Γράφτηκε στις .

Σχολή Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής

τού Πρωτ. π. Θωμά Βαμβίνη

Αναδημοσιεύουμε στήν συνέχεια τμήματα τής συνέντευξης πού έδωσε ο Γραμματέας τής Διοικούσας Επιτροπής τής Σχολής Βυζαντινής Μουσικής τής Ιεράς Μητροπόλεως στήν δημοσιογράφο Ζωή Δενδραμή καί δημοσιεύθηκε στήν Εφημερίδα «Εμπρός» Ναυπάκτου, τήν 4-2-2011.

 

Ερώτηση: Πείτε μας μερικά γενικά στοιχεία γιά τήν ιστορία καί τόν χαρακτήρα τής Βυζαντινής Μουσικής.

Απάντηση: Η Εκκλησία στήν λατρεία της χρησιμοποιεί τήν μουσική καί τόν ποιητικό λόγο. Ιδιαίτερα η μουσική πού χρησιμοποιεί είναι μιά εξέλιξη τής αρχαίας ελληνικής μουσικής. Οι άγιοι υμνογράφοι της επέλεξαν ορισμένους από τούς «ήχους» τής αρχαίας ελληνικής μουσικής καί τήν εισήγαγαν στήν λογική λατρεία της. Πήραν τούς «ήχους» ή «τρόπους» πού μπορούσαν μουσικά νά εκφράσουν τό ήθος τού προσευχόμενου Χριστιανού.

Η μουσική τής Εκκλησίας είναι τέχνη καί γιά νά τήν εξασκήση κανείς, πρέπει νά έχη κάποιο χάρισμα (καλή φωνή), αλλά ταυτόχρονα είναι καί επιστήμη τήν οποία πρέπει νά σπουδάση. Είναι μιά μουσική η οποία έχει γραφή –ένα λεπτομερές σύστημα φθογγοσήμων– καί είναι ανεπτυγμένη πολύ πρίν από τήν σύγχρονη ευρωπαϊκή μουσική. Μάλιστα είναι μιά μουσική προσαρμοσμένη στήν φωνή τού ανθρώπου. Τήν τέχνη αυτήν τής εξελιγμένης ελληνικής μουσικής τήν ανέπτυξαν Άγιοι τής Εκκλησίας μας, όπως ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ο όσιος Ιωάννης ο Κουκουζέλης κ.ά... Αυτή η μουσική συνδέεται πάντα μέ λόγο, αναπτύχθηκε καί εξελίχθηκε μέσα στήν ιστορική διαδρομή τής Εκκλησίας από Αγίους τής Εκκλησίας, οι οποίοι ήταν ταυτόχρονα ποιητές καί μουσικοί, αλλά καί μεγάλοι θεολόγοι, Πατέρες τής Εκκλησίας μας. Ήξεραν βαθιά, εμπειρικά, τήν θεολογία τής Εκκλησίας καί τήν εξέφραζαν μέ ύμνους.

 

Ερώτηση: Αυτή η τέχνη επιβιώνει στίς μέρες μας;

Απάντηση: Αυτήν τήν τέχνη τήν έχουμε καί στίς μέρες μας καί τήν καλλιεργούμε μέσα στούς ναούς. Στούς Εσπερινούς, στούς Όρθρους, στήν θεία Λειτουργία αυτήν τήν τέχνη προσευχόμενοι καί λατρεύοντες τό Θεό ασκούμε. Οι κύριοι διάκονοι αυτής τής τέχνης είναι οι ψάλτες...

Η εκκλησία έχει ανάγκη από καλούς ψάλτες, ώστε αυτή η τέχνη νά βοηθά όλον τόν ψυχοσωματικό οργανισμό τών εκκλησιαζομένων νά ανεβαίνη ψηλότερα, πνευματικά, αισθητικά, ψυχολογικά. Όλος ο άνθρωπος, μέ ψυχή καί σώμα, νά μπορή νά ανέρχεται σέ κατάσταση πού κάνει δυνατή τήν σχέση καί κοινωνία του μέ τόν Θεό. Πού κάνει τόν άνθρωπο ικανό νά προσευχηθή.

