματα-όροι δέν είναι ιδεολογίες, αλλά συνδέονται μέ τήν θεοπτία. Η ιδεολογία είναι απόρροια στοχασμών, φαντασίας, λογικών σκέψεων, ενώ τά δόγματα είναι καταγραφή καί οριοθέτηση τής αποκαλυπτικής αλήθειας, τής φανερώσεως τού Θεού στόν άνθρωπο. Έτσι οι ιδέες είναι λογικά κατασκευάσματα πού αναιρούνται από άλλες ιδεολογίες, ενώ τά δόγματα είναι γεύση ζωής, συνδέονται μέ τήν εμπειρία, μεταμορφώνουν ολόκληρη τήν ύπαρξη τού ανθρώπου.

4.Ερώτηση: Ίδια ερώτηση σέ ό,τι αφορά τά Μυστήρια τής Εκκλησίας: Τί είναι τά Μυστήρια τής Εκκλησίας σέ σχέση μέ τήν θεραπεία τού ανθρώπου;

Απάντηση: Όλη η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι ένα μυστήριο, γιατί είναι τό Σώμα τού Χριστού πού έχει αναστηθή καί αναληφθή. Όποιος ζή πραγματικά μέσα στόν χώρο τής Εκκλησίας δέχεται τήν Χάρη τού Αγίου Τριαδικού Θεού διά τού Θεανθρώπου Χριστού. Όσα γίνονται μέσα στήν Εκκλησία, ακόμη καί αυτή η προσευχή είναι ένα μυστήριο.

Τά βασικά Μυστήρια είναι τό Βάπτισμα, τό Χρίσμα καί η θεία Ευχαριστία, διά τών οποίων κανείς μετέχει τής Χάριτος τού Χριστού, όπως τά κλήματα συνδέονται μέ τήν άμπελο. Υπάρχουν καί άλλα Μυστήρια, όπως η Ιερωσύνη, ο Γάμος, τό Ευχέλαιο, η ιερά Εξομολόγηση. Γενικά, τά Μυστήρια είναι οι κρουνοί -βρύσες διά τών οποίων μετέχουμε τής Χάριτος τού Θεού.

Βέβαια, κατά τούς Πατέρες τής Εκκλησίας η Χάρη τού Θεού δέν μετέχεται απροϋποθέτως, αφού είναι απαραίτητη καί η δική μας συνέργεια. Έτσι, ο Θεός είναι ο ενεργών καί ο άνθρωπος ο συνεργών. Αυτό σημαίνει ότι γιά νά ενεργήσουν τά Μυστήρια στόν άνθρωπο, πρέπει καί ο άνθρωπος νά ζή ασκητικά, δηλαδή νά τηρή τίς εντολές τού Θεού στήν ζωή του. Έτσι επιτυγχάνεται η θεραπεία.

Είναι χαρακτηριστικό ότι οι Πατέρες τής Εκκλησίας, όπως φαίνεται στά έργα τού αγίου Διονυσίου τού Αρεοπαγίτου καί τού αγίου Μαξίμου τού Ομολογητού, έχουν συνδέσει τό Μυστήρο τού Βαπτίσματος μέ τήν κάθαρση τής καρδιάς από τά πάθη, τό Μυστήριο τού Χρίσματος μέ τόν φωτισμό τού νού καί τό Μυστήριο τής θείας Ευχαριστίας μέ τήν θέωση τού ανθρώπου.

Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, όπως καί όλοι οι άλλοι Πατέρες, συνέδεαν πολύ στενά τά Μυστήρια μέ τήν άσκηση. Άλλωστε, αυτό δίδαξε καί ο Χριστός μέ τήν εντολή πού έδωσε στούς Μαθητάς Του: «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τά έθνη, βαπτίζοντες αυτούς εις τό όνομα τού Πατρός καί τού Υιού καί τού Αγίου Πνεύματος, διδάσκοντες αυτούς τηρείν πάντα όσα ενετειλάμην υμίν» (Ματθ. κη' 19-20). Στό «βαπτίζοντες» συμπεριλαμβάνονται τά Μυστήρια καί μέ τό «διδάσκοντες τηρείν» εννοείται η ασκητική ζωή, δηλαδή η τήρηση τών εντολών τού Χριστού.

5.Ερώτηση: Επισημαίνετε σέ κάποιο σημείο τού έργου σας «Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία» ότι υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι, άν καί παρακολουθούν τακτικά τήν ζωή τής Εκκλησίας –πηγαίνουν στήν Εκκλησία, εξομολογούνται, κοινωνούν– πάντως δέν θεραπεύονται. Τί γίνεται; Αυτός είναι ένας πολύ σοβαρός ισχυρισμός.

Απάντηση: Η ζωή μας μέσα στήν Εκκλησία δέν εξαντλείται σέ μία τυπική παρακολούθηση τής θείας Ευχαριστίας ή σέ μιά τυπική συμμετοχή μας σέ κάποιο Μυστήριο, αλλά προϋποθέτει ένωση καί κοινωνία μας μέ τόν Χριστό. Αυτό σημαίνει ότι απαιτείται μιά ολοκληρωτική μεταμόρφωση ψυχής καί σώματος.

Οι άγιοι Πατέρες τής Εκκλησίας χρησιμοποιώντας στό σημείο αυτό καί τίς απόψεις τού Πλάτωνος, διδάσκουν ότι η ψυχή έχει τρείς δυνάμεις, ήτοι τό λογιστικό, τό επιθυμητικό καί τό θυμικό. Οι τρείς αυτές δυνάμεις τής ψυχής μπορούν νά λειτουργούν παρά φύση, κατά φύση καί υπέρ φύση. Η παρά φύση λειτουργία τους εκφράζεται μέ τά πάθη, πού εκδηλώνονται στό λογιστικό, τό επιθυμικό καί τό θυμικό. Η κατά φύση καί υπέρ φύση κίνηση τών δυνάμεων τής ψυχής γίνεται μέ τήν όλη ζωή μέσα στήν Εκκλησία, καί αυτό λέγεται μεταμόρφωση τού ανθρώπου. Καί οι τρείς δυνάμεις προσφέρονται στόν Θεό ο άνθρωπος αγαπά τόν Θεό, σκέπτεται τόν Θεό καί τηρεί τίς εντολές Του.

Άν δέν γίνη αυτό, τότε η παρουσία μας στήν Εκκλησία είναι τυπική, μηχανική καί όχι ουσιαστική καί πραγματική. Σέ αυτό συντελούν τά Μυστήρια, η θεία Λειτουργία καί η όλη ασκητική ζωή. Είναι σημαντικό ότι πέρα από τήν λειτουργική ζωή υπάρχει καί η νηπτική-ησυχαστική παράδοση, όπως τήν εκφράζουν οι ησυχαστές Πατέρες. Γι' αυτό επιμένουμε στήν σύνδεση τών Μυστηρίων μέ τήν ησυχαστική ζωή.

6.Ερώτηση: Ποιός είναι ο ρόλος τής ταπείνωσης στήν θεραπεία τού ανθρώπου;

Απάντηση: Η υπερηφάνεια είναι τό πρώτο αμάρτημα πού διέπραξε ο Αδάμ. Θέλησε νά γίνη Θεός χωρίς υπακοή στό θέλημά Του. Η υπερηφάνεια συνετέλεσε καί στήν πτώση τών δαιμόνων.

Η θεραπεία τού πάθους τής υπερηφάνειας γίνεται μέ τήν ταπείνωση, η οποία εκφράζεται μέ τήν υπακοή. Έτσι όταν υπακούουμε στό θέλημα τού Θεού δείχνουμε ότι βιώνουμε τήν ταπείνωση καί έτσι διά τής ταπεινώσεως θεραπεύεται η πτωτική κατάσταση.

Αυτό φαίνεται στήν περίπτωση τού νέου Αδάμ πού είναι ο Χριστός. Εφ' όσον ο παλαιός Αδάμ έχασε τήν κοινωνία του μέ τόν Θεό μέ τήν υπερηφάνειά του, γι' αυτό καί ο Χριστός, πού είναι ο Νέος Αδάμ, διορθώνοντας τό λάθος τού Αδάμ εκένωσε εαυτόν μορφήν δούλου λαβών καί διά τής ταπεινώσεως καί υπακοής στόν Πατέρα Του θεράπευσε τό ανθρώπινο γένος.

Επομένως, όταν υπακούουμε στόν θέλημα τού Θεού καί στόν Πνευματικό μας Πατέρα, τότε ταπεινωνόμαστε καί κοινωνούμε μέ τόν νέο Αδάμ, τόν Χριστό, καί θεραπευόμαστε.

7.Ερώτηση: Σεβασμιώτατε, τί είναι η ανάσταση τής ψυχής σέ αυτή τήν προοπτική τής θεραπείας τού ανθρώπου;

Απάντηση: Μετά τήν πτώση τού Αδάμ, όπως είπαμε προηγουμένως, επήλθε ο πνευματικός θάνατος, ο χωρισμός τού ανθρώπου από τόν Θεό, καί ακολούθησε ο σωματικός θάνατος. Τώρα μέ τήν Χάρη τού Τριαδικού Θεού μέσα στόν χώρο τής Εκκλησίας, όταν μετέχουμε στά Μυστήρια καί τήν ασκητική ζωή, γίνεται η πνευματική ανάσταση καί θά ακολουθήση η τελική ανάσταση τών σωμάτων.

Δηλαδή, πρώτη ανάσταση είναι η μετοχή μας στό Βάπτισμα, τό Χρίσμα καί τήν θεία Λειτουργία, κατά τήν οποία η ψυχή τού ανθρώπου ενώνεται μέ τόν Χριστό καί τό σώμα δέχεται τίς ενέργειες τής ακτίστου Χάριτος. Καί δεύτερη ανάσταση είναι η μελλοντική ανάσταση τών σωμάτων πού θά γίνη κατά τήν Δευτέρα Παρουσία τού Χριστού καί η αιώνια κοινωνία μας μέ τόν Χριστό, η συμμετοχή μας στήν αιώνια Εκκλησία, στό ουράνιο συλλείτουργο.

Ουσιαστικά, λοιπόν, θεραπεία τού ανθρώπου κατά τήν ορθόδοξη παράδοση αυτό πού λέμε ορθόδοξη ψυχοθεραπεία, είναι η μετοχή μας στήν πρώτη ανάσταση, στήν ενότητα καί κοινωνία μας μέ τόν Χριστό, οπότε όλο τό είναι μας, ψυχή καί σώμα, κινείται πρός τόν Θεό καί έχουμε τήν ελπίδα νά ζήσουμε καί τήν δεύτερη ανάσταση.

Αυτή η ανάσταση συνδέεται μέ τήν αληθινή επανάσταση. Πράγματι, η λέξη επανάσταση στήν ελληνική γλώσσα σημαίνει επανέρχομαι στήν προηγούμενη θέση (επαν-ίστημι), δηλαδή στήν πρό τής πτώσεως καί πρό τού θανάτου ζωή, ουσιαστικά λοιπόν δηλώνει τήν ανάσταση εν Χριστώ. Καί αυτή είναι η πραγματική ορθόδοξη ψυχοθεραπεία.

8.Ερώτηση: Γιατί έχουμε αμφιβολίες γιά τήν αλήθεια τού Χριστού, όπως είχε ο Απόστολος Θωμάς γιά τήν Ανάσταση τού Χριστού;

Απάντηση: Ο άνθρωπος σέ όλα τά θέματα ζητά νά βρή τήν αλήθεια εμπειρικώς. Αυτό είναι αρχή επιστημονική καί αυτό ήταν εκείνο πού κατέρριψε τήν μεταφυσική πού στηριζόταν στήν φαντασία καί τόν στοχασμό. Έτσι δέν θέλουμε απλώς νά ακούμε γιά τόν Χριστό, αλλά νά Τόν γνωρίσουμε προσωπικά.

Ο Απόστολος Θωμάς ζητούσε ο ίδιος νά δή καί νά ψηλαφήση τόν Αναστάντα Χριστό. Ο ιερός Θεοφύλακτος Βουλγαρίας γράφει ότι ο Θωμάς ήταν κατηχούμενος από τούς άλλους μαθητές, δηλαδή οι μαθητές τού έλεγαν ότι ο Χριστός αναστήθηκε, αλλά αυτός ήθελε νά αποκτήση δική του προσωπική εμπειρία. Αυτό δείχνει ότι άλλο είναι η πίστη εξ ακοής καί άλλο η πίστη εξ εμπειρίας. Εμείς ακούμε περί τού Χριστού από τούς αυτόπτες μαθητές καί αγίους καί στήν συνέχεια αγωνιζόμαστε νά φθάσουμε στό νά δούμε πνευματικά τόν Χριστό. Από τόν «Χριστό τής ιστορίας» νά φθάσουμε στόν «Χριστό τής πίστεως», αφού η πίστη μας είναι ενυπόστατη. Καί στό θέμα αυτό βοηθά η όλη εκκλησιαστική ζωή, μέ τά ιερά Μυστήρια καί τήν ησυχαστική παράδοση.

