Ἀπὸ τὸ Ἁγιολόγιο τοῦ Μηνός: Όσιος Διάδοχος Φωτικής 29 Μαρτίου

Πρωτ. π. Γεωργίου Παπαβαρνάβα

Ο βίος τού οσίου Διαδόχου Φωτικής μάς είναι, δυστυχώς, εν πολλοίς άγνωστος. Αυτό πού γνωρίζουμε είναι ότι γεννήθηκε κατά τίς πρώτες δεκαετίες τού 5ου αιώνα μ. Χ. καί ότι έγινε Επίσκοπος, τήν περίοδο μεταξύ τών ετών 451-458 σέ Επαρχία τής Ηπείρου, τήν Φωτική. Η Επισκοπή Φωτικής, η οποία τοποθετείται στήν σημερινή Παραμυθία, φέρεται ως σημαντική γιά πολλούς αιώνες.

Πρόκειται γιά μεγάλο Θεολόγο τού 5ου αιώνα καί τό ότι δέν μνημονεύεται, παρά ελάχιστα, από τούς συγχρόνους του, αυτό, όπως λέγει ο μακαριστός π. Θεόκλητος Διονυσιάτης, «μπορεί άνετα νά εξηγηθή, εάν ληφθή υπ’ όψη η απομακρυσμένη γεωγραφική θέση τής Φωτικής τότε, χωρίς νά αναφερθή καί η σπουδή τού αγίου Διαδόχου όπως μείνη άγνωστος, σύμφωνα μέ επιθυμία του η οποία εκφράζεται, από ταπείνωση, στό 13ο κεφάλαιο τών "100 Γνωστικών Κεφαλαίων"».

Ο Μέγας Φώτιος αναφέρει τήν πληροφορία ότι από τήν Συνοδική επιστολή τού αγίου Σωφρονίου Αρχιεπισκόπου Ιεροσολύμων προκύπτει ότι ο άγιος Διάδοχος Φωτικής υπήρξεν ένας από τούς κυριωτέρους αντιπάλους τών μονοφυσιτών. Επίσης, αναφερόμενος ο Μέγας Φώτιος στό έργο τού αγίου Διαδόχου, τά «100 Γνωστικά Κεφάλαια», λέγει μεταξύ τών άλλων: «Ο λόγος του είναι άριστος καί δέν περιέχει τίποτε τό ασαφές γι’ αυτούς πού είναι γυμνασμένοι στίς πράξεις πού προξενούν πνευματική τελείωση διότι η διδασκαλία τής εμπειρικής γνώσης γίνεται μέ ευχέρεια». Αλλά καί ο ιερός Υμνογράφος, στό «Απολυτίκιο» πού συνέγραψε γιά τόν όσιο Διάδοχο, λέγει μεταξύ τών άλλων: «Τήν τού Πνεύματος χάριν ουρανόθεν δεξάμενος, θείος Φωτικής Ποιμενάρχης ανεδείχθης Διάδοχε καί πράξει καί σοφία αληθή, καί θείων διδαγμάτων τώ φωτί πρός ενθέους αναβάσεις τών αρετών, ιθύνεις τούς βοώντας σοι...».

Ο όσιος Διάδοχος αποδεικνύεται μέσα από τά έργα του ως κάτοχος τής δογματικής διδασκαλίας τής Ορθοδόξου Εκκλησίας, αλλά καί ως πεπειραμένος διδάσκαλος τής πνευματικής ζωής. Σώζονται τά έργα του «Όρασις», «Λόγος εις τήν Ανάληψιν» καί τά«100 Γνωστικά Κεφάλαια» μαζί μέ τήν «Κατήχησιν».

Ετελειώθη εν ειρήνη γύρω στό 486.

Ο βίος καί η πολιτεία του μάς δίνουν τήν αφορμή νά τονίσουμε τά ακόλουθα:

Πρώτον. Ο λόγος τών αγίων Πατέρων είναι καθαρός καί διάφανος, όπως είναι καί οι ίδιοι, καί δέν περιέχει τίποτε τό ασαφές. Προσφέρεται δέ μέ άνεση καί ευχέρεια, επειδή είναι εμπειρικός λόγος καί όχι στοχαστικός. Αντίθετα, ο σχολαστικός-στοχαστικός λόγος είναι στρυφνός, ασαφής καί συγκεχυμένος καί δυσκολεύει τούς ακροατές ή τούς αναγνώστες, οι οποίοι καταλαβαίνουν, πολλές φορές, εντελώς διαφορετικά πράγματα. Δηλαδή, μπορεί κανείς νά καταλάβη κάτι τό εντελώς αντίθετο από αυτό πού κατάλαβε κάποιος άλλος.

Η διδασκαλία τών αγίων Πατέρων, στήν πραγματικότητα, είναι διήγημα, αφού περιγράφουν τήν εμπειρία τους, δηλαδή όσα είδαν καί άκουσαν. Επειδή, λοιπόν, τά όσα διδάσκουν τά γνωρίζουν πολύ καλά, καί κατά τό κοινώς λεγόμενο τά έχουν χωνεμένα, γι’ αυτό ομιλούν καί γράφουν κατά τρόπον απλό καί κατανοητό. Καί έτσι δίνουν τήν δυνατότητα στούς αναγνώστες ή ακροατές τών λόγων τους, νά κατανοούν μέ ευκολία, ακόμα καί τά δυσκολότερα νοήματα.