Ερώτηση: Τί έχει γίνει από τήν Τοπική Εκκλησία γιά τήν Σχολή Βυζαντινής Μουσικής τής Ναυπάκτου;

Απάντηση: Ο Μητροπολίτης μας κ. Ιερόθεος, από τό 1996, έκανε μιά προσπάθεια νά ιδρύση μιά Σχολή Βυζαντινής Μουσικής γιά νά διδάσκεται αυτή η τέχνη, ώστε κατόπιν οι μαθητές της νά κοσμήσουν τά αναλόγια τής Μητροπόλεώς μας καί νά ακούμε όλοι οι πιστοί τήν μεγάλη καί σημαντική παράδοσή μας, σέ καλές εκτελέσεις. Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας ενθρονίστηκε στίς 10 Σεπτεμβρίου τού 1995 καί λίγους μήνες μετά, στίς 18 Ιανουαρίου τού 1996, μέ πράξη του ίδρυσε τήν Σχολή Βυζαντινής Μουσικής. Καταρτίστηκε Καταστατικό στό οποίο βοήθησε πολύ ο πρωτοψάλτης τού Αγίου Δημητρίου Ναυπάκτου, ο κ. Πέτρος Παρράς, τό οποίο (Καταστατικό) δημοσιεύθηκε στήν Εφημερίδα τής Κυβερνήσεως καί στό περιοδικό «Εκκλησία» κι έτσι ιδρύθηκε επισήμως η Σχολή, στόχος τής οποίας είναι νά δώση στούς μαθητές της βασικά μαθήματα μουσικής παιδείας. Σύμφωνα μέ τό καταστατικό της «παρέχει διδασκαλίαν Μέσης Μουσικής Παιδείας».

 

Ερώτηση: Οι απόφοιτοι τής Σχολής παίρνουν πτυχίο;

Απάντηση: Από εδώ δέν παίρνουν επίσημα αναγνωρισμένο πτυχίο. Τελειώνοντας όμως, όποιος θέλει, μπορεί νά δώση εξετάσεις σέ ένα αναγνωρισμένο από τό κράτος Ωδείο. Είναι σέ θέση, δηλαδή, όσοι επιθυμούν, νά προχωρήσουν καί ν’ αποκτήσουν πτυχίο Βυζαντινής Μουσικής. Η σχολή είναι κάτω από τήν αιγίδα τής Ιεράς Μητροπόλεως. Έχει δικό της οργανισμό καί Διοικούσα Επιτροπή. Πρόεδρός της είναι ο Μητροπολίτης κ. Ιερόθεος, αντιπρόεδρος ο Γενικός Αρχιερατικός Επίτροπος π. Αθανάσιος Λαουρδέκης, Γραμματέας ο ομιλών, Ταμίας είναι ο αριστερός ψάλτης τού Αγίου Δημητρίου Ναυπάκτου κ. Δημήτριος Καλογερής καί μέλος ο π. Ιωάννης Σπυρόπουλος, εφημέριος τού Αγίου Γεωργίου Ναυπάκτου. Η διάρκεια τής θητείας τής Επιτροπής είναι διετής. Πάντα όμως παραμένει πρόεδρος ο Μητροπολίτης.

 

 

Ερώτηση: Ποιοί έχουν διδάξει στήν Σχολή Βυζαντινής Μουσικής;

Απάντηση: Ξεκίνησε στήν αρχή νά διδάσκη ο πρωτοψάλτης, όπως είπαμε, τού Αγίου Δημητρίου, κ. Πέτρος Παρράς. Αυτός ήταν η αφετηρία. Αργότερα ασχολήθηκε μέ τήν Σχολή ο Κώστας Λανάρας (πτυχιούχος δάσκαλος Βυζαντινής Μουσικής) καί έπειτα είχαμε τόν κ. Αριστείδη Μπουχάγιερ, τόν πρωτοψάλτη τού παλαιού ναού τού Αγίου Ανδρέου Πάτρας. Φέτος ξεκινήσαμε από τόν Σεπτέμβριο μέ τόν κ. Παντελή Αναστασόπουλο, πού είναι καθηγητής μουσικής στό Γυμνάσιο τού Αντιρρίου καί στό ΕΕΕΕΚ Ναυπάκτου. Είναι ταυτόχρονα καθηγητής καί τής Βυζαντινής αλλά καί τής Ευρωπαϊκής Μουσικής.

