Διάλογος π. Σωφρονίου καὶ Μπάλφουρ (Α)

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Ἀπὸ τὸ ἔτος 1976 κάθε χρόνο ἐπισκεπτόμουν τὴν Ἱερὰ Μονὴ τοῦ Τιμίου Προδρόμου ESSEX Ἀγγλίας καὶ εἶχα μιὰ ἐπικοινωνία μὲ τὸν ἀείμνηστο Ἀρχιμ. Σωφρόνιο Σαχάρωφ καὶ τοὺς ἀδελφοὺς τῆς Ἱερᾶς αὐτῆς Μονῆς. Ἡ ἐπικοινωνία μου μὲ τὴν Ἱερὰ αὐτὴ Μονὴ εἶναι ἀπὸ τὶς πιὸ ἀγαθὲς ἀναμνήσεις τῆς ζωῆς μου καὶ θεωρῶ μεγάλη εὐλογία τοῦ Θεοῦ ποὺ μοῦ ἔδωσε αὐτὴν τὴν δωρεά.

Τὸ ἔτος 1978 δοκίμασα μιὰ μεγάλη ἔκπληξη.

Ἕνα Σάββατο γινόταν θεία Λειτουργία στὸ μικρὸ ἐκκλησάκι τῆς Ἱερᾶς Μονῆς ποὺ βρίσκεται στὸ κεντρικὸ κτήριο τῆς Ἱερᾶς Μονῆς. Στὴν θεία Λειτουργία παρευρισκόταν καὶ ὁ ἀείμνηστος Γέροντας Σωφρόνιος, -δὲν λειτουργοῦσε ἐκείνη τὴν ἡμέρα- καὶ καθόταν στὴν ἰδιαίτερη θέση ποὺ ὑπῆρχε στὸ δεξιὸ μέρος τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ. Δίπλα ἀπὸ τὸν Γέροντα Σωφρόνιο, σὲ μιὰ διακεκριμένη θέση, εὑρισκόταν ἕνας μεγαλόσωμος Ἄγγλος. Δὲν ἔδωσα μεγάλη σημασία, ὅταν εἰσῆλθα στὸν Ἱερὸ Ναό, γιατί ἀφ' ἑνὸς μὲν ἡ ἀτμόσφαιρα ἦταν πολὺ κατανυκτική, ἀφ' ἑτέρου δὲ συνήθως τὸ Σάββατο καὶ τὶς καθημερινὲς ἐκκλησιάζονταν ἀρκετοὶ ὀρθόδοξοι ξένοι ἀπὸ ὅλον τὸν κόσμο καὶ γι' αὐτὸ δὲν φαινόταν παράξενη κάθε παρουσία ἑνὸς ἀλλοεθνοῦς.

Ὅταν ἦλθε ἡ ὥρα νὰ διαβαστῇ τὸ "Σύμβολο τῆς πίστεως", τότε ἔκπληκτος ἄκουγα ὅτι αὐτὸς ὁ μεγαλόσωμος Ἄγγλος ἀνέγνωσε τὸ "Πιστεύω" μὲ τὴν βροντερὴ φωνή του σὲ τέλεια Ἑλληνικά, μὲ προφορὰ ποὺ δὲν διέκρινες ἂν ἦταν ξένος καὶ ὄχι Ἕλληνας. Αὐτό μου ἔκανε ἰδιαίτερη ἐντύπωση καὶ προσπάθησα νὰ τὸν δῶ, μιὰ καὶ βρισκόμουν σχεδὸν δίπλα του. Διεπίστωσα ὅτι καθ' ὅλη τὴν διάρκεια τῆς θείας Λειτουργίας ἔκλαιγε. Ἔπειτα ἀπὸ λίγο διάβασε πάλι μὲ τὴν βροντώδη καὶ χαρακτηριστική του φωνὴ τὴν Κυριακὴ προσευχή, τὸ "Πάτερ ἡμῶν" καὶ ἔπειτα ἀπὸ λίγο, μετὰ τὸ "μετὰ φόβου Θεοῦ, πίστεως καὶ ἀγάπης προσέλθετε" κοινώνησε τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων μὲ δάκρυα στὰ μάτια.

Μόλις τελείωσε ἡ θεία Λειτουργία ρώτησα κάποιον ἀδελφὸ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς νὰ μοῦ πῇ ποιός ἦταν αὐτὸς ὁ ἄνθρωπος. Μοῦ ἀπήντησε: "Εἶναι ὁ Δαυΐδ Μπάλφουρ. Γνωστὸς τοῦ Γέροντα ἀπὸ τότε ποὺ ἠσκεῖτο στὸ Ἅγιον Ὅρος".