Είναι σημαντικό ότι ο Απόστολος Θωμάς ζητούσε νά βάλη τόν δάκτυλό του στίς πληγές τού Σώματός Του, «εις τόν τύπον τών ήλων» καί τήν χείρα του «εις τήν πλευράν» τού Χριστού. Ο Αναστημένος Χριστός ικανοποίησε τό αίτημά του, γιατί θέλει νά είναι «ερευνώμενος καί αναζητούμενος». Ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης λέγει ότι ο Χριστός διψά τό διψάσθαι, ο δέ άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος γράφει ότι ο Χριστός είναι σάν τό «θήραμα» εκείνο πού ελκύει τόν κυνηγό γιά νά τό συλλάβη μέσα από πολλές δοκιμασίες καί έτσι τόν τραβά πρός τόν εαυτό Του. Από αυτό αντιλαμβανόμαστε ότι η Εκκλησία πού είναι τό Σώμα τού Χριστού, αναγνωρίζεται από τίς πληγές της, δηλαδή τό μαρτύριο καί τήν άσκηση. Άν δέ σκεφθούμε ότι οι βεβαπτισμένοι καί βεβαιόπιστοι είναι μέλη τού Σώματος τού Χριστού, τότε οι «πληγές» αυτού τού Σώματος είναι οι μάρτυρες τού αίματος καί τής προαιρέσεως, οι «τραυματίες τού θείου Νυμφίου», όπως λέγει ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας.

Όποιος, λοιπόν, θέλει νά γνωρίση τόν Χριστό, θά πρέπει νά αναζητήση τούς «τραυματίας τού θείου Νυμφίου» καί δι' αυτών θά οδηγηθή στήν όραση καί γνώση τού Αναστάντος Χριστού. Ο Χριστός ψηλαφάται, θεάται, γνωρίζεται εμπειρικώς. Έξω από τήν εμπειρία ενεδρεύει ο κίνδυνος τής αμφιβολίας, τού στοχασμού, τής αθεΐας.–

(Δημοσιεύθηκε στο Περιοδικό του Συλλόγου ΑμΕΑ «Αλκυόνη», Δεκ. 2008)

Ερώτηση: Σεβασμιώτατε, ποιές ήταν οι προσδοκίες σας, όταν αναλάβατε να προΐστασθε της Μητροπόλεως Ναυπάκτου και σε ποιό βαθμό εκπληρώθηκαν;

Απάντηση: Από την αρχή είχα σκοπό να εργασθώ εκκλησιαστικά και θεολογικά. Θεώρησα τιμή που ο Θεός δια της Εκκλησίας με ανέδειξε σε αυτό το υψηλό αξίωμα και σε αυτήν την ιστορική Μητρόπολη. Ο σκοπός της ποιμαντικής μου διακονίας εκφράζεται στον χειροτονητήριο και ενθρονιστήριο λόγο μου που είναι απήχηση της θεολογίας και της καρδιάς μου. Δεν είμαι εκείνος που θα αξιολογήση κατά πόσον εκπληρώθηκαν οι προσδοκίες μου. Βασική εκκλησιολογική αλήθεια είναι ότι η αρχή του εκκλησιαστικού πολιτεύματος είναι ο Θεός και όχι ο λαός, και η πραγμάτωση του εκκλησιαστικού δικαίου δεν είναι η μένουσα, αλλά η μέλλουσα πόλη, που σημαίνει ότι το έργο μας θα κριθή από τον Θεό.

Ερώτηση: Ποιά είναι για σας η σημασία της σχέσης ποιμνίου-ποιμένα;

Απάντηση: Η σχέση αυτή καθορίζεται από την σημασία της φράσης που χρησιμοποιήσατε: «ποιμνίου-ποιμένα». Έτσι θέλω να αισθάνομαι. Άλλωστε ο Χριστός είπε στον Απόστολο Πέτρο: «βόσκε τα αρνία μου… ποίμαινε τα πρόβατά μου» (Ιω. κα , 15-16). Οι Χριστιανοί είναι λογικά πρόβατα του Χριστού και οι Κληρικοί, ιδιαιτέρως ο Επίσκοπος, είναι ποιμένες-βοσκοί. Για να είναι κανείς καλός Ποιμήν, πρέπει και ο ίδιος να είναι καλό πρόβατο του Χριστού. Πάντως, η σχέση πρέπει να είναι ουσιαστική και ανυπόκριτη. Ο Ποιμήν πρέπει να παίζη με την φλογέρα της αλήθειας και τα λογικά πρόβατα να ακολουθούν τον καλό ποιμένα «εις νομάς σωτηρίους», «επί ύδατος αναπαύσεως».

Ερώτηση: Ποιά ήταν η συγκλονιστικότερη εμπειρία σας όλα αυτά τα χρόνια που ποιμαίνετε την Μητρόπολη αυτή;

Απάντηση: Όλη η επισκοπική διακονία από το πρωΐ μέχρι το βράδυ, από το θυσιαστήριο του Ναού μέχρι το πέτρινο θυσιαστήριο της καθημερινής προσφοράς, από το «ωσανά» μέχρι το «άρον-άρον σταύρωσον αυτόν» είναι μια διαρκής συγκλονιστική εμπειρία, μια συνεχής έκπληξη. Πάντως, οι συγκλονιστικότερες στιγμές που βιώθηκαν ήταν μυστικές, μέσα στην καρδιά. Αυτός είναι ένας χώρος αθέατος στους πολλούς και χώρος μυστηρίου που αντέχει στην αιωνιότητα. Αυτό θυμίζει το χωρίο του αγίου Ιγνατίου του Θεοφόρου: «μυστήριον κραυγής εν ησυχία Θεού» πραττόμενον.

Ερώτηση: Και ποιά η δυσκολότερη στιγμή σας;

Απάντηση: Πολλές οι δύσκολες στιγμές. Ίσως η δυσκολότερη στιγμή που είδα, ιδίοις όμασι, είναι «το βδέλυγμα της ερημώσεως… εστός εν τόπω αγίω –ο αναγινώσκων νοείτω–» (Ματθ. κδ , 15), η «εστός όπου ου δει – ο αναγινώσκων νοείτω» (Μαρκ. ιγ , 14).

Εκτός από την βοήθεια του Χριστού, της Παναγίας και των αγίων, εμπνέομαι από σας που σηκώνετε σε όλη σας την ζωή με χαρά και ελπίδα τον σταυρό της δοκιμασίας και με την «Αλκυόνη» φέρνετε την άνοιξη στην κοινωνία μας.

Ερώτηση: Και η μεγαλύτερη πρόκληση για σας ποιά είναι;

Απάντηση: Η σημαντικότερη πρόκληση είναι να μένω απαθής και ειρηνικός όταν με συκοφαντούν βάναυσα, όταν μου αποδίδουν πράγματα που δεν έχω σκεφθή, όταν ακούω ύβρεις ενώ δεν μπορώ να αντιδράσω δυναμικά, όταν «ο αντίδικος» «ως λέων ορυόμενος περιπατεί ζητών τίνα καταπίη» (Α Πέ¬τρ. ε , 8), και όμως έχω ευθύνη να βοηθώ τα πρόβατα.

Ερώτηση: Τώρα, μετά από τόσα χρόνια μαζί μας, ποιά είναι η εντύπωσή σας για τον λαό της Ναυπάκτου;

Απάντηση: Αγάπησα τον τόπο, την Μητρόπολη και τους Χριστιανούς. Συνήντησα πολλούς Χριστιανούς με διαφόρους χαρακτήρες. Όταν ενθρονίσθηκα κάποιος Ναυπάκτιος μου είπε: «Μετά τα δέκα χρόνια ποιμαντορίας σας οι Ρουμελιώτες θα σας ανοίξουν την καρδιά τους». Και αυτό το βλέπω καθημερινά. Ανοίγονται συνεχώς πόρτες, παράθυρα, μετακινούνται κουρτίνες των καρδιών. Ελπίζω μέχρι που θα τελειώσω την βιολογική ζωή μου να εισέλθω φιλοξενούμενος «στα σαλόνια των καρδιών» όλων των Χριστιανών της επαρχίας μου.

Ερώτηση: Πρόσφατα υποδεχθήκαμε στην πόλη μας τον Οικουμενικό Πατριάρχη. Έχετε την καλωσύνη να μας περιγράψετε σύντομα τον ρόλο και την απόστολή του Πατριαρχείου στην σημερινή πραγματικότητα;

Απάντηση: Ο όρος Οικουμενικό Παριαρχείο τα λέει όλα. Έχει έναν οικουμενικό ρόλο, είναι ένα παράθυρο σε όλη την οικουμένη, κινείται πάνω από εθνοφυλετικές διαφορές, κρατά την ορθόδοξη πίστη των Οικουμενικών Συνόδων, επιλύει εκκλησιαστικά ζητήματα που αναφύονται, είναι ο συνεκτικός δεσμός ενότητας όλων των Ορθοδόξων Χριστιανών, είναι η ελπίδα της Ορθοδόξου Εκκλησίας, είναι η νέα Σιών, η Μήτηρ των Εκκλησιών.

Ερώτηση: Ετοιμάζετε τα τελευταία χρόνια στον χώρο του Καπορδελείου Ιδρύματος την στέγαση Γηροκομείου. Ποιά χρονοδιαγράμματα λειτουργίας του σημαντικού αυτού έργου έχετε στα πλάνα σας και πως σχεδιάζετε την βιωσιμότητα αυτής της δομής;

Απάντηση: Πολλοί συνέδραμαν για να ανοικοδομηθή η Μονάδα Φροντίδας Ηλικιωμένων (ΜΟ.Φ.Η). Πρώτον ο αείμνηστος Καπορδέλης, που χάρισε το οικόπεδο και συνέστησε το Ίδρυμα. Έπειτα ο κ. Ξύκης, που έδωσε ένα σημαντικό ποσό για την έως τώρα ανέγερση του κτιρίου. Και τώρα ο αείμνηστος Γαλάνης που με την διαθήκη του μας δίνει την οικία του, η οποία θα εκποιηθή σύντομα για να συνεχισθή το έργο. Ελπίζω να βρεθούν και άλλοι δωρητές για να ολοκληρωθή. Το πότε θα γίνη αυτό εξαρτάται από τους ρυθμούς των κτύπων της καρδιάς όλων των φιλανθρώπων της περιφερείας μας. Από αυτό και από την αξιοποίηση του υπολοίπου οικοπέδου εξαρτάται και η βιωσιμότητα αυτής της σημαντικής φιλανθρωπικής προσπάθειας.

Ερώτηση: Σεβασμιώτατε, ποιός είναι ο ρόλος της Εκκλησίας σήμερα στην βελτίωση των συνθηκών ζωής των ανθρώπων με αναπηρίες;

Απάντηση: Η Εκκλησία είναι μια ενότητα, μια πορεία, μία «σύνοδος ουρανού και γης», είναι το χάδι του Θεού στην γη, είναι το παράθυρο της αιωνιότητας που μας φέρει το οξυγόνο του ουρανού, είναι η πιο αγνή φιλοστοργία που δοκιμάζει ο άνθρωπος. Μέσα στην Εκκλησία εξέχουσα θέση κατέχουν και οι έχοντες κάποια σωματική αναπηρία. Αν και θεωρώ ότι οι μεγαλύτερες αναπηρίες είναι οι ψυχικές και οι παρεκκλησιαστικές, που δεν διορθώνονται εύκολα και είναι επιθετικές. Οι Κληρικοί των Ενοριών και οι Σύνδεσμοι Αγάπης εργάζονται για την επίλυση διαφόρων κοινωνικών προβλημάτων. Είμαστε κοντά σας, σας αγαπούμε και είμαστε έτοιμοι να συνδράμουμε σε ο,τι μας ζητήσετε. Προσωπικά έχω μια συγκλονιστική εμπειρία από την αγάπη, το ενδιαφέρον της Κατερίνας Χατζή, προ και μετά τον θάνατό της. Δεν αισθάνθηκα ότι έδωσα κάτι στην Κατερίνα, αλλά ότι πήρα πολλά από αυτήν, ενώ άλλοι υγιείς σωματικά αρνούνται να δώσουν.

