Χαράλαμπου Χαραλαμπόπουλου: Ο Κλῆρος τῆς Ναυπακτίας στὸν Ἀγώνα τοῦ '21 (Β)

Ναυπακτιακὰ Σημειώματα

του Χαράλαμπου Χαραλαμπόπουλου

Αναδημοσίευση από τα Ναυπακτιακά Μελετήματα Γ΄, Ιστοριολαογραφικά Ναυπακτίας, έκδ. Συλλόγου Δορβιτσιωτών Ναυπακτίας “Η Αναγέννηση”, Αθήνα 1985

Αναδημοσιεύουμε το δεύτερο μέρος της επίκαιρης και χρήσιμης από πολλές πλευρές εργασίας του δραστήριου ιστοριοδίφη και Πρόεδρου της Εταιρείας Ναυπακτιακών Μελετών κ. Χαράλαμπου Χαραλαμπόπουλου, με τα πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία για την συμμετοχή του Κλήρου στον αγώνα για την ελευθερία. Για να μη ξεχνούμε την ιστορία μας.

* * *

Ιερεύς Παπαχρήστος Γεροπαναγιωτόπουλος, οπλαρχηγός από το Καταφύγιο (Αμόρανη) Ναυπακτίας (Χ.Α.Ε.Β)

α) Προς την επί των Στρατιωτικών Εκδουλεύσεων Επιτροπήν.

Ότι ο υποφαινόμενος υπηρέτησα την πατρίδα στρατιωτικώς κατά τον αιματηρόν αυτόν αγώνα, μαρτυρούσι τα συναπτόμενα δύο πιστοποιητικά, αυτό του Δημοτικού Συμβουλίου και το διαφόρων οπλαρχηγών, αλλά δυστυχώς παρεγκωνίσθην μέχρι τούδε. Ευελπίσθην δε ήδη μαθών ότι η πατρική κυβέρνησις έλαβε πρόνοια και δια τους ενδεείς αγωνιστές· συνέστησε επί τούτω εξεταστικήν επιτροπήν και δια τούτο προερχόμενος ενώπιον αυτής δια της παρούσης μου εξαιτούμαι, όπως αμείψη και εμέ αρκούντως.

Παρακαλώ όθεν το Σον Επαρχείον Ναυπακτίας ίνα διαβιβάση την παρούσαν μου με τα συναπτόμενα εις την ανωτέρω επιτροπήν αρμοδίως.

Ευσεβάστως

Παπαχρίστος γεροπαναγηοτόπλος

β) Επί τη οριζομένη υπό του ποινικού νόμου ποινή και τη υποχρεώσει πολιτικής αποζημιώσεως, πιστοποιείται παρά των υποφαινομένων οπλαρχηγών ότι ο φέρων το παρόν μας Παπαχρήστος Γεροπαναγιωτόπουλος κάτοικος του χωρίου Αμόρανης του Δήμου Αποδοτίας ένθερμος ζηλωτής της πατρίδος λαβών τα όπλα απ’ αρχής της επαναστάσεώς μας, ήτοι από του 1821 έχων υπό την οδηγίαν αυτού έως πεντήκοντα στρατιώτας, διετέλεσεν υπό τας διαταγάς του οπλαρχηγού Τριανταφύλλου Αποκορίτη μέχρι του 1824 και από της εποχής ταύτης μέχρι του 1828 υπό τας διαταγάς του Σιαφάκα· εις όλο το διάστημα τούτο της επαναστάσεώς μας παρευρέθη εις πολλάς μάχας μετά των ανωτέρω οπλαρχηγών και ιδίως εις τας του Μεσολογγίου, Άμπλιανης, Αράχωβας, Ναυπάκτου και αλλαχού, εις τας οποίας έδειξε ζήλον και αφοσίωσιν προς την πατρίδα και αρκετήν ανδρείαν κατά των εχθρών και ευπείθειαν προς τους ανωτέρους του.