Αἰσθάνθηκα βαθειὰ ἔκπληξη. Βρισκόμουν μπροστὰ στὸν Δαυΐδ (πρώην π. Δημήτριο) Μπάλφουρ!

1. Συνάντηση καὶ συνομιλία μὲ τὸν Μπάλφουρ

Εἶχα ἀκούσει πολλὰ γι' αὐτὸν ἀπὸ τοὺς γονεῖς μου καὶ ἀπὸ ἄλλους εὐσεβεῖς κύκλους ὅτι ζοῦσε στὴν Ἀθήνα καὶ ἦταν Ἐφημέριος στὸ Θεραπευτήριο "Εὐαγγελισμός", πρὶν καὶ κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ πολέμου τοῦ 1940, ὅτι ὁ τότε Ἀρχιμανδρίτης Δημήτριος Μπάλφουρ εἶχε μεγάλη ἀπήχηση στὴν ἀθηναϊκὴ κοινωνία τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, εἶχε ἐπικοινωνία μὲ τὸν θεολογικὸ κόσμο της (Θεολογικὴ Σχολή), ἦταν γνώστης πολλῶν πραγμάτων καὶ πολύγλωσσος, συνδεόταν μὲ τὴν Βασιλικὴ οἰκογένεια, ἡ ὁποία καὶ ἐκκλησιαζόταν στὸν "Εὐαγγελισμὸ" καὶ μερικὰ μέλη της ἐξομολογοῦντο σὲ αὐτόν, συνδεόταν μὲ τὴν Ἀδελφότητα Θεολόγων "Ζωὴ" καὶ πρὶν τὴν εἴσοδο τῶν Γερμανῶν στὴν Ἀθήνα καὶ ἔφυγε στὴν Αἴγυπτο, ὅπου καὶ ἀποσχηματίσθηκε.

Ἀμέσως μετὰ τὴν μεταπολίτευση (1974) εἶχα διαβάσει καὶ μάλιστα πολὺ κοντὰ στὴν περίοδο ποὺ τὸν συνάντησα στὴν Ἀγγλία, σὲ ἀριστερὲς ἐφημερίδες καὶ διάφορα περιοδικὰ ὅτι ἦταν κατάσκοπος τῶν Ἄγγλων στὴν Ἀθήνα πρὶν τὸν πόλεμο καὶ ὅτι δὲν ἦταν πραγματικὸς Κληρικός, ὅτι εἶχε ἐμπαίξει καὶ τὸν π. Σωφρόνιο, ὅτι ἦλθε στὴν Ἀθήνα μετὰ τὴν ἀπελευθέρωση καὶ ἔπαιξε σημαντικὸ ρόλο στὰ πράγματα τῆς ἐποχῆς ἐκείνης καὶ κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ ἐμφυλίου πολέμου, ἐργαζόμενος γιὰ τὴν Βρεττανικὴ διπλωματία-κατασκοπεία, ὅτι αὐτὸς συνετέλεσε στὸ νὰ ἀναλάβη τὴν Ἀντιβασιλεία ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Δαμασκηνὸς κλπ. Ἐπίσης, ἐπισκεπτόμενος τὸ Ἅγιον Ὅρος ἄκουσα μερικοὺς μοναχοὺς νὰ ἐμπλέκουν καὶ τὸν Γέροντα π. Σωφρόνιο στὶς ἐπιδιώξεις καὶ τὴν προοπτικὴ τοῦ Μπάλφουρ. Αὐτὸ διεδίδονταν καὶ δημιουργεῖτο ἕνας μῦθος.

Ὅλα αὐτὰ ἦταν φυσικὸ νὰ προξενήσουν τὸ ἐνδιαφέρον μου μὲ τὴν συνάντηση μαζί του καὶ γι' αὐτὸ ἐπειδὴ παραμέναμε λίγες ἡμέρες στὸν ἴδιο χῶρο χρειάσθηκε πολλὲς φορὲς νὰ συζητήσω μαζί του γιὰ διάφορα ζητήματα. Μιὰ φορὰ ἐνθυμοῦμαι ὅτι τὸν συνάντησα στὴν Βιβλιοθήκη τῆς Ἱερᾶς Μονῆς καὶ ἀρχίσαμε μιὰ ἐνδιαφέρουσα συζήτηση.

Μεταξὺ τῶν ἄλλων, ὅπως τὰ ἐνθυμοῦμαι ζωηρὰ στὴν μνήμη μου, μοῦ εἶπε ὅτι στὶς ἀρχὲς τῆς δεκαετίας τοῦ '30 ἐπισκέφθηκε τὸ Ἅγιον Ὅρος γιὰ νὰ κάνη ἔρευνα σὲ χειρόγραφα. Ἐπειδὴ γνώριζε τὴν ρωσικὴ γλῶσσα, μαζὶ μὲ ἄλλες γλῶσσες, ἦταν φυσικὸ νὰ ἐπισκεφθῇ τὸ Ρωσικὸ Μοναστήρι τοῦ Ἁγίου Πεντελεήμονος. Ὁ πρῶτος μοναχὸς ποὺ συνάντησε στὸ μουράγιο τῆς Ἱερᾶς Μονῆς ἦταν ὁ ἅγιος Σιλουανὸς ποὺ τὸν ὁδήγησε στὸ ἀρχονταρίκι. Κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ Ἑσπερινοῦ, ἐνῷ καθόταν σὲ ἕνα στασίδι καὶ προσευχόταν, τὸν πλησίασε ὁ ἅγιος Σιλουανὸς καὶ τοῦ εἶπε: "ἔχω ἕνα μήνυμα γιὰ σᾶς. Κάνετε προσευχὴ γιὰ τὸ θέμα ποὺ σᾶς ἀπασχολεῖ καὶ ὁ Θεὸς θὰ σᾶς ἀποκαλύψη τί πρέπει νὰ κάνετε". Πράγματι ἐκεῖνο τὸν καιρὸ τὸν ἀπασχολοῦσε ἡ προσχώρησή του στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καὶ ὁ ἅγιος Σιλουανὸς κατάλαβε τὸν λογισμό του καὶ τὸν προβληματισμό του. Στὴν συνέχεια ὁ ἅγιος Σιλουανὸς τὸν συνέδεσε μὲ τὸν π. Σωφρόνιο, τότε Ἱεροδιάκονο στὴν Ἱερὰ Μονή.

Μοῦ εἶπε ἀκόμη ὅτι ὅταν ἔφυγε ἀπὸ τὸ Μοναστήρι, ἐπειδὴ εἶχε πολλὰ προβλήματα καὶ ἀμφιταλαντεύσεις, ὁ π. Σωφρόνιος τοῦ ἔστελνε ἐπιστολὲς γιὰ νὰ τὸν ἐνδυναμώση καὶ νὰ τὸν ἐμψυχώση στὴν ἀπόφασή του. Μοῦ εἶπε ἐπὶ λέξει: "Ἔχω πολλὰ γράμματα τοῦ π. Σωφρονίου. Στὰ γράμματά του αὐτὰ ἐπειδὴ ἤθελε νὰ μὲ ἐνισχύση στὴν ἀπόφασή μου, μοῦ ἔγραφε πολλὲς ἐμπειρίες του. Φαίνεται καθαρὰ σὲ αὐτὰ ὅτι ἔβλεπε τὸ ἄκτιστο Φῶς. Ἂν κάποια μέρα δημοσιευθοῦν τὰ γράμματα αὐτὰ θὰ φανῇ ὅτι ὁ Γέροντας Σωφρόνιος εἶναι μεγάλος ἅγιος, ἀνώτερος ἀπὸ τὸν ἅγιο Σιλουανό". Τὸ γράφω ὅπως ἀκριβῶς μου τὸ εἶπε.

Κατόπιν μοῦ μίλησε γιὰ τὶς θεολογικές του σπουδὲς στὴν διδασκαλία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, τὸ ἐνδιαφέρον του γιὰ τὸν ἡσυχασμὸ καὶ τὶς ἔρευνές του γιὰ τὰ κείμενα τοῦ ἁγίου Συμεῶν Ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης. Μοῦ εἶπε: "γνώρισα τὸν ἀληθινὸ ἡσυχασμὸ στὸ Ἅγιο Ὅρος τὴν δεκαετία τοῦ '30". Καὶ ἀκόμη μοῦ ἀνέφερε, ὅτι ὕστερα ἀπὸ διακοπὴ πολλῶν ἐτῶν ἄρχισε νὰ ἀσχολῆται ἐκ νέου μὲ τὰ θεολογικὰ γράμματα καὶ μάλιστα ἐπρόκειτο νὰ ἐκδώση ἀνέκδοτα κείμενα τοῦ ἁγίου Συμεῶν Θεσσαλονίκης.