 

Ερώτηση: Τά μαθήματα πού γίνονται;

Απάντηση: Στό Πνευματικό Κέντρο τής Μητροπόλεως. Εκεί γίνονται τά θεωρητικά μαθήματα τής Σχολής, αλλά καί οι πρόβες τής Χορωδίας. Στήν Σχολή υπάρχουν πολλά τμήματα κι ο καθένας παρακολουθεί τό τμήμα πού είναι ανάλογο μέ τό επίπεδο τών γνώσεών του. Μέσα από τά μουσικά κείμενα τής Εκκλησίας, οι μαθητές μαθαίνουν τήν τέχνη τής μουσικής αυτής επιστημονικά. Θέλουμε νά έρχονται κυρίως παιδιά στά τμήματά μας, τά οποία μαθαίνουν πιό εύκολα καί αργότερα θά μάς δώσουν καί καρπούς. Μπορεί ν' αρχίση κανείς καί από τό Δημοτικό. Δέν αποκλείονται βέβαια καί οι μεγάλοι. Τό ενδιαφέρον μας όμως είναι νά προσελκυστούν παιδιά σ' αυτήν τήν πολύ μεγάλη τέχνη...

Παράλληλα μέ τήν Βυζαντινή Μουσική, σάν δεύτερη δραστηριότητα, ξεκινήσαμε από τόν περασμένο Οκτώβριο τήν συγκρότηση Χορωδίας Παραδοσιακής Μουσικής. Αυτό τό κάναμε γιατί τό δημοτικό τραγούδι, όπως είπαμε, είναι γραμμένο πάνω σέ γραμμές τής Βυζαντινής Μουσικής. Οργανώσαμε, λοιπόν, μία χορωδία στήν οποία συμμετέχουν μικροί καί μεγάλοι, ανεξαρτήτως ηλικίας καί φύλου, στήν οποία διδάσκονται κυρίως δημοτικά τραγούδια, αλλά καί ύμνοι τής εκκλησίας μας, όχι μέ τόν επιστημονικό τρόπο, όπως κάνει η Σχολή, αλλά ακουστικά. Όσοι συμμετέχουν σέ αυτήν τήν χορωδία, δέν είναι υποχρεωμένοι νά παρακολουθούν καί τά μαθήματα τής Βυζαντινής Μουσικής. Όσοι όμως είναι μαθητές τής Σχολής μας είναι ταυτόχρονα καί μέλη τής Χορωδίας.

 

Ερώτηση: Ποιός ήταν ο σκοπός τής Σχολής π. Θωμά;

Απάντηση: Θά σας πώ τόν σκοπό τής Σχολής, όπως είναι μέσα στό καταστατικό, στό 2ο άρθρο. Εκεί λέει ότι σκοπός τής Σχολής είναι:

  1. Η ανάπτυξη ενδιαφέροντος γιά τήν εκκλησιαστική μουσική. Η προσέλκυση νέων καί εκπαίδευση αυτών στό έργο τού ιεροψάλτου, καθώς καί η παροχή πάσης φύσεως βοηθείας στούς ιεροψάλτες, τούς υπηρετούντες ήδη στούς ενοριακούς ναούς.
  2. Η συγκρότηση παιδικών χορωδιών εις τάς ενορίας, όχι μόνον τής πόλεως, αλλά καί τής υπαίθρου.
  3. Η προβολή καί έξαρση τού μεγαλείου τής εκκλησιαστικής βυζαντινής μουσικής, ως στοιχείου τής ελληνορθοδόξου παραδόσεως διά συναυλιών καί διαλέξεων.

Σκοπός δηλαδή τής Σχολής, εκτός από τά μαθήματα, είναι νά γνωστοποιήση τήν αξία τής εκκλησιαστικής μουσικής στόν λαό τής περιοχής, μέ απώτερο στόχο, νά προσελκύση τό ενδιαφέρον γιά τήν εκμάθησή της, η οποία είναι στοιχείο τής παραδόσεώς μας. Είναι η μουσική μας η οποία είχε αγνοηθή γιά ένα πολύ μεγάλο διάστημα.