Προς βεβαίωσιν όθεν των ανωτέρω εφοδιάζεται με το παρόν ο διαληφθείς Παπαχρήστος Γεροπαναγιωτόπουλος δια να του χρησιμεύση, όπου ανήκει,

Εν Ναυπάκτω 20 Ιουνίου 1846

Οι οπλαρχηγοί

Ιωάννης Π. Φαρμάκης, Χρίστος Φωτομάρας, Αντώνιος Βοτζαΐτης, Τριαντάφυλλος Αποκορίτης

γ) Το Δημοτικόν Συμβούλιον του Δήμου Αποδοτίας πιστοποιεί ότι

Ο Παπαχρήστος Γεροπαναγιωτόπουλος αυτόχθων Έλλην, γέννημα και θρέμμα, κάτοικος του χωρίου Αμόρανης του Δήμου τούτου, ένθερμος αγωνιστής, ηχησάσης στεντορείως της επαναστατικής σάλπιγγος κατά του στερούντος την ελευθερίαν της Ελλάδος Οθωμανού, αποθέσας τους κόμπους της δουλείας και ενδυθείς τον ενθουσιασμόν υπέρ απελευθερώσεως της πατρίδος άδραξε τα όπλα του κατά των τυράννων και με βήμα ατρόμητον, με βαθύν και ασάλευτον ζήλον και με απαράτρεπτον ευπείθειαν και τους Ελληνικούς θεσμούς υπηρέτησεν από του 1821 μέχρι του 1829 με τους διαφόρους του έθνους οπλαρχηγούς πιστός την πατρίδα, παρευρεθείς εις τας περιβοήτους μάχας Μεσολογγίου και όλας τας κατά των Τούρκων σημαντικάς, μεγάλας τε και μικράς, φέρων πάντοτε υπό την οδηγίαν του μισθοδοτουμένους υπό της ιδίας του καταστάσεως πεντήκοντα στρατιώτας, ως αξιωματικός, εθυσίασεν μέχρι ανεξαρτησίας το πλείστον μέρος της υπάρξεώς του προς διατήρησιν του στρατιωτικού σώματος αυτού, ήτοι των στρατιωτών του, ώστε μεταξύ τοιούτων αγώνων διεκρίθη η αντοχή του υπερβαλλόντως, απερίγραπτη η αφοσίωσίς του, τα ανδραγαθήματά του, η πίστις του και αι θυσίαι του άχρις ότε εσυντρίφθησαν οι οδόντες του Οθωμανού κατά κράτος από την φίλην πατρίδα την Ελλάδα.

Ταύτα πάντα γιγνώσκον σαφώς το Δημοτικόν Συμβούλιον τούτο επαφίη το παρόν πιστοποιητικόν έγγραφόν του προς τον μνημονευόμενον ηρωϊκώς αγωνισθέντα παλαιόν στρατιωτικόν κατ’ αίτησίν του, ίνα τω χρησιμεύση, όπου ανήκει.

Εν Μεγάλη Λομποτινά την 11 Απριλίου 1844

Ο Πρόεδρος / Γεώργιος Θωμόπουλος

Τα Μέλη / (10 υπογραφαί)

Ο Δήμαρχος Αποδοτίας / Π. Πολυμερόπουλος

*

Στρατιωτικός Ιερεύς Παπακώστας Κυριαζής από Βονόρτα (Κάτω Πλάτανος) Ναυπακτίας (Χ.Α.Ε.Β.)

α) Α ν α φ ο ρ ά των Αναγνώστου και Γεωργίου Παπακωνσταντίνου κατοίκων Βονόρτας του Δήμου Προσχίου, ως κληρονόμων του πατρός των Παπακωνσταντίνου

Πλάτανος 11 Ιουνίου 1865

Προς

Την επί των εξετάσεων των δικαιωμάτων των παλαιών αγωνιστών Σ. Επιτροπήν.

Ο πατήρ ημών κατά τον υπέρ ανεξαρτησίας της πατρίδος Ιερόν αγώνα συνετέλεσεν ως στρατιωτικός Ιερεύς ηθικώς τε και υλικώς τε απ’ αρχής μέχρι τέλους, ως και κατά την κατανομήν των ελαφρών ταγμάτων επί κυβερνήτου ανεγνωρίσθησαν τα δικαιώματα αυτού και ανευρέθη το όνομά του εν τοις Μητρώοις.

Υποβάλλοντες όθεν δια της παρούσης τρία πιστοποιητικά, της 10 Δ/βρίου 1837 υπογεγραμμένο παρά διαφόρων οπλαρχηγών υπ’ αριθμ. 20227 του υπουργείου των εκκλησιαστικών κλπ. και υπ’ αριθμ. 174 της υποδιοικήσεως Ναυπακτίας παρακαλούμεν την Σ. ταύτην Επιτροπήν, να λάβη υπ’ όψιν τα δίκαια και ευαρέστως αποφασίση ότι δίκαιον εις αμοιβήν των εκδουλεύσεων του αειμνήστου πατρός, συνημμένως υποβάλλομεν και πιστοποιητικόν ταυτότητος της ενταύθα Δημοτικής αρχής υπ’ αριθμ. 1235