Πράγματι τὸ ἔτος 1981 ἐξεδόθη ἀπὸ τὸ Πατριαρχικὸ Ἵδρυμα Πατερικῶν Μελετῶν τὸ βιβλίο μὲ τίτλο "Ἁγίου Συμεῶν Ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης (1416/17 – 1429), ἔργα θεολογικά", στὸ ὁποῖο δημοσιεύθηκαν κείμενα τοῦ ἁγίου Συμεῶν Θεσσαλονίκης μὲ κριτικὴ ἔκδοση καὶ εἰσαγωγὴ τοῦ David Balfour. Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι ὁ Πατρολόγος Καθηγητὴς Παναγιώτης Χρήστου, Διευθυντὴς τότε τοῦ Πατριαρχικοῦ Ἱδρύματος στὸ "σημείωμα τοῦ ἐκδότου", ἀφοῦ μᾶς πληροφορεῖ ὅτι ὁ Μπάλφουρ ἦταν συμφοιτητής του στὸ Πανεπιστήμιο Ἀθηνῶν, γράφει γι' αὐτόν:

"Ὁ κ. Δαβὶδ Balfour εἶναι ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος ἐκοπίασε περισσότερον παντὸς ἄλλου ἐρευνητοῦ εἰς τὴν μελέτην τοῦ ἔργου τοῦ Ἁγίου Συμεῶν, ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης. Κατόπιν διερευνήσεως τῶν ἱστορικῶν συνθηκῶν τῶν χρόνων του, τῆς δραστηριότητός του καὶ τῆς χειρογράφου παραδόσεως τῶν ἔργων του κατώρθωσε ν' ἀποκτήση ὅλα τὰ στοιχεῖα τὰ ὁποῖα τὸν κατέστησαν αὐθεντικὸν ἐμπειρογνώμονα ἐπὶ τῆς μεγάλης αὐτῆς ἐκκλησιαστικῆς, θεολογικῆς καὶ πολιτικῆς προσωπικότητος τοῦ Βυζαντίου κατὰ τὰς τελευταίας ἡμέρας τοῦ βίου του".

Ἡ γνώμη τοῦ Πατρολόγου αὐτοῦ Καθηγητοῦ, διεθνοῦς ἀκτινοβολίας, δείχνει καὶ τὴν μεγάλη ἐρευνητικὴ προσωπικότητα τοῦ Μπάλφουρ.

Κατὰ τὴν συζήτηση ποὺ εἶχα μαζί του, ἀπὸ εὐγένεια, δὲν θέλησα νὰ τὸν ρωτήσω γιὰ τὰ ὅσα εἶχα ἀκούσει καὶ διαβάσει γι' αὐτόν, σχετικὰ μὲ λεγόμενα περὶ κατασκοπείας καὶ τῆς ἀποβολῆς τοῦ ἱερατικοῦ σχήματος. Πάντως ἔμαθα καὶ πληροφορήθηκα ἀπὸ ἄλλα πρόσωπα ποὺ τὸν γνώριζαν ὅτι ὅσα διαδίδονταν γι' αὐτὸν ἦταν ὑπερβολικά. Βεβαίως ἀπέβαλε τὴν ἱερατικὴ ἰδιότητα καὶ εἶχε περιπετειώδη βίο, καὶ αὐτὸ ἦταν ἀποτέλεσμα ἀνυπακοῆς του στὸν λόγο τοῦ ἁγίου Σιλουανοῦ, ὁ ὁποῖος τοῦ συνέστησε νὰ μὴ κατέβη στὴν Ἑλλάδα γιατί αὐτὸ θὰ γίνη αἰτία καταστροφῆς του. Δὲν τὸν ρωτοῦσα γιὰ τὰ θέματα αὐτὰ γιατί στέκομαι μὲ μεγάλο σεβασμὸ μπροστὰ σὲ ἕναν ἄνθρωπο ποὺ μετανοεῖ καὶ κλαίει γιὰ τὶς ἁμαρτίες τοῦ παρελθόντος.

Ἐνθυμοῦμαι, ὅμως, ὅτι ὁ ἀείμνηστος Γέροντας Σωφρόνιος τοῦ ἔδειχνε μεγάλη ἀγάπη. Καὶ ἀκόμη ἐνθυμοῦμαι ἕνα χαρακτηριστικὸ περιστατικό. Καθόμουν μὲ τὸν Μπάλφουρ δίπλα-δίπλα στὴν Τραπεζαρία τῆς Ἱερᾶς Μονῆς κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ γεύματος καὶ συζητούσαμε. Τὸν ρωτοῦσα διάφορα θεολογικὰ ζητήματα καὶ διαπίστωνα ὅτι ἦταν γνώστης πολλῶν θεολογικῶν θεμάτων, ἀλλὰ καὶ νοοτροπιῶν καὶ ρευμάτων ποὺ ἐπικρατοῦσαν στὸν θεολογικὸ καὶ ἐκκλησιαστικὸ "χῶρο" τῆς Ἑλλάδος. Σὲ κάποια στιγμὴ στράφηκα πρὸς τὸν Γέροντα Σωφρόνιο ποὺ καθόταν λίγο πιὸ πέρα στὴν κεφαλὴ τῆς Τραπέζης. Εἶδα τὸν Γέροντα νὰ ρίχνη ἕνα στοργικὸ βλέμμα στὸν Μπάλφουρ, νὰ τὸν κυττάζη μὲ τὸ ἱλαρὸ διαπεραστικό του βλέμμα καὶ ἔρρευσαν δάκρυα ἀπὸ τὰ μάτια του. Δὲν προσπάθησα ποτὲ νὰ ἐξηγήσω τί σήμαιναν τὰ δάκρυα αὐτὰ τοῦ Γέροντος Σωφρονίου. Τὸ γεγονὸς εἶναι ὅτι διεπίστωσα τὴν φιλανθρωπία καὶ τὴν ἀγάπη τοῦ Γέροντος πρὸς τοὺς ἀνθρώπους, κυρίως πρὸς τοὺς πονεμένους καὶ μετανοημένους, περισσότερο ὅμως στὸν Μπάλφουρ ὅπως θὰ φανῇ πιὸ κάτω.

Στὰ αὐτιὰ τοῦ Μπάλφουρ ἔφθαναν πολλὲς πληροφορίες γιὰ τὸ τί λέγονταν γι' αὐτὸν στὴν Ἑλλάδα, ὅτι, δηλαδὴ ἦταν κατάσκοπος καὶ χρησιμοποιοῦσε τήν... ἀνύπαρκτη, κατ' αὐτούς, ἱερωσύνη γιὰ νὰ ἐκτελῇ τὸ κατασκοπευτικό του ἔργο, πρᾶγμα τὸ ὁποῖο δὲν φαίνεται νὰ ἀληθεύη, ἀφοῦ εἰσῆλθε στὴν βρεττανικὴ ἀποστολὴ μετὰ τὴν ἀποχώρησή του ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα. Ὁ ἴδιος πολλὲς φορὲς σκέφθηκε νὰ ἀπαντήση στὶς κατηγορίες – συκοφαντίες αὐτές, ἀλλὰ εἶχε μάθει ἀπὸ τὸν Γέροντα Σωφρόνιο νὰ λαμβάνη ἄλλη στάση στοὺς πειρασμοὺς καὶ μὲ τὴν ἑκούσια σιωπή του νὰ θεραπεύη τὰ ἀκούσια καὶ ἑκούσια σφάλματά του. Ἔτσι λειτουργεῖ ὁ πνευματικὸς νόμος.

Εἶναι σημαντικὴ μιὰ ἐπιστολὴ ποὺ ἀπέστειλε ὁ Μπάλφουρ στὸν πρώην Ἀρχιεπίσκοπο Θυατείρων Κ. Μεθόδιο, στὴν ὁποία μεταξὺ τῶν ἄλλων ἀναφέρεται στὸ θέμα αὐτὸ ποὺ σχολιάζουμε ἐδῶ. Γράφει:

