Ἱστορία

Η ιστορία της Μητροπόλεως Ναυπάκτου συνδέεται άμεσα με την ιστορία της πόλεως Ναυπάκτου και με την θέση που αυτή κατείχε στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, και αργότερα την εποχή της Τουρκοκρατίας και του ελεύθερου Νεοελληνικού Κράτους.

Η Ναύπακτος διεδραμάτισε σπουδαίου ρόλο ενωρίς στα εκκλησιαστικά πράγματα, πρώτα ως έδρα Επισκοπής και στη συνέχεια Μητροπόλεως, όπως και στα πολιτικά πράγματα ως πρωτεύουσα του Θέματος Νικοπόλεως. Μάλιστα μετά τήν φραγκική κατάληψη της Κωνσταντινούπολης στα 1204 απέκτησε σημαντική θέση και ως έδρα θέματος αλλά κυρίως ως έδρα του προκαθημένου της Εκκλησίας του Δυτικού Βυζαντινού Κράτους, την οποία εκλέϊσε ο διαπρεπής Μητροπολίτης και Πρόεδρος Επαρχιακής Συνόδου Ιωάννης ο Απόκαυκος.

Η ίδρυση Επισκοπής στη Ναύπακτο συνδέεται μέ την ανάπτυξη χριστιανικής κοινότητας στα παράλια του Κορινθιακού κόλπου. Η Αποστολική Εκκλησία της Κορίνθου φυσικό ήταν να αποτελεί καθοδηγητικό κέντρο εξάπλωσης του χριστιανισμού, αφού η Κόρινθος, πέραν της εκκλησιαστικής πρωτοπορίας της ως Μητροπόλεως, ήταν η πρωτεύουσα της Επαρχίας Αχαΐας ή Ελλάδος.

Ήδη έχει υποστηριχθεί η άποψη ότι περί το 300 μΧ. υπήρχε χριστιανική κοινότητα στη Ναύπακτο. Τούτο βεβαίως επέβαλε για τόν καλύτερο συντονισμό αλλά και την γρηγορότερη εξάπλωση της νέας θρησκείας την ίδρυση Επισκοπής. Πρώτος γνωστός Επίσκοπος Ναυπάκτου υπό τον Κορίνθου είναι ο Μαρτύριος που έλαβε μέρος το 342/343 στη Σύνοδο της Σαρδικής.

Η Ναύπακτος, ανεξάρτητα από την μέχρι τότε ένταξή της, αναδείχθηκε πρωτεύουσα του θέματος Νικοπόλεως και Μητρόπολη στό διάστημα 896-900 μ. Χ. Ο Μητροπολίτης της έφερε τον τίτλο του Υπερτίμου καί Εξάρχου Αιτωλίας. Μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως από τους Φράγκους το 1204 και την ίδρυση του Δεσποτάτου της Ηπείρου η Ναύπακτος, ως έδρα του Μητροπολίτη Ιωάννη Αποκαύκου, ο οποίος λόγω πρεσβείων ήταν ο Προκαθήμενος της Εκκλησίας του Δυτικού Βυζαντινού Κράτους, βρισκόταν στο κέντρο των πολιτικοεκκλησιαστικών διεργασιών της εποχής εκείνης.