Ευπειθέστατος

Αναγνώστης Παπακωνσταντίνου

β) Α π ο δ ε ι κ τ ι κ ό ν

Οι υποφαινόμενοι πιστοποιούμεν εν συνειδότι ο ονομαζόμενος Κώνστας Παπαγιάννη Κυριαζής εκ του χωρίου Βονόρτα της Επαρχίας Κραβάρων υπηρέτησεν ως Ιερεύς εις διάφορα Στρατιωτικά Σώματα και ότι κατά το 1832 διωρίσθη στρατιωτικός Ιερεύς του 19ου ελαφρού τάγματος, καθ’ όλον δε το διάστημα της υπηρεσίας του έδειξε καλλίστην διαγωγήν, άμετρον ζήλον και πολλήν φρόνησιν. Κατ’ αίτησίν του δε τον εφοδιάζομεν με την παρούσαν μας πιστοποίησιν δια να του χρησιμεύση όθεν ανήκει.

Μεσολόγγιον την 18/30 10βρ. 1837

(υπογραφές δυσανάγνωστες)

γ) Π ι σ τ ο π ο ι η τ ι κ ό ν Τ α υ τ ό τ η τ ο ς

Αριθμ. 1235

Ο Δήμαρχος Προσχίου

Επί τη οριζομένη από τον Ποινικόν Νόμον ποινή και επί τη υποχρεωσει της ανηκούσης πολιτικής αποζημιώσεως κλπ. πιστοποιώ ο υποφαινόμενος ότι ο Αναγνώστης Παπακωνσταντίνου και Γεώργιος Παπακωνσταντίνου κάτοικοι Βονόρτας του Δήμου του οποίου προΐσταμαι ηλικίας 47 και 40 εγγεγραμμένοι εν τω δημοτολογίω υπ’ αύξ. αριθμ. 278 και 276/18 8βρίου 1852 της κοινότητας Βονόρτας, ο μεν κατοικών ενταύθα ο δε διαμένων εις Βουκουρέστιον, είναι αυτονόητοι και νόμιμοι κληρονόμοι του αποβιώσαντος παλαιού αγωνιστού Στρατιωτικού Ιερέως Παπακωνσταντίνου Κυριαζή.

Κατ’ αίτησίν του όθεν επαφίεμεν το παρόν πιστοποιητικόν ταυτότητα προς χρήσιν του.

Πλάτανος 11/Ιουνίου 1865

Ο Δήμαρχος / (υπογραφή δυσανάγνωστος)

δ) Α π ο ν ο μ ή α ρ γ υ ρ ο ύ α ρ ι σ τ ε ί ο υ

ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Η ΕΠΙ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΩΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ

Προς τον αιδεσιμώτατον πρεσβύτερον κύριον Κώνσταν Κυριαζήν.

Η επιτροπή η διορισθείσα προς αναθεώρησιν των πράξεων της πρώτης περί των αριστείων επιτροπής απέρριψε την πράξιν δι’ ής η ειρημένη πρώτη επιτροπή κατέταξεν υμάς εις τον κατάλογον του αργυρού αριστείου.

Αλλ’ η Α.Μ.Σ. ημών Βασιλεύς λαβών υπ’ όψιν τας ιδιαιτέρας εκδουλεύσεις τας οποίας οι εκ του Ιερατικού καταλόγου ένεκα του βαθμού των και της συνδεδεμένης μετ’ αυτού υπολήψεως έκαμον εν τω διαστήματι του υπέρ της ανεξαρτησίας αγώνος, ως θέλων τιμήση κατ’ εξαίρεσιν την τάξιν αυτών των ιερωμένων, απεφάσισε να δοθή εις υμάς το αργυρούν νομισματόσημον.

Τούτο διευθύνοντες προς υμάς δια της παρούσης σάς γνωστοποιούμεν συγχρόνως ότι το περί αυτού δίπλωμα θέλει σάς αποσταλή οσονούπω.