"Εἶμαι 85 ἐτῶν (γράφει τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1988, ἑνάμιση χρόνο πρὶν κοιμηθῇ ποὺ ἔγινε τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 1989) καὶ τὰ τελευταῖα 42 χρόνια ὑπῆρξα ἀντικείμενο τῆς πιὸ χυδαίας συκοφαντίας, ἡ ὁποία, ἀνθρωπίνως εἰπεῖν, ἔχει καταστρέψει ἀνεπανόρθωτα τὴν ζωή μου· ἐν τούτοις, ὑπακούοντας στὸν πνευματικό μου πατέρα, τὸν Ἀρχιμανδρίτη Σωφρόνιο, δὲν ἔχω ποτὲ ἀνταπαντήσει ἢ ἐκστομίση μιὰ λέξη γιὰ αὐτοάμυνα, ἀλλὰ ἔχω μάθει νὰ παίρνω κυριολεκτικῶς κατὰ λέξη τοὺς λόγους τοῦ Χριστοῦ: "Μακάριοι ἐστε ὅταν ὀνειδίσωσιν ὑμᾶς καὶ διώξωσι καὶ εἴπωσι πᾶν πονηρὸν ρῆμα καθ' ὑμῶν ψευδόμενοι ἕνεκεν ἐμοῦ" (Μάτθ. ε', 11)". (Μητροπολίτου Πισιδίας Μεθοδίου Φούγια: Θεολογικαὶ καὶ ἱστορικαὶ μελέται, συλλογὴ δημοσιευμάτων καὶ μή, σύμμικτα ἐκκλησιαστικά, τόμοι Δέκατος Τέταρτος καὶ Δέκατος Πέμπτος, Ἀθήνα 2003 σέλ. 263).

Ἡ ἐπιστολὴ αὐτὴ εἶναι μιὰ προσωπικὴ ὁμολογία ὅτι ὁ Μπάλφουρ συκοφαντήθηκε καὶ συκοφαντεῖται γιὰ τὴν κατηγορία τῆς κατασκοπείας, ἀλλὰ ἐξ αἰτίας τῆς πτώσης του μὲ τὴν ἀποβολὴ τοῦ ἱερατικοῦ σχήματος, ζοῦσε μὲ μετάνοια, ὑπακούοντας στὴν συμβουλὴ τοῦ Γέροντος Σωφρονίου καὶ σιωποῦσε γιὰ τὶς συκοφαντίες ποὺ ἐλέγοντο ἐναντίον του.

Ὅσα ἐγράφησαν εἶναι μιὰ ἀναγκαία εἰσαγωγὴ γιὰ τὰ ἀκόλουθα.

2. Τὸ βιβλίο "ἀγῶνας Θεογνωσίας"

Ὅλα ὅσα ἔγραψα προηγουμένως ἦλθαν στὴν μνήμη μου ὕστερα ἀπὸ τὴν ἔκδοση ἑνὸς βιβλίου ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Σταυροπηγιακὴ καὶ Πατριαρχικὴ Μονὴ Τιμίου Προδρόμου Ἔσσεξ Ἀγγλίας μὲ τίτλο "ἀγῶνας Θεογνωσίας" καὶ ὑπότιτλο "ἡ ἀλληλογραφία τοῦ Γέροντος Σωφρονίου μὲ τὸν Δ. Μπάλφουρ". Τὸ βιβλίο αὐτό μου προκάλεσε ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον, γιατί, ὅπως ἀνέφερα προηγουμένως, μοῦ εἶχε μιλήσει ὁ ἴδιος ὁ Μπάλφουρ γιὰ τὴν ἀλληλογραφία αὐτή, καὶ μάλιστα μοῦ εἶχε ἀποκαλύψει τὴν ἀξία τῶν ἐπιστολῶν τοῦ Γέροντος Σωφρονίου ποὺ ἐστάλησαν σὲ αὐτὸν προκειμένου νὰ τὸν στηρίξη στὴν Ὀρθόδοξη πίστη.