Ερώτηση: Το δικαίωμα συμμετοχής της λατρευτικής ζωής της Εκκλησίας είναι αναμφίβολα δικαίωμα όλων των ανθρώπων. Πότε οι Ναοί μας θα γίνουν επιτέλους προσβάσιμοι;

Απάντηση: Κατ' αρχάς σας συγχαίρω για το έργο που επιτελείτε. Είναι ένα έργο κοινωνικής και ανθρώπινης ευαισθησίας. Άλλωστε, τα παιδιά με τα οποία ασχολείσθε είναι ολόκληρα μια καρδιά που πάλλει και σκιρτά με αγάπη.

Ως προς την πρόσβαση στους Ναούς νομίζω ότι οι περισσότεροι είναι προσβάσιμοι. Για τους δύο Ναούς της Ναυπάκτου, δηλαδή του Αγίου Δημητρίου και της Αγίας Παρασκευής έχω δώσει συγκεκριμένη εντολή για να ρυθμίσουν το θέμα. Τα Εκκλησιαστικά Συμβούλια των δύο αυτών Ναών έχουν ζητήσει γνώμες πολλών ειδικών και όλα προσκρούουν στην μεγάλη κλήση του κλιμακοστασίου. Παρακαλώ συνεργασθείτε μαζί τους, με τις ειδικές γνώσεις και πληροφορίες που έχετε για να επιλυθή αυτό το θέμα. Όλοι έχουμε καλή διάθεση και βούληση. Οι Ναοί, όπως και η Εκκλησία, είναι και πρέπει να θεωρούνται ως μια μεγάλη μητρική αγκαλιά για όλους, είναι η ελπίδα μας, και οι Ενορίες πρέπει να λειτουργούν ως ζωντανές, πνευματικές, θεραπευτικές κοινότητες.

Ερώτηση: Ποιός είναι κατά την γνώμη σας ο ενδεδειγμένος τρόπος επικοινωνίας των νέων μας σήμερα με την ουσία της χριστιανικής διδασκαλίας; Με άλλα λόγια, πιστεύτε ότι πρέπει να αναθεωρηθούν οι κώδικες επικοινωνίας μαζί τους και πως μπορεί να γίνη αυτό, ώστε το εκκλησίασμα στους Ναούς να μην είναι μόνον ηλικιωμένοι;

Απάντηση: Όταν υπάρχη αγάπη και έρωτας μεταξύ των ανθρώπων, καταργούνται οι συμβατικοί κώδικες επικοινωνίας μεταξύ τους. Τηρουμένων των αναλογιών, όσοι αγαπούν την αλήθεια, βρίσκουν τρόπους να συναντηθούν. Οι νέοι είναι εκ φύσεως αναζητητές της αλήθειας, διακρίνονται από μια διαρκή επανάσταση και μπορούν, όταν επιθυμούν, να επιτύχουν ο,τι θέλουν. Το λυπηρό είναι όταν διάφορα ιδεολογικά και κοινωνικά γεγονότα παγώνουν τα αισθήματά τους και τις υπαρξιακές αναζητήσεις τους η όταν υπάρχουν Κληρικοί που δεν είναι άξιοι της αποστολής τους. Ο ιερός Νικόλαος Καβάσιλας λέει ότι η Εκκλησία είναι το κατάλυμα των θείων ερώτων. Ο Χριστός την απεκάλεσε νυμφώνα. Αν δεν την δούμε έτσι, τότε ούτε η παρουσία μας στον Ναό ούτε η απουσία μας από αυτόν ωφελεί, αλλά ούτε και οι διάφοροι κώδικες επικοινωνίας βοηθούν.

Ερώτηση: Έχετε φθάσει στο ανώτερο εκκλησιαστικό αξίωμα, είσθε συγγραφέας πολλών πονημάτων παγκοσμίως γνωστών, έχετε την αναγνώριση από άλλες Εκκλησίες και προσωπικότητες όλου του πνευματικού φάσματος. Τι άλλο λείπει από την φαρέτρα σας, ώστε να πήτε, όταν θα έλθη η «αναπόφευκτη» για όλους μας ώρα, «Είμαι έτοιμος»;

Απάντηση: Ο άνθρωπος σε όλη του την ζωή αναζητά τον Θεό που γεμίζει όλο το είναι του. Φλέγεται για να ενωθή μαζί Του. Ο Γέροντας Σωφρόνιος έλεγε ότι κανένας δεν μπορεί να ζήση χριστιανικά στον τέλειο βαθμό, μπορεί όμως να πεθάνη χριστιανικά. Αυτό ποθώ, ώστε η πορεία μου προς τον άλλο τρόπο υπάρξεως, το πέρασμα από την βιολογική ζωή στην άλλη ζωή δια του θανάτου, να είναι μια συνάντηση με τον Χριστό, την Παναγία, τους Αγίους και όλα τα αγαπητά μου πρόσωπα. Εκεί θα ήθελα να συναντηθούμε όλοι, εσείς να συναντήσετε εμένα και εγώ να συναντήσω εσάς.

Σας ευχαριστούμε για τον χρόνο που διαθέσατε για το περιοδικό μας.

Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

«Όταν γνωρίζης τον Ιερόθεο Ναυπάκτου από κοντά, γκρεμίζεται οποιαδήποτε προκατάληψη μπορεί να έχης γι' αυτόν: συναντάς μια προσωπικότητα που φέρει μια πρωτόγνωρη για τα δεδομένα της Εκκλησίας σκέψη και φιλοσοφία. «Ανήσυχο πνεύμα», ευτυχής για την πορεία του, δεν φέρει ουδόλως την βαριά σκια η την υπερβολική λάμψη του θεσμικού του ρόλου. Δεν είναι απόμακρος που χρησιμοποιεί το προσωπείο της ευγένειας. Αφοπλιστικά ειλικρινής, μιλάει με πάθος και ευλάβεια και είναι γοητευτικότερος όταν γελάη, αλλά φυλάγεται» (Επ. Αιτ/νίας).

1. Ερώτηση: Τι σας ώθησε, Σεβασμιώτατε, να αφιερωθήτε στον Θεό; Η εικόνα που είχατε για την Εκκλησία, όταν ξεκινούσατε να την υπηρετήσετε, παραμένει η ίδια με αυτή που βιώνετε τώρα;

Απάντηση: Με βοήθησαν οι γονείς μου, το εκκλησιαστικό περιβάλλον που έζησα, η Ενορία μου και κυρίως οι Πνευματικοί μου Πατέρες που κατά καιρούς συνάντησα στην ζωή μου. Φυσικά, καθώς μεγάλωνα και εισερχόμουν στα ενδότερα της εκκλησιαστικής ζωής, αποκτούσα διαφορετική εικόνα της Εκκλησίας, από το ψυχολογικό προχωρούσα στο οντολογικό. Πάντα όμως υπάρχει η θετική και η αρνητική πλευρά της Εκκλησίας. Συνάντησα αγίους, αλλά και εκκοσμικευμένους Κληρικούς και λαϊκούς.

2. Ερώτηση: Τι σας απογοητεύει σήμερα στην Εκκλησία;

Απάντηση: Δεν με απογοητεύει τίποτα, γιατί μέσα στην Εκκλησία βρήκα τους ενδοκρινείς αδένες της, που είναι οι άγιοι και αυτοί συντελούν στην υγεία των μελών του Σώματος της Εκκλησίας. Αν κάτι με στενοχωρή είναι όταν δίνεται μεγαλύτερη σημασία στα λεγόμενα «πολιτικά της Εκκλησίας», όταν οι Κληρικοί ασχολούνται με τα εξωτερικά, το εκκλησιαστικό κουτσομπολιό και θεωρούν την Εκκλησία ως ανθρώπινο θεσμό με διαπλεκόμενα συμφέροντα και ιδιοτελείς επιδιώξεις.

3. Ερώτηση: Πως νιώσατε όταν σας ανακοίνωσαν την αναγόρευσή σας σε επίτιμο διδάκτορα της Θεολογικής Σχολής Αθηνών;

Απάντηση: Ήταν κάτι το ξαφνικό, που δεν το περίμενα, αν και κάποιος Καθηγητής άλλης Θεολογικής Σχολής μου είπε ότι ήταν αναμενόμενο, ύστερα από την παραγωγή τόσου θεολογικού έργου που κίνησε το ενδιαφέρον και εκτός Ελλάδος και μεταφράσθηκε σε 19 γλώσσες. Δόξασα τον Θεό, όταν μου ανακοινώθηκε η απόφαση, διότι σε Αυτόν οφείλονται τα πάντα. Πρέπει να μάθουμε να δεχόμαστε και τα ευχάριστα και τα δυσάρεστα με δοξολογία στον Θεό και με ψυχολογική και πνευματική ωριμότητα.

4. Ερώτηση: Αν κάνατε, με αφορμή το γεγονός, απολογισμό, ποιοί είναι οι σημαντικότεροι σταθμοί της ζωής σας;

Απάντηση: Η εισαγωγή μου στην Θεολογική Σχολή, που άρχιζα να μυρίζω το άρωμα της θεολογίας, η πρώτη επίσκεψή μου στο Άγιον Όρος στα μέσα της δεκαετίας του '60, που είδα στην πράξη την αληθινή μοναχική ζωή, η γνωριμία μου με τον Μητροπολίτη Εδέσσης κυρό Καλλίνικο, που γνώρισα την αγιασμένη ποιμαντική διακονία, η στενή πνευματική σχέση μου με τον μεγάλο θεόπτη Γέροντα Σωφρόνιο Σαχάρωφ στο Essex της Αγγλίας, που γνώρισα την ζωντανή θεολογία, οι συνεχείς συζητήσεις με Γέροντες ασκητές, όπως τον π. Παΐσιο, τον π. Εφραίμ Κατουνακιώτη, τον π. Σπυρίδωνα Νεοσκητιώτη, που είδα την απλότητα της χριστιανικής ζωής, η επικοινωνία μου με τον Καθηγητή π. Ιωάννη Ρωμανίδη, που είδα πως συναντάται η καθηγητική έδρα με το ασκητήριο κ.α.

5. Ερώτηση: Επόμενος σημαντικός σταθμός ενδεχομένως να ήταν ο Αρχιεπισκοπικός θώκος; Σας ρωτώ διότι πολλοί είναι εκείνοι που «βλέπουν» στο πρόσωπό σας έναν Ιεράρχη ικανό να ηγηθή. Υπάρχει ως ενδεχόμενο στην σκέψη σας και από ποιούς παράγοντες εξαρτάται;

Απάντηση: Θα σας απαντήσω όπως απαντούσε ο αείμνηστος Γέροντάς μου Εδέσσης Καλλίνικος, όταν του εύχονταν «και Αρχιεπίσκοπος». Έλεγε: «Μα τώρα δεν είμαι Αρχιεπίσκοπος; Είμαι Αρχιεπίσκοπος στην επαρχία μου. Όταν λειτουργούν οι Ιερείς εύχονται υπέρ του Αρχιεπισκόπου ημών...». Πάντως, αισθάνομαι πληρότητα με αυτό που κάνω, όλα τα άλλα ανήκουν στον Θεό. Ο Ντοστογιέφσκι έλεγε ότι όταν ο άνθρωπος γίνεται αιχμάλωτος μιας ιδέας, τότε εισέρχονται μέσα του τα σπέρματα της τραγωδίας. Σημαντικό είναι και το ερώτημα του Έριχ Φρομ: «Να έχης η να είσαι;». Δίνω μεγαλύτερη σημασία στην εσωτερική, ψυχολογική και υπαρξιακή πληρότητα, στο «είναι» και όχι στο «έχειν».

6. Ερώτηση: Ποιά είναι η παρακαταθήκη του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου, και πως κρίνετε τα πρώτα δείγματα γραφής του Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου;

Απάντηση: Ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος ήταν μια δυνατή προσωπικότητα, με οράματα και επικοινωνιακό λόγο. Ο νέος Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος μας δείχνει μια άλλη πλευρά της εκκλησιαστικής ζωής. Τελικά η Εκκλησία είναι ενότητα διαφόρων προσωπικοτήτων και κόσμων, είναι ένας ανθόκηπος με πολλά ευώδη άνθη, διαφόρων χρωμάτων και ευωδιών, που αναπαύουν όλους τους δύσκολους ανθρώπους. Καθένας έχει το δικό του χάρισμα.

7. Ερώτηση: Στην σημερινή εποχή κάποιοι εκτιμούν ότι η Εκκλησία αδυνατεί να δώση λύσεις στα υπαρξιακά προβλήματα του συγχρόνου ανθρώπου. Έχει βάση αυτή η άποψη και αν ναι, που οφείλεται αυτό;

Απάντηση: Η Εκκλησία ως Σώμα Χριστού δίνει ουσιαστικές απαντήσεις στα προβλήματα του ανθρώπου. Αν φαίνονται μερικές αδυναμίες, αυτό οφείλεται στα μέλη της Εκκλησίας και τους Κληρικούς, όταν δεν εκφράζουν αυτό που είναι η Εκκλησία. Μια τέτοια αδυναμία είναι το να ασχολήται ένας Κληρικός με τα πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα, αφήνοντας αναπάντητες τις πνευματικές αγωνίες των ανθρώπων που έχουν σχέση με την ζωή και τον θάνατο.

