Τό μυστικό τῆς ἐπιτυχίας τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ

Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Δεῖτε τὴν ὁμιλία

Ἀπομαγνητοφωνημένο Κήρυγμα κατά τήν θεία Λειτουργία στήν Ἱερά Μονή τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ στό Θέρμο

Ἑορτή σήμερα, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ καί βρισκόμαστε ἐδῶ στήν πατρίδα του, στό Θέρμο, στήν Ἱερά Μονή τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ στό Θέρμο, γιά νά τόν τιμήσουμε, νά τιμήσουμε τό μεγάλο ἔργο τό ὁποῖο ἐπετέλεσε στήν Ἐκκλησία καί στό Γένος μας.

Βεβαίως, κάθε χρόνο ἔχουμε τήν δυνατότητα ἐδῶ, καί ἐσεῖς περισσότερο, γιατί ἐμεῖς δέν εἴμαστε κάθε χρόνο ἐδῶ, ἔχετε τήν δυνατότητα νά ἀκοῦτε γύρω ἀπό τήν ζωή καί τό ἔργο τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ, ἀλλά καί ἐμεῖς πού ἀπό τά μικρά μας χρόνια μεγαλώσαμε μέ τόν ἅγιο Κοσμᾶ τόν Aἰτωλό ἀκούγοντας λόγια γιά ἐκεῖνον καί διαβάζοντας τόν βίο καί τό ἔργο του, καί κυρίως τίς διδαχές του, ξέρουμε πάρα πολλά γύρω ἀπό τήν ζωή του.

Καί ὁ ὁμιλητής αἰσθάνεται πραγματικά ἕναν προβληματισμό γιά τό τί θά πῆ κάθε φορά, κάτι καινούργιο, κάτι ἰδιαίτερο, κάτι τό ὁποῖο δέν γνωρίζει ὁ κόσμος ὁ ὁποῖος ἀγαπᾶ τό Ἅγιο καί προσέρχεται στή μνήμη του. Γι’ αὐτό ἄς μοῦ ἐπιτρέψει ἡ ἀγάπη σας σήμερα νά παρουσιάσω μέσα σέ λίγα λόγια ποιό ἦταν τό μυστικό τῆς ἐπιτυχίας τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ. Διότι σέ ὅλα τά θέματα ὑπάρχει κάποιο μυστικό. Πῶς, δηλαδή, ἐνῶ ὑπῆρχαν τότε πάρα πολλοί Ἐπίσκοποι, ὑπῆρχαν Ἱερεῖς, ὑπῆρχαν Ἱερομόναχοι, ὑπῆρχαν μοναχοί στό Ἅγιον Ὅρος, ἀπό ὅλους αὐτούς ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ἦταν ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ἀναδείχθηκε καί ἔπαιξε ἕναν τέτοιο σημαντικό ρόλο γιά τό ὑπόδουλο τότε Γένος μας, ἀλλά καί δημιούργησε τήν ἐλπίδα τῆς ἀναστάσεως του. Ποιό ἦταν τό μυστικό τῆς ἐπιτυχίας τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ;

1. Ὁ Σταυρός, τό σκαμνί καί ἡ ἀπουσία τῆς σακκούλας

Στήν θεολογική γλώσσα κάνουμε λόγο γιά τήν συνέργεια, ὑπάρχει συνέργεια μεταξύ Θεοῦ καί ἀνθρώπου, ὄχι ὅτι ὁ Θεός δίνει τό 50% καί ὁ ἄνθρωπος προσθέτει τό ἄλλο 50%, ἀλλά χρησιμοποιεῖται αὐτός ὁ ὅρος συνέργεια μέ τήν ἔννοια ὅτι ὁ Θεός ἐνεργεῖ καί ὁ ἄνθρωπος συνεργεῖ μέ τά χαρίσματα τά ὁποῖα ἔχει, ἀλλά καί μέ τόν ζῆλο τόν ὁποῖον ἔχει ἀνταποκρίνεται στήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καί στό ἔλεός Του καί γίνεται ὄργανο τοῦ Θεοῦ.