Σχετικά με την περίοδο κατά την οποία η Μητρόπολη φέρει τόν τίτλο Ναυπάκτου καί Άρτης πρέπει να σημειώσουμε ότι λόγω της αδυναμίας του Μητροπολίτη Ναυπάκτου να εδρεύει σε αυτήν, η έδρα μεταφέρθηκε προσωρινά στην έδρα της Επισκοπής Άρτης το 1367. Τούτο είχε σα συνέπεια η Μητρόπολη να απορροφήσει την Επισκοπή, όσο τουλάχιστον ο Μητροπολίτης είχε ως έδρα την Άρτα, γιατί σύμφωνα με τους ιερούς Κανόνας δεν είναι δυνατόν δύο Επίσκοποι κυρίαρχοι να έχουν την αυτή έδρα. Η προσάρτηση του τίτλου «Άρτης» έγινε μερικές εκατονταετίες αργότερα, για να αποδώσει τη νέα πραγματικότητα. Με τον τίτλο «Ναυπάκτου και Άρτης» είναι γνωστός στα 1507 ο Ευθύμιος. Προ αυτού γνωστός στις 21-8-1480 είναι ο Γεράσιμος Χοϊδάς ο Καλλιδόντης που έφερε τόν τίτλο Ναυπάκτου και Νικοπόλεως, αλλά πολύ πιθανόν η ονομασία να είναι απλώς μια λόγια απήχηση της παλαιάς Μητροπόλεως Νικοπόλεως και όχι πραγματικό γεγονός. Φαίνεται ότι η Άρτα ήταν η συνήθης έδρα του Ναυπάκτου και Άρτης, χωρίς να αποκλείεται κατά διαστήματα, ιδιαίτερα κατά την Βενετοκρατία, να διέμενε ο Μητροπολίτης στην Ναύπακτο. Ενδεικτικά είναι όσα άναφέρει ο Ναυπάκτου και Άρτης Μελέτιος στην Γεωγραφία του: «Είτα Ναύπακτος, πόλις παραθαλασσία καί οχυρά, Μητρόπολις πάσης της Λοκρίδος και Αιτωλίας, Θρόνον Μητροπολίτου έχουσα...», χωρίς να αναφερει κάτι ανάλογο και στην περιγραφή του για τήν Άρτα.

Στο διάστημα 1808-1813 η Μητρόπολη Ναυπάκτου και Άρτης υπό την πίεση του Αλή Πασά συνενώνεται με την Μητρόπολη Ιωαννίνων.

Η Επανάσταση του 21 δημιούργησε νέες συνθήκες. Μετά τήν Επανάσταση, η Γερουσία Δυτικής Ελλάδος εκάλεσε στά 1822 τον πρώην Μητροπολίτη Ναυπάκτου και Άρτης να ποιμαίνει τους επαναστατημένους τόπους της δικαιοδοσίας της με τον τίτλο «Πορφύριος θείω ελέει αρχιεπίσκοπος της ελευθέρας Δυτικής Ελλάδος». Ο Πορφύριος υπέγραφε όχι με τον ανωτέρω αντικανονικό τίτλο, αλλά ως Ναυπάκτου και Άρτης η περιληπτικά με έναν εκ των δύο και από το 1830 - 1833 ως «Ναυπάκτου» ή ως «Ναυπάκτου και Μεσολογγίου». Μάλιστα σε επιστολή του στα 1830 αναφέρει ότι, επειδή τον ονόμαζε ο καθένας όπως ήθελε, και αυτός ως «πολλεπώνυμος» υπόγραφε απλά ως Μητροπολίτης Πορφύριος.

Μετά την απελευθέρωση έχουμε τις εξης εκκλησιαστικές μεταβολές:

Στα 1833 ιδρύεται η Επισκοπή Ακαρνανίας που περιελάμβανε τον νομό Αιτωλοακαρνανίας με έδρα το Μεσολλόγι. Πρώτος Επίσκοπος Ακαρνανίας ο πρώην Ναυπάκτου και Άρτης Πορφύριος. Στα 1842 στην Επισκοπή αυτή συνενώθηκε η Επισκοπή Καλλιδρόμης της Επαρχίας Ευρυτανίας και συγκροτήθηκε η Αρχιεπισκοπή Ακαρνανίας και Αιτωλίας.

Στα 1852 αποσπώνται από την Αρχιεπισκοπή Ακαρνοαιτωλίας οι επαρχίες Ναυπακτίας και Ευρυτανίας και αποτελούν τήν ομώνυμη Επισκοπή.