Στὴν ἀρχὴ τοῦ βιβλίου αὐτοῦ ὑπάρχει ἐνδιαφέρουσα εἰσαγωγὴ ἀπὸ τὸν Ἱεροδιάκονο Νικόλαο, ἀνηψιὸ τοῦ Γέροντος Σωφρονίου, στὴν ὁποία καταγράφονται τὰ βιογραφικὰ στοιχεῖα τῆς ζωῆς τοῦ Γέροντος Σωφρονίου καὶ τοῦ Μπάλφουρ, καθὼς ἐπίσης καταγράφονται καὶ διάφορα στοιχεῖα γύρω ἀπὸ τὴν ἐπικοινωνία μεταξὺ τῶν δύο, ὅπως φαίνεται στὶς ἐπιστολές, ἀλλὰ καὶ ὅπως διασώζονται στὴν προφορικὴ παράδοση. Τὸ σημαντικὸ εἶναι ὅτι ἀναφερόμενος ὁ π. Νικόλαος στὴν κατηγορία πολλῶν ἐναντίον τοῦ Μπάλφουρ ὅτι ἦταν κατάσκοπος τῶν Ἄγγλων καὶ χρησιμοποιοῦσε ὑποκριτικὰ τὴν Ὀρθόδοξη πίστη, γράφει: "Πολλοὶ πιστεύουν ὅτι ὁ Μπάλφουρ ἔζησε χρησιμοποιῶντας ὑποκριτικὰ τὴν Ὀρθοδοξία. Καὶ ἡ ἄποψη αὐτὴ ἴσως στηρίζεται στὶς παλινωδίες του, ὅπως καὶ σὲ ὁρισμένες συγκυρίες τῆς περιπετειώδους ζωῆς του. Τὰ κείμενα ὅμως ποὺ διαθέτουμε δὲν ὁδηγοῦν σὲ τέτοια συμπεράσματα". Ὅταν δὲ καταγράφεται τὸ πῶς ζοῦσε στὸ Κάϊρο μετὰ τὴν ἀποχώρησή του ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα καὶ πρὶν καταταγῆ στὸ Βρεττανικὸ σῶμα, δὲν φαίνεται ὅτι ἦταν κατάσκοπος στὴν Ἑλλάδα. Πράγματι ἡ ἀλληλογραφία αὐτὴ δὲν ἀφήνει νὰ φανῇ κάτι τέτοιο. Ἀλλά, ὅπως φαίνεται καὶ ἀπὸ τὶς ἐπιστολές, γιὰ τὴν πτώση του δὲν εὐθύνεται καθόλου ὁ Γέροντας Σωφρόνιος, ὁ ὁποῖος ἐργάσθηκε δυνατὰ καὶ φιλότιμα γιὰ νὰ τὸν καλλιεργήση πνευματικά.

Ἔπειτα στὴν εἰσαγωγὴ τοῦ βιβλίου καταγράφονται τὰ βασικὰ σημεῖα τῆς διδασκαλίας τοῦ Γέροντος Σωφρονίου, ὅπως ἐξάγονται ἀπὸ τὴν ἀνάγνωση τῶν ἐπιστολῶν του ποὺ ἀπέστειλε στὸν Μπάλφουρ.

Μετὰ τὴν εἰσαγωγὴ δημοσιεύονται οἱ τριάντα (30) ἐπιστολὲς τοῦ Γέροντος Σωφρονίου, ποὺ ἀναφέρονται στὴν ζωὴ τοῦ Μπάλφουρ καὶ σχολιάζουν θεολογικὰ διάφορες πτυχὲς τῆς ζωῆς τοῦ ἐνδιαφέροντος αὐτοῦ ἀνθρώπου οἱ ὁποῖες, διαιροῦνται σὲ πέντε μέρη, τὰ ὁποῖα ἔχουν γενικοὺς τίτλους καὶ σὲ κάθε θεματολογία ὑπάρχουν ἐπιστολὲς μὲ σημαντικὸ περιεχόμενο. Καὶ μόνον ἡ ἀνάγνωση τῆς θεματολογίας τῶν ἐπιστολῶν δείχνει ὅτι ὁ Μπάλφουρ ἀναζητοῦσε τὴν Ὀρθόδοξη πίστη.

Τὸ πρῶτο μέρος μὲ τίτλο "ἡ θεία κλήση" ἀναφέρεται στὰ θέματα: "ἔξοδος ἀπὸ τὸν Ρωμαιοκαθολικισμό", "στὰ πρόθυρα τῆς ὀρθοδοξίας", "ἀμφιβολίες".

Τὸ δεύτερο μέρος μὲ τίτλο "ἀποδοχὴ τῆς Ὀρθοδοξίας", ἀναφέρεται στὰ θέματα: "ἀποδοχὴ τῆς Ὀρθοδοξίας", "ἡ σταυρικὴ ὁδὸς τῆς Ὀρθοδοξίας", "οἱ βάσεις τῆς πνευματικῆς ζωῆς", "ἡ ἐπιστήμη τῆς ὑπακοῆς", "νοερὰ ἐργασία", "ὁ μοναχισμὸς καὶ ἡ θλίψη τῆς μητέρας", "παραμονὴ τῆς κουρᾶς", "ὁ Γέροντας Σιλουανός", "μετάνοια θεμέλιο τῆς πνευματικῆς ἐργασίας", "ἡ πνευματικὴ πρόοδος", "ἡ ἀγάπη ὡς σκοπὸς τῆς ἀσκήσεως".