Προκειμένου νά δοῦμε τό μυστικό τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ θά ἤθελα πρῶτα-πρῶτα νά σᾶς διαβάσω δυό ἀποσπάσματα ἀπό τίς ὁμιλίες του τίς ὁποῖες ἔκανε, καί νομίζω εἶναι πολύ σημαντικά γιά τό θέμα τό ὁποῖο θέλω νά παρουσιάσω.

Λέει ὁ ἅγιος Κοσμᾶς: «Ἐγώ, μέ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ, μήτε σακκούλα ἔχω, μήτε κασέλα, μήτε σπίτι, μήτε ἄλλο ράσο ἀπό αὐτό πού φορῶ. Καί τό σκαμνί, ὅπου ἔχω, δέν εἶναι ἐδικό μου, διά λόγου σας τό ἔχω. Ἄλλοι τό λέγουν σκαμνί καί ἄλλοι θρόνον. Δέν εἶναι καθώς τό λέγετε. Ἀμή θέλετε νά μάθετε τί εἶναι; Εἶναι ὁ τάφος μου καί ἐγώ εἶμαι μέσα ὁ νεκρός ὁπού σᾶς ὁμιλῶ. Ἐτοῦτος ὁ τάφος ἔχει τήν ἐξουσίαν νά διδάσκη βασιλεῖς καί πατριάρχας, ἀρχιερεῖς, ἱερεῖς, ἄνδρας καί γυναίκας, παιδία καί κορίτσια, νέους καί γέροντες καί ὅλον τόν κόσμον». Καί συνεχίζει: «Ἐγώ ἐδῶ πού περπατῶ, καί ἔχω τό κεφάλι μου μέσα εἰς τόν τορβᾶ, ἀνίσως καί ἐπεριπατοῦσα δι’ ἄσπρα (γιά χρήματα) ἤθελα νά εἶμαι τρελλός καί ἀνόητος καί δέν μέ χρειάζονται αὐτά, παιδιά μου».

Καί σέ μιά ἄλλη ὁμιλία του, πού ἔχει πάλι τό ἴδιο περιεχόμενο, ὁ ἅγιος Κοσμᾶς λέει: «Καί τώρα μέ τήν χάριν τοῦ Κυρίου μου Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ ἐσταυρωμένου καί Θεοῦ, δέν ἔχω μήτε σακκούλα, μήτε κασέλα, μήτε σπίτι, μήτε ἄλλο ράσο ἀπό αὐτό ὁπού φορῶ. Ἀλλά ἀκόμη παρακαλῶ τόν Κύριόν μου μέχρι τέλους τῆς ζωῆς μου νά μέ ἀξιώση νά μήν ἀποκτήσω σακκούλα, διατί ὡσάν κάμνω ἀρχήν νά παίρνω ἄσπρα (χρήματα δηλαδή), εὐθύς ἔχασα τούς ἀδελφούς μου καί δέν μπορῶ καί τά δυό• ἤ τόν Θεόν ἤ τόν διάβολον. Μέ λέγει ὁ Χριστός μου νά ζητήσω, θέλω, μέ λέγει, νά ζητήσης πράγματα ἀληθινά, νά ζητήσης ἕνα πρᾶγμα ὅπου εἶναι τιμιώτερον ἀπό ὅλον τόν κόσμον καί ὄχι νά ζητήσης σκούμπουρα, ἀράχνη, κορνιακτόν. Ποῖον εἶναι τό πρᾶγμα τό ἀληθινόν, ὅπου εἶναι τιμιώτερον ἀπό ὅλον τόν κόσμον; Μέ λέγει ὁ Χριστός μου: νά ζητήσης τούς ἀδελφούς σου καί τίς ἀδελφές σου νά δεθῆτε μέ τήν ἀγάπην νά σᾶς βάλω εἰς τόν Παράδεισον νά χαίρεστε πάντοτε».

Ἰδού, λοιπόν, τό μυστικό τῆς ἐπιτυχίας τοῦ ἔργου τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ.

