Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου: «Συνάντηση στὴν Πόλη: τὸ παρὸν καὶ τὸ μέλλον»

Ὁμιλία (ἀπόσπασμα) τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου κατὰ τὴν ἔναρξη τοῦ Συνεδρίου Κωνσταντινουπολιτῶν (30 Ἰουνίου 2006)

Ἔχομεν τὴν πεποίθησιν, ὅτι συνήλθαμε εἰς κατάλληλον χρόνον καὶ τόπον, διὰ νὰ διαλεχθοῦμε ἐπὶ θεμάτων ὑπαρξιακῆς ἐπικαιρότητος καὶ σπουδαιότητος.

Εἶναι κρίσιμος διὰ πολλὰ ἡ παροῦσα χρονικὴ συγκυρία. Κρίσιμος διὰ τοὺς Ρωμηοὺς τῆς Πολεως. Κρίσιμος διὰ τὰς μειονότητας γενικῶς. Κρίσιμος ὅμως ἐπίσης διά τε την Πολιν καὶ διὰ τὴν χώραν μας. Μεταξὺ ἄλλων, καὶ ἐν συσχετισμῷ πρὸς τὴν εὐρωπαϊκὴν προοπτικήν της. Ἡ προοπτικὴ αὐτὴ συναρτᾶται εὐθέως πρὸς δεσμεύσεις καὶ ὑποχρεώσεις, μεταξὺ τῶν ὁποίων προέχουσαν θέσιν κατέχει ἡ διασφάλισις τοῦ ἀπαραβιάστου τῶν θεμελιωδῶν δικαιωμάτων καὶ ἐλευθεριῶν τῶν μειονοτήτων.

Εἶναι γνωστόν, ὅτι τὸ Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον καὶ ἡμεῖς προσωπικῶς ἔχομεν ἐξ ἀρχῆς τοποθετηθῇ εὐθαρσῶς καὶ ἀπεριφράστως, σαφῶς καὶ εἰλικρινῶς, ὑπὲρ τῆς εὐρωπαϊκῆς προοπτικῆς τῆς Τουρκίας. Ἔχομεν ὑποστῇ κριτικὴν διὰ τοῦτο. Ἐμμένομεν. Καὶ ἀναμένομεν!

Γνωστὸν εἶναι ἐπίσης, ἡ, πάντως, ὀφείλει νὰ εἶναι γνωστὸν καὶ σεβαστόν, ὅτι τὸ Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον, ὡς ἐκ τῆς φύσεως καὶ τῆς ἀποστολῆς αὐτοῦ, ἔχει ἁρμοδιότητας καὶ εὐθύνας, πολὺ πέραν τῶν ὁρίων τῆς πόλεως ταύτης καὶ τῆς χώρας ἐκτεινομένας. Ἡ οἰκουμενικότης τοῦ καθ ἠμας Πατριαρχείου δὲν εἶναι ἀπότοκος συμβατικῶν τινων ρυθμίσεων τῶν ὑστέρων τούτων χρόνων, οὔτε τίτλος ψιλὸς καὶ κενὸς περιεχομένου. Εἶναι ὑπόθεσις ἐκκλησιολογικῆς οὐσίας καὶ τάξεως, ἐπέκεινα τῶν ἁπλῶς ἀνθρωπίνων μέτρων καὶ σταθμῶν εὑρισκομένη. Ἀκριβῶς, διὰ τὸν λόγον αὐτόν, ἡ ἄρνησις τῆς οἰκουμενικότητος τοῦ Πατριαρχείου μας ἰσοδυναμεῖ πρὸς ἄρνησιν καὶ παραβίασιν οὐσιωδεστάτου συστατικοῦ στοιχείου τῆς θρησκευτικῆς ἐλευθερίας μας. Ὡς Ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, τῆς Νεας Ρωμης, ὁ ἑκάστοτε κατέχων τὸ ἀξίωμα τοῦ ὁμιλοῦντος, εἶναι βεβαίως ἐν πρώτοις ὁ προεστῶς τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας. Ἕκαστος Ἐπίσκοπος ὅμως εἶναι ταυτοχρόνως καὶ τῆς καθολικῆς Ἐκκλησίας Ἐπίσκοπος, δηλαδὴ τῆς ὅλης Ἐκκλησίας. Καὶ μόνον διὰ τὸν λόγον αὐτόν, συνάπτονται ἀναποσπάστως ἡ τοπικότης καὶ ἡ οἰκουμενικότης. Περαν αὐτοῦ ὅμως, ὅπως εἶναι εἰς ὅλους γνωστόν, ἡ ὀφείλει νὰ εἶναι, ὡς εἴπομεν, τὸ Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον, καὶ μόνον ἐκ τοῦ λόγου ὅτι συγκροτεῖται ὑπὸ τῶν ἀνὰ τὴν οἰκουμένην διεσπαρμένων κοινοτήτων του, ὑπὲρ τῶν ὁποίων ἀσκεῖ τὴν εἰς αὐτὸ ἀνήκουσαν ποιμαντικὴν μέριμναν καὶ διακονίαν, οὐδεμίαν ἀναλογίαν δύναται νὰ ἔχη πρὸς τοπικοὺς θρησκευτικοὺς ἡγέτας, σεβαστοὺς μὲν κατὰ πάντα, πλὴν ἑτέρας τάξεως καὶ ἁρμοδιότητος. Ἐπὶ πλέον: Ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης, ὡς ὁ Πρῶτος τῇ τάξει Ἐπίσκοπος τῆς ὅλης Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἔχει καὶ κατὰ τοῦτο δεδομένας ἁρμοδιότητας καὶ εὐθύνας, οὐ τὰς τυχούσας. Καὶ ἀγωνίζεται νυχθημερὸν τὸ καθ ἠμας Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον, προκειμένου νὰ ἀνταποκρίνεται εἰς τὰς συνεχῶς αὐξανομένας ἀνάγκας καὶ προσδοκίας.