Στα 1899 η Αρχιεπισκοπή Αιτωλίας και Ακαρνανίας, αφού προσαρτήθηκε σε αυτήν η Επαρχία Ναυπακτίας, υποβιβάσθηκε σε Επισκοπή Ακαρνανίας και Ναυπακτίας.

Στα 1909 η Επαρχία Ναυπακτίας της Επισκοπής Ακαρνανίας και Ναυπακτίας και η Επισκοπή Ευρυτανίας ενώνονται μέ ονομασία Επισκοπή Ναυπακτίας και Ευρυτανίας.

Στα 1923 οι Επισκοπές ονομάζονται Μητροπόλεις και η Επισκοπή Ναυπάκτου και Ευρυτανίας λαμβάνει την Επωνυμία Μητρόπολις Ναυπακτίας και Ευρυτανίας.

Η Μητρόπολη Ναυπακτίας και Ευρυτανίας καταργήθηκε στα 1932, με σκοπό να μετατεθεί ο Μητροπολίτης Αμβρόσιος Νικολαΐδης, παρά τις αντιδράσεις των κατοίκων. Στην αρχή η Ιεραρχία πρότεινε την εκκλησιαστική ένταξη της Επαρχίας Ναυπακτίας στην Μητρόπολη Φωκίδος. Λόγω όμως των πολλών αντιδράσεων η απόφαση αυτή ουδέποτε εφαρμόσθηκε, για να ενταχθή τελικά η Ναυπακτία στη Μητρόπολη Αιτωλοακαρνανίας. Υπό την πίεση του Κορινθίας και μετέπειτα Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού Παπανδρέου και των διαμαρτυριών των δύο Επαρχιών επανασυνίσταται η Μητρόπολη με απόφαση της Ιεραρχίας με τα ίδια όρια. Τοποτηρητής διορίζεται στα 1935 και στα 1936 εκλέγεται Μητροπολίτης ο Γερμανός Γκούμας.

Στα 1978 η Μητρόπολη χωρίσθηκε σε δύο: την Μητρόπολη Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου και την Μητρόπολη Καρπενησίου. Οι νέες Μητροπόλεις, κατά το αρχαίο έθος, έλαβαν το όνομα της έδρας και όχι της επαρχίας ή του νομού.

Καθώς φάνηκε από τήν σύντομη ιστορική ανασκόπηση, η Μητρόπολη Ναυπάκτου γνώρισε διάφορες μεταπτώσεις στην διοικητική της θέση. Από Αρχιεπισκοπή με 12 Επισκοπές έφθασε στο σημείο της πλήρους αφομοίωσής της (ένωση με την Μητρόπολη Ιωαννίνων επί Αλή Πασά και προσωρινή κατάργησή της επί Αμβροσίου Νικολαΐδη).

Ημέρες δόξης γνώρισε στις αρχές του 10ου αιώνα, όταν βρισκόταν στην 35η θέση στον κατάλογο των Μητροπόλεων του Οικουμενικού Πατριαρχείου και είχε υπό την δικαιοδοσία της 8 Επισκοπές: Βουνδίτζης (Βόνιτσας), Αετού, Αχελώου, Ρογών, Ιωαννίνων, Φωτικής ή Βελάς, Ανδριανουπόλεως ή Δρυϊνουπόλεως, Βουθρωτού. Μάλιστα στις αρχές του 14ου προστίθενται στην δικαιοδοσία της ακόμη τέσσερις Επισκοπές: Χιμάρας, Άρτας, Αδραγαμέστου καί Κοζύλης.

ΕΠΙΣΚΟΠΟΙ - ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΕΣ

Τόν θρόνο της Ναυπάκτου εκλέϊσαν μεγάλες προσωπικότητες, όπως ο πρώτος γνωστός Επίσκοπός της Μαρτύριος, ο Καλλικράτης και ο Ειρηναίος που έλαβαν μέρος στήν Γ' και Δ' Οικουμενική Σύνοδο αντίστοιχα, ο Ιωάννης Απόκαυκος, ο Δαμασκηνός Στουδίτης κ.ά.

Συνοπτικός Κατάλογος Αρχιερέων Ναυπάκτου

α. Επισκοπή Ναυπάκτου

1. Μαρτύριος (343)

2. Καλλικράτης (431)

3. Ειρηναίος (451)

4. Αντώνιος (879/80)

β. Μητρόπολις Ναυπάκτου

1. Ανώνυμος (1026)

2. Ευστράτιος (πιθανόν στο α' μισό του 11ου αι.)

3. Χρυσοβέργης (πιθανόν τέλη 11αι. με αρχές 12 αι.)

4. Βασίλειος (1156)

5. Λέων (1172)

6. Κωνσταντίνος Μανασσής (1175;-1199;)

7. Ανδρέας Τζίρος (1187;-1199)

8. Ιωάννης Απόκαυκος (1199-1232;)

9. Νικήτας Χωνιάτης (1233-;)

10. Ιωάννης Ξηρός (1252;-1272;)

11. Ανώνυμος από Κεφαλληνίας (1362)

12. Σεβαστιανός Ιωαννίνων (1365-1367)

13. Ματθαίος από Λευκάδος (1367)

14. Νικήτας (1377)

15. Ματθαίος Ιωαννίνων (1382-1386)

16. Γαβριήλ Ιωαννίνων (1386)

17. Μαρτύριος (+1437)

18. Θεοδόσιος (1451)

19. Ματθαίος (1467)

20. Νεόφυτος (1476)

21. Δωρόθεος (1477)

22. Γεράσιμος (1480)

γ. Μητρόπολις Ναυπάκτου και Άρτης

1. Ευθύμιος (1507)

2. Ιάκωβος (1510,1512)

3. Ακάκιος (1516,1520)

4. Αθανάσιος (1535,1536,1544)

5. Γρηγόριος Ξηροποταμινός (1544), Γρηγόριος (1550;)

6. [Παρθένιος] (1546)

7. Γαβριήλ (1561)

8. Ιωακείμ (1565,1570)

9. Δαμασκηνός ο Στουδίτης (1574)

10. [Μητροφάνης] (1577;1579;)

11. Παρθένιος (1580-81)

12. Γαβριήλ ο Γκόρας (1581-1589)

13. Μακάριος (1590)

14. Γαβριήλ (1601-1632)

15. [Παρθένιος] (1632)

16. [Ζαχαρίας Γερμανός] (1632)

17. Λαυρέντιος (1633-1637)

18. Ακάκιος το α' (1637-1640)

19. Θεοδόσιος Κορυδαλλέυς (1640-1641)

20. Ακάκιος το β' (1641-1643)

21. Γαλακτίων (1643-1647)

22. Γαβριήλ ο Βλάσιος (1647-1660)

23. Βαρθολομαίος (1660-1692)

24. Μελέτιος Μήτρου (1692-1697)

25. Μακάριος (1697)

26. Γρηγόριος (1697-1703)

27. Νεόφυτος Μαυρομμάτης (1703-1722)

28. Ιωαννίκιος (1722-1727)

29. Παρθένιος (1727-1756)

30. Παΐσιος (1756-1769)

31. Ιάκωβος (1769-1779)

32. Μακάριος (1779-1794)

33. Ιγνάτιος ο Λέσβιος (1794-1805)

34. Πορφύριος ο Βιθυνός το α' (1806-1808)

35. Ιερόθεος Τρεμούλας Ιωαννίνων (1808-1810)

36. Γαβριήλ ο Γάγκας Ιωαννίνων (1810-1813)

37. Πορφύριος το β' (1813-1820)

38. Άνθιμος (1820-1822)

39. Πορφύριος το γ' (1822-1830)

40. Πορφύριος Ναυπάκτου και Μεσολογγίου το δ' (1830-1833)

δ. Επισκοπή Ακαρνανίας (Αρχιεπισκοπή Αιτωλίας και Ακαρνανίας)

1. Πορφύριος το ε' (1833-1838)

2. Ιερόθεος (1841-1852)

ε. Επισκοπή Ναυπακτίας και Ευρυτανίας

1. Άνθιμος Ολύμπιος (1852-1881)

2. Δαυίδ Τολμίδης (1884-1896)

στ. Επισκοπή Ακαρνανίας και Ναυπακτίας

1. Παρθένιος Ακύλας (1899-1909)

ζ. Επισκοπή Ναυπακτίας και Ευρυτανίας

1. Σεραφείμ Δομβοΐτης (1910-1914)

2. Αμβρόσιος Νικολαΐδης το α' (1914-1923)

η. Μητρόπολις Ναυπακτίας και Ευρυτανίας

1. Αμβρόσιος Νικολαΐδης το β' (1923-1932)

θ. Μητρόπολις Αιτωλοακαρνανίας (συγνώνευση Ναυπακτίας)

1. Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης (1932-1934)

2. Ιερόθεος Παρασκευόπουλος (1934-1935)

ι. Μητρόπολις Ναυπακτίας και Ευρυτανίας

1. Γερμανός Γκούμας (1936-1945)

2. Χριστοφόρος Αλεξανδρόπουλος (1945-1958)

3. Δαμασκηνός Κοτζιάς το α' (1958-1978)

ια. Μητρόπολις Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου

1. Δαμασκηνός Κοτζιάς το β' (1978-1984)

2. Αλέξανδρος Παπαδόπουλος (1984-1995)

3. Νικόδημος Ζαλούμης (Ιαν.1995-Μάιος 1995)

4. Ιερόθεος Βλάχος (1995-)

* Για τα ιστορικά στοιχεία βλ.
Χαραλάμπους Δ. Χαραλαμποπούλου:
«Συνοπτικό Διάγραμμα για τη Συγγραφή της Εκκλησιαστικής Ιστορίας της Ναυπάκτου»,
εκδ. Εταιρεία Ναυπακτιακών Μελετών, Αθήνα 2000

Η ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΚΑΙ ΑΓΙΟΥ ΒΛΑΣΙΟΥ ΣΗΜΕΡΑ

Η Μητρόπολη Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου είναι μία από τις ογδόντα (80) Μητροπόλεις της Εκκλησίας της Ελλάδος.

Περιλαμβάνει τήν πόλη Ναυπάκτου, την Επαρχία Ναυπακτίας και την περιοχή Αγίου Βλασίου (Δήμος Παρακαμπυλίων) της περιοχής Τριχωνίδος. Η περιοχή του Αγίου Βλασίου δεν είναι ενωμένη γεωγραφικά με την Επαρχία Ναυπάκτου, αλλά παραμένει στην δικαιοδοσία του Μητροπολίτη Ναυπάκτου από την εποχή που η Ναυπακτία και η Ευρυτανία αποτελούσαν ενιαία Μητρόπολη.

Η Μητρόπολη Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου αριθμεί 22.000 περίπου Χριστιανούς και περιλαμβάνει κατά το πλείστον ορεινές Ενορίες, οι οποίες τον χειμώνα είναι σχεδόν ακατοίκητες, ενώ το καλοκαίρι σφύζουν από ζωή, αφού πολλοί απόδημοι παραθερίζουν στην πατρίδα τους, με αποτέλεσμα το καλοκαίρι οι ποιμαντικές ανάγκες να αυξάνονται κατακόρυφα.

Διοίκηση:

Έδρα: Ναύπακτος, Διεύθυνσις: Γεωργ. Αθάνα 1, Τ.Κ. 303 00

Τηλέφωνα: Μητροπολίτου: (26340) 22.980,

Γενικού Αρχιερατικού Επιτρόπου - Γραφείων: (26340) 27.207 Fax 27.665, Αρχιερ. Επιτρόπου Αγίου Βλασίου 26410 62691

Γενικός Αρχιερατικός Επιτρόπος: Πρωτοπρ. Αθαν. Λαουρδέκης.

Αρχιερατικός Επιτρόπος Αγ. Βλασίου: Πρωτοπρ. Βασίλειος Καρατζίνης.

Συμβούλια: 1) Μητροπολιτικόν Συμβούλιον, 2) Επισκοπικόν Δικαστήριον.

Διοικητικόν προσωπικόν:

Γραμματεία: Πρωτοπρ. Γεώργιος Παπαβαρνάβας, Λογιστήριον-Τ.Π.Ο.Ε.Κ.Ε.: Πρωτοπρ.Θεμιστοκλής Τσιτσιρίκης, Γραφείς: κ. Γεώργιος Λαουρδέκης, Πρωτοπρεσβύτερος Παναγιώτης Χαντζῆς, πρεσβύτερος Ξενοφῶν Τριβῆλος.

Μητροπολιτικός Ναός: Αγίου Δημητρίου Ναυπάκτου

Ενοριακοί Ναοί 92, Παρεκκλήσια και Εξωκκλήσια 200, Μοναστηριακοί Ναοί 4,

Ιερές Μονές: 1) Κοιμήσεως Θεοτόκου Αμπελακιωτίσσης, 2) Αγίου Ιωάννου Προδρόμου Βομβοκούς, 3) Μεταμορφώσεως Σωτήρος Σκάλας, 4) Ι. Ησυχαστήριο Παναγίας Γοργοεπηκόου Ναυπάκτου.

Κατασκηνώσεις: Η Ιερά Μητρόπολη λειτουργεί κατασκηνώσεις αρρένων και θηλέων στον Άγιο Παντελεήμονα Αντιρρίου.

Αγιολογία:

Τοπικές εορτές: Αγίου Δημητρίου (26 Οκτωβρίου, Ναύπακτος), Αγίου Πολυκάρπου (Κυριακή Αγίων Πάντων, Ναύπακτος), Αγίας Παρασκεύης (26 Ιουλίου, Ναύπακτος), Αγίου Βλασίου (11 Φεβρουαρίου και 17 Αυγούστου, Άγιος Βλάσιος).

Ιερά λείψανα: Το δεξί χέρι του αγίου ενδόξου ιερομάρτυρος Πολυκάρπου, Επισκόπου Σμύρνης, στην Ιερά Μονή Αμπελακιώτισσας

Εκκλησιαστική Πρόνοια:

Η πρόνοια της Μητροπόλεως για τους εμπερίστατους αδελφούς μας πραγματοποιείται δια του Γενικού Φιλοπτώχου Ταμείου και των Ενοριακών Συνδέσμων Αγάπης.

Σχολή Βυζαντινής Μουσικής:

Στην σχολή, η οποία τελεί υπό την αιγίδα της Μητροπόλεως, φοιτούν νέοι και νέοι της περιοχής μας. Παράλληλα με την σχολή βυζαντινής μουσικής λειτουργεί και τμήμα χορωδίας εκκλησιαστικών ύμνων και δημοτικών τραγουδιών.

Εφημερίδα Ιεράς Μητροπόλεως:

Η Ιερά Μητρόπολη εκδίδει την μηνιαία εφημερίδα «Εκκλησιαστική Παρέμβαση». Η «Ε.Π.» περιέχει άρθρα και σχόλια θεολογικού - ποιιμαντικού περιεχομένου και ειδησεογραφία από τις δραστηριότητες της τοπικής Εκκλησίας. Έχει σκοπό να παρεμβαίνη θετικά στα προβλήματα της τοπικής κοινωνίας αλλά και στα μεγάλα θέματα που απασχολούν την Εκκλησία και το Έθνος.