Κύριο Θέμα: Ἐκκλησία καὶ Μέσα Μαζικῆς Ἐνημέρωσης

Ἡ Ἱερά Μητρόπολη Ἰωαννίνων διοργάνωσε στίς 15 καί 16 Νοεμβρίου στό Καμπέρειο Ἵδρυμα, Διημερίδα µέ θέµα «Ἡ λειτουργική καί ποιµαντική διακονία τῆς Ἐκκλησίας καὶ τὰ Μέσα Μαζικῆς Ἐνημέρωσης». 

Στήν συνέχεια θά παραθέσουµε τήν παρουσίαση τῆς Διημερίδας τήν ὁποία ἔκανε ὁ δημοσιογράφος Βαγγέλης Μάστορας καί δημοσιεύθηκε στήν ἐφημερίδα τῶν Ἰωαννίνων «Νέοι ἀγῶνες Ἠπείρου» καί ἔπειτα θά ἐκθέσουµε τά βασικά σημεῖα τῶν εἰσηγήσεων. 

«Μέ ἀπόλυτη ἐπιτυχία πραγµατοποιήθηκε ἡ διηµερίδα πού διοργάνωσε ἡ Ἱερά Μητρόπολη Ἰωαννίνων... Οἱ προσκεκλημένοι, διακεκριμένοι ὁμιλητές, ἀνέπτυξαν τό ἐπίκαιρο, μεῖζον γιά τήν ὀρθόδοξη λατρεία καί ποιμαντική, θέµα, μέ τρόπο γλαφυρό, σαφή, παραστατικό. Προσπάθησαν, καί σέ µεγάλο βαθµό τό ἐπέτυχαν, νἁ καλύψουν ὅλες τίς πτυχές καί παραμέτρους τοῦ προβλήµατος καί νά ἀπαντήσουν στίς ἐρωτήσεις πού ὑπέβαλαν κληρικοί καί λαϊκοί. Ἡ αἴθουσα τοῦ Καμπέρειου γέμισε ἀσφυκτικά ἀπό συμπολίτες µας, κληρικούς καί λαϊκούς, οἱ ὁποῖοι παρακολούθησαν μέ ..., θρησκευτική εὐλάβεια τίς εἰσηγήσεις τῶν ὁμιλητῶν, Μητροπολιτῶν καί λαϊκῶν. Μεστές, τεκμηριωμένες, οὐσιαστικές οἱ εἰσηγήσεις τῶν Μητροπολιτῶν Ναυπάκτου και Ἁγίου Βλασίου κ. Ἱεροθέου καί Περγάμου (τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου) κ. Ἰωάννη. 

Ὁ κ. Ἱερόθεος ὡς γνωστόν εἶναι Γιαννιώτης στήν καταγωγή, ἔχει στό ἐνεργητικό του πλούσιο συγγραφικό καί ποιµαντικό ἔργο καί ἔχει ἀσχοληθεῖ ἐνεργῶς µέ θέµατα τοῦ τύπου κατά τήν θητεία του στήν Ἱερά Ἀρχιεπισκοπή Ἀθηνῶν ὡς ὑπεύθυνος νεότητας, ἀπό τά ἱδρυτικά στελέχη τοῦ ραδιοφωνικοῦ σταθµοῦ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, στόν ὁποῖο εἶχε τήν ἐπιμέλεια ἐκπομπῶν, ἐνῶ ὑπῆρξε ἐκπρόσωπος τῆς Ἱερᾶς Συνόδου στό Ἐθνικό ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο. 

Ὁ Σεβασμιώτατος Περγάμου κ. Ἰωάννης, Καθηγητής Πανεπιστηµίου καί τακτικό µέλος τῆς Ἀκαδηµίας Ἀθηνῶν, ἐντυπωσίασε µέ τήν πλούσια ἐπιχειρηματολογία του καί τόν δεινό χειρισμό τῆς γλώσσας. Ὅπως ἐντυπωσίασε τό ἀκροατήριο καί ὁ Καθηγητής τοῦ Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης κ. Φουντούλης μέ τόν µεστό καί συγκροτηµένο λόγο του. 

Οὐσιαστικές ἐπίσης ἦταν καί οἱ παρεµβάσεις ἀπαντήσεις τοῦ Μητροπολίτου κ. Θεοκλήτου σέ πολλές ἀπορίες µέ γλώσσα ἐκκλησιολογική ἀλλά καί σύγχρονη, ἀναφέροντας πλειάδα συγκεκριµμένων παραδειγµάτων ἀπό τήν ζώσα πραγµατικότητα, προκειµένου νά πείσει ἤ νά προβληµατίσει τούς παρισταµένους. 

Τήν διηµερίδα παρακολούθησαν ὁ ἀναπληρωτής Νομάρχης κ. Μιχάλης Παντούλας, ὁ Δήμαρχος κ. Γκλίναβος, ἐκπαιδευτικοί, ἐπιστήµονες, φοιτητές καὶ πλῆθος συμπολιτῶν µας ὅλων τῶν τάξεων καί ἡλικιῶν. 

Τήν Κυριακή, τελέσθηκε Ἀρχιερατικό Συλλείτουργο στόν Μητροπολιτικό Ναό τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου, προεξάρχοντος τοῦ Μητροπολίτου κ. Θεοκλήτου καί τῶν Μητροπολιτῶν Περγάμου κ. Ἰωάννη, Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου καί Ἐλασσόνος κ. Βασιλείου (καταγοµένου ἀπό τό Νησί Ἰωαννίνων). 

Ὁμολογουμένως ἦταν µία θετική πρωτοβουλία τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως’ συγχαίρουµε ὅσους εἶχαν τήν ἰδέα καί εὐθύνη ὅλης τῆς διοργάνωσης καί ἀναμένουμε ἄλλες ἀνάλογες...». 

Ἡ θεματολογία καί οἱ βασικές θέσεις τῶν εἰσηγήσεων ἦταν οἱ ἀκόλουθες. 

Τήν πρώτη ἡμέρα, δηλαδή τήν Παρασκευή 15 Νοεμβρίου, µετά τήν σύντοµη προσφώνηση τοῦ Μητροπολίτου Ἰωαννίνων κ. Θεοκλήτου, ὁ ὁποῖος ἐπισήμανε τήν σηµασία πού πρέπει νά δοθῆ στό θέµα αὐτό, ἔγιναν δύο εἰσηγήσεις. 

Ὅ κ. Ἰωάννης Φουντούλης, καθηγητής τῆς Λειτουργικῆς στήν Θεολογική Σχολή τοῦ Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης ἀναφέρθηκε στό θέµα: «Ἡ µυστηριακή ζωή τῆς Ἐκκλησίας καί τά Μέσα Μαζικῆς Ἐνημέρωσης». Ἀφοῦ ἔκανε µία ἀναδρομή ἐπεσήμανε ὅτι τό πρόβληµα ἄρχισε δειλά δειλά νά ἐμφανίζεται, ὅταν δέχθηκε ἡ Ἐκκλησία νά μεταδίδεται ἡ λατρεία καί ἡ Θεία Λειτουργία ἀπό τά µεγάφωνα στὀν ἔξω τοῦ Ναοῦ χῶρο καί ὅταν κυκλοφόρησαν πολλές κασσέτες μέ διάφορες λατρευτικές πράξεις. Στή συνέχεια ἦλθε καί τὸ ραδιόφωνο καί τέλος ἡ τηλεόραση. Τό ἐκπληκτικό εἶναι ὅτι, ἐνῶ ὁ διάκονος προτρέπει τό λαό «τάς θύρας, τάς θύρας ἐν σοφία πρόσχωµεν», ἐμεῖς ἀνοίγουμε τίς θύρες καί βλέπουν ὅλοι, πιστοί καί ἄπιστοι, τό τί γίνεται µέσα στὸ Ναό. Ἔτσι παρακολουθοῦν ὅλοι τήν Θεία Λειτουργία ὅπως παρακολουθοῦν ἕνα σήριαλ, τρώγοντας, πίνοντας ἤ κάνοντας ἄλλες ἐργασίες. Τό φοβερότερο εἶναι ὅταν εἰσέρχεται ἡ κάµερα στὀ Ἱερό Βῆμα καί συνωθοῦνται οἱ λῆπτες μεταξύ τῶν λειτουργῶν Ἱερέων καί μέ αὐτόν τόν τρόπο «ἀσχημονοῦμε στά ἅγια». 