Γνωρίζουμε ὅλοι ὅτι ὅπου πήγαινε ὁ ἅγιος Κοσμᾶς, τό πρῶτο πού ἔκανε, ὅταν ἤθελε νά ὁμιλήση, ἔστηνε ἕναν σταυρό. Δεύτερον δέν εἶχε τίποτα ἄλλο παρά μετέφερε ἕνα σκαμνί τό ὁποῖο τό χαρακτήριζαν θρόνο, ἐπειδή ἦταν λίγο ψηλά, πιθανόν ἐπειδή καί ὁ ἴδιος ἦταν μετρίου ἀναστήματος καί προφανῶς γιατί ὁ ὁμιλητής πρέπει νά στέκεται ψηλά γιά νά τόν βλέπουν οἱ ἀκροατές. Καί, τό τρίτον, ἔλεγε ὅτι δέν ἔφερε τίποτε ἄλλο, δέν εἶχε τίποτε ἄλλο, καμμιά σακκούλα. Τά τρία αὐτά εἶναι τό μυστικό τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ: Ὁ Σταυρός, τό σκαμνί καί ἡ μή ὕπαρξη σακκούλας.

Τί νόημα εἶχαν ὅλα αὐτά; Γιατί ξέρουμε ὅτι ὑπάρχει ἡ καταφατική θεολογία καί ὑπάρχει καί ἡ συμβολική θεολογία. Ἡ θεολογία ἐκφράζεται μέ σύμβολα, μέ λέξεις, μέ εἰκόνες, μέ παραστάσεις. Εἶναι καί αὐτά μιά συμβολική θεολογία.

Πρῶτον, ὅπου πήγαινε ἔστηνε ἕναν σταυρό γιά νά δείξη ὅτι τό κήρυγμά του εἶναι Ἰησοῦς Χριστός καί τοῦτος Ἐσταυρωμένος καί Ἀναστάς, γιά νά δείξη ὅτι ὑπάρχει συνάφεια καί σχέση μεταξύ τοῦ Σταυροῦ καί τῆς Ἀναστάσεως, γιά νά δείξη ὅτι ὁ Χριστός σταυρώθηκε καί ἐκφράζει ἔτσι τήν ἀγάπη Του. Καί μιλοῦσε γιά τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, ὅτι ἡ ἀγάπη δέν εἶναι ἕνα συναίσθημα, ἡ ἀγάπη εἶναι σταυρός εἶναι προσφορά, εἶναι ὑπέρβαση τοῦ ἀτομισμοῦ καί τοῦ ἐγώ. Καί φυσικά μετά τόν Σταυρό ἔρχεται καί ἡ Ἀνάσταση, ἀφοῦ «ἀεί τῆ θυσία ἕπεται ἡ νίκη καί τῷ Σταυρῷ ἀκολουθεῖ ἡ Ἀνάστασις». Ἤθελε νά δείξη τήν σταυρική καί ἀναστάσιμη ζωή τήν ὁποία ἔπρεπε νά ζοῦν ὅλοι οἱ Χριστιανοί. Ἤθελε νά δείξη ὅτι τώρα εἶναι σταυρωμένοι κάτω ἀπό τήν δουλεία, ἀλλά θά γίνη καί ἡ ἀνάσταση τοῦ Γένους μέ τήν δύναμη τοῦ Σταυροῦ. Ἀκόμη, καί μέ τήν ἀντίθεση αὐτήν ἤθελε νά δείξη τήν διαφορά τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, τοῦ Χριστιανισμοῦ ἀπό τά ἄλλα θρησκεύματα καί κυρίως τόν ἑβραϊσμό καί τόν μουσουλμανισμό πού εἶχε ὑπ’ ὄψη του, ἀφοῦ ἐμεῖς πιστεύουμε «Ἰησοῦν Χριστόν καί τοῦτον ἐσταυρωμένον». Καί ὅταν ἔφευγε ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, παρέμενε ὁ Σταυρός γιά νά δείχνη αὐτήν τήν ἀλήθεια τήν ὁποία ἤθελε νά δείξη.