Ο άγιος Διάδοχος ως γνήσιος ποιμένας τών λογικών προβάτων, πού τού εμπιστεύθηκε ο Χριστός, συμβουλεύει τούς ποιμένας τής Εκκλησίας, λέγοντάς τους ότι, πρίν από κάθε ομιλία πρός τόν λαό τού Θεού, θά πρέπει νά προσεύχονται καί νά ζητούν τόν άνωθεν φωτισμό. Λέγει χαρακτηριστικά: «Ο πνευματικός λόγος πληροφορεί-χορταίνει τήν νοεράν αίσθηση τής ψυχής, διότι πηγάζει από τήν ενέργεια τής αγάπης τού Θεού...Είναι, λοιπόν, πρέπον νά περιμένη κανείς πάντοτε μέ πίστη, πού ενεργείται από τήν αγάπη, τόν φωτισμό προκειμένου νά διδάξη. Διότι τίποτε δέν είναι πτωχότερο από τήν διάνοια, πού φιλοσοφεί περί τού Θεού χωρίς τόν φωτισμό τού Θεού...Ο δέ θείος φωτισμός τού Αγίου Πνεύματος δυναμώνει τήν πίστη τού διδάσκοντος μέ πίστη, μέ τέτοιο τρόπο, ούτως ώστε αυτός πού διδάσκει νά γεύεται πρώτος αυτός από τούς καρπούς τής γνώσεως μέ τήν ενέργεια τής θείας αγάπης».

Επίσης, ο Διδάσκαλος τού Θείου λόγου, γιά νά μπορή νά ωφελή πραγματικά τόν λαό τού Θεού, είναι απαραίτητο νά κατέχη, ή τουλάχιστον νά αγωνίζεται νά αποκτήση, τήν γνώση τού Θεού καί τήν «άνωθεν κατερχομένην» σοφία. Ο άγιος Διάδοχος λέγει ότι η γνώση καί η σοφία είναι «Χαρίσματα τού ενός Αγίου Πνεύματος...Η μέν γνώση φωτίζει τήν ψυχή μέ τήν πνευματική εμπειρία, η δέ σοφία φωτίζει μέ τόν πνευματικό λόγο. Αλλά τήν μέν γνώση γεννά η αδιάλειπτος νοερά προσευχή καί η άκρα ησυχία, χωρίς ο νούς νά διασπάται εντελώς από μέριμνες, τήν δέ σοφία παράγει η χωρίς κενόδοξο σκοπόν μελέτη τών λόγων τού Θεού, αλλά πρώτιστα η Χάρις τού Θεού, ο οποίος δίδει τήν σοφία».

Δεύτερον. Η τελειότης, κατά τούς αγίους Πατέρας, δέν έχει τέλος, καί γι’ αυτό θά πρέπει ο «αγωνιστής τής ευσεβείας» νά αγωνίζεται τόν «αγώνα τόν καλόν» συνεχώς καί αδιαλείπτως μέχρι τό τέλος τού βίου του, προσέχοντας καί προσπαθώντας νά μήν αποκτήση πνευματική αυτάρκεια, ούτως ώστε νά λέγη «τώρα εγώ καλά είμαι, μακάρι νά ήσαν καί οι άλλοι σάν καί μένα». Αλλά θά πρέπει, χωρίς νά αποκάμνη από τίς δυσκολίες τής ζωής καί τίς επιθέσεις τών δαιμόνων, νά πορεύεται πρός τά υψηλότερα στάδια τής πνευματικής ζωής, «πρός ενθέους αναβάσεις», χωρίς διακοπή στήν προσευχή καί γενικότερα στόν πνευματικό του αγώνα. Επειδή όπως λέγει ο όσιος Διάδοχος «αυτοί πού θέλουν νά αποβάλουν τήν ακαθαρσία τους δέν πρέπει άλλοτε μέν νά προσεύχονται, άλλοτε δέ όχι, αλλά νά ασχολούνται πάντοτε μέ τήν προσευχή, φυλάσσοντες τόν νού, έστω καί άν ευρίσκονται έξω από τούς ιερούς Ναούς...Χαρακτηριστικό τού ανθρώπου πού αγαπά τήν αρετή είναι νά αφανίζη μέ τήν αδιάλειπτη μνήμη τού Θεού τά γήϊνα πάθη τής καρδίας».

Μέ τήν αδιάλειπτη προσευχή, τήν μελέτη τών θεοπνεύστων λόγων, τήν μυστηριακή ζωή καί τήν άσκηση καθαρίζεται η ψυχή από τά πάθη. Καί κατά τόν όσιο Διάδοχο, «ίδιον τής καθαράς ψυχής είναι ο χωρίς φθόνο λόγος, ο χωρίς κακία ζήλος καί ο αδιάλειπτος έρωτας πρός τόν Ιησούν, τόν Κύριο τής δόξης».–