Γεωργίου Ἀναστ. Γαλανοπούλου: Τὸ Μοναστῆρι τοῦ Προφήτου Ἠλιοῦ στὴν Ἀράχωβα (A)

Γεωργίου Ἀναστ. Γαλανοπούλου, Δικηγόρου στὸν Ἄρειο Πάγο

Ἀνατολικὰ τῆς Ἀράχωβας, στὸν ἀμαξητὸ δρόμο πρὸς Κλεπᾶ καὶ σὲ ἀπόσταση 2,5 χίλμ., σώζεται σὲ καλὴ κατάσταση τὸ Καθολικὸ (διαστάσεων 6χ4), τῆς πάλαι ποτὲ διαλαμψάσης ἱστορικῆς Μονῆς τοῦ Προφήτου Ἠλιοῦ Κραβάρων, ἡ ὁποία διελύθη μὲ τὸ διάταγμα τοῦ Βαυαροῦ Μάουρερ τὸ ἔτος 1833, διότι εἶχε ὀλιγοτέρους τῶν 6 μοναχῶν, ἔτος ποὺ καταργήθηκαν περὶ τὰ 400 Μοναστήρια στὴν Ἑλλάδα καὶ λεηλατήθηκαν.

Δὲν ἔχει διασωθῇ ἱστορικὰ ἡ ἵδρυση τῆς Μονῆς τοῦ Προφήτου Ἠλιοῦ στοὺς πρόποδες τοῦ ὅρους Κοκκινιά, ποὺ ἀνατρέχει στὰ χρόνια τοῦ αὐτοκράτορος Ἰουστινιανοῦ, ὅπου χτίστηκαν πολλὲς ἐκκλησίες καὶ μοναστήρια πέραν τῶν ἄλλων ἀμυντικῶν ἔργων, στὴν δοκιμασθεῖσα ἀπὸ τοὺς σεισμοὺς καὶ τὴν πανώλη στὰ 551, 553, καὶ 557 μ.Χ Αἰτωλία. Ἡ παράδοση διέσωσε μέχρι σήμερα τὴν ἄγρια δολοφονία τοῦ Ἐπισκόπου Δωροθέου, ὁ τάφος τοῦ ὁποίου εἶναι στὸ ξωκκλήσι τοῦ Ὁσίου Συμεῶν τοῦ Στυλίτου, πίσω ἀπὸ τὸ Ἅγιο Βῆμα στὴ ρίζα μιᾶς παλιᾶς ἀγριοκερασιάς, ἡ ὁποία ἔχει σχέση μὲ τὴν παλαιότητα τοῦ Μοναστηριοῦ. Ὁ Ἐπίσκοπος Δωρόθεος δολοφονήθηκε σὲ ἐνέδρα στὴ θέση "Σκάλα" τῆς Ἀράχωβας, στὰ χρόνια τῆς Εἰκονομαχίας ἀπὸ τοὺς διῶκτες του, ποὺ ἐκτελοῦσαν διατεταγμένη ὑπηρεσία, ὅταν ἀνέβαινε ἔφιππος ἀπὸ τὸ Μετόχι τοῦ Ὁσίου Συμεῶν στὸ Μοναστήρι τοῦ Προφήτη Ἠλία, καὶ πάντως ὄχι μὲ κίνητρο τὴν ληστεία ἢ ἄλλο αἴτιο ποὺ νὰ ἔχη σχέση μὲ χρήματα. Καθὼς ἔπεσε ἀπὸ τὸ ἄλογο κατακρεουργημένος ἄγρια ἀπὸ τὰ φονικὰ ὅπλα (σπαθιά, τσεκούρια, μαχαίρια) τῶν κρυμμένων πίσω ἀπὸ τὴν ψηλὴ πέτρα δολοφόνων του, τὸ χέρι του ἀκούμπησε στὴν πέτρα στὴν ἄκρη τοῦ δρόμου καί, ὦ τοῦ θαύματος! ἡ ὀγκώδης πέτρα βούλιαξε σὰν ζυμάρι καὶ ἀποτυπώθηκε ἔντονα σὲ αὐτὴν τὸ χέρι τοῦ ἱερομάρτυρος Ἐπισκόπου, σημεῖο θαυμαστὸ τὸ ἀναβλύζον ἁγίασμα.

