Γεγονός καὶ Σχόλιο: Ο σύγχρονος αθεϊστικός λόγος

 Στο «Βήμα» προδημοσιεύθηκαν αποσπάσματα του νέου βιβλίου του Richard Dawkins με τίτλο «The God Illusion» (Η περί Θεού απάτη). Διάβασα τα αποσπάσματα αυτά και είδα την επιχειρηματολογία ενός αθέου που γράφεται με λογικά επιχειρήματα, ωσάν ο άνθρωπος να είναι μια μηχανή και ο εγκέφαλός του να είναι ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής, χωρίς να έχη υπαρξιακά προβλήματα, χωρίς να διακατέχεται από «μεταφυσικές αγωνίες», χωρίς να είναι γεμάτος από συναισθήματα, αρνητικά η θετικά.

Ο Dawkins είναι Καθηγητής Βιολογίας στην Οξφόρδη και είναι ο πιο συνεπής εκφραστής του εξελικτισμού, της γνωστής θεωρίας του Δαρβίνου. Ο ίδιος ήλθε σε αντιπαράθεση με τους δημιουργιστές, που αποδέχονται την δημιουργία του κόσμου από τον Θεό, είτε την «ακαριαία δημιουργία» είτε την «καθηγούμενη εξέλιξη» και διατυπώνει την αντίθετη άποψη ότι «η αργή, σταδιακή, συσσωρευτική φυσική επιλογή είναι η εσχάτη εξήγηση της ύπαρξής μας» (Ο τυφλός ωρολογοποιός) και ότι ο,τι γίνεται στον κόσμο εξηγείται «από τις τυφλές δυνάμεις της φύσης». Ο Dawkins εκφράζει την λεγομένη αγγλική σχολή στην βιολογία που ασχολείται και ενδιαφέρεται περισσότερο με την φύση, και η γενετική τίθεται σε δεύτερη θέση, σε αντίθεση με την λεγομένη ρωσοαμερικανική σχολή.

Ο Dawkins παλαιότερα έκανε λόγο για το ότι εκτός από τα γονίδια υπάρχουν και τα «μιμίδια» που είναι οι ιδέες, τα συναισθήματα, οι συμπεριφορές που ερμηνεύουν την πολιτιστική εξέλιξη και τα οποία πολιτιστικά στοιχεία επιδρούν στην οργανισμική εξέλιξη. Ξέρουμε δε ότι ο Θεός και η θρησκεία είναι το κέντρο κάθε πολιτισμού.

Πολλοί επεσήμαναν αυτήν την αντίφαση του Dawkins. Πως είναι δυνατόν να πιστεύη στην δαρβινική εξέλιξη και όμως να ομιλή για την επίδραση της πολιτιστικής εξέλιξης, με τα μιμίδια στα γονίδια; Πιθανόν ο Dawkins με το βιβλίο αυτό προσπαθεί να διασκεδάση αυτήν την αντίφαση.

Διαβάζοντας τα αποσπάσματα του βιβλίου αυτού διέκρινα μια αθεϊστική σκέψη που προέρχεται από έναν ηθολόγο (η ηθολογία ερμηνεύει τον άνθρωπο με βάση τον οργανισμό των ζώων) της παλαιάς εποχής, διατυπωμένη με λογικά επιχειρήματα και αυτόνομη ελευθερία, αλλά που αγνοεί όμως την σύγχρονη ανάπτυξη των οικονομικών, πολιτιστικών, ψυχολογικών και υπαρξιστικών θεωριών. Ο άνθρωπος δεν είναι ένα ζώο και ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής.

Ενδεικτική είναι η κριτική του Νίκου Μουζέλη στις απόψεις του Dawkins, της οποίας το συμπέρασμα είναι το ακόλουθο:

«Ο R.D. επιδεικνύει το είδος της αλαζονείας που κυριάρχησε στην Δυτική Ευρώπη κατά την περίοδο του Διαφωτισμού. Μια αλαζονεία και αφελή αισιοδοξία που βασιζόταν στην πεποίθηση ότι η λογική, η επιστήμη και η τεχνολογία θα μπορέσουν να λύσουν όλα τα προβλήματα (οικονομικά, πολιτικά, ηθικά, πνευματικά) του συγχρόνου υποκειμένου. Ο μετανεωτερικός άνθρωπος, μετά την εμπειρία του ολοκαυτώματος και των κοσμικών επιστημονικών πίστεων του ναζισμού και του σταλινισμού, έχει χάσει την αισιοδοξία των διαφωτιστών. Ο συγγραφέας του «Η περί Θεού αυταπάτη» φαίνεται να έχη καθηλωθή στον ξεπερασμένο δογματισμό της περιόδου των "φώτων"» (Εφημερίδα «Το Βήμα»).

Στο επόμενο Κυριακάτικο «Βήμα» μερικοί έκαναν κριτική στον κ. Μουζέλη και εκείνος έδωσε επεξηγήσεις, μεταξύ των άλλων ότι ενστερνίζεται τις αξίες του Δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που συνδέονται με τον Διαφωτισμό, αλλα απορρίπτει «τον λογοκεντρισμό και τον επιστημονισμό που σε έναν μεγάλο βαθμό χαρακτήριζε την εποχή των φώτων».

Είναι γνωστόν ότι ο άθεος ουμανισμός, που ξεκίνησε από τον Ντεκάρτ και έφθασε στον Νίτσε και στην συνέχεια κατέληξε στον Σάρτρ, δημιούργησε πολλά προβλήματα στην ανθρωπότητα. Ο νιχελισμός-μηδενισμός που κυριαρχεί στην Δύση κάνει τον άνθρωπο δυστυχισμένο. Η επικέντρωση του ανθρώπου στον ορθολογισμό και η θεοποίηση της λογικής οδηγεί τον άνθρωπο σε μια απουσία νοήματος για την ζωή και σε ένα υπαρξιακό κενό. Είναι ένας υπεράνθρωπος χωρίς καρδιά. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ξεπεράστηκε σήμερα ο μοντερνισμός και το λεγόμενο νεωτερικό παράδειγμα και ο σύγχρονος άνθρωπος αντιλαμβάνεται την πολυπλοκότητα στην ερμηνεία του ανθρώπου, της ζωής και της κοινωνίας. Ακόμη και όσοι δεν θέλουν να πιστεύσουν στον Προσωπικό Θεό παραδέχονται την ύπαρξη μιας υπερτάτης λογικής δύναμης που διευθύνει τον κόσμο• είναι ο λεγόμενος δεϊσμός.

Το μυστήριο της ζωής δεν επιλύεται με λογικούς ακροβατισμούς, με θεοποίηση της λογικής σκέψης, με αθεϊστικές ιδέες.

Ν.Ι.