Βέβαια, ἡ μετάδοση τῆς Θείας Λειτουργίας ἀπό τά Μέσα Μαζικῆς Ἐνημέρωσης εἶναι µία πραγματικότητα, τήν ὁποία δὲν μπορεῖ κανείς νά ἀποκλείση τελείως, ἀφοῦ μπορεῖ κάπως νά βοηθήση ποιμαντικά, ἀλλά ὁ εἰσηγητής διευκρίνισε δύο σημεῖα: Πρῶτον, νά γίνη διαχωρισμός μεταξύ µεταδόσεως τῆς λατρείας ἀπό τό ραδιόφωνο, πού μποροῦμε πιό ἄνετα νά δεχθοῦμε, καί ἀπό τηλεοράσεως. Ὅταν, ὅμως γίνεται τηλεοπτική ἀναμετάδοση, νά δίδεται βαρύτητα στήν καταλληλότητα καί εὐπρέπεια τοῦ Ναοῦ, καί νά ὑπάρχει µιά ποιμαντική προοπτική. Δηλαδή, νά ἀποβλέπουμε στήν τόνωση τῶν ἀρρώστων, ἠλικιωμένων καί τῶν διά εὐλόγους αἰτίες ἀποληφθέντων χριστιανῶν, καί ὄχι στήν παρουσίαση θεάµατος, «ἱερᾶς θεατρικῆς παραστάσεως», ἤ ἀκροάματος καὶ, φυσικά, νά µήν μεταδίδονται εἰκόνες µέσα ἀπό τό Ἱερό Βῆμα. 

Ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου κ. Ἱερόθεος ἀνέπτυξε τό θέμα: «κατάργηση τοῦ προσωπικοῦ στοιχείου τῆς ποιμαντικῆς ἀπό τά Μέσα ΜαζικῆςἘνηµέρωσης». Τρεῖς ἦταν οἱ βασικές θέσεις τοῦ εἰσηγητοῦ. Πρῶτον ἀνέλυσε τί εἶναι πρόσωπο, ὅτι δηλαδή τά χαρακτηριστικά τοῦ προσώπου εἶναι ἡ ἀγάπη, ἡ ἐλευθερία καί ἡ αἰωνιότητα τῆς προσωπικῆς ὕπαρξης. Δεύτερον, τόνισε πῶς ἐννοεῖ ἡ ᾿Ορθόδοξη Ἐκκλησία τήν ποιμαντική, ἡ ὁποία δέν ἀποσκοπεῖ σέ µιά ἐνημέρωση, ἀλλά στήν ἀναγέννηση τοῦ ἀνθρώπου, καθώς ἐπίσης στήν ὑπέρβαση τοῦ θανάτου. Ἡ Ἐκκλησία μέ τήν ποιμαντική της ἀποβλέπει στό νά βοηθήση κάθε ἄνθρωπο, μέ τήν ἰδιαιτερότητά του καί προσφέρει τόν λόγο ποὺ θέλει ὁ καθένας. Τρίτον, παρουσίασε τήν διαφορετική ποιµαντική τῆς µιντιοκρατίας, ἡ ὁποία ἀποβλέπει στήν ἐνημέρωση ἁπλῶς τοῦ ἀνθρώπου. Ἔκανε σημαντικές παρατηρήσεις, χρησιµοποιώντας ἐπιχειρήματα ἀπό τήν γλωσσολογία, τήν φιλοσοφία καί τήν σύγχρονη τηλεοπτική πείρα, σχετικά μέ τό ὅτι ἡ τηλεόραση καταργεῖ τό πρόσωπο, δέν βοηθᾶ στήν ἀνάπτυξη τῆς λεκτικῆς καὶ κριτικῆς σκέψης στό παιδί καί τόν ἄνθρωπο γενικά. Γι’ αὐτόν τόν λόγο ἡ τηλεόραση εἶναι κίνδυνος γιά τό πρόσωπο καί τήν δημοκρατία. Ἡ τηλεόραση κάνει πληροφοριακό καί ὄχι ὀντολογικό ἔργο. Στό τέλος κατέληξε σέ μερικά συµπεράσµατα γιά τό ἂν καί πὼς μπορεῖ νά ἀξιοποιηθῆ ἡ τηλεόραση ὡς μέσον ποιµαντικῆς. 

Τήν δεύτερη ἡμέρα τῆς Διημερίδος, δηλαδή τό Σάββατο 16 Νοεμβρίου, ἔγιναν δύο ἐνδιαφέρουσες εἰσηγήσεις. 

Ὁ κ. Γρηγόριος Παπαθωμᾶς Καθηγητής τῆς Ἀνωτέρας Ἐκκλησιαστικῆς Σχολῆς Βελλᾶς, ἀνέπτυξε τό θέµα: «Κανονικές προεκτάσεις ἀπό τήν χρησιμοποίηση τῶν Μέσων Μαζικῆς Ενημέρωσης στίς τοπικές Εκκλησίες» καί ἀντιμετώπισε τό πρόβληµα τῶν τηλεοπτικῶν καί ραδιοφωνικῶν προγραμμάτων ἀπό τὴς πλευρᾶς τῶν ἱερῶν Κανόνων. Βέβαια, τότε πού θεσπίσθηκαν οἱ ἱεροί Κανόνες δέν ὑπῆρχαν τά µέσα αὐτά καί γι’ αὑτό δέν ἀναφέρονται ρητῶς σέ αὐτά, ἀλλά ὅμως βλέποντας τό πνεῦμα τῶν ἱερῶν Κανόνων µπορεῖ κανείς νά δώση µιά ἑρμηνεία. Μεταξύ τῶν ἄλλων ὁ εἰσηγητής ὑπογράμμισε δύο ἀξιόλογες πλευρές. 

Πρῶτον, τά Μέσα Μαζικῆς Ἐνημέρωσης καταργοῦν βασικούς κανόνας, σύµφωνα µέ τούς ὁποίους ὑπεύθυνος γιά τήν ποιμαντική καθοδήγηση τοῦ συγκεκριμένου ποιμνίου εἶναι ὁ Ἐπίσκοπος. Μάλιστα, οἱ Ἱεροί Κανόνες ἀποβλέπουν στό νά µή γίνονται αὐθαίρετες καί ἐπιπόλαιες ἐνέργειες ἀπό ἄλλους Ἐπισκόπους σέ βάρος τοῦ οἰκείου Ἐπισκόπου. Ὅμως αὐτή ἡ βασική διάταξη τῶν κανόνων καταργεῖται, ἀφοῦ ὁ κάθε κληρικὸς διά µέσου τῶν Μέσων Μαζικῆς Ἐνημέρωσης εἰσέρχεται σέ ἄλλες Ἐπισκοπές, κατευθύνει καί διδάσκει τό Ποίμνιο ἄλλου Ἐπισκόπου. 

Δεύτερον, γιά τήν λύση τοῦ θέµατος πρότεινε ἀφ' ἑνός μέν ἡ Ἱερά Σύνοδος νά δηµιουργήση Ραδιοφωνικό ἤ Τηλεοπτικό Σταθμό, πού νά ἔχη κοινό πρόγραµµα γιά ὅλη τήν Ἑλλάδα, ὁπότε τά προγράµµατα θά εἶναι ὑπό τήν αἰγίδα τῆς Ἱερᾶς Συνόδου καί δέν θά κινοῦνται αὐθαίρετα, ἀφ' ἑτέρου δέ ὑπογράμμισε ὅτι καί γιά τήν λύση αὐτοῦ τοῦ σοβαροῦ θέµατος πρέπει νά ἐπανεξετασθῆ ἡ εἰσαγωγή τοῦ Μητροπολιτικοῦ συστήµατος, ὅπως τό προβλέπουν οἱ Ἱεροί Κανόνες, δηλαδή ὕπαρξη Μητροπόλεως πού θά ἔχουν ὑπό τήν διοίκησή τους Ἐπισκοπές. Ἔτσι, θά λυθοῦν πολλά ζητήματα. 

Ὁ Σεβαμιώτατος Μητροπολίτης Περγάµου κ. Ἰωάννης, καθηγητής στά Πανεπιστήμια Λονδίνου καὶ Θεσσαλονίκης καί Ἀκαδημαϊκός, ἀνέπτυξε τὸ θέµα: «Ἡ Θεία Λειτουργία ὡς Βασιλεία του Θεοῦ». 

Ὑπογράμμισε ἰδιαιτέρως τήν ὀντολογική καί ὑπαρξιακή διάσταση τῆς Θείας Λειτουργίας, τήν ὁποία διάσταση ἔχουν χρέος νἁ κάνουν γνωστή στό ποίμνιό τους οἱ Ποιμένες τῆς Ἐκκλησίας, καί ὅτι ἡ Θεία Εὐχαριστία δέν ἔχει ἀναφορά ἁπλῶς στό παρελθόν, ἀλλά κυρίως στό µέλλον, εἶναι βίωση τοῦ ἐσχατολογικοῦ στοιχείου τοῦ Χριστιανισµοῦ, ἀφοῦ στήν Θεία Λειτουργία βιώνει κανείς τήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἀνάλυση ἑνός κειµένου τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ, πού χαρακτηρίζει τήν Βασιλεία ὡς αἰτία καί τήν Θεία Εὐχαριστία ὡς εἰκόνα τῆς Βασιλείας, τόν βοήθησε στήν ἀνάπτυξη αὐτῆς τῆς βασικῆς θέσεως. Χαρακτήρισε, μάλιστα, ὡς δυτική ἐπίδραση τήν ὑπερτόνιση του σταυρικοῦ καί κατανυκτικοῦ στοιχείου τῆς Θείας Λειτουργίας σέ βάρος τοῦ ἀναστάσιµου. Ἡ ἄποψη αὐτή ἔχει βαθειές συνέπειες στήν ἐκκλησιαστική ζωή καί εὐρύτερα στήν ὕπαρξη τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ κόσμου. 

Ὁ εἰσηγητής µέ διεισδυτικότητα, ὀρθό καὶ σοβαρό λόγο ἐπέμενε στό ὅτι ἡ Θεία Εὐχαριστία ὡς µέθεξη τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ δέν μπορεῖ νά τεθῆ σέ ἱεραποστολικούς σκοπούς, ἀφοῦ εἶναι προσωπική κοινωνία καί µέθεξη, καθώς ἐπίσης καί οἱ κληρικοί δέν εἶναι δυνατόν νά ἀντιμετωπίζουν τά θέµατα αὐτά ἀτομικά καί εὐσεβιστικά. Τελικά, ἡ Θεία Εὐχαριστία δέν εἶναι παρακολούθηση, ἀλλά κοινωνία προσωπική τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. 

Τήν ἑπόμενη µέρα Κυριακή 17 Νοεμβρίου στό Ἀρχιερατικό Συλλείτουργο πού ἔγινε στό Μητροπολιτικό Ναό Ἰωαννίνων, ὁμίλησε ἐπίκαιρα καί ὀρθόδοξα ὁ Πανοσ. Ἀρχιμανδρίτης π. Ἱερεμίας Φούντας, Ἱεροκήρυκας τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μεγάρων καί Σαλαμῖνος, µέ θέµα τί εἶναι ἡ Ἐκκλησία καί ποιά εἶναι ἡ θέση τοῦ Ἐπισκόπου µέσα σ’ αὐτήν. 

Ἡ δημοσίευση των εἰσηγήσεων αὐτῶν καί τῶν βασικῶν θέσεων πού παρουσιάσθηκαν κατά τίς συζητήσεις ἀπό τήν Ἱερά Μητρόπολη Ἰωαννίνων, ὅπως ἔχει ὑποσχεθῆ ὁ Μητροπολίτης Ἰωαννίνων κ. Θεόκλητος, θά δώση τήν δυνατότητα σέ πολλούς νά δοῦν καθαρότερα τίς θέσεις τῶν εἰσηγητῶν, ἀλλά καί νά προβληματισθοῦν σοβαρά πάνω στὀ ἐπίκαιρο αὐτό θέµα, ἀφοῦ, ὅσο περνᾶ ὁ καιρός, ἡ κοινωνία µας μετατρέπεται σέ κοινωνία πληροφόρησης, στήν ὁποία ἐξασκεῖται µεγάλη πίεση ἀπό τά Μέσα Μαζικῆς Ἐνημέῥωσης µέ τρομακτικές συνέπειες. Ἡ Ἐκκλησία πρέπει νά προετοιµασθῆ γιά νά διατηρήση ἀνόθευτη τήν Ἀποκάλυψη καὶ στό σημεῖο αὐτό. Καὶ ὅταν ἀκόμη χρησιμοποιῆ τά Μέσα Μαζικῆς Ἐνημέρωσης, πρέπει νά τό κάνη χωρίς νά ἐκκοσμικεύεται καί χωρίς νά ἀλλοτριώνη τό ἀνθρώπινο καὶ τήν οὐσία τῆς Ὀρθοξόξου Ποιμαντικῆς. 

Ἡ Ἐφημερίδα µας συγχαίρει τόν Μητροπολίτη Ἰωαννίνων κ. Θεόκλητο καί τούς συνεργάτες του γιά τήν ἐνδιαφέρουσα αὐτήν πρωτοβουλία, ἡ ὁποία δείχνει πῶς πρέπει νά ἐργάζεται ἡ Εκκλησία σήµερα.