 

Ερώτηση: Πότε άρχισε ο κόσμος νά ενδιαφέρεται πάλι γιά τήν Βυζαντινή Μουσική;

Απάντηση: Οι εκκλησιαζόμενοι Χριστιανοί είχαν πάντα αγάπη καί ενδιαφέρον γιά τήν Βυζαντινή Μουσική. Γιά τόν πολύ κόσμο όμως τό ενδιαφέρον προήλθε μέσα από τήν ευρωπαϊκή μουσική, μέ τόν εξής τρόπο: Πολλοί από τούς μεγάλους συνθέτες μας, όπως ο Θεοδωράκης αλλά καί ο Χατζιδάκις, είτε γνωρίζοντας απευθείας τήν Βυζαντινή Υμνολογία, είτε μελετώντας τό δημοτικό ή τό ρεμπέτικο τραγούδι, ήλθαν σέ επαφή μέ τίς ρίζες τους, πού είναι η παράδοση τής Βυζαντινής Μουσικής. Επίσης καί άλλοι πού ασχολήθηκαν μέ κάποια σοβαρότητα μέ τό Δημοτικό τραγούδι, είδαν ότι είναι ακριβώς η βυζαντινή μουσική, σέ στίχους όμως κοσμικούς. Όταν γνώρισαν, λοιπόν, αυτήν τήν παράδοση, τότε αξιολόγησαν κι αυτόν τόν μεγάλο πλούτο πού έχουμε στήν Εκκλησία. Όταν στίς μέρες μας ακούμε κάποια μελωδία, λέμε «Αυτή είναι η ελληνική μουσική». Τό χαρακτηριστικό της είναι ότι υπάρχουν μέσα της επιδράσεις τής Βυζαντινής Μουσικής. Αυτές δείχνουν τήν ελληνικότητα. Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τό «Άξιον Εστί» τού Μίκη Θεοδωράκη, πού επένδυσε μουσικά στό ομώνυμο ποιητικό έργο τού Ελύτη. Στό έργο αυτό ο Ελύτης πήρε μέτρα από ύμνους τής Εκκλησίας. Υπάρχουν αυτούσιες λέξεις καί στίχοι. Λέμε γιά παράδειγμα - στήν Εκκλησία: «Ανοίξω τό στόμα μου καί πληρωθήσεται πνεύματος» καί ο Ελύτης λέει: «Ανοίγω τό στόμα μου καί αναγαλλιάζει τό πέλαγος». Βλέπουμε ακριβώς τό ίδιο μέτρο καί σχεδόν τίς ίδιες λέξεις. Πάνω σ' αυτούς τούς στίχους προσάρμοσε ο Θεοδωράκης μιά μουσική πού είναι ευρωπαϊκή, αλλά μπολιασμένη καί γονιμοποιημένη από τήν παράδοση τής εκκλησιαστικής μουσικής. Σέ πολλούς ξένους δημιουργεί μεγάλη έκπληξη η μουσική αυτή γιατί είναι ένα καινούργιο άκουσμα γι' αυτούς, αλλά ταυτόχρονα είναι καί δικό τους. Έχει βάση, δηλαδή, τήν ευρωπαϊκή μουσική, έχει όμως πολλές επιδράσεις από τήν Βυζαντινή Μουσική.

 

Ερώτηση: Πόσους μαθητές έχει η Σχολή καί πόσα μέλη η Χορωδία;

Απάντηση: Τά μαθήματα τής Σχολής παρακολουθούν 12 μαθητές. Ελπίζουμε στά επόμενα χρόνια νά πολλαπλασιασθούν. Νά πεισθούν, δηλαδή, πολλοί ότι η Βυζαντινή Μουσική είναι μιά υψηλού επιπέδου αισθητική καί πνευματική παιδεία.