Τοῦτο οὐδόλως σημαίνει, βεβαίως, ὅτι παραθεωροῦμεν τὰ προβλήματα τῶν Ρωμηῶν τῆς Πολεως. Καὶ ὄχι μόνον τῶν Ρωμηῶν, ἀλλὰ καὶ ὅλων τῶν ὁμοθρήσκων. Καὶ ὄχι μόνον αὐτῶν τὰ προβλήματα. Ὑπὸ τὴν προοπτικήν των πέραν τόπου καὶ χρόνου, ἤτοι ὑπὸ τὴν προοπτικὴν τῆς αἰωνιότητος, πάντες οἱ ἄνθρωποι εἴμεθα βεβαίως «ξένοι καὶ πάροικοι» εἰς τὸν κόσμον τοῦτον. Ὑπὸ τὴν προοπτικὴν τῶν δικαιωμάτων ὅμως καὶ τῶν ὑποχρεώσεων, οὔτε ξένοι ἡ φιλοξενούμενοι εἴμεθα οἱ Ρωμηοὶ εἰς τὴν Πολιν, οὔτε πάροικοι βεβαίως. Γνωρίζομεν καλῶς πόθεν ἐρχόμεθα. Γνωρίζομεν ὁποίων ἀρχῶν καὶ ἀξιῶν καὶ ὁποίας ἱστορικῆς παρακαταθήκης φορεῖς εἴμεθα. Γνωρίζομεν ποὺ εὑρισκόμεθα, πὼς διάγομεν. Τὸ μέλλον εἶναι μὲν ἀνθρωπίνως ἀόρατον, ὄχι ὅμως καὶ ἀπαλλακτικὸν τῶν εὐθυνῶν μας διὰ τὰ παρόντα καὶ τὰ ἐρχόμενα. Καὶ ἐδῶ ἀκριβῶς εὑρίσκεται, νομίζομεν, τόσον ἡ δικαίωσις, ὅσον καὶ ἡ ἰδιαιτέρα ἐπικαιρότης καὶ σημασία τοῦ Συνεδρίου, ὅπως τὸ εἴπαμε ἤδη.

Χαίρομεν διαπιστοῦντες, ὅτι ἐν ὄψει τοῦ παρόντος Συνεδρίου διεξήχθησαν ἐπιστημονικαὶ ἔρευναι ἐπὶ ζωτικῆς σημασίας θεμάτων, τόσον εἰς Πανεπιστήμια τῆς Τουρκίας καὶ τῆς Ἑλλάδος, ὅσον καὶ ἀπὸ κοινοῦ. Ἰδίως τὸ τελευταῖον τοῦτο γεγονὸς ἐξαίρομεν καὶ ἐπαινοῦμεν, θεωροῦντες αὐτὸ ἄξιον ἐνθαρρύνσεως καὶ διὰ τὸ μέλλον. Ἡ παρουσίασις τῶν πορισμάτων τῆς ἐρευνητικῆς αὐτῆς ἐργασίας καὶ συνεργασίας, καθὼς καὶ τῶν λοιπῶν ἀξιολόγων εἰσηγήσεων, θὰ ἀποτελέσουν ἀναμφιβόλως σταθερὸν βάθρον, ἐπὶ τοῦ ὁποίου θὰ εἶναι δυνατὴ ἡ διεξαγωγὴ ἀντικειμενικοῦ διαλόγου ἀληθείας, εὐθύνης καὶ προοπτικῆς.

Συνέδρια ὑψηλῶν ἐπιστημονικῶν ἀξιώσεων ὡς τὸ παρόν, δὲν ἔχουν λόγον ἀποκρύψεως τῆς ἀληθείας καὶ μὴ ὁμολογίας τῶν προβλημάτων εἰς τὴν πραγματικὴν φῦσιν καὶ ἔκτασίν των. Ἄλλωστε, ἀκόμη καὶ ἂν σιωποῦν οἱ ἄνθρωποι, οἱ λίθοι κράζουν καὶ ἀπὸ τῶν τάφων ἀναπέμπεται στεναγμός.

Παρακαλοῦμεν, πάντως, νὰ τηρήσουμε ἐν προκειμένῳ τὴν ὄχι μὲν εὔκολον, πλὴν ἀναγκαίαν συμπεριφορὰν καὶ συμβουλὴν τοῦ Ἀποστόλου τῶν Ἐθνῶν Παύλου, τὴν ἱερὰν μνