Γράφτηκε στις .

Εκδήλωση για τον Μητροπολίτη Ναυπακτίας Κυρό Χριστόφορο: Το αρχείο του μακαριστού Μητροπολίτου Ναυπακτίας και Ευρυτανίας Χριστοφόρου

Το αρχείο του μακαριστού Μητροπολίτου Ναυπακτίας και Ευρυτανίας Χριστοφόρου, όπως διασώζεται στο Αρχείο της Ιεράς Μητροπόλεως Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου

του Αρχιμ. Καλλινίκου Γεωργάτου

Σεβασμιώτατοι άγιοι Αρχιερείς

σεβαστοί και αγαπητοί Πατέρες και αδελφοί

Το θέμα μου περιορίζεται στην παρουσίαση-περιγραφή με αδρές γραμμές του αρχείου του μακαριστού Μητροπολίτου Χριστοφόρου, όπως αυτό διασώζεται στο Αρχείο της Ιεράς Μητροπόλεώς μας, η οποία αν και ιστορική Ιερά Μητρόπολη έχει πτωχό σχετικά αρχείο και ως προς τα έγγραφα και ως προς τα κειμήλια. Είναι χαρακτηριστικό ότι δεν διασώζεται κανένα προσωπικό αντικείμενο των παλαιοτέρων Αρχιερέων, το αρχείο εγγράφων αρχίζει από την αρχιερατεία Χριστοφόρου και οι φωτογραφίες είναι ελάχιστες.

Θα χωρίσω την ομιλία μου σε τέσσερα μέρη: Σε μερικά εισαγωγικά, στην σύντομη περιγραφή του αρχείου, στην παράθεση χαρακτηριστικών αποσπασμάτων και στην σκιαγράφηση του αειμνήστου μέσα από τα έγγραφα αυτά.

Το αρχείο του αειμνήστου Μητροπολίτου Χριστοφόρου αποτελείται από σε 6 μεγάλους φακέλλους, που περιέχουν υποφακέλλους και από 2 μικρούς φακέλλους που βρέθηκαν ανάμεσα στο αρχείο του Δαμασκηνού.

Βεβαίως υπάρχουν κείμενά του που αφορούν τους Ιερείς στο Κληρικολόγιο της Μητροπόλεως, όπου περιέχονται και εκθέσεις των Αρχιερέων. Η ταξινόμηση στους μικρούς φακέλλους φαίνεται ότι είχε γίνει ήδη από τον ίδιο τον Χριστοφόρο, αφού ο τίτλος των περισσοτέρων είναι γραμμένος με το χέρι του.

Παρατηρείται μια σύγχυση ως προς ταξινόμηση των εγγράφων, αφού δεν ακολουθείται πάντα ακριβής χρονολογική σειρά, το περιεχόμενο του εγγράφου δεν ταιριάζει πάντα με την επιγραφή του φακέλλου, μερικοί φάκελλοι είναι ελλιπείς, ενώ θα μπορούσαν να περιέχουν έγγραφα που τα συναντούμε σε άλλο μέρος του αρχείου. Αυτό οφείλεται πιθανόν στο ότι δεν έγινε η τελική ταξινόμηση η πιθανόν να συνέβη από μεταγενέστερες επεμβάσεις στο αρχείο.

Βεβαίως, το αρχείο, όπως θα διαπιστωθή από την παράθεση των περιεχομένων των φακέλλων, δεν είναι πλήρες και θα μπορούσε να συμπληρωθή με την εύρεση και άλλων εγγράφων, που πιθανόν να βρίσκονται σε άλλους φακέλλους του γενικού αρχείου, με τον εμπλουτισμό από φωτοαντίγραφα από το αρχείο της Ιεράς Συνόδου, των Ιερών Μονών και άλλων φορέων η προσώπων που πιθανόν να έχουν στην κατοχή τους μέρος του αρχείου.

Ο πρώτος (1) μεγάλος φάκελλος περιέχει 7 υποφακέλλους, οι επιγραφές και τα περιεχόμενα των οποίων έχουν ως εξής:

Ο πρώτος (1.1) υποφάκελλος χαρακτηρίζεται ως «Φάκελλος αλληλογραφίας κ.κ. Χριστοφόρου» και είναι γραμμένη με το χέρι του η φράση: «υπ' όψει και ενεργειών εξ Αθηνών».

Ο δεύτερος (1.2) χαρακτηρίζεται «Φάκελλος παρ' εμοί. Φιλαρμονικής και Γενικής Μουσικής της πόλεως Ναυπάκτου».

Ο τρίτος (1.3) χαρακτηρίζεται ιδιοχείρως «Φάκελλος διαφόρων περιστατικών και περιοδικών, Επιτροπών-υπηρεσιών-κινήσεων. Πίνακες Αρχών, Ιδρυμάτων, Συλλόγων και Διανοουμένων της πόλεως Ναυπάκτου. Αρχόμενος από 1η Νοεμβρίου 1956 μέχρι …».

Στον τέταρτο (1.4) υποφάκελλο με επιγραφή «Προμηθευτικός-Καταναλωτικός Συνεταιρισμός των Εφημερίων της Ιεράς Μητροπόλεως Ναυπακτίας και Ευρυτανίας – Φάκελλος Συνεταιρισμού Κληρικών της Ιεράς Μητροπόλεως Ν. & Ευρ.» περιέχονται.

Ο πέμπτος (1.5) επιγράφεται «Παράρτημα Αποστολικής Διακονίας. Φάκελλος Ιερατικών Συνεδρίων και εκθέσεων διοργανώσεως πνευματικής εργασίας».

Ο έκτος (1.6) επιγράφεται και αυτός χειρόγραφα «Τόμος 13ος, έτη 1952-…. . Φάκελλος υπηρεσιακών Εγκυκλίων-Διαταγών και διαφόρων άλλων στοιχείων και υπηρεσιακής κινήσεως και σχεδίων διαφόρων εντύπων μας και οδηγιών κλπ.».

Και ο έβδομος (1.7) υποφάκελλος επιγράφεται «Πρωτόκολλον – Διεκπεραιέωσεως ευχών».

Ο δεύτερος (2) φάκελλος περιέχει πέντε υποφακέλλους, των οποίων οι επιγραφές και τα περιεχόμενα έχουν ως εξής:

Ο πρώτος (2.1) επιγράφεται ιδιοχείρως «……… φάκελλος Δια την τακτοποίησιν της Ιεράς ημών Μητροπόλεως Ναυπακτίας και Ευρυτανίας». Στα περιεχόμενα ξεχωρίζουν η αλληλογραφία για την διατήρηση των ορίων της Μητροπόλεως και για την λύση του θέματος της δύσκολης διαποίμανσης της δια χειροτονίας βοηθού Επισκόπου που θα είχε έδρα το Καρπενήσι, οι επιστολές του προς την Αποστολική Διακονία για την ανέγερση Πνευματικού Κέντρου, η επιστολή του προς τον Αρχιεπίσκοπο Σπυρίδωνα περί της υγείας του και περί ανάγκης μεταθέσεώς του κ.α.

Ο δεύτερος (2.2) επιγράφεται «Φάκελλος Αγίου Πατρός Κοσμά του Αιτωλού».

Ο τρίτος (2.3) έχει τίτλο «Φάκελλος 1ος Εθνικού Ιδρύματος. Τμήμα εν Ναυπάκτω. Τμήμα εν Καρπενησίω» και αναφέρεται στο Εθνικό Ίδρυμα που ιδρύθηκε από τον Βασιλέα για την εκπαίδευση των κατοίκων της υπαίθρου και των χωρίων.

Ο τέταρτος (2.4) ονομάζεται «Φάκελλος Αλληλεγγύης της Ελληνικής Οικογένειας παρά τη Εθνική Τραπέζη Ελλάδος και Αθηνών, υπό την αιγίδα της Α.Μ. του Βασιλέως των Ελλήνων».

Ο πέμπτος (2.5) επιγράφεται «Φάκελλος Αμερικής Ταξιδίου. Αλληλογραφία με ομογενείς για αποστολή στοιχείων εγγραφής ιστορίας Ναυπακτίας και για παραλαβή βοηθείας "Φίλων Ελλήνων Πτωχών" της Εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνος Νέας Υόρκης».

Ο τρίτος (3) μεγάλος φάκελλος περιέχει τρεις ενότητες.

Η πρώτη (3.1) επιγράφεται «Προσωπικαί ενέργειαι Μητροπολίτου Δι' έργα κοινωνικά, προνοίας, προόδου και ευημερίας της Θεοφρουρήτου Παροικίας Ναυπακτίας και Ευρυτανίας». Είναι ένας χαρακτηριστικός και ενδιαφέρον φάκελλος που περιέχει έγγραφα για την κατάσταση του λαού και της Επαρχίας με αιτήματα προς πάσαν κατεύθυνσιν: Κυβέρνηση, Ιερά Σύνοδο, Δήμο, Νομαρχία, Οργανισμούς, Ερυθρός Σταυρό, ομογενείς, ιδιώτες κλπ. Χαρακτηριστικός είναι ένας ονομαστικός κατάλογος με τον βαθμό κακουχίας, απορίας και οικτρής οικονομικής καταστάσεως των Εφημερίων της Μητροπόλεως, με βαθμολογία από Α έως Ι. Τα γράμματα είναι ενδεικτικά και π.χ. το Α δεν σημαίνει καλή κατάσταση, αλλά αντίθετα αναφέρεται στους πυροπαθείς και αναπήρους πολέμου. κ.ο.κ.

Η δεύτερη (3.2) επιγράφεται «Σχέδια για έκδοση περιοδικού Ιεράς Μητροπόλεως "ΑΓΑΠΗ"». Υπάρχει έγγραφο της 6-4-1954 του Γενικού Διευθυντού Τύπου που παρατείνει την άδεια για την έκδοση του Περιοδικού για δύο μήνες. Φαίνεται ότι τελικά δεν εκδόθηκε το περιοδικό.

Η τρίτη (3.3) υποφάκελλος είναι ανεπίγραφος και περιέχει διάφορες επιστολές προσωπικές, λίγα υπηρεσιακά έγγραφα, έντυπα ομιλιών της Εθνικής Εταιρείας Κοινωνικής Αλληλεγγύης.

Ο τέταρτος (4) μεγάλος φάκελλος περιέχει τρεις υποφακέλλους και πολλά έγγραφα αταξινόμητα.

Οι υποφάκελλοι επιγράφονται ως εξής:

4.1 «Φάκελλος Εγκυκλίων»

4.2 «Δικαιολογητικά νοσηλειών κλπ. αποβιώσαντος Μητροπολίτου κυρού Χριστοφόρου».

4.3 «Φάκελλος αιρετικών προς παρακολούθησιν», στον οποίον γίνεται αναφορά στους Χιλιαστές της Βίνιανης, όπου εμφανίσθηκαν το 1925 και 1938, και της Δυτικής Φραγκίστας, όπου εμφανίζονται το 1950.

Το μεγαλύτερο μέρος του 4ου μεγάλου φακέλλου είναι αταξινόμητα έγγραφα και επιστολές με μεγαλύτερο η μικρότερο ενδιαφέρον, από τα οποία μπορούμε να ξεχωρίσουμε τα εξής:

1-11-1956 προς Δωρόθεο Αθηνών για να διορισθή Διευθυντής Αποστολικής Διακονίας.

13-6-1956 προς τις Αρχές Ναυπάκτου να προστεύσουν τους Ναυπακτίους από τους γυμνούς και ξετσίπωτους λουομένους.

6-4-1956 προς Εφημερίους να αποστείλουν πρόχειρη χαρτογράφηση Ενοριών, για να κανονίζεται το πρόγραμμα ιεροκηρύκων, πνευματικών κλπ.

20-2-1954 γενικές αρχές για τους εργαζομένους στα Γραφεία της Μητροπόλεως. Το προσωπικό τότε: ΓΑΕ: π. Χρήστος Καραγιάννης, Γραμματέας Μάρκος Γαλάνης, Κλητήρας Γ. Πλαστήρας, Ιερείς-Γραμματείς Δ. Θεοδοσόπουλος, Θ. Κυρίτσης, Γ. Καραγιάννης. Σπυρίδων Πλούμη και Χριστίνα Γαλάνη.

283/3-9-1957 αναφορά Ιερ. Κων. Παπανίκου, Αρχιερατικού Αγράφων, περί κενών δοχείων, σάκκων, χαρτοκιβωτίων.

13-1-1955 περί εξέτασης για ανταλλαγή του κτιρίου της Μητροπόλεως με το νεοδόμητο κτίριο του ιατρού Ιωάννου Καραμπάρμπα.

15-4-1954 Γ. Ράπτη για την συμπλήρωση της ύλης για ιστορία, λαογραφία Ναυπακτίας-Ευρυτανίας-Παρακαμπυλίων.

17-11-1953 περί ενίσχυσης Σχολικών Επιτροπών από τους Ιερούς Ναούς.

10-10-1951 προς την βασιλομήτορα Φρειδερίκη. κ.α.

Ο πέμπτος (5) μεγάλος φάκελλος περιέχει επίσης υποφακέλλους ως εξής:

5.1 Επιγραφή: «Μετά την περιοδεία μας τακτοποίησιν εις Γραφεία μας και παρ' εμοί» και περιέχει αλληλογραφία και έγγραφα του έτους 1954. Το έτος 1954, όπως πληροφορούμαστε από άλλες επιστολές του Χριστοφόρου, είχε πραγματοποιήσει πολύμηνη περιοδεία στην ορεινή Επαρχία του που κράτησε μέχρι αρχές Οκτωβρίου και ήταν αρκετά εξαντλητική για τον ίδιο.

5.2 Επιγράφεται: «Δι' ο,τι θα αφορά τα προς συζήτηση θέματα της συγκλήσεως των εν Αθήναις Ναυπακτίων και Ευρυτάνων». Περιέχει αταξινόμητα «διάφορα επί ενεργειών δια διάφορα ζητήματα της Ιεράς Μητροπόλεως» των ετών 1950-1951.

5.3. Επιγράφεται: «Δια Ναύπακτον» με αταξινόμητες επιστολές και έγγραφα των ετών 1952-53 και δύο επιστολές των ετών 55-56.

5.4 «Ταξινόμησις εις Αθήνας». Απ' ο,τι φαίνεται υπήρχε και κάποιο άλλο αρχείο στο σπίτι του Μητροπολίτου στην Αθήνα.

5.5 Με διάγραφα έγγραφα του 1955

Διάφορα έγγραφα αταξινόμητα.

Ο έκτος (6) μεγάλος φάκελλος περιέχει υπηρεσιακή αλληλογραφία των Ενοριών με τα Γραφεία της Μητροπόλεως των ετών 1957-1958, δηλαδή του τελευταίου διαστήματος της αρχιερατείας του Χριστοφόρου και της τοποτηρητείας.

Υπάρχουν και δύο μικροί φάκελλοι, οι οποίοι ευρέθησαν στο αρχείο του Δαμασκηνού και επιγράφονται: «5ος Φάκελλος ετών από 1ης Ιουλίου 1954 μέχρι … (Δεκέμβριο 2007) Φάκελλος συντονισμού πνευματικής εργασίας, Εκκλησιαστικής Κινήσεως και Κοινωφελούς Δράσεως της Ιεράς Μητροπόλεως Ναυπακτίας και Ευρυτανίας» και με σημείωση ιδιόχειρη επίσης του Χριστοφόρου για συσχέτιση του περιεχομένου με τους υπολοίπους φακέλλους που διατηρούσε. Είναι φάκελλος με πολλές επιστολές σε πρόσωπα, δακτυλογραφημένες και ομοιόμορφες, μερικά δημοσιεύματα και υπηρεσιακές. «Φάκελλος Σεβασμιωτάτων Μητροπολιτών της Ιεράς Μητροπόλεως Ναυπακτίας και Ευρυτανίας Αμβροσίου - Χριστοφόρου», περιέχει δε την πρώτη εγκύκλιο του Χριστοφόρου, δημοσιεύματα από την ενθρόνισή του, το χειροτονητήριο γράμμα του από τον Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό, δύο λεπτομερή βιογραφικά σημειώματα, το ένα τεχνοκρατικό, το άλλο διηγηματικό, διάφορα έγγραφα του ατομικού του φακέλλου, σημείωμα για την κοίμηση και την ταφή του και συλλυπητήρια τηλεγραφήματα.

Στην συνέχεια θα αναγνώσω μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα των εγγράφων, τα οποία θα ζωντανέψουν τις ανωτέρω ψυχρές περιγραφές.

ανάγνωση αποσπασμάτων:

691/13-12-1945, προς τον Εξοχώτατον Πρόεδρον της Κυβερνήσεως.

2526/15-11-1946, προς π. Χρίστον Παπαχρήστου, Αμερική. Ζητήματα και ανάγκαι της Επαρχίας Ναυπακτίας και του Νομού Ευρυτανίας και το καθήκον των απανταχού Ναυπακτίων και Ευρυτάνων»

21-3-1958, τηλεγράφημα.

*

Από την πρώτη ματιά στα διασωζόμενα έγγραφα του αρχείου του αειμνήστου Χριστοφόρου διαφαίνεται το έντονο κοινωνικό του ενδιαφέρον, η αγωνία του για την πνευματική και υλική πρόοδο της Επαρχίας του, η ευαισθησία, η επιμέλεια, η απλότητα και αγαθότητά του, οι οραματισμοί του.

Νομίζω ότι ένα από τα χαρακτηριστικά έγγραφο του αειμνήστου είναι η υπ' αριθμ. Πρωτ. 1928/3-12-1947 απαντητική του επιστολή προς τον Μητροπολίτη Κορίνθου Μιχαήλ, ο οποίος ζήτησε από αδελφούς Μητροπολίτες να συνδράμουν την Ιερατική Σχολή Κορίνθου δια της αποστολής ποσότητας ελαίου. Ο αείμνηστος Χριστοφόρος, μη δυνάμενος να βοηθήση, έγραψε:

«Εντρεπόμεθα ούτως εμφανιζόμενοι…

Με άλλους λόγους είμεθα εις το μέσον αγριευμένου ωκεανού υπό την ακατάσχετον μανίαν θυελλών και καταιγίδων, συμφορών και δοκιμασιών μη γνωρίζοντες που θα προσράξωμεν. Έχομεν αφεθή εξ ολοκλήρου εις τον Θεόν, από τον Οποίον και μόνον περιμένομεν, διότι την ζητούμεν με προσευχήν ολόκαρδον εάν το εγκρίνη, την σωτηρίαν και την διόρθωσιν».

Πιστεύουμε και προσευχόμαστε σήμερα η ψυχή του να βρίσκεται κοντά στον Θεό, στον Οποίο απευθύνονταν όλες οι προσευχές του για το ποίμνιό του και για τον ίδιο, εκείνα τα δύσκολα χρόνια που τον αξίωσε ο Θεός να ποιμάνη την Ναυπακτία και την Ευρυτανία.

Να έχουμε την ευχή του.–