8. Ερώτηση: Ωστόσο, υπάρχει και η άλλη πλευρά... Τι απαντάτε σε εκείνους που ασπάζονται την άποψη του Μαρξ ότι «η θρησκεία είναι το όπιο του λαού»;

Απάντηση: Ο Μαρξ έχει υπ' όψη του τον δυτικό Χριστιανισμό και εν μέρει είχε δίκαιο, αφού η θρησκεία, όπως παρατηρείται στην Δύση και την Ανατολή, συνδέεται με την μεταφυσική, την φεουδαρχία, την δικτατορία, τις πολιτικές επιδιώξεις κλπ. Ο Χριστιανισμός δεν είναι απλώς θρησκεία, αλλά Εκκλησία, οικογένεια, θεραπευτήριο που θεραπεύει τον άνθρωπο από το υλικό, ψυχολογικό και θρησκευτικό όπιο, αφού σήμερα αντιστρέφεται το θέμα και «το όπιο είναι η θρησκεία του λαού».

9. Ερώτηση: Πολλοί νέοι συμμετέχουν και νοιώθουν την Εκκλησία οικεία και έχουν θετική γνώμη γι' αυτή. Όμως υπάρχει και η μερίδα εκείνων που δεν βρίσκονται κοντά στην Εκκλησία. Εσείς πως προσεγγίζετε τους νέους αυτούς;

Απάντηση: Μου αρέσουν περισσότερο οι αμφισβητίες, οι αναρχικοί, οι ανήσυχοι. Πολλές φορές απέκτησα μεγαλύτερη κοινωνία με αυτούς, παρά με τους θρησκευόμενους φανατικούς και τους αδιάφορους, που διακρίνονται από την ανία. Μου αρέσουν όσοι πεινούν και διψούν για δικαιοσύνη, για ποιότητα και πληρότητα ζωής, παρά οι βολεμένοι.

10. Ερώτηση: Είχατε με λεπτομέρεια χαρτογραφήσει, μετά τον θάνατο του Χριστοδούλου, το προφίλ που πρέπει να έχη ο επόμενος Αρχιεπίσκοπος. Αν σας ρωτούσα ποιό οφείλει να είναι το προφίλ του Μητροπολίτη μιας μικρής Μητροπόλεως, όπως εκείνη της Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου, τι θα απαντούσατε;

Απάντηση: Τα όσα έχω γράψει για τον ρόλο του Αρχιεπισκόπου Αθηνών ισχύουν για όλους τους Κληρικούς και ιδίως τους Επισκόπους, τηρουμένων των αναλογιών, φυσικά και για μένα. Πρέπει να συντονιζόμαστε με την διδασκαλία των αγίων και με το εκκλησιαστικό πολίτευμα και όταν χάνουμε τον στόχο αυτόν πρέπει να μετανοούμε. Τελικά η μετάνοια καταξιώνει τον Κληρικό και τον λαϊκό και τον ανεβάζει στα μάτια του Θεού και του λαού.

11. Ερώτηση: Συχνά αναφέρεσθε στο θέμα «χωρισμού κρατικής και εκκλησιαστικής διοίκησης». Να εκτιμήσω ότι τάσσεσθε υπέρ η κατά του χωρισμού Κράτους και Εκκλησίας;

Απάντηση: Η φράση «χωρισμός Κράτους και Εκκλησίας» είναι άστοχη, γι' αυτό προτιμώ τον όρο «οριοθέτηση των σχέσεων μεταξύ κρατικής και εκκλησιαστικής διοίκησης». Αυτό πέρασε και στις αποφάσεις διαφόρων Κομμάτων. Σε ένα ευνομούμενο Κράτος κανείς δεν μπορεί να χωρισθή και να ζη ανεξάρτητα από αυτό. Κάποια σχέση πρέπει να έχη μαζί του. Έτσι, είμαι υπέρ της σωστής οριοθέτησης των σχέσεων μεταξύ των δύο διοικήσεων, πολιτικής και εκκλησιαστικής, γιατί είναι διαφορετικός ο σκοπός της κάθε μιας. Το τι εννοώ το ανέλυσα κατά καιρούς και δεν μπορώ να το αναπτύξω τώρα στα πλαίσια μιας σύντομης συνέντευξης. Πάντως, η Πολιτεία πρέπει να ενδιαφέρεται για όλους τους πολίτες της χώρας μας και η Ιερά Σύνοδος για τα εκκλησιαστικά ζητήματα.

12. Ερώτηση: Ένα ζήτημα, που συχνά σκανδαλίζει, είναι η εκκλησιαστική περιουσία και η αξιοποίησή της. Πως πρέπει να γίνεται η διαχείρισή της από την ηγεσία της Εκκλησίας;

Απάντηση: Πρόσφατα πήγα στην Κύπρο για ένα Σεμινάριο και ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου μου είπε ότι η Εκκλησία τους αξιοποίησε την περιουσία που είχε και μισθοδοτεί τον ιερό Κλήρο, οπότε δεν επιβαρύνει το Κράτος και έτσι είναι ελεύθερη. Χρειάζεται μια αξιοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας, χωρίς όμως η Εκκλησία να γίνη οικονομική δύναμη, με Τράπεζες, διαπλεκόμεα συμφέροντα και χωρίς να ξεχάση τον προορισμό της που είναι η φιλανθρωπία και η ποιμαντική του λαού που υποφέρει.

13. Ερώτηση: «Εκπόρνευση» της εκκλησιαστικής ζωής; Δεν είναι πολύ βαριά αυτή η μομφή; Μπορείτε να γίνετε πιο συγκεκριμένος;

Απάντηση: Όταν κανείς εκμεταλλεύεται κάτι που είναι ιερό, αυτό λέγεται εκπόρνευση η ασέλγεια. Για παράδειγμα, όταν ένας Κληρικός εκμεταλλεύεται την εμπιστοσύνη των ανθρώπων σε αυτόν και ιδιοποιείται για δικό του όφελος την ευσέβεια του λαού προς πλουτισμό, είναι εκπόρνευση. Όταν χρησιμοποιή την ιερατική του διακονία για να αποκτά εξουσία στην κοινωνία, να ρυθμίζη εκλογικές αναμετρήσεις, αυτό είναι ασέλγεια σε βάρος της Εκκλησίας. Όταν δημιουργούνται σχίσματα και διαιρέσεις εν ονόματι ατομικών επιδιώξεων, είναι μια ασέβεια στο εκκλησιαστικό σώμα. Υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα.

14. Ερώτηση: Η θέση σας για το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης;

Απάντηση: Όταν ο Επίσκοπος ομιλή, πρέπει να το κάνη με βάση το Ευαγγέλιο και την παράδοση της Εκκλησίας και να αναφέρεται στα μέλη της Εκκλησίας. Δεν είμαστε κριτές της Οικουμένης, ούτε μπορούμε να επιβάλλουμε στην κοινωνία, ο,τι επέβαλε ο Καλβίνος στην Γενεύη, δηλαδή την θρησκευτική αστυνόμευση. Μια τέτοια ενέργεια οδηγεί σε αντίθετα αποτελέσματα, όπως στην Ευρώπη οι άνθρωποι οδηγήθηκαν στην αθεΐα, τον δεϊσμό και τον αγνωστικισμό. Ομιλούμε για τον ευλογημένο γάμο, ποιμαίνουμε τους Χριστιανούς προς την κατεύθυνση αυτή, αλλά σεβόμαστε και την ελευθερία όσων δεν είναι δυνάμει η ενεργεία μέλη της Εκκλησίας, που ύστερα από λίγο με την μετάνοιά τους μπορούν να γίνουν πραγματικά μέλη καλύτερα από μας. Το μεγαλείο της Εκκλησίας είναι ότι ένας ληστής έγινε πρώτος πολίτης του Παραδείσου.

15. Ερώτηση: Για τον γάμο ομοφυλοφίλων;

Απάντηση: Τον λεγόμενο «γάμο ομοφυλοφίλων» μπορεί να τον δη κανείς από πολλές πλευρές, την εκκλησιαστική, την θεολογική, την νομική, την πολιτιστική κλπ. Η Εκκλησία για τα μέλη της δεν μπορεί να αποδεχθή τον γάμο των ομοφυλοφίλων και αυτό δεν είναι θέμα ηθικιστικό, αλλά οντολογικό, θεολογικό. Ο Απόστολος Παύλος τις ομοφυλοφιλικές τάσεις χαρακτηρίζει ως «πάθη ατιμίας» και ως μεταλλαγή της φυσικής χρήσεως του ετέρου φύλου σε παρά φύσιν χρήση του ιδίου φύλου. Πέρα από αυτό η Εκκλησία καλεί τον άνθρωπο σε μετάνοια, τον δέχεται με πολλή αγάπη και θεραπεύει την νοσούσα προσωπικότητά του, διότι λειτουργεί ως πνευματικό νοσοκομείο.

16. Ερώτηση: Μια μερίδα ακαδημαϊκών εισηγείται αλλαγές, που κυρίως αφορούν την απόδοση στην νεοελληνική γλώσσα της θείας Λειτουργίας. Ποιά είναι η θέση σας;

Απάντηση: Έγινε μία προσπάθεια από τον μακαριστό Χριστόδουλο προς την κατεύθυνση αυτή, αλλά δεν επέτυχε και ο ίδιος υποχώρησε. Οι αλλαγές στην Εκκλησία γίνονται όταν υπάρχη ουσιαστική ανάγκη, όπως οι άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος μετέφρασαν τα λειτουργικά και άλλα κείμενα στην σλαβονική γλώσσα. Έτσι οι αλλαγές γίνονται από αγίους που έχουν καθολική αναγνώριση. Τελικά το πρόβλημα δεν είναι μόνον η γλώσσα, αλλά το νόημα, η εσωτερική σχέση με αυτά που λέγονται και γίνονται. Για παράδειγμα, μιλάμε την ίδια γλώσσα στην καθημερινή ζωή, την οικογένεια και την κοινωνία, αλλά μας χωρίζει ένα υπαρξιακό χάος, ασυνεννοησία. Πως μπορεί να θεραπευθή αυτό; Είναι θέμα γλωσσικό η υπαρξιακό;

17. Ερώτηση: Σε πρόσφατο δημοσίευμά σας είχατε την παρρησία να εκθέσετε τις απόψεις σας για ένα καίριο πρόβλημα που ταλανίζει τον εκκλησιαστικό βίο σχετικά με το ζήτημα ανάδειξης των επισκόπων.

Απάντηση: Νομίζω ότι στο θέμα αυτό πρέπει να γίνουν αλλαγές και να εκλέγονται στον επισκοπικό βαθμό Κληρικοί που είναι άξιοι της αποστολής τους, χωρίς να έχουν εξαρτήσεις, χωρίς η εκλογή τους να είναι υπόθεση επιβολής ομάδων η αποτέλεσμα διαφόρων πιέσεων και συμφερόντων. Οι Επίσκοποι δεν είναι διοικητικοί υπάλληλοι ενός μηχανισμού και γι' αυτό η εκλογή τους πρέπει να γίνεται με φόβο Θεού και εκκλησιαστικές προϋποθέσεις.

18. Ερώτηση: Από την παραμονή σας στην ηγεσία της Μητροπόλεως Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου για ποιό έργο σας περισσότερο νοιώθετε ηθική και ψυχική ικανοποίηση;

Απάντηση: Θεωρώ ως κέντρο της εκκλησιαστικής ζωής την θεία Λειτουργία και ο,τι έχει σχέση με αυτήν. Χαρά μου επειδή λειτουργώ. Έπειτα, καυχώμαι εν Κυρίω για τους εκλεκτούς μου συνεργάτες, Κληρικούς και λαϊκούς, και για τους Συνδέσμους Αγάπης που επιτελούν ένα αξιόλογο φιλανθρωπικό έργο. Και σας καλώ να τους γνωρίσετε. Τελικά, ο,τι και να γίνεται, δεν θα είμαι ικανοποιημένος, γιατί στην Εκκλησία μάθαμε να χτυπούμε υψηλές νότες, ζητούμε την ένωση με τον Θεό, επιδιώκουμε την σωτηρία όλων.

19. Ερώτηση: Αυτοί που σας γνωρίζουν λένε ότι είσθε αεικίνητος και ότι ασχολείσθε με όλα τα ζητήματα της Μητροπόλεως. Ωστόσο, αν σας ζητούσαμε να αναφέρετε τις προτεραιότητες των θεμάτων, τι θα καταγράφατε;

Απάντηση: Με ενδιαφέρει η ποιμαντική του λαού, που γίνεται με τον προφορικό και γραπτό λόγο, με την προσφορά θεολογικού, φιλανθρωπικού και κοινωνικού έργου. Θέλω να έρχομαι σε επικοινωνία με τους ανθρώπους και να βοηθώ, με τους συνεργάτες μου, όλους όσοι έχουν ανάγκη. Υπάρχει βαθύς πόνος, ψυχικός και σωματικός, οι άνθρωποι βασανίζονται και υποφέρουν από πολλά και αυτό με συγκινεί βαθύτατα. Πολλές φορές κλαίω βλέποντας την δυστυχία των ανθρώπων. Ίσως γιατί και η οικογένειά μου πέρασε πολλά, αλλά και εγώ σπούδασα με οικονομικές δυσκολίες. Είμαι βγαλμένος μέσα από τα σπλάχνα του λαού που δοκίμασε τις συνέπειες της Κατοχής και του εμφυλίου σπαραγμού.

20. Ερώτηση: Η ανταπόκριση της τοπικής κοινωνίας;

Απάντηση: Είμαι ευχαριστημένος από την επικοινωνία με τους ανθρώπους. Καθημερινώς βλέπω βελτίωση των σχέσεων και αναγνώριση των κόπων και θυσιών που καταβάλλουμε με όλους τους συνεργάτες μου. Αν και οι απαιτήσεις είναι μεγάλες και οι σωματικές δυνάμεις είναι περιορισμένες.

21. Ερώτηση: Πιστεύετε ότι πρέπει η Εκκλησία να έχη πιο ενεργό ρόλο και σε γενικότερα ζητήματα που αφορούν τον νομό;

Απάντηση: Οι δύο Μητροπόλεις στον Νομό μας και οι Ενορίες και τα Μοναστήρια προσφέρουν μεγάλο πνευματικό, φιλανθρωπικό και κοινωνικό έργο στον Νομό μας. Κάθε Ενορία, κυρίως στις πόλεις, ενεργεί ως μια θεραπευτική κοινότητα. Ασφαλώς και πρέπει να ενεργοποιηθούμε ακόμη περισσότερο. Πρέπει να εντείνουμε τις προσπάθειες σε όλους τους τομείς, την πνευματική αναζήτηση των ανθρώπων, την φιλανθρωπία, τα κοινωνικά προβλήματα, τα οικογενειακά ζητήματα κλπ. Όλα αυτά πρέπει να τα αντιμετωπίζουμε με θεολογικό, οντολογικό λόγο και όχι με ηθικιστικό και πολιτικό.

22. Ερώτηση: Πως είναι η συνεργασία σας και η επικοινωνία με τις Αρχές του τόπου; (Δήμο, Περιφέρεια, Νομαρχία)

Απάντηση: Πολύ καλή έως άριστη.

23. Ερώτηση: Πως αξιολογείτε το έργο και την δραστηριότητα των Μονών στην Ιερά Μητρόπολη;

Απάντηση: Από τα τέσσερα Μοναστήρια που υπάρχουν στην Ιερά Μητρόπολη, τα τρία λειτουργούν μέσα σε κανονικά, εκκλησιαστικά και πνευματικά πλαίσια και προσφέρουν εκκλησιαστικό έργο. Θεωρώ ότι τα Μοναστήρια πρέπει να είναι πνευματικές οάσεις που θα προσφέρουν ένα διαφορετικό έργο από ο,τι το Κράτος, οι κοινωνικοί φορείς, οι οικονομικές επιχειρήσεις. Ασφαλώς γνωρίζουμε ότι δεν μετρά η ποσότητα του έργου, αλλά η ποιότητα. Δεν πρέπει η εκκλησιαστικότητα να αντικαθίσταται από την εμπορευματικότητα. Δεν είναι δυνατόν ένα Ορθόδοξο Μοναστήρι να έχη εμπορικές Εταιρείες στο εσωτερικό και στο εξωτερικό με διάφορους τρόπους. Οι Ιερές Μονές είναι τόποι προσευχής, ησυχίας και όχι οίκοι εμπορίου. Δεν μπορούμε να μιμούμαστε το Βατικανό. Τα μοναστικά τάγματα της Δύσεως έχουν ξεφύγει από τον προορισμό τους. Μη κάνουμε τέτοια λάθη στην Ορθόδοξη Εκκλησία.

24. Ερώτηση: Πολλές φορές βρεθήκατε...σε έκτακτες καταστάσεις!

Απάντηση: Υπάρχουν έκτακτες καταστάσεις που απαιτούν έκτακτες αντιμετωπίσεις. Ο καλός κυβερνήτης πρέπει να προστατεύη το σκάφος από κύματα, ανέμους, ανατροπές και πειρατές. Ο Επίσκοπος δεν αναλαμβάνει την διακονία του για να εφησυχάζη, να απολαμβάνη τα πάντα και να ικανοποιή τα προσωπικά φιλόδοξα σχέδιά του, αλλά για να ποιμαίνη Κληρικούς, Μοναχούς και λαϊκούς με βάση την Παράδοση της Εκκλησίας, να τους υποδεικνύη τον εκκλησιαστικό τρόπο ζωής και να διορθώνη τα κακώς κείμενα, έστω και αν αυτό κοστίζη. Μπορείτε να φαντασθήτε έναν διαιτητή να αφήνη τους ποδοσφαιριστές να κάνουν ο,τι θέλουν και να υποκύπτη στις απαιτήσεις των αθλητών και των φιλάθλων; Είναι αποτυχημένος.

25. Ερώτηση: Έχετε γράψει πάνω από 100 βιβλία και πλήθος θεολογικών και φιλοσοφικών κειμένων...Από που κλέβετε χρόνο και τα προλαβαίνετε;

Απάντηση: Όποιος αγαπά κάτι και έχει έμπνευση γι' αυτό που κάνει, βρίσκει τον απαραίτητο χρόνο. Η αλήθεια είναι ότι έχω μελετήσει πολύ στο παρελθόν και εξακολουθώ να μελετώ, παρατηρώ τα κοινωνικά και ιδεολογικά ρεύματα της εποχής μας, ασχολούμαι με τον πόνο των ανθρώπων και έπειτα βρίσκω χρόνο να καταγράφω τις σκέψεις μου. Ο,τι κάνω το κάνω με αγάπη, με έμπνευση, ακόμη και ταξιδεύοντας. Μειώνω τον χρόνο της αναπαύσεως και της καλώς εννοουμένης ψυχαγωγίας. Γράφω μεσημερινές και βραδινές ώρες, ακόμη και σε μεγάλες εορτές, όπως το Πάσχα, όταν οι άλλοι διασκεδάζουν. Ζω ως ερημίτης μέσα στην κοινωνία, χωρίς να απομακρύνομαι από τα προβλήματα του λαού.

26. Ερώτηση: Το επόμενο βιβλίο που ετοιμάζετε;

Απάντηση: Υπάρχουν 5-6 βιβλία που ετοιμάζονται για έκδοση. Πάντως το επόμενο είναι η πρακτική της «Ορθόδοξης Ψυχοθεραπείας» και το μετέπειτα η διαφορά μεταξύ του σχολαστικισμού - ηθικισμού της Δύσεως και του ησυχασμού της Ορθόδοξης Ανατολής, ουσιαστικά οι σχέσεις και οι διαφορές μεταξύ Παλαιάς και Νέας Ρώμης.

27. Ερώτηση: Ολοκληρώνοντας, θα ήθελα να μου πήτε, φεύγοντας από αυτόν τον τόπο, ποιά θα θέλατε να είναι η δική σας παρακαταθήκη που θα θέλατε να αφήσετε;

Απάντηση: Έχω δηλώσει ότι από τον τόπο αυτόν θα φύγω, όταν ο Θεός επιτρέψη την έξοδό μου από την ζωή αυτή, αλλά και τότε το σώμα μου θα μείνη σε αυτόν τον τόπο. Για το ποιά παρακαταθήκη θα ήθελα να μείνη, ο καθένας μπορεί να κρατήση ο,τι θα τον ωφελήση. Βασική συμβουλή μου είναι να αποκτήσουμε όλοι «εκκλησιαστικό φρόνημα», που είναι τόσο αναγκαίο στην εποχή μας, να αισθανόμαστε την Εκκλησία ως πνευματικό νοσοκομείο, να αγαπούμε την Εκκλησία και τους θεσμούς της, παρά την αμαρτωλότητά μας, και τελικά η επιθυμία μου είναι «να γνωρισθούμε πριν χωρισθούμε», γιατί πράγματι είναι δύσκολη η γνώση ενός ανθρώπου. Δεν πρέπει να γνωρίσουμε έναν άνθρωπο μετά την κοίμησή του, αλλά πριν από αυτήν. Γι' αυτό είναι ανάγκη «να γνωρισθούμε πριν χωρισθούμε». Ίσως σε αυτό να συντελέση λίγο η συνέντευξη αυτή και σας ευχαριστώ.–

“Healing by Prayer and Fasting”

Ἀναδημοσιεύουμε ἀποσπάσματα τῆς συνέντευξης πού ἔδωσε ὁ Μητροπολίτης μας στόν δημοσιογράφο Steve Maynard, καί δημοσιεύθηκε στήν ἐφημερίδα The News Tribune τό Σάββατο 8 Μαΐου 1999. Ὁ δημοσιογράφος κ. Steve Maynard περιόρισε τίς ἐρωτήσεις του στό θέμα τῆς προσευχῆς καί τῆς νηστείας ἐνῶ δίδει συγχρόνως στούς ἀναγνῶστες τοῦ τήν περιγραφή ἑνός Ὀρθόδοξου Ἕλληνα Ἱεράρχη.

Ζεῖ σέ δύο κόσμους

Ὁ Μητροπολίτης Ἱερόθεος Βλάχος εἶναι ἕνας ὀρθόδοξος Ἐπίσκοπος, ἐμποτισμένος μέ τήν ἀρχαία Χριστιανική θεολογία καί τόν μοναχισμό. Ἀλλά εἶναι ἐπίσης μελετητής τῶν συγχρόνων προβλημάτων.

Προσπάθησε νά γεφυρώση αὐτούς τούς δύο κόσμους αὐτόν τόν μήνα, δίνοντας συνταγή τήν προσευχή καί τήν νηστεία ὡς τρόπους θεραπείας τῶν ἀσθενειῶν τῆς ψυχῆς.

“Η φιλαυτία εἶναι ἡ μεγαλύτερη ἀσθένεια τῆς ἐποχῆς μας”, εἶπε ὁ Ἱερόθεος κατά τήν διάρκεια μιᾶς συνέντευξης στό σπίτι ἑνός φίλου του ἀπό τόν Ἑλληνορθόδοξο Ναό τοῦ Ἁγίου Νικολάου στήν Tacoma. “Ο φίλαυτος θέλει νά τόν ὑπηρετοῦν οἱ ἄλλοι... Ἐπίσης, φιλαυτία εἶναι το νά θεωρῶ ὅτι εἶμαι τό κέντρο τοῦ κόσμου ὅλου”.

“Αντιθέτως, οἱ ἄνθρωποι πρέπει νά μάθουν νά ἀγαπᾶνε τόν Θεό καί τούς ἄλλους καί νά ζήσουν μιά ἰσορροπημένη ζωή πού δέν συγκεντρώνεται στήν κατανάλωση”, εἶπε ὁ Ἱερόθεος. “Η προσευχή καί ἡ νηστεία εἶναι τό κλειδί γιά τήν συντήρηση πνευματικῆς ἰσορροπίας”, εἶπε.

Ὁ Ἱερόθεος, ἕνας θεολόγος ἀπό τήν Ναύπακτο, ὁ ὁποῖος ἔχει συγγράψει 70 βιβλία, μίλησε τήν περασμένη ἑβδομάδα στόν Ναό τοῦ Ἁγίου Νικολάου... Μίλησε σέ ἕνα πλῆθος διακοσίων ἀνθρώπων γιά τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμά, ὁ ὁποῖος ἦταν ἕνας ἑλληνορθόδοξος Ἐπίσκοπος καί μοναχός ἀπό τήν Θεσσαλονίκη τοῦ 14ου αἰώνα, ὁ ὁποῖος δίδασκε ὅτι πρέπει οἱ Χριστιανοί νά ἀναπτύξουν κανόνες προσευχῆς καί νηστείας γιά νά βιώνουν τήν στενή σχέση μέ τόν Θεό.

Ὁ Ἱερόθεος Βλάχος συμβολίζει ὁ ἴδιος τήν παράδοση τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, ντυμένος σέ ἕνα χυτό μαῦρο ράσο. Γιά τήν φωτογραφία ἔβαλε τό ἐπίσημο καλυμαύχι καί τό ἐπισκοπικό πέπλο (ἐπανοκαλύμαυχο). Γύρω ἀπό τόν λαιμό του καί κάτω ἀπό τήν μακριά γκριζόμαυρη γενειάδα του, εἶχε μιά χρυσή ἁλυσίδα μέ ἕνα παντατίφ, πού παρουσίαζε τήν Μαρία καί τόν Χριστό βρέφος. Αὐτό λέγεται ἐγκόλπιον καί εἶναι τό σύμβολο ἑνός ὀρθοδόξου Μητροπολίτου ἤ Ἐπισκόπου.

Ὁ κ. Ἱερόθεος μίλησε ἑλληνικά, καί ὁ ἐνορίτης τοῦ Ἁγίου Νικολάου, κ. Ἡρακλῆς Παναγιωτίδης, τά μετέφρασε στά ἀγγλικά, στό σπίτι τοῦ κ. Παναγιωτίδη, ὅπου ἔμενε ὁ Ἐπίσκοπος. Οἱ δύο εἶναι παλιοί φίλοι ἀπό τήν δεκαετία τοῦ ’60, ὅταν ὁ Παναγιωτίδης, πού τώρα εἶναι ἐρευνητής τῆς ἐπιστήμης τῆς νευρολογίας καί μέλος τῆς Σχολῆς στό Πανεπιστήμιο Washington στό Seattle, ἔμενε στήν Θεσσαλονίκη.

“Μέσω τῆς προσευχῆς καί τῆς νηστείας ἕνας ἄνθρωπος θεραπεύεται καί μπορεῖ νά γνωρίση τόν Θεό”, εἶπε ὁ Ἱερόθεος. Αὐτό δίδασκε ὁ Παλαμᾶς, εἶπε ὁ 54χρονος Μητροπολίτης, πού εἶναι γνωστός στήν Ὀρθοδοξία γιά τά βιβλία του γιά τόν Παλαμά.

Ὁ κ. Ἱερόθεος ἐξηγεῖ τόν σωστό ρόλο τῆς νηστείας ἤ τῆς ἀποχῆς ἀπό τό φαγητό.

“Πρέπει νά τρῶμε, ἀλλά ὁ ἄνθρωπος δέν πρέπει νά ἐλέγχεται ἀπό τό πάθος γιά νά τρώη”, εἶπε. “Δεν νηστεύουμε γιατί μισοῦμε τό φαγητό, οὔτε νηστεύουμε μόνο γιά λόγους ὑγείας. Νηστεύουμε γιά νά θεραπεύουμε τό πάθος τῆς λαιμαργίας καί τῆς γαστριμαργίας... γιά νά ἐφαρμόσουμε τήν αὐτοκυριαρχία καί τήν ἐγκράτεια”.

“Όσο γίνεται ἡ θεραπεία, τόσο ὁ ἄνθρωπος φτάνει στήν γνώση τοῦ Θεού”, εἶπε...

Στό παρελθόν ἦταν σπάνιο γιά ἕναν μητροπολίτη ἀπό τήν Ἑλλάδα νά ἐπισκεφθῆ τήν ἐνορία στήν Tacoma, πού ἔχει γύρω στίς 200 οἰκογένειες μέλη. Ἀλλά λόγω τῆς φιλίας μεταξύ του Μητροπολίτη καί τοῦ κ. Παναγιωτίδη ὁ Ἱερόθεος ἔμεινε μιά ἑβδομάδα στήν Tacoma κατά τήν διάρκεια τῆς δεκαπενθήμερης ἐπίσκεψής του στίς Ἡνωμένες Πολιτεῖες.

Ἔχει ξαναεπισκεφθῆ τόν Ναό τοῦ Ἁγίου Νικολάου, κατά τήν διάρκεια ἑνός ταξιδιοῦ του στίς Ἡνωμένες Πολιτεῖες τό 1995.

Ὁ Ἱερόθεος εἶναι Μητροπολίτης στήν Μητρόπολη Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου στήν κεντρική Ἑλλάδα. Ἡ Ναύπακτος εἶναι 150 μίλια ἀνατολικά της Ἀθήνας. Ἡ Μητρόπολη ἔχει συνολικό πληθυσμό 20.000. Ἡ Ἑλληνορθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι ἡ ἐπίσημη Ἐκκλησία καί 97% τῶν 10 ἑκατομμυρίων κατοίκων τῆς Ἑλλάδος εἶναι μέλη τῆς Ἐκκλησίας, μᾶς εἶπε ὁ Ἱερόθεος...

Ἀκόμη καί μακριά ἀπό τήν Ἑλλάδα οἱ ἐπίσκοποι αὐτοί προκαλοῦν σεβασμό.

Κάποια στιγμή κατά τήν διάρκεια τῆς συνέντευξής μας ὁ π. Μιχαήλ Johnson, ποιμένας τῆς Ἐνορίας τοῦ Ἁγίου Νικολάου, μπῆκε μέσα στό σπίτι τοῦ κ. Παναγιωτίδη καί χαιρέτησε τόν Μητροπολίτη. Ὁ κ. Johnson ἔσκυψε καί φίλησε τό δεξί χέρι τοῦ Ἱεροθέου, τό χέρι μέ τό ὁποῖο ὁ Μητροπολίτης εὐλογεῖ τόν κόσμο. Οἱ ἑλληνορθόδοξοι φιλᾶνε αὐτό τό χέρι, καί ἀποκαλοῦν τόν Μητροπολίτη “Σεβασμιώτατε”.

Πέρα ἀπό τίς διατυπώσεις ὁ Μητροπολίτης μας ἔδειξε μιά αἴσθηση χιοῦμορ. Ὁ κ. Ἱερόθεος ἔδωσε ἐντολή στόν κ. Παναγιωτίδη νά μεταφράζη αὐτά πού λέει καί νά μήν προσθέτει δικές του ἐξηγήσεις τῆς Ὀρθόδοξης Παράδοσης. Ὅταν ἕνας δημοσιογράφος ζήτησε νά μιλήση κατευθείαν μέ τόν κ. Παναγιωτίδη, ὁ κ. Ἱερόθεος χαμογέλασε καί εἶπε στά ἀγγλικά: “Σού δίνω τήν ἄδεια”.

Ἐπίσης, ὁ Ἱερόθεος ἀνέπτυξε τήν σημασία τῆς προσευχῆς, ἀντλώντας πάλι ἀπό τά συγγράματα τοῦ ἁγίου Γρηγορίου.

Μέ τήν προσευχή, εἶπε, μπορεῖ ἕνας ἄνθρωπος νά θεραπεύση τίς ἀσθένειες τῆς ψυχῆς, ὅπως τήν ὑπερηφάνεια καί τόν ἐγωϊσμό.

Παρομοίαζε τήν προσευχή μέ τόν ἔρωτα. “Όταν προσευχόμαστε, σκεφτόμαστε τόν Θεό, ὅπως ὁ ἐρωτευμένος”, εἶπε. “Όταν εἶσαι ἐρωτευμένος μέ κάποιον, θέλεις νά τοῦ μιλήσης”. “Με τήν προσευχή”, εἶπε “δέν ζῶ γιά μένα, ζῶ γιά τόν Θεό. Δέν εἶμαι ἐγωκεντρικός, ἀλλά Θεοκεντρικός. Δέν ζῶ σέ ἕναν τραγικό μονόλογο μέ τόν ἑαυτό μου, ἀλλά σέ ἕναν λυτρωτικό διάλογο μέ τόν Θεό”.

Εἶπε πῶς πρέπει οἱ ἄνθρωποι νά προσεύχωνται κατά τήν διάρκεια τῶν ἀκολουθιῶν τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά καί σέ διάφορες ὧρες τῆς ἡμέρας. Ἀλλά γενικῶς, εἶπε, πῶς καί πότε νά προσεύχεται κανείς εἶναι προσωπικό θέμα. “Η προσευχή εἶναι χρόνος, ἀλλά εἶναι καί τρόπος ζωής”, εἶπε ὁ κ. Ἱερόθεος.

“Παραδείγματος χάριν, ἄν προσεύχομαι τό πρωί καί κάποιος χτυπάει τήν πόρτα μου καί λέγει “θέλω τήν βοήθεια σού”, σταματάω τήν προσευχή καί πηγαίνω νά βοηθήσω τόν πλησίον μου. Αὐτή ἡ πράξη εἶναι προσευχή ἀπό μόνη της”.

Ἀλλά ἄν ἀρνηθῆ τήν βοήθεια ἀφοῦ εἶναι ἀπασχολημένος μέ τήν προσευχή;

Ὁ κ. Ἱερόθεος περιέγραψε αὐτήν τήν ἀντίδραση μέ μιά λέξη: “ὑποκρισία”.

1 Ερώτηση: Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η Εκκλησία (Ορθόδοξη και Καθολική) αδυνατεί να δώσει λύσεις στα υπαρξιακά προβλήματα του συγχρόνου ανθρώπου. Έχει βάση αυτή η άποψη και αν ναι, που οφείλεται αυτό;

Απάντηση: Υπάρχουν διαφορές μεταξύ Ορθοδόξου Εκκλησίας και «Καθολικισμού». Η «Καθολική Εκκλησία» ασχολείται περισσότερο με την κοινωνική και πολιτική πλευρά των θεμάτων, ενώ η Ορθόδοξη Εκκλησία ενδιαφέρεται ιδιαιτέρως για τα υπαρξιακά και υπαρκτικά προβλήματα του ανθρώπου και θεραπεύει την νοσούσα προσωπικότητά του. Αυτό φαίνεται από το ότι το Βατικανό είναι και Κράτος και ασκεί πολιτική εξουσία, ενώ στην Ορθόδοξη Εκκλησία διασώζεται η ησυχαστική-νηπτική ζωή που αναπαύει το «πνεύμα» του ανθρώπου. Στην Δύση χάθηκε η ησυχαστική παράδοση και αντικαταστάθηκε από τον σχολαστικισμό, την ψυχολογία, τον ηθικισμό και τον κοινωνισμό.

Πάντως, όταν γνωρίζη κανείς την θεολογία της Ορθοδόξου Εκκλησίας στο βάθος της, θα δη ότι αυτή απαντά στα υπαρξιακά προβλήματα του ανθρώπου που έχουν σχέση με την ζωή και τον θάνατο, λειτουργεί ως πνευματικό θεραπευτήριο. Αν έχουμε αντίθετη άποψη, σημαίνει ότι δεν γνωρίζουμε την ορθόδοξη θεολογία στο βάθος της.

2 Ερώτηση: Υπάρχει η αίσθηση μέσα στο πλήρωμα της Εκκλησίας, αλλά και ευρύτερα στην κοινωνία, και στην Κύπρο και στην Ελλάδα, ότι οι Ιεράρχες συμπεριφέρονται περισσότερο ως εξουσία και λιγότερο ως ποιμένες. Ποιό είναι το σχόλιό σας;

Απάντηση: Είναι γνωστός ο λόγος του Χριστού ότι, ενώ οι άρχοντες εξουσιάζουν, οι Απόστολοι πρέπει να είναι διάκονοι όλων. Το έργο της «εκκλησιαστικής ιεραρχίας», όπως το βλέπουμε στον άγιο Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη, φανερώνει ότι σκοπός των Ιεραρχών και των Κληρικών είναι να οδηγούν τους ανθρώπους στην κοινωνία με τον Θεό με την μέθοδο που έχει η Ορθόδοξη Εκκλησία. Αυτό είναι και λέγεται ποιμαντική και δεν έχει σχέση με την πολιτική και την κομματικοποίηση. Υπάρχουν Κληρικοί που εργάζονται περισσότερο ηθικιστικά και εξουσιαστικά, αλλά υπάρχουν και Κληρικοί που εργάζονται ποιμαντικά και διακονικά, δηλαδή κενωτικά.

3 Ερώτηση: Ένα ζήτημα, που συχνά σκανδαλίζει, είναι η εκκλησιαστική περιουσία. Πως πρέπει να γίνεται η διαχείρισή της από την ηγεσία της Εκκλησίας;

Απάντηση: Δεν ξέρω τι γίνεται στην Κύπρο, αλλά η δήθεν «μεγάλη» εκκλησιαστική περιουσία της Εκκλησίας της Ελλάδος είναι περισσότερο ένας μύθος, αφού δεν είναι τόσο μεγάλη όσο παρουσιάζεται. Και η Εκκλησία κάνει ένα τεράστιο κοινωνικό έργο που δεν κάνουν οι άλλοι Οργανισμοί. Πάνω από 1.000 φιλανθρωπικά Ιδρύματα έχει και λειτουργεί η Εκκλησία στην Ελλάδα.