Ἡ μεγάλη αὐτὴ πέτρα στὸ σημεῖο ποὺ λέγεται "στοῦ Δεσπότη τὸ χέρι", σωζόταν μέχρι τὸ 1965 καὶ τὴν εἶχαν δὴ πολλοὶ ἡλικιωμένοι ἐπιζῶντες συντοπῖτες μας, ἀλλὰ ἐπειδὴ ἦταν ἐμπόδιο στὰ ζῶα, ποὺ διήρχοντο τὸ πολὺ στενὸ μονοπάτι ποὺ ὁδηγοῦσε πρὸς Κλεπά, τὴν ἔσπρωξαν ἀπὸ ἄγνοια κάποιοι Κλεπαΐτες καὶ τὴν κύλησαν στὸν Εὔηνο κι ἔτσι ἡ ζῶσα αὐτὴ θαυμαστὴ μαρτυρία ἑνὸς μεγάλου ἱστορικοῦ συμβάντος χάθηκε ἄδοξα. Μέχρι σήμερα οἱ ἱερεῖς τῆς Ἀράχωβας στὴν Προσκομιδὴ μνημονεύουν τὸν Ἀρχιερέα Δωρόθεο, ὅπως διασώθηκε τὸ ὄνομά του (ἁγίου ἱερομάρτυρος εἰκονολάτρου Ἐπισκόπου), συνδεδεμένο μὲ τὸ συμβὰν καὶ τὸ Μοναστήρι τοῦ Προφήτου Ἠλιοῦ. Ὁ Ἐπίσκοπος Δωρόθεος ἦταν ἐπιχώριος τιτουλάριος (βοηθὸς Ἐπίσκοπος), ἀγνώστου καταγωγῆς, πάντως ὄχι ἐντόπιος, ἀλλὰ ξένος, ὅπως διέσωσε ἡ τοπικὴ λαϊκὴ παράδοσις. Τὸ μᾶλλον βέβαιο εἶναι ὅτι ἦταν Κωνσταντινοπολίτης τὴν καταγωγή, αὐλικὸς καὶ ἐπιφανὴς εὐγενής, ποὺ ἔφυγε κρυφὰ μὲ ἕναν ἔμπιστο φίλο του, ἀμφότεροι εἰκονολάτρες, ἀκολουθῶντας τὸν πολιὸ λευκογένειο, εὐθυτενῆ καὶ ἱεροπρεπέστατο Μητροπολίτη Ναυπάκτου, ὁ ὁποῖος μετέσχε τοπικῆς Συνόδου στὴν Βασιλεύουσα τὴν πρώτη περίοδο τῆς Εἰκονομαχίας, ἐπὶ τῇ ἀφίξει καὶ θέα τοῦ ὁποίου "ἐσείσθη ἡ Βασιλεύουσα καὶ ὑπήντησεν ἅπας ὁ κλῆρος καὶ ὁ λαός", διότι ἡ φήμη τοῦ Ἁγίου ἡμῶν Μητροπολίτου προέτρεξεν. Δὲν ἀναφέρεται πουθενά, δυστυχῶς, τὸ ὄνομά του. Ὁ αὐτοκράτορας καὶ οἱ περὶ αὐτὸν ἀνεζήτησαν τοῦτον τὸν εὐγενῆ νέο, ἀλλὰ δὲν τὸν βρῆκαν. Ὑποπτεύθηκαν ὅμως τὴν κρυφὴ ἀναχώρησή του.

Ὅταν ἔφθασαν στὴν Ναύπακτο, ὁ Μητροπολίτης τὸν ἔκειρε μοναχὸ καὶ ἔπειτα τὸν χειροτόνησε Διάκονο, Πρεσβύτερο καὶ Ἐπίσκοπο γιὰ δύο λόγους: Καὶ γιὰ τὴν πίστη καὶ τὴν ἱερὴ ἀφοσίωσή του καὶ γιὰ νὰ κρύψη τὰ ἴχνη του, στέλνοντας αὐτὸν στὴν Ἀράχωβα, μέρος ὀρεινό, δύσβατο καὶ δυσπρόσιτο καὶ πολὺ ἀπομακρυσμένο, ὡς βοηθό του, ἐπειδὴ ἡ Ἀράχωβα τότε εἶχε δύο Μοναστήρια: Τὴν γυναικεία Μονὴ τῆς Κοιμήσεως Θεοτόκου, στὴ θέση σήμερα τῆς Παναούλας, τῆς ὁποίας τελευταία ἱστορικὴ ἀναφορὰ εἶναι ὁ πανηγυρικὸς ἑορτασμός της τὴν 15η Αὐγούστου 1455, ὅταν βρέθηκε θαυματουργικῶς ἡ εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Ἀμπελακιωτίσσης στὴν Κοζίτσα καὶ ἱερουργοῦσε στὴν Ἀράχωβα ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου Θεοδόσιος, ὁ ὁποῖος προτίμησε τὴν Μονὴ αὐτὴ τῆς Ἐπαρχίας του, ἐπειδὴ τὴν ἴδια μέρα ἑορτάζει ἡ ἱστορικὴ Μονὴ τῆς Βαρνάκοβας καὶ ἡ ὁποία παρήκμασε γιὰ λίγα χρόνια καὶ ἐρημώθηκε ἀπὸ ἐπιδρομὲς καὶ πειρατὲς τὸ 783 καὶ τὸ 891μ.Χ., ὅταν κατέκλυσαν τὴν περιοχή μας μέχρι τὴν Ναύπακτο καὶ ἐρημώθηκαν ἀπὸ τοὺς Σλάβους) καὶ τὴν ἀνδρώα Μονὴ τοῦ Προφήτου Ἠλιοῦ.( Οἱ δύο Μονὲς ἀπέχουν μεταξύ τους μιᾶς ὥρας δρόμο). Ὁ ἅγιος Συμεῶν ὁ Στυλίτης ἦταν μετόχι τῆς Μονῆς τοῦ Προφήτου Ἠλιοῦ μαζὶ μὲ τὰ παρεκκλήσια τῶν ἁγίων Κωνσταντίνου καὶ Ἑλένης, τοῦ Ὁσίου Ἀντωνίου καὶ τῆς Ὀσιοπαρθενομάρτυρος Παρασκευῆς.