Τὸ τρίτο μέρος μὲ τίτλο "δοκιμασίες" ἀναφέρεται στὰ θέματα: "οἱ θλίψεις-σημεῖο θείας ἐκλογῆς", "οἱ συγγενεῖς", "ἡ κουρά", "ἡ βίωση πειρασμοῦ", "ἡ χριστιανικὴ ζωὴ εἶναι ἀγῶνας", "ἡ ἀπόφαση τοῦ Γέροντος Σιλουανοῦ", "ἡ πάλη γιὰ τὴν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ", "ζωή, θάνατος καὶ αἰωνιότητα".

Τὸ τέταρτο μέρος μὲ τίτλο "ἡ ρήξη" ἀναφέρεται στὰ θέματα: "ἅς ζήσει κατὰ τὸ θέλημά του", "τὸ θεῖο θέλημα ποὺ ὁδηγεῖ στὸν Γολγοθᾶ", "ὁ ἀληθινὸς μοναχισμός".

Τὸ πέμπτο μέρος μὲ τίτλο "ἐκτὸς Ἐκκλησίας" ἀναφέρεται στὰ θέματα: "ὑπὲρ τῆς εἰρήνης τοῦ σύμπαντος κόσμου", "ἐλευθερία ψυχῆς καὶ ἐκκλησιαστικὰ δεσμά", "ὀρθόδοξη δογματικὴ συνείδηση", "ὁ σταυρὸς τοῦ Χριστοῦ".

Ἀκολουθεῖ ὁ ἐπίλογος τοῦ βιβλίου ποὺ εἶναι μιὰ ἐπιστολὴ τοῦ Γέροντος στὴν ὁποία δόθηκε ὁ τίτλος "ὁ Θεὸς ἀγάπη ἐστι".

Μετὰ τὸ κύριο μέρος τοῦ βιβλίου δημοσιεύονται δύο παραρτήματα.

Τὸ πρῶτο παράρτημα ἔχει τίτλο "ἀπὸ τὶς ἐπιστολὲς τοῦ Γέροντος Σωφρονίου" καὶ περιλαμβάνει τὰ θέματα: "ἡ ὑπακοὴ κατὰ τὴν ἀπουσία Γέροντα", "ἡ Χάρη καὶ τὸ ψυχικό-πνευματικό", "ἡ θεία Χάρη καὶ ἡ ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου", "μετάνοια", "πῶς πρέπει νὰ ἀγωνιζόμαστε νοερά", "ἡ σημασία τοῦ θαύματος", "ἡ θεία ἐνανθρώπηση".

Τὸ δεύτερο παράρτημα ἔχει τίτλο "ἀπὸ τὶς ἐπιστολὲς τοῦ Δ. Μπάλφουρ" καὶ ἀναφέρεται στὰ θέματα: "ὁ Γέροντας δὲν εἶναι μαντεῖο", "ὁ ἴδιος γιὰ τὸν ἑαυτό του", "ὁ Ἰωάννης τοῦ Σταυροῦ", "Θαρσεῖτε", "Καιρὸς πολέμου", "τὰ χρόνια τῆς ἀθεΐας", "ἀφύπνιση", "ὁ ἀρχάριος".

Συνολικὰ τὸ βιβλίο αὐτὸ περιλαμβάνει τριάντα (30) ἐπιστολὲς τοῦ Γέροντος Σωφρονίου, ἑπτὰ (7) ἀποσπάσματα ἀπὸ ἐπιστολὲς τοῦ ἰδίου καὶ ὀκτὼ (8) ἐπιστολὲς τοῦ Μπάλφουρ.

Στὸ τέλος δὲ τοῦ βιβλίου παρατίθεται "εὑρετήριο ὀνομάτων, ἐννοιῶν καὶ πραγμάτων", καθὼς ἐπίσης τὸ βιβλίο περιλαμβάνει καὶ "πίνακα ἁγιογραφικῶν χωρίων".

(Στὸ ἑπόμενο φύλλο θὰ δημοσιευθῇ τὸ δεύτερο μέρος τοῦ ἄρθρου αὐτοῦ ποὺ θὰ ἀναφέρεται στὶς ἐντυπώσεις τὶς ὁποῖες ἀπεκόμισε ὁ Σέβ. Μητροπολίτης διαβάζοντας τὸ σημαντικὸ αὐτὸ βιβλίο).