Δεύτερον, εἶχε τό σκαμνί καί ἀνέβαινε πάνω σέ αὐτό καί ἔλεγε ὅτι αυτό τό σκαμνί εἶναι ὁ τάφος του, καί αὐτός ὁμιλεῖ ὡς νεκρός, πού σημαίνει ὅτι εἶχε νεκρωθῆ ἐσωτερικά, δέν εἶχε καμμιά ἰδιοτέλεια. Καί ὄχι μόνον δέν εἶχε ἰδιοτέλεια, ἀλλά ἔκανε τό ἔργο μέ τήν αἴσθηση ὅτι θά ἀκολουθήση καί ὁ θάνατός του, τό μαρτύριό του, ὅπως καί ἀκολούθησε. Γι’ αὐτό καί ἔλεγε ὅτι «ἔχει μέσα στόν τορβᾶ του τό κεφάλι του». Αὐτή εἶναι ἡ θυσία, ἡ προσφορά του.

Καί ὁμιλοῦσε ὡς νεκρός, δέν ἐξέφραζε τά πάθη του, ἀλλά ὁμιλοῦσε γιά τήν νέκρωση τῶν παθῶν καί τήν θεραπεία τῶν παθῶν τοῦ λαοῦ. Εἶχε καί ἐξέφραζε μία ὑπερβολική ἀνιδιοτέλεια καί ἀγάπη καί συγχρόνως ἔδειχνε ὅτι εἴμαστε θνητοί, μέσα μας ὑπάρχει ἡ φθαρτότητα καί ἡ θνητότητα, δέν θά ζήσουμε πολλά χρόνια πάνω σέ αὐτήν τήν γῆ, γι’ αὐτό καί μιλοῦσε συνέχεια γιά τόν Παράδεισο καί τήν Κόλαση, ὅτι θά συναντήσουμε τόν Χριστό καί θά μᾶς βάλη ὁ Χριστός μέσα στήν ἀγάπη Του καί στήν ἀγκαλιά Του, στόν Παράδεισο.

Τρίτον, ὁμιλοῦσε καί γιά τό ὅτι δέν εἶχε «σακκούλα» μέσα στήν ὁποία μεταφέρει κανείς τά χρήματα. Σήμερα, βέβαια, ὑπάρχουν ἄλλοι τρόποι γιά νά συγκεντρώνη κανείς τά χρήματα. Ἔλεγε δέν μέ ἐνδιαφέρουν τά χρήματα, δέν μέ ἐνδιαφέρουν τά ὑλικά ἀγαθά, θά ἤμουν τρελός, ἔλεγε ὁ ἅγιος Κοσμᾶς, ἄν εἶχα τό κεφάλι μου στόν τορβᾶ καί ζητοῦσα χρήματα, ἄσπρα. Καί τί ζητάω; Ὄχι σακκούλα, ἐσᾶς ζητάω. Μέ ἔστειλε ὁ Χριστός σέ σᾶς, τά ἀδέλφια μου καί τίς ἀδελφές μου, ὥστε νά ἐνωθοῦμε μέ τήν ἀγάπη καί νά πᾶμε ὅλοι στόν Παράδεισο.

Αὐτή ἦταν ἡ ἀνιδιοτέλεια τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ. Εἶχε μαρτυρική συνείδηση. Εἶναι αὐτό πού ἔλεγα χθές, εἶχε Ἀποστολική ζωή καί ἔτσι ζοῦσαν, βέβαια, καί οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι.

Νά, λοιπόν, τό μυστικό τῆς ἐπιτυχίας τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ. Καί αὐτό πρέπει νά εἶναι καί τό μυστικό τῆς δικῆς μας ἐπιτυχίας, εἴτε εἴμαστε Ἱερεῖς, εἴτε εἴμαστε Ἐπίσκοποι, εἴτε εἴμαστε μοναχοί, εἴτε εἴμαστε λαϊκοί, πρέπει νά ἔχουμε καί νά ἐκφράζουμε τήν ἀγάπη μας μέ ἀνιδιοτέλεια, καί τό ἔργο πού κάνουμε νά τό κάνουμε μέ ἀνιδιοτέλεια, νά μήν ἔχουμε καθόλου συμφέρον.