Τὰ ὅσα ἀναφέρει ὁ συγγραφέας Καλλιαμβάκος τὸ ἔτος 1902 καὶ οἱ μετέπειτα ἀντιγραφεῖς του στὴν διήγησή του γιὰ τὴν εὕρεση τῆς ἱερᾶς εἰκόνας τῆς Παναγίας Ἀμπελακιωτίσσης, γιὰ τὴν δολοφονία τοῦ Δεσπότη τὸ ἔτος 1469 εἶναι ἀβάσιμα παρ' ὅτι δεσπότης Δωρόθεος φέρεται νὰ ὑπῆρξε τὸ 1477 στὴν Μητρόπολη Ναυπάκτου καὶ Ἄρτης καὶ ἐφόσον ὑπῆρξε μετέπειτα πῶς δολοφονήθηκε προηγουμένως; Ὁ Δεσπότης αὐτὸς προσυπογράφει σιγιλιῶδες γράμμα μὲ τὸν Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Μάξιμο γιὰ τὴν Μονὴ Κοσινίσσης (Εἰκοσιφοινίσσης τοῦ Παγγαίου ὅρους).

Εἶναι μάλιστα καὶ ἀναληθῆ ὅτι ὁ Δεσπότης αὐτὸς θανατώθηκε διὰ τυφεκισμοῦ βληθεῖς ἀπὸ τὸν ἅγιο Συμεῶν ἀπὸ ἀπόσταση 300 μέτρων, ἀλλὰ ξεχνᾶ ὅτι τὸ ἔτος 1469 δὲν ὑπῆρχε τουφέκι μὲ τέτοιο βεληνεκὲς 300 μ. καὶ ἄνω, πολὺ δὲ περισσότερο νὰ σκοπεύση καὶ ὁ ἱκανότερος σκοπευτὴς τὸν συνεχῶς μετακινούμενο στόχο του μέσα σὲ πυκνότατο δάσος. Ἔτσι ἀπὸ τὰ ἱστορικῶς ἀποδεδειγμένα αὐτοκρατορικὰ ἀντίποινα ποὺ ἐπακολούθησαν μετὰ ἀπὸ τὴν συμμετοχὴ τῶν Αἰτωλῶν εἰκονολατρὼν στὴν στάση ὑπὸ τὸν Κοσμᾶ τὸν Ἀθηναῖο κατὰ τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τότε ποὺ ὁριοθετήθηκαν ἐκκλησιαστικὰ καὶ ἡ ὑπαγωγὴ τὸ 732 μ. Χ. τῶν Μητροπόλεων τῆς κυρίως Ἑλλάδος ἀπὸ τὸν Ἐπίσκοπο Ρώμης, ποὺ μέχρι τότε τὶς ἐξουσίαζε, στὸν Ἐπίσκοπο τῆς Νέας Ρώμης (Κωνσταντινουπόλεως) καὶ ἀπὸ τότε Πατριάρχη, ὁδηγούμαστε στὸ συμπέρασμα τῆς δολοφονίας τοῦ Δεσπότη Δωροθέου τὴν ἐποχὴ τῆς Εἰκονομαχίας, ἐπειδὴ ἦταν πιστὸς εἰκονολάτρης καθὼς καὶ ἀπὸ τὸ θαῦμα τῆς παραδόξου ἀποτυπώσεως τῆς χειρός του ἐπάνω στὴν πέτρα καὶ ἀπὸ τὸ ἀναβλύζον ἁγίασμα.

(συνεχίζεται)