Η χορωδία αυτήν τήν στιγμή αριθμεί 35 μέλη. Γιά τήν έναρξη αυτής τής χορωδίας είναι αρκετά. Μεγαλύτερη ικανοποίηση πάντως από τόν αριθμό τών μελών μάς έδωσε η πολύ πετυχημένη πρώτη εμφάνισή της στήν χριστουγεννιάτικη γιορτή τής Μητροπόλεως. Γενικά οι μαθητές τής Σχολής Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής, από τήν αρχή τής ιδρύσεώς της, έχουν συμμετάσχει σέ πολλές εκδηλώσεις τής Μητροπόλεώς μας... Είτε στήν εκδήλωση τών Χριστουγέννων, είτε μέ αφορμή άλλες επίκαιρες εκδηλώσεις... Σήμερα πάντως έχουμε μιά νέα δυναμική αρχή πού προοιωνίζεται μιά σημαντική παρουσία στά πολιτιστικά δρώμενα τής Ναυπάκτου.

 

 

Ερώτηση: Υπάρχει στό πρόγραμμά σας κάποια εκδήλωση στήν οποία θά συμμετάσχη είτε η Χορωδία Βυζαντινής Μουσικής είτε η Χορωδία Παραδοσιακής Μουσικής;

Απάντηση: Γιά τήν Χορωδία Παραδοσιακής Μουσικής, μετά τήν μεγάλη επιτυχία πού είχε στήν χριστουγεννιάτικη γιορτή, πιστεύω ότι άνοιξε ο δρόμος της γιά πολλές προσκλήσεις... Μπορώ νά πώ πρός τό παρόν γιά δυό εκδηλώσεις πού θά γίνουν έως τό τέλος τής χρονιάς. Η μία θά περιλαμβάνεται στά πλαίσια τών εκδηλώσεων πού θά γίνουν όταν θά έρθη τό χέρι τού Αγίου Πολυκάρπου στήν Ναύπακτο. Η επόμενη θά γίνη τόν Ιούλιο, στό μέσον τού καλοκαιριού, μέ αφορμή τήν λήξη τού εκπαιδευτικού καί εκκλησιαστικού έτους 2010-11 καί θά είναι μάλλον υπαίθρια.

Τό καινούργιο, αλλά καί αναγκαίο, πού γίνεται στά μαθήματα τής Βυζαντινής Μουσικής, είναι ότι οι μαθητές, εκτός από τά θεωρητικά μαθήματα πού κάνουν στό Πνευματικό Κέντρο, μαθαίνουν καί τό τυπικό τής Εκκλησίας μέσα στόν Ναό. Δηλαδή μαθαίνουν τό πώς δομείται η κάθε Ακολουθία, τί περιλαμβάνει καί πότε ψάλλεται τό άλφα καί πότε τό βήτα τροπάριο καί πώς ψάλλεται. Αυτό, γιά νά τό μάθουν τά παιδιά μαζί μέ τόν δάσκαλό τους, κάθε Σάββατο, είναι παρόντα στόν Εσπερινό πού γίνεται στόν Μητροπολιτικό Ναό τού Αγίου Δημητρίου. Καταλαμβάνουν μαζί μέ τόν δάσκαλό τους τό αριστερό ψαλτήρι, ψάλλουν κάποια παιδιά, άλλα κανοναρχούν καί μετά τόν Εσπερινό κάνουν μάθημα Τυπικού... Μέ λίγα λόγια μαζί μέ τήν θεωρητική τους κατάρτιση κάνουν καί πρακτική εφαρμογή τής βυζαντινής ψαλτικής τέχνης.

 

 

Ερώτηση: Πώς καλύπτονται τά έξοδα τής Σχολής; Πώς κινείται οικονομικά η Χορωδία;

Απάντηση: Οι μαθητές πληρώνουν τό συμβολικό ποσό τών 5 ευρώ τόν μήνα, απλώς γιά νά έχουν τήν αίσθηση ότι είναι σέ μιά Σχολή η οποία έχει κάποιον οργανισμό καί έχει καί κάποια έξοδα. Αυτήν τήν στιγμή όμως κινείται η Σχολή μας μέ τίς εισφορές τών Ιερών Ναών καί κυρίως μέ τήν χορηγία ενός «ανώνυμου» χρηματοδότη, ο οποίος έχει μεγάλο ενδιαφέρον γιά τήν Βυζαντινή Μουσική καί αγάπη γιά τήν Εκκλησία. Οφείλουμε, φυσικά, νά τόν ευχαριστούμε πάντα γιά αυτήν τήν μεγάλη προσφορά του.