Ο Γραμματεύς / Γ. Γλαράκης

ε) Δ ι ο ρ ι σ μ ό ς ω ς σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ ό ς Ι ε ρ ε ύ ς

Εν Ναυπάκτω τη 3 Μαΐου 1838

Βασίλειον της Ελλάδος

Ο Υποδιοικητής Ναυπακτίας

Προς τον Ιερέα κ. Παπακώνσταν Κυριαζήν

εκ Βονόρτας του Δήμου Προσχίου

Κατά την από 28 Απριλίου Τ.Σ. υπ’ αριθμ. 6, 286 πρόσκλησιν της Γραμματείας των Εσωτερικών σπεύδομεν να σάς κοινοποιήσωμεν ότι κατά την προς αυτήν ειδοποίησιν, η επί των Στρατιωτικών Γραμματεία έλαβεν υπ’ όψιν την προς αυτήν αίτησίν σας και σκοπεί να σάς διορίση ιερέα εις τον στρατόν κατά τον προσεγγίζοντα νέον διοργανισμόν αυτού και ότι εντός ολίγου θέλει σάς αποσταλή εις το παρά της εξεταστικής επιτροπής προσδιορισθέν δι’ υμάς αργυρούν εθνόσημον

Ο υποδιοικητής / Πανάγος Λογοθέτης

*

Παπαδημήτρης, Ναυπάκτιος (Γ.Α.Κ., Μ.Σ.)

Σε μητρώο συντάξεων με α.α 260 και α.μ. 426 καταχωρείται: “Ζωΐτσα Παπαδημήτραινα Ναύπακτος. Του ανδρός της φονευθέντος μετά των δύο υιών της εις Ναύπακτον πολιορκουμένην υπό των Ελλήνων”.

*

Παπαδημήτρης Τζερεμές-Κραβαρίτης.

Στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως δημοσιεύεται “Διάταγμα προικίσεως τινών ορφανών των υπέρ πατρίδος πεσόντων” με το οποίο προικοδοτείται και η θυγατέρα του εκ Κραββάρων Παπαδημητρίου Τζερεμέ (Φ.Ε.Κ 11/20 Μαΐου 1842, σ. 63)

*

Ιερεύς Κανέλος Οικονόμου από Κλεπά Ναυπακτίας (Ι.Ε.Ε.Ε.)

α) Πιστοποιητικό Δημοτικού Συμβουλίου.

Το Δημοτικόν Συμβούλιον του Δήμου Προσχίου

Πιστοποιεί

Την 19 Ιουνίου 1842 εν Πλατάνω του Δήμου Προσχίου.

Ότι ο εκ του χωρίου Κλεπάς του Δήμου τούτου Ιερεύς Κανέλος Οικονόμου υπάρχων αγωνισθείς κατά τον υπέρ ανεξαρτησίας της πατρίδος μας αγώνα, ο οποίος όχι μόνον εξαρχής του ιερού τούτου αγώνος διαφόρων οπλαρχηγών παραβρισκόμενος, αλλά μετ’ αυτού τούτου και εις τινάς επισήμους μάχας ως δεικνύεται και εκ των σωζομένων εις χείρας του ενδεικτικών των τότε οπλαρχηγών του· προς τούτοις υπέφερεν και όχι ολίγην ζημίαν εις το διάστημα τούτο, υπήρχεν ως μίαν των καλών οικογενειών εις τροφάς και εις πολεμοφόδια των κατά καιρούς τότε Ελληνικών στρατευμάτων και εκ των Οθωμανών οίτινες αρπάσασαι όλην εν γένει την γενικήν του περιουσίαν έκαυσαν επιτέλους και την πολυτίμητον οικίαν του κατά το παρελθόν έτος 1827 εις τρόπον δε όπου εκατήντησεν ήδη ένεκα των ανωτέρων περιστάσεων εις άκραν ένδειαν αρχηγέτης ών μιας πολυαρίθμου οικογενείας πάσχει νυν τον επιούσιον άρτον ως ήν πασίγνωστος. Ο Ιερεύς ούτος ως εκ των ανωτέρων δικαιωμάτων του κατετάχθη εις την έλευσιν του αειμνήστου Ιωάννου Αντωνίου Καποδίστρια ως Ιερεύς του πέμπτου τάγματος του κ. Κωνστ. Βέρη και διατελών ούτος μέχρι της αφίξεώς του εις την Ελλάδα της Α.Μ. καθ’ ήν εδιαλύθησαν τα στρατεύματα δια Υ.Β. Διατάγματος και έκτοτε μένει άχρι τούδε υστερημένος τους καρπούς της αγωνίσεώς του και αυτών ακόμη των θυσιών του.

Όθεν γνωρίζοντες ακριβώς και εύθυνοδότως το Δημοτικόν τούτο Συμβούλιον ταύτα πάντα του κ. Παπακανέλου εις τον οποίον επαφίεται το παρόν πιστοποιητικόν δια να τω χρησιμεύση όπου δεί.