Εμένα περισσότερο με ενοχλεί η φιλοχρηματία και η φιλοκτημοσύνη μερικών Κληρικών που ζουν πλουσιοπάροχα, ενώ οι οικογενειάρχες λαϊκοί του ποιμνίου τους «φτύνουν αίμα» για να μεγαλώσουν τα παιδιά τους. Αυτό για μένα είναι πρόκληση και προδοσία της ποιμαντικής ιδιότητας.

4 Ερώτηση: Σε πρόσφατη συνέντευξή σας σε αθηναϊκή εφημερίδα καυτηριάσατε την βιωτή ορισμένων Κληρικών, κυρίως αγάμων, κάνοντας λόγο για «εκπόρνευση» της εκκλησιαστικής ζωής. Δεν είναι πολύ βαριά αυτή η μομφή;

Απάντηση: Αν σκεφθούμε ότι η Εκκλησία είναι το Σώμα του Χριστού, τότε κάθε ασέβεια σε αυτό το Σώμα, κάθε εκμετάλλευση της θέσεως που έχει κανείς στην Εκκλησία είναι μια ασέλγεια σε αυτό το Σώμα. Τα προσωπικά αμαρτήματα κάθε Κληρικού είναι σοβαρά, που τα θεραπεύει με την βοήθεια του Πνευματικού του Πατέρα, αλλά τα εκκλησιαστικά αμαρτήματα, που αναφέρονται στις αιρέσεις, τις παρασυναγωγές, τα σχίσματα, την ποικίλη εκμετάλλευση των εκκλησιαστικών πραγμάτων για πλουτισμό και προβολή είναι ασυγκρίτως βαρύτερα. Ποιά άλλη λέξη μπορεί κανείς να χρησιμοποιήση για να χαρακτηρίση αυτήν την κατάσταση; Ο Απόστολος Παύλος τους κακούς εργάτες χαρακτηρίζει «κύνας» (Φιλιπ. γ , 2).

5 Ερώτηση: Ποιός είναι ο μεγαλύτερος πειρασμός για έναν Επίσκοπο και ποιά η πιο μεγάλη αμαρτία, την οποία πρέπει να αποφεύγουν και οι λαϊκοί και οι κληρικοί;

Απάντηση: Κάθε Επίσκοπος έχει ιδιαιτέρους πειρασμούς, ανάλογα με τα ειδικά προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίση στην Ιερά Μητρόπολή του. Ένας παλαιός πεπειραμένος Ιεράρχης έχει γράψει ότι ο Επίσκοπος έχει να αντιμετωπίση τρεις πειρασμούς. Τον πειρασμό της δυνάμεως που του δίνει το Αρχιερατικό «αξίωμα», τον πειρασμό της αδυναμίας, όταν το ποίμνιό του δεν τον ακολουθεί και πολλές φορές τον διαβάλλει, τον συκοφαντεί και τον αφήνει μόνο του, και τον πειρασμό της νομιζομένης αγιότητός του, όταν υπερηφανεύεται για τα κατορθώματά του και αποξενώνεται από το ποίμνιο.

Πάντως, ένας μόνιμος πειρασμός Κληρικών και λαϊκών είναι να ζουν ατομικά μέσα στην Εκκλησία, με το πάθος της φιλαυτίας, να υπερτονίζουν το χάρισμα που τους έδωσε ο Θεός, να το ιδιοποιούνται, να έχουν έλλειψη εκκλησιαστικού φρονήματος, δηλαδή να μη συντονίζονται με «τας των αγίων θεοπνεύστους θεολογίας και το της Εκκλησίας ευσεβές φρόνημα».

6 Ερώτηση: Γίνεται πολύς λόγος για «γέροντες» του Αγίου Όρους και άλλους. Ποιός είναι πραγματικά «γέροντας» σύμφωνα με την Ορθόδοξη Εκκλησία; Μήπως το φαινόμενο του «γεροντισμού» στις μέρες μας εκφεύγει από το Ορθόδοξο ήθος και γίνεται μια άλλη μορφή ευσεβισμού;

Απάντηση: «Γέροντας» είναι αυτός που απέκτησε προσωπική γνώση του Θεού. Στην πατερική γλώσσα λέγεται θεούμενος. Όταν διαβάσουμε το «Γεροντικό», βλέπουμε την πνευματική σοφία και γνώση των αββάδων και αμμάδων, στους οποίους έτρεχε ο λαός για να ακούσουν «ρήματα ζωής αιωνίου». Είναι οι «βλέποντες» και οι «ορώντες», όπως ονόμαζαν τους Προφήτες στην Παλαιά Διαθήκη, και βοηθούν τους ανθρώπους να δουν τα πάθη τους, γι' αυτό και δεν τους οδηγούν στον ευσεβισμό.

Όμως οι αληθινοί Γέροντες που έχουν την Χάρη του Αγίου Πνεύματος σέβονται το ιεραρχικό πολίτευμα της Εκκλησίας, αφού αυτό το Άγιον Πνεύμα αγιάζει και καθοδηγεί τον θεσμό της Εκκλησίας. Αλλά και οι Επίσκοποι σέβονται τους πραγματικούς Γέροντες. Όταν όμως παραθεωρούνται οι Επίσκοποι, εν ονόματι των Γερόντων, αυτό είναι μια μορφή Γεροντισμού και κατ' επέκταση ευσεβισμού. Οι τρεις άξονες της πνευματικής ζωής είναι οι Επίσκοποι, το Θυσιαστήριο και οι Άγιοι. Αυτό φαίνεται από το ότι ο Ναός εγκαινιάζεται από τον Επίσκοπο, που θέτει άγια λείψανα μαρτύρων στο Θυσιαστήριο, όπως ερμηνεύει ο ιερός Νικόλαος Καβάσιλας. Κάθε παραθεώρηση του ενός από αυτούς τους άξονες συνιστά αλλοίωση της εκκλησιαστικής ζωής.

7 Ερώτηση: Στην Ελλάδα και στην Κύπρο γίνονται συζητήσεις για τον ρόλο της Εκκλησίας (Προκαθημένων και Ιεραρχών) σε πολιτικά και εθνικά θέματα. Πως θα πρέπει να ασκείται αυτός ο ρόλος και να εκφράζεται ο λόγος των Ιεραρχών σε πολιτικά και εθνικά ζητήματα, όπως το Κυπριακό;

Απάντηση: Όπως είπα προηγουμένως, ο ρόλος των Επισκόπων είναι κατ' εξοχήν εκκλησιαστικός και ποιμαντικός. Αυτό το βλέπουμε αν εξετάσουμε τον ρόλο των Αποστόλων και των Πατέρων της Εκκλησίας, που ενδιαφέρονταν πως θα καθοδηγηθούν οι Χριστιανοί στο να θεραπευθούν και να αποκτήσουν κοινωνία με τον Θεό. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχουν δικαίωμα να προστατεύουν το Ποίμνιο από διάφορους εχθρούς η δεν πρέπει να ενδιαφέρονται για την επίλυση κοινωνικών προβλημάτων. Δεν είμαστε μανιχαϊστές και μονοφυσίτες.

Ως προς τα πολιτικά θέματα εξαρτάται πως νοείται η πολιτική. Αν με τον όρον αυτόν εννοείται η κομματικοποίηση, φυσικά και δεν πρέπει να ασχολούνται, γιατί οι Επίσκοποι πρέπει να ενώνουν τους πάντες. Η Εκκλησία είναι η μάνα που αγκαλιάζει όλους.

Σε δύσκολες εθνικές στιγμές, όταν δεν υφίσταται νόμιμη εκπροσώπηση του λαού, Ιεράρχες αναλαμβάνουν και εθναρχικό ρόλο. Στο θέμα του Κυπριακού υπάρχει μια ιδιαιτερότητα, αφού ο ρόλος της Κυπριακής Εκκλησίας ήταν σημαντικός στον αγώνα απελευθέρωσης, αλλά ως Επίσκοπος άλλης Εκκλησίας δεν επιθυμώ να εισέλθω στα εσωτερικά άλλης Εκκλησίας. Απλώς έχω σχηματίσει την εντύπωση ότι ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου κ. Χρυσόστομος και άλλοι Αρχιερείς της Εκκλησίας της Κύπρου έχουν μεγάλη πείρα στο θέμα αυτό και η γνώμη τους θα είναι ωφέλιμη. Πάντως σε όλα τα θέματα πρέπει να υπάρχη διάκριση και εκκλησιαστικό φρόνημα.

Προσωπικά σε θέματα εθνικά που σχετίζονται με την διεθνή πολιτική κατάσταση και χρειάζεται έξυπνη διπλωματία, εμπιστεύομαι τους πολιτικούς και τον λαό, όταν ενημερώνεται πολύπλευρα. Ο,τι βοηθά στην άσκηση καλής διπλωματίας είναι καλό.

8 Ερώτηση: Ειδικά στην Κύπρο, όπου ο λαός αποτελείται από Χριστιανούς και Μουσουλμάνους, ποιά νομίζετε ότι πρέπει να είναι η στάση της Εκκλησίας σε σχέση με το Κυπριακό και την προοπτική για ειρηνική συμβίωση μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων;

Απάντηση: Πάντοτε ο ρόλος της Ορθόδοξης Εκκλησίας είναι ποιμαντικός, διακονικός και συμβάλλει στην ειρηνική συνύπαρξη μεταξύ Χριστιανικών Ομολογιών και μεταξύ διαφόρων Θρησκειών. Έργο της ποιμαίνουσας Εκκλησίας είναι να ομολογή την αποκαλυπτική πίστη της και να ποιμαίνη τον λαό στην βίωση της πίστεως. Δεν πρέπει να αλλοιώνεται η αλήθεια εν ονόματι της αγάπης, ούτε να φυγαδεύεται η αγάπη εν ονόματι της αληθείας. Πρέπει πάντα να βρίσκουμε τα όρια μεταξύ αληθείας και αγάπης, καθώς επίσης τα όρια μεταξύ ελευθερίας και ενότητος. Ούτε εν ονόματι της ελευθερίας να καταργούμε την ενότητα του συνόλου, ούτε χάριν της ενότητος του συνόλου να καταστρατηγήται η ελευθερία του προσώπου.

Σε όλες τις θρησκείες υπάρχουν σοβαροί άνθρωποι που ενδιαφέρονται για το καλό της κοινωνίας. Τα προβλήματα δημιουργούνται, όταν αναμειγνύεται η πολιτική στα θρησκευτικά ζητήματα η όταν αναπτύσσεται ο εθνικισμός.

Ως προς την συνύπαρξη Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων εδώ στην περιοχή σας, εσείς το γνωρίζετε το θέμα καλύτερα από μένα. Εμείς προσευχόμαστε να ευρεθή το καλύτερο σύστημα διοικήσεως, να θεραπευθούν τα τραύματα του παρελθόντος και να βελτιωθούν οι σχέσεις σε προσωπικό επίπεδο. Ο ελληνορθόδοξος τρόπος ζωής διακρίνεται από μια αρχοντιά και επιβάλλεται με τον πολιτισμό του και την ανωτερότητά του.

9 Ερώτηση: Ο νέος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος είναι όντως φορέας και εκφραστής μιας νέας αντίληψης για τις σχέσεις της Εκκλησίας με την Πολιτεία και την κοινωνία;

Απάντηση: Γνωρίζω τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμο από πολλά χρόνια, έχω ουσιαστική προσωπική επικοινωνία και όντως εκφράζει μια άλλη αντίληψη των πραγμάτων σε πολλά ζητήματα και στο θέμα που θίγετε. Το ότι ασχολήθηκε με την Διοίκηση της Εκκλησίας ως Αρχιγραμματεύς της Ιεράς Συνόδου, και ήταν ένας από τους καλυτέρους Αρχιγραμματείς που πέρασαν, το ότι ασχολήθηκε με την ποιμαντική της Εκκλησίας, το ότι τον ενδιαφέρει ο πονεμένος άνθρωπος και είναι ευαίσθητος σε αυτό το θέμα, δείχνει την άλλη αντίληψη από την οποία διακατέχεται.

Για το θέμα σχέσεων Εκκλησίας και Πολιτείας κατά καιρούς μου έλεγε ότι πρέπει να βρεθούν τα όρια μέσα στα οποία έχουν αρμοδιότητα και κινούνται καθεμιά, τόσο η Πολιτεία, όσο και η Εκκλησία, και να βρεθούν τα σημεία εκείνα στα οποία συναντώνται για να βοηθηθή ο άνθρωπος. Άλλωστε είναι γνωστή η λεγομένη θεωρία των συστημάτων, υποσυστημάτων και υπερσυστημάτων, σύμφωνα με την οποία υπάρχουν όρια σε κάθε σύστημα, οργάνωση κάθε συστήματος και γέφυρα επικοινωνίας μεταξύ τους. Έτσι η διακριτότητα των ρόλων Εκκλησίας και Πολιτείας και οι καλές σχέσεις μεταξύ της ηγεσίας κάθε πλευράς είναι καλό για τον λαό.

