Παναγιώτη Μελικίδη: Ἀποστολικὴ Σύνοδος

Παναγιώτη Μελικίδη, Θεολόγου

Τὸν Ἰούνιο ἡ Ἐκκλησία μας γιορτάζει τὴ Σύναξη τῶν Δώδεκα Ἀποστόλων καὶ μᾶς δίνει τὴν εὐκαιρία νὰ ἀναφερθοῦμε ἀναλυτικότερα στὴν Πρώτη Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας (49μ. Χ), κατὰ τὴν ὁποία συνῆλθε τὸ σῶμα τῶν Ἀποστόλων, γιὰ νὰ λάβη κάποιες σημαντικὲς ἀποφάσεις, ποὺ σχετίζονται μὲ τὸ ζήτημα τοῦ τρόπου τῆς Ἱεραποστολῆς καὶ τῆς εἰσδοχῆς αὐτῶν ποὺ δέχονταν τὸ εὐαγγελικὸ μήνυμα τῆς σωτηρίας στοὺς κόλπους τῆς Ἐκκλησίας.

Τὴν ἐποχὴ στὴν ὁποία ἀναφερόμαστε, δὲν εἶχε λυθῇ τὸ ζήτημα τοῦ τρόπου τῆς εἰσόδου τῶν ἐθνικῶν στὸ ἐκκλησιαστικὸ σῶμα. Οἱ Ἰουδαιοχριστιανοὶ τῶν Ἱεροσολύμων θεωροῦσαν ὑποχρεωτικὴ τὴν τήρηση τοῦ μωσαϊκοῦ νόμου καὶ γιὰ τοὺς ἐξ ἐθνῶν Χριστιανούς. Μάλιστα οἱ σχέσεις Ἰουδαιοχριστιανῶν καὶ τῶν ἐξ ἐθνῶν Χριστιανῶν ἦταν ἰδιαίτερα τεταμένες στὴν Ἀντιόχεια καὶ μάλιστα σὲ τέτοιο βαθμό, ὥστε οἱ ἀντίστοιχες κοινότητες νὰ μὴν τελοῦν ἀπὸ κοινοῦ τὴν Εὐχαριστιακὴ Σύναξη. Οἱ πρῶτοι διακήρυσσαν στοὺς δεύτερους ὅτι "ἐὰν μὴ περιτμηθῆτε τῷ ἔθει του Μωϋσέως, οὐ δύνασθε σωθῆναι" (Πράξ. 16, 1), ἀγνοῶντας ὅτι ὁ μωσαϊκὸς νόμος εἶναι βέβαια θεοδίδακτος, ἀλλὰ προετοιμάζει τὴν ἐποχὴ τῆς Χάριτος, ποὺ ἦλθε μὲ τὴν ἐνσάρκωση τοῦ Δευτέρου Προσώπου τῆς Ἁγίας Τριάδος. Ὁ Ἀπόστολος Πέτρος μὲ τὸν Ἀπόστολο Βαρνάβα ἀντέκρουσαν τὴν θέση τῶν Ἰουδαιοχριστιανῶν, ἀλλὰ ἡ κατάσταση μεταξὺ τῶν δύο κοινοτήτων δὲν ἄλλαξε. Ἔτσι ἀποφασίστηκε νὰ σταλοῦν στὰ Ἱεροσόλυμα ὁ Παῦλος, ὁ Βαρνάβας καὶ ὁ Τίτος, ὥστε νὰ διευθετηθῇ ὁριστικὰ τὸ ζήτημα.

Μετὰ τὴν ἄφιξή τους στὴν ἁγία πόλη ἔγινε σαφὲς ὅτι τὸ ζήτημα ἔπρεπε νὰ ἀντιμετωπισθῇ μὲ ὑπευθυνότητα, γι΄ αὐτὸ συγκλήθηκε ἡ Ἀποστολικὴ Σύνοδος, στὴν ὁποία συμμετεῖχαν ὅλοι οἱ Ἀπόστολοι καὶ οἱ Πρεσβύτεροι τῶν Ἱεροσολύμων. Ἂν μελετήσουμε προσεκτικὰ τὶς Πράξεις καὶ τὴν πρὸς Γαλάτας Ἐπιστολή, θὰ παρατηρήσουμε ὅτι ὁ Παῦλος καὶ ὁ Βαρνάβας ἔπεισαν τὸν Πέτρο, τὸν Ἰάκωβο καὶ τὸν Ἰωάννη νὰ ἐνστερνισθοῦν τὶς θέσεις τους. Μάλιστα ὁ Ἀπόστολος Πέτρος ἀνέφερε στὴ Σύνοδο ὅτι καὶ στοὺς ἐξ ἐθνῶν Χριστιανοὺς δόθηκε ἀπὸ τὸ Θεὸ "τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, καθὼς καὶ ἡμῖν" (Πράξ. 15, 8) καὶ ὅτι δὲν θὰ ἔπρεπε "ἐπιθεῖναι ζυγὸν ἐπὶ τὸν τράχηλον τῶν μαθητῶν, ὃν οὔτε οἱ Πατέρες ἡμῶν οὔτε ἡμεῖς ἰσχύσαμε βαστάσαι". (Πράξ. 15, 10).