Ο Πρόεδρος / Ιωάν. Πάνου

Τα Μέλη αυτού, / Γεώργιος Παναγιώτου / Νικ. Σισμάνης / Γ. Κωνσταντίνου / Α. Μπουραζέρης / Θ. Δημητράκης / Δημ. Παπαζησίμου / Γιάννης Γιαβρούτας / Κώτζης Χατζημιχάλης / Γ. Πολίτης / Τάσιος (;)

Αριθ. 639

Ο Δήμαρχος Προσχίου

Επικυροί την γνησιότητα των υπογραφών του Δημοτικού Συμβουλίου, καθώς και τα εμπεριεχόμενα.

Εν Πλατάνω την 21 Ιουλίου 1842

Ο Δήμαρχος / Μ. Ιω. Μιχαλόπουλος

(Βλ. και “ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΚΑ”, όπ. σ. 306).

*

Γεώργιος Πρωτοπαπάς, από Πλάτανο Ναυπακτίας

Α) Δημοσίευμα Εφημερίδας (“Θρίαμβος” 22 Ιανουαρίου 1846).

“Ο Γ. Πρωτοπαπάς ιερεύς σεβάσμιος ταράττει, ως λέγεις, την ησυχίαν της επαρχίας των Κραβάρων δεν βεβαιώνεται άλλο τι εκ τούτου ειμή ότι εισακούεται δεν εσκέφθης δε ότι το να εισακούεταί τις εντός τινος επαρχίας δεν είναι τυχαίον. Είναι αποτέλεσμα ευαρέστου διαγωγής αφιλοκερδίας, πατριωτισμού και συνέσεως· προσόντα τα οποία συγκεντρούμενα άπαντα εις το πρόσωπον του Γ. Πρωτοπαπά εφείλκυσαν εξ αρχής την αγάπην των πατριωτών του..όποτέ δεν κατεχράσθη την αγάπην των πατριωτών του· ιερεύς καθ’ όλην την έννοιαν της λέξεως....

Αναφέρεις ότι δεν έχει εκδουλεύσεις στον αγώνα.....

Τον απάντησαν όμως άνδρες Μεγάλοι, γενναίοι, όσοι έλαβον δραστήριον και αποτελεσματικόν μέρος κατά την επανάστασιν, τον απήντησεν ο Σκαλτσάς, ο Σιαφάκας, ο Καραϊσκάκης κλπ.......

Ο Γ. Πρωτοπαπάς είναι ιερεύς του ΙΙΙ και ΙV τάγματος της Οροφυλακής διατελών εν αδεία· όστις είναι περιεργότερος θέλει μάθει ευκόλως ότι το σέβας και αγάπη των αξιωματικών και στρατιωτών των ειρημένων ταγμάτων τον παρακολουθεί παντού.....”

(Από επιστολή με την υπογραφή “έτερος εκ των Κραβάρων” σε απάντηση επιστολής με την υπογραφή “είς εκ των Κραβάρων”).

β) Δημοσιεύματα Εφημερίδας Κυβερνήσεως

-Τον αργυρούν σταυρόν των Ιπποτών του Σωτήρος απονέμομεν εις τον στρατιωτικόν Ιερέα Γεώργιον Πρωτόπαπα του Αρχηγείου του σώματος Οροφυλακής Ευρυτανίας (Έκτακτο Παράρτ. Τ ής Εφ. Κυβ. αρ. 2 του έτους 1845 Αριθ. Υ Διαταγή της Ημέρας δια τον Βασ. Ελληνικόν Στρατόν, Αθήνα 3/Φεβρουαρίου/1845)

-Ο Στρατιωτικός Ιερεύς των επιτελών του σώματος Γεώργιος Πρωτοπαπάς αναλαμβάνει την θρησκευτικήν υπηρεσίαν παρά τοις 3 και 4 ελαφροίς Τάγμασι της Οροφυλακής. (ΦΕΚ 18/9 Ιουλίου 1845)

-Διάταγμα της 25 Φεβρουαρίου 1852 περί διορισμού του κ. Γεωργίου Πρωτόπαπα ως ιερέως επί της κοβέρτας Αμαλίας (ΦΕΚ 4 Μαρτίου 1852).

*

Παπατριαντάφυλλος Γεωργίου από Βονόρτα (Κατάσταση 9 Νοεμβρίου 1829 ΙΗ τάγματος Γιάννη Π. Φαρμάκη, Γ.Α.Κ. Π.Τ.Κ. Φ 12)