Γράφτηκε στις .

Ἀπὸ τὸ Ἁγιολόγιο τοῦ Μηνός: Αγ. Γεννάδιος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως 17 Νοεμβρίου

Πρωτ. π. Γεωργίου Παπαβαρνάβα

Ο άγιος Γεννάδιος έζησε τόν 5ο αιώνα μ. Χ. Ήταν Πρεσβύτερος τής Μεγάλης τού Χριστού Εκκλησίας καί εξελέγη Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως-Νέας Ρώμης τό έτος 458. Εργάσθηκε μέ ζήλο γιά τήν διαφύλαξη τής Ορθοδόξου πίστεως από τίς αιρέσεις, πού απειλούσαν νά τήν αλλοιώσουν καί, μάλιστα, κατόθρωσε νά επιστρέψη πολλούς αιρετικούς στήν Ορθοδοξία. Επίσης, μέ τό κύρος πού διέθετε, βοήθησε τόν Πατριάρχη Αντιοχείας Μαρτύριο, πού εκδιώχθηκε παράνομα καί αντικανονικά από τόν Πέτρο Κναφέα, νά επανακτήση τόν θρόνο του.

Αγ. Γεννάδιος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως  17 ΝοεμβρίουΟ άγιος Γεννάδιος, όπως σημειώνει ο ιερός Συναξαριστής, φρόντισε μέ ιδιαίτερη επιμέλεια γιά τήν επιμόρφωση τού ιερού Κλήρου, αλλά καί δέν χειροτονούσε κανέναν υποψήφιο, εάν διαπίστωνε ότι εκείνος δέν μελετούσε τό Ψαλτήριο καί δέν γνώριζε τήν ερμηνεία τών ψαλμών. Στό σημείο αυτό θά πρέπη νά σημειωθή ότι τήν εποχή εκείνη, σύμφωνα μέ τήν επικρατούσα συνήθεια, ο υποψήφιος Κληρικός έπρεπε νά γνωρίζη καλά τούς ψαλμούς τού Δαβίδ καί τήν ερμηνεία τους. Επίσης, αγωνίσθηκε μέ όλες του τίς δυνάμεις γιά τήν καταπολέμηση τού φαινομένου τής σιμωνίας, δηλαδή τής λήψεως χρημάτων κατά τίς χειροτονίες, πού παρατηρήθηκε επί τών ημερών του. Γιά τόν σκοπό αυτόν συνεκάλεσε Σύνοδο στήν Κωνσταντινούπολη, αλλά καί απέστειλε εγκύκλιο «κατά τής χρηματολογίας πρός χειροτονία».

Εκοιμήθη τό έτος 471. Τά τέλη τής ζωής του ήσαν ειρηνικά. Ο βίος καί η πολιτεία του μάς δίνουν τήν αφορμή νά τονίσουμε τά ακόλουθα:

Παλαιότερα, οι πιστοί έδιναν μεγάλη σημασία στήν ανάγνωση τού βιβλίου τών ψαλμών καί κυρίως οι πνευματικοί πατέρες προέτρεπαν τά πνευματικά τους παιδιά νά τό διαβάζουν καθημερινά, επειδή η ανάγνωση τού Ψαλτηρίου, εκτός τού ότι είναι τρόπος προσευχής, επί πλέον δημιουργεί έμπνευση, πού είναι απαραίτητη γιά τήν πνευματική πρόοδο, αλλά καί γιά τά έργα τής καθημερινής ζωής. Οι αγιορείτικες ακολουθίες, οι διανθισμένες μέ τήν ανάγνωση τού Ψαλτηρίου, αποπνέουν ένα ξεχωριστό πνευματικό άρωμα.

Στήν αρχή τού βιβλίου τών ψαλμών είναι γραμμένοι, μεταξύ τών άλλων, καί οι παρακάτω στίχοι, οι οποίοι δηλώνουν μέ ποιητικό τρόπο τό περιεχόμενο τού Ψαλτηρίου, καθώς καί τά ευεργετικά αποτελέσματα από τήν συχνή χρήση του:

«Δαβίδ γάρ ημίν Πνεύματος κρούων λύραν,

τρανοί τά κρυπτά τών Θεού μυστηρίων

κινεί πρός ύμνον τού Κτίσαντος τήν κτίσιν,

αμαρτάνοντας εις επιστροφήν φέρει.

Δαβίδ τό Ψαλτήριον, ου λίθοι λόγοι,

άλλον Γολιάθ συντρίβουσι, τά πάθη».

Τό Ψαλτήριο «ήταν μουσικό όργανο μέ δέκα χορδές. Ήταν όρθιο καί ίσο καί τήν αιτία καί αφορμή τών φθόγγων του ελάμβανε από τό πάνω μέρος». Κατά τόν Μέγα Βασίλειο, «αυτή είναι καί η διαφορά τού ψαλτηρίου από τήν κιθάρα. Δηλαδή στήν κιθάρα ο ήχος παράγεται από τό κάτω μέρος της, ενώ στό ψαλτήριο, από τό άνω μέρος του». Τό Ψαλτήριο, ως μουσικό όργανο, υπήρχε καί πρίν από τόν Δαβίδ, αλλά ο Δαβίδ «από άτεχνον καί ιδιωτικόν, πού τό μεταχειρίζονταν στήν διαποίμανση τών προβάτων, τό κατασκεύασε καί τό συνήρμοσε επί τό τεχνικότερον». Ψαλτήριο, όμως, ονομάσθηκε καί τό βιβλίο πού περιέχει τούς ψαλμούς τού Δαβίδ, επειδή, όπως αναφέρει ο Μέγας Βασίλειος, «άν καί υπάρχουν πολλά μουσικά όργανα, εν τούτοις ο Προφήτης Δαβίδ ήρμοσε τήν βίβλο τών ψαλμών μέ τό λεγόμενο Ψαλτήριο». Καί συνεχίζει λέγοντας ότι «πιστεύω ότι τό έκανε αυτό γιά νά φανερώση τήν Χάρη τού Αγίου Πνεύματος, η οποία ενηχεί σέ αυτό εκ τών άνω, όπως καί τό μουσικό όργανο τήν αιτία τών φθόγγων του τήν έχει εκ τών άνω».

Τό βιβλίο τών ψαλμών ομοιάζει κατά κάποιο τρόπο μέ κλίμακα, η οποία οδηγεί τόν άνθρωπο από τά χαμηλότερα στά υψηλότερα καί τόν προετοιμάζει βαθμηδόν γιά τήν συνάντησή του μέ τόν Θεό. Οι Εβραίοι διαιρούσαν τό βιβλίο τών ψαλμών σέ πέντε μέρη, ήτοι: α) από τόν 1ο ψαλμό μέχρι τόν 40ο', β) από τόν 41ο ψαλμό μέχρι τόν 71ο, γ) από τόν 72ο ψαλμό μέχρι τόν 88ο, δ) από τόν 89ο ψαλμό μέχρι τόν 105ο καί ε) από τόν 106ο ψαλμό μέχρι τό τέλος (150ο' ψαλμό). Η διαίρεση αυτή συνδέεται μέ τήν θεωρητική ανάβαση, όπως τονίζει ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης, ο οποίος λέγει τά παρακάτω αξιοπρόσεκτα:

«Τό μέν πρώτον τμήμα βοηθά τόν άνθρωπο νά απομακρυνθή από τήν κακία, καί γι’ αυτό αρχίζει μέ τό "Μακάριος ανήρ ός ουκ επορεύθη εν βουλή ασεβών, καί εν οδώ αμαρτωλών ουκ έστη καί επί καθέδρα λοιμών ουκ εκάθησεν".

Τό δεύτερον τμήμα βοηθά τόν άνθρωπο νά διψάση τό αγαθό καί νά τό αναζητή, όπως αναζητεί τό νερό τό διψασμένο ελάφι, καί γι’ αυτό αρχίζει από τόν ψαλμό πού λέγει "όν τρόπον επιποθεί η έλαφος επί τάς πηγάς τών υδάτων, ούτως επιποθεί η ψυχή μου πρός σέ ο Θεός".

Τό τρίτον τμήμα κάνει τόν άνθρωπον θεωρητικόν τής φύσεως τών όντων, καί γι’ αυτό αρχίζει έτσι: " Ως αγαθός ο Θεός τώ Ισραήλ" καί "κτηνώδης εγενήθην παρά σοί", όταν, δηλαδή, θεωρούσα ως αγαθό τά πρόσκαιρα πράγματα τού παρόντος βίου. Τώρα όμως, πού όρμησα πρός τά άφθαρτα καί αόρατα, είμαι μαζί σου.

Τό τέταρτον τμήμα δέν αφήνει πλέον τόν άνθρωπο νά είναι κοινός, αλλά τόν συνάπτει μέ τόν Θεό καί τόν κάνει άνθρωπο τού Θεού, καί γι’ αυτό η αρχή του, δηλαδή ο 89ος ψαλμός, επιγράφεται "Προσευχή Μωϋσή, ανθρώπω τού Θεού".

Τό δέ πέμπτον τμήμα ανεβάζει τόν άνθρωπο στό υψηλότερο μέρος τής αναβάσεως, όπου ευρίσκεται όλη η συμπλήρωση τής ανθρωπίνης σωτηρίας. "Πάσα, φησί, πνοή αινεσάτω τόν Κύριον", διότι τό τελευταίο τμήμα τών ψαλμών τελειώνει σέ αυτό τό ρητό».

Από όλα όσα σημειώθηκαν πιό πάνω μπορεί νά συμπεράνη κανείς τό πόσο μεγάλη ωφέλεια αποκομίζει εκείνος ο οποίος αγαπά νά προσεύχεται μέ τό βιβλίο τών ψαλμών, τό οποίο τούς πρώτους χριστιανικούς αιώνες, όπως είδαμε, ήταν σέ καθημερινή χρήση καί μάλιστα η γνώση καί η ερμηνεία του εθεωρείτο ως απαραίτητη προϋπόθεση εισόδου στόν ιερό Κλήρο.–

ΑΓΙΟΛΟΓΙΟ