Τὰ δύο ἐπιχειρήματα τοῦ Ἀποστόλου Πέτρου εἶναι σημαντικά. Μὲ τὸ πρῶτο ἀποδεικνύει ὅτι ἡ παροχὴ τῆς Θείας Χάριτος δὲν προϋποθέτει τὴν πιστὴ τήρηση τοῦ μωσαϊκοῦ νόμου καὶ μὲ τὸ δεύτερο καταδεικνύει ὅτι ἡ πλήρης τήρηση τοῦ μωσαϊκοῦ νόμου ἦταν ἀνέφικτη ἀκόμη καὶ γιὰ τοὺς Ἰουδαίους.

Ὁ Ἰάκωβος ἀκολουθεῖ τὴν μέση ὁδό: ἀπὸ τὴ μιὰ δὲν θεωρεῖ ἀναγκαία γιὰ τοὺς ἐξ ἐθνῶν Χριστιανοὺς τὴν περιτομή, ἀπὸ τὴν ἄλλη ὅμως θεωρεῖ ὅτι πρέπει νὰ ἀπέχουν "τῶν ἀλιγησμάτων τῶν εἰδώλων καὶ τῆς πορνείας, τοῦ πνικτοῦ καὶ τοῦ αἵματος". (Πράξ. 15, 20). Ἡ θεόπνευστη ἀπόφαση τῆς Συνόδου συνδυάζει ἀμφότερες τὶς θέσεις: "ἔδοξεν γὰρ τῷ πνεύματι τῶν ἁγίῳ καὶ ἡμῖν μηδὲν πλέον ἐπιτίθεσθαι ὑμῖν βάρος πλὴν τούτων τὸ ἐπάναγκες, ἀπέχεσθαι εἰδωλοθύτων καὶ αἵματος καὶ πνικτὼν καὶ τῆς πορνείας" (Πράξ. 15, 28-29).

Ὁλοκληρωμένη ἡ ἀπόφαση τῆς Συνόδου διασώζεται, ὅπως εἴδαμε, στὸ βιβλίο τῶν Πράξεων. Ὅμως στὴν πρὸς Γαλάτας Ἐπιστολὴ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ἀναφέρει ὅτι ὁ μόνος ὅρος ποὺ τέθηκε στὴ Σύνοδο γιὰ τοὺς ἐξ ἐθνῶν Χριστιανοὺς εἶναι ἡ ὑποχρέωσή τους νὰ μεριμνοῦν γιὰ τοὺς φτωχούς. (Γάλ. 2, 10). Πῶς ἐξηγεῖται τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ κορυφαῖος τῶν Ἀποστόλων δὲν ἀναφέρει τὴν ἀπόφαση στὴν ὁλότητά της; Ἁπλούστατα στὴ ροὴ τοῦ γραπτοῦ λόγου ὁ Παῦλος ἀναφέρεται περιστασιακὰ στὴ Σύνοδο καὶ περιορίζεται στὴν οὐσία μόνο τῆς ἀπόφασης, ποὺ ἀπαλλάσσει τοὺς ἐξ ἐθνῶν Χριστιανοὺς ἀπὸ τὴν περιτομή, ὥστε νὰ ἀντιμετωπίση τους Ἰουδαιοχριστιανούς, οἱ ὁποῖοι ἦταν προσκολλημένοι στὸ γράμμα τοῦ μωσαϊκοῦ νόμου. Πάντως ἡ ἀπόφαση τῆς Ἀποστολικῆς Συνόδου, κατὰ τὴν ὁποία ἡ συμβολὴ τοῦ Παύλου ἦταν καίριας σημασίας, ἔθεσε τὰ θεμέλια καὶ τὶς προϋποθέσεις τῶν οἰκουμενικῶν προοπτικῶν τοῦ Χριστιανισμοῦ.-