10 Ερώτηση: Ποιά η γνώμη σας για την στάση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος στην πρόθεση της Πολιτείας να ρυθμίσει νομοθετικά την ελεύθερη συμβίωση;

Απάντηση: Όλοι οι Ιεράρχες, Κληρικοί και λαϊκοί συμφωνούμε κατά βάση, στο ότι από εκκλησιαστικής πλευράς ο,τι ευλογείται από την Εκκλησία ξεφεύγει από τον κόσμο της πτώσεως και της αποστασίας και ότι οι Ποιμένες έχουν αρμοδιότητα για το ποίμνιό τους, το οποίο θα ποιμαίνουν χωρίς να παραβιάζουν την ελευθερία των ανθρώπων.

Από εκεί και πέρα ο τρόπος με τον οποίον ενεργεί κάθε Κληρικός έχει σχέση με την θεολογία του, τον χαρακτήρα του και τον τρόπο με τον οποίον ζη στην Εκκλησία. Ίσως το ανακοινωθέν της Ιεράς Συνόδου θα έπρεπε να γραφή κατά έναν διαφορετικό τρόπο, χωρίς να απομακρύνεται από την θεολογία της Εκκλησίας.

Φυσικά, η Πολιτεία είναι αρμόδια να νομοθετήση για θέματα που απασχολούν τους πολίτες, διότι τα μέλη της Πολιτείας δεν ταυτίζονται απόλυτα με τα μέλη της Εκκλησίας. Για παράδειγμα, η Εκκλησία διδάσκει την νηστεία κατά τις νηστήσιμες ημέρες και την Μ. Εβδομάδα, αλλά η Πολιτεία πρέπει να ρυθμίση τους όρους λειτουργίας των Καταστημάτων γι' αυτούς που δεν θέλουν να νηστεύσουν. Είναι ευνόητον ότι και η Πολιτεία όταν νομοθετή, δεν θα πρέπει απλώς να ικανοποιή τα πάθη των ανθρώπων, αλλά να τους παιδαγωγή.

11 Ερώτηση: Τι αναμένετε από την επικείμενη επίσκεψη του Αρχιεπισκόπου Αθηνών στο Φανάρι αναφορικά με τις σχέσεις της Εκκλησίας της Ελλάδος και του Οικουμενικού Πατριαρχείου, οι οποίες στο παρελθόν –πρόσφατο και απώτερο– δοκιμάστηκαν πολλές φορές;

Απάντηση: Σίγουρα οι σχέσεις της Εκκλησίας της Ελλάδος με το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχουν αρχίσει να βελτιώνονται από την αρχιεπισκοπεία του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου. Είναι μια ιστορία που την έζησα από κοντά, γιατί ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος με είχε ορίσει ως μέλος της Επιτροπής από Αρχιερείς και Καθηγητές Πανεπιστημίου που συγκροτήθηκε το 1998 για το θέμα της μνημονεύσεως του Ονόματος του Αρχιεπισκόπου Αθηνών από τους Μητροπολίτες. Από τότε διαφωνούσα –με επιχειρήματα, με διάκριση και σεβασμό– και γραπτώς και προφορικώς για τον επιχειρούμενο τρόπο, αλλά και υπεστήριζα ότι δεν συμφέρει την Εκκλησία της Ελλάδος η σύγκρουσή της με το Οικουμενικό Πατραρχείο και συνέβαλα ουσιαστικά στην εξομάλυνση των σχέσεων. Νομίζω ότι τώρα οι σχέσεις μεταξύ Εκκλησίας της Ελλάδος και Οικουμενικού Πατριαρχείου βρίσκονται σε καλό δρόμο και θα βελτιωθούν ακόμη περισσότερο. Νομίζω όμως ότι δεν θα επανέλθουμε σε μια νέα συγκρουσιακή κατάσταση. Βγήκαμε όλοι ωριμότεροι από την κρίση που περάσαμε.

12 Ερώτηση: Τι πρέπει να γίνη, ώστε στο μέλλον να μην υπάρξουν άλλα προβλήματα μεταξύ των δύο Εκκλησιών; Μήπως τελικά στην ρίζα των κατά καιρούς προβλημάτων βρίσκεται η σύγκρουση ανάμεσα στην νοοτροπία του «ελλαδιτισμού» και στο οικουμενικό πνεύμα του Φαναρίου;

Απάντηση: Φυσικά η διαφορά μεταξύ «ελλαδισμού» και «οικουμενικού πνεύματος» είναι υπαρκτή και αιτία προστριβών. Όμως υπάρχουν και άλλα αίτια. Εκείνο που πρέπει να γίνη είναι να τηρούνται επακριβώς τα Καταστατικά Κείμενα, όπως ο Πατριαρχικός Τόμος του 1850 και η Συνοδική Πράξη του 1928. Κυρίως να υπάρχη στενή προσωπική σχέση μεταξύ του Οικουμενικού Πατριάρχου και του Αρχιεπισκόπου Αθηνών. Η διοίκηση της Εκκλησίας της Ελλάδος έχει μια ιδιομορφία που πρέπει να προσεχθή. Οι εγωϊσμοί και οι φιλοδοξίες πρέπει να τίθενται στο περιθώριο, γιατί σήμερα αποτελούν πολυτέλεια οι εκκλησιαστικές συγκρούσεις.

13 Ερώτηση: Επιγραμματικά τι σημαίνει Φανάρι για όλη την Ορθοδοξία ανά την οικουμένη;

Απάντηση: Σημαίνει το λήμμα της ένδοξης Ρωμηοσύνης με ο,τι αυτό συνεπάγεται. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι ένας ευλογημένος θεσμός που εξαγιάσθηκε από τους Πατέρας των Οικουμενικών Συνόδων, από την Ορθόδοξη πίστη που εξέφρασε, από τα αίματα των μαρτύρων Κληρικών και λαϊκών και από τους ασκητικούς ιδρώτες των μοναχών. Το σεβόμαστε ως πολύτιμη πνευματική εικόνα και βαρύτιμο θησαυρό. Είναι ένας χώρος σταυροαναστάσιμης εμπειρίας και ζωής.

14 Ερώτηση: Δημοσκόπηση στην Ελλάδα πριν από τις αρχιεπισκοπικές εκλογές κατέγραψε ένα ισχυρό ρεύμα υπέρ της συμμετοχής και του λαού στην εκλογή των Επισκόπων. Ποιά είναι η γνώμη σας;

Απάντηση: Η συμμετοχή του λαού στην εκλογή των Ποιμένων του είναι σημαντική και γίνεται με πολλούς τρόπους, άλλωστε ο Επίσκοπος θα ασχοληθή με την ποιμαντική διακονία των Κληρικών, μοναχών και λαϊκών. Χρειάζεται όμως προσοχή ώστε να μην αλλοιώνεται ο σκοπός της υπάρξεως της Ιερωσύνης. Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης λέγει ότι στους πρώτους χρόνους οι Επίσκοποι ήταν «θεόκλητοι» και «δημόκλητοι» και ποτέ «αυτόκλητοι». Πρέπει να διαφυλάσσεται ο συνδυασμός μεταξύ «θεοκλήτου» και «δημοκλήτου». Χρειάζεται να βρεθή η χρυσή τομή. Γιατί ο τρόπος της εκλογής των Επισκόπων έχει σχέση με το πως πρέπει να διακονούν τον λαό: Ως Ποιμένες η ως κοσμικοί άρχοντες; Να ασκούν ποιμαντική διακονία η κοσμική εξουσία; Είπαμε κάτι γι' αυτό προηγουμένως.

Έπειτα ο Κληρικός και ιδιαίτερα ο Επίσκοπος δεν πρέπει να είναι υποχείριος των πολιτικών παρατάξεων, σε μια εποχή μάλιστα που όλα κομματικοποιούνται. Ο Επίσκοπος πρέπει να ενώνη τους πάντας και όχι να διαιρή. Δεν πρέπει να αναλαμβάνη την επισκοπική του διακονία με δεσμεύσεις πολιτικές η οικονομικές, ώστε να είναι ελεύθερος να εργασθή με βάση την όλη παράδοση της Εκκλησίας.

15 Ερώτηση: Ποιά είναι η σημασία του κειμένου της Ραβένας αναφορικά με τον διάλογο για την αποκατάσταση της ενότητος Ορθόδοξης και Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας; Πως κρίνετε την παρέμβαση Αγιορειτών και άλλων μοναχών στα δρώμενα του διαλόγου μεταξύ των δύο Εκκλησιών;

Απάντηση: Διάβασα το κείμενο και αισθάνθηκα σαν να προϋπέθετε την ενότητα, παρά να αποβλέπη σε αυτήν. Πρέπει να γίνη κατανοητό ότι λόγω πολιτικών και θεολογικών αιτίων η Δυτική Εκκλησία έχει απομακρυνθή από την θεολογία των Οικουμενικών Συνόδων. Έτσι η αποκατάσταση μεταξύ Ορθοδόξου Εκκλησίας και «Καθολικής Εκκλησίας» πρέπει να γίνη με πατερικές προϋποθέσεις, να εντοπισθούν οι θεολογικές διαφορές, να αποβλέπουμε στην ενότητα της πίστεως και όχι σε μια επιφανειακή «Ένωση των Εκκλησιών».

Η παρέμβαση Αγιορειτών Πατέρων, όταν γίνεται από αγάπη για την Εκκλησία και διάκριση, όπως το κάνει η Ιερά Κοινότητα του Αγίου Όρους και ο Αρχιμ. Γεώργιος Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Γρηγορίου, που έχω υπ' όψη μου, είναι ουσιαστική και πολυτρόπως χρήσιμη. Άλλωστε, έχω πάγια αντίληψη ότι οι θεολογικές διαφορές πρέπει να εντοπισθούν μεταξύ της διακρίσεως ουσίας και ενεργείας στον Θεό, μεταξύ σχολαστικισμού και ησυχασμού, μεταξύ φιλοσοφίας και θεολογίας. Οι ορθόδοξοι μοναχοί, λόγω της ζωής τους, έχουν προσωπική μέθεξη του Θεού, εκφράζουν τον ησυχασμό και αποτελούν «την αγρυπνούσα συνείδηση της Εκκλησίας», είναι οι πνευματικοί ενδοκρινείς αδένες της Εκκλησίας και γι' αυτό διαθέτουν λεπτή γνώση των πραγμάτων. Όταν αυτή η γνώση διατυπώνεται με σύνεση και σεβασμό προς τους Ποιμένες της Εκκλησίας, προξενεί καλά αποτελέσματα.

Λυπάμαι πολύ όταν γίνονται διάλογοι μεταξύ θεολόγων και ο λαός δεν συμμετέχει, δεν παρακολουθεί.

16 Ερώτηση: Ποιά η άποψή σας για τις εισηγήσεις ακαδημαϊκών για αλλαγές –γλώσσα κλπ.– στην θεία Λειτουργία;

Απάντηση: Ο χώρος της λατρείας είναι αρκετά ευαίσθητος και σε αυτόν εκφράζονται όλα τα ορθόδοξα δόγματα και οι αιρετικές αποκλίσεις. Κάθε παρέμβαση πρέπει να γίνεται από αγίους που γνωρίζουν το «πνεύμα» της λατρείας. Άλλωστε, μέσα στην λατρεία δεν υπάρχει μόνον η γλώσσα των χειλέων και της λογικής, αλλά και η γλώσσα των συμβόλων. Αν δεν μάθουμε αυτήν την συμβολική γλώσσα (κινήσεις Ιερέων, εικόνες, κανδήλες, κερί κλπ.) και εάν δεν μάθουμε πως λειτουργεί η πνευματική καρδιά, δεν θα μπορέσουμε να έχουμε πραγματική μετοχή στην λατρεία. Για να χορεύη κανείς, δεν είναι απαραίτητο να μάθη τα λόγια των τραγουδιών και την γλώσσα με την οποία εκφράζονται (ελληνική, αγγλική, γαλλική). Μπαίνει στον χορό και εκστασιάζεται. Η λατρεία της Εκκλησίας είναι μια «νηφάλια μέθη». Την ζη αυτός που μπαίνει στον χορό της ζωής των αγίων. Αν πρέπει να γίνη μια προσπάθεια, είναι να μάθουμε το «πνεύμα» της λατρείας, να μάθουμε να «χορεύουμε» πνευματικά, να έχουμε θείο έρωτα. Και αν γίνουν μερικές αλλαγές, τις δέχομαι όταν γίνονται από τους αγίους. έτσι πάντοτε έγιναν οι λειτουργικές αλλαγές στην ιστορία της Εκκλησίας.–