2. Ἡ ἀρρώστια τῆς εὐδαιμονίας ὡς ἀντισταυρική ζωή

Αὐτό πού ἔκανε ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός εἶναι πάρα πολύ σημαντικό, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί. Γιατί εἶναι σημαντικό; Διότι σήμερα κυριαρχεῖ παντοῦ σέ ὅλον τόν κόσμο ἡ ἀρρώστια τῆς εὐδαιμονίας, ἡ ψυχική καί ὑλική εὐδαιμονία, πού εἶναι ἕνας πνευματικός καπιταλισμός. Αὐτή ἡ ἀρρώστια τῆς εὐδαιμονίας, ἡ ὁποία στήν πραγματικότητα εἶναι ἀντισταυρική ζωή, δέν μπορεῖ νά ἐκφράση τό μυστήριο τοῦ Σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ καί τῆς Ἀναστάσεώς Του.

Ἡ ἀρχή αὐτῆς τῆς εὐδαιμονίας εἶναι τό ἔνστικτο τῆς αὐτοσυντηρήσεως, ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἐνδιαφερεται μόνον γιά τόν ἑαυτό του ἀνεξάρτητα ἀπό τήν ζωή τῶν ἄλλων συνανθρώπων του. Ἀπό τό ἔνστικτο τῆς αὐτοσυντήρησης ἀκολουθεῖ ἡ εὐδαιμονία. Καί ὅταν ὑπάρχη αὐτή ἡ ἀρρώστια τῆς εὐδαιμονίας, τότε ὑπάρχει καί ἡ ἀνταγωνιστικότητα μεταξύ τῶν ἀνθρώπων, μεταξύ τῶν κοινωνιῶν, μεταξύ τῶν Κρατῶν, μεταξύ τῶν Ἐθνῶν. Ὅλα αὐτά ξεκινοῦν ἀπό τήν ἀρρώστια τῆς ἰδιοτέλειας καί τῆς εὐδαιμονίας, πράγμα τό ὁποῖο δέν εἶχε ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός. Γιατί στό Ἅγιον Ὅρος πού ἦταν, ὅπως ἔλεγε δεκαεφτά χρόνια ἔκλαιγε τίς ἁμαρτίες του, πού σημαίνει ὅτι πέρασε ἀπό τήν κάθαρση καί τόν φωτισμό καί εἶχε ἐμπειρία τοῦ ζῶντος Θεοῦ, γι’ αὐτό ἔλεγε «ὁ γλυκύτατός μου Αὐθέντης καί Δεσπότης».

Ὁπότε, αὐτή ἡ ἀρρώστια τῆς εὐδαιμονίας καί τῆς ἰδιοτέλειας πού ἔχει καταλάβει ὅλους μας, Κληρικούς καί λαϊκούς καί μοναχούς, ἄρχοντες καί ἀρχομένους, αὐτή ἡ ἀρρώστια τῆς εὐδαιμονίας θεραπεύεται μέ αὐτήν τήν ἀνιδιοτέλεια, τό μυστήριο τοῦ Σταυροῦ καί τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ, μέ τήν κάθαρση, τόν φωτισμό καί τήν θέωση, πού εἶναι ἡ διδασκαλία ὅλων τῶν Ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας μας.

Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός πού ἦταν ὑπεράγαν ἀνιδιοτελής, ζοῦσε τήν μαρτυρική ζωή, εἶχε δώσει τά πάντα γιά τόν Θεό καί τούς ἀδελφούς του, νά προσεύχεται στόν Θεό καί νά πρεσβεύη καί νά μᾶς ἐμπνέη ὅλους ἐμᾶς, ὥστε καί ἐμεῖς νά ἔχουμε αὐτήν τήν ἀνιδιοτέλεια καί νά ἐλευθερωθοῦμε ἀπό τήν ἀρρώστια τῆς εὐδαιμονίας. Δηλαδή, πρέπει νά συνδεόμαστε μέ τόν Σταυρό, νά ἔχουμε τήν αἴσθηση τοῦ τάφου, τῆς θνητότητάς μας καί τῆς μνήμης τοῦ θανάτου, καί νά μήν διατηροῦμε καθοιονδήποτε τρόπον σακκοῦλες, διότι διαφορετικά θά ἐκφράζουμε καί τήν φιληδονία μας, ἀλλά καί θά ἀποδεσμευόμαστε ἀπό τούς ἀδελφούς μας.

Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς νά εἶναι πρότυπο στήν ζωή μας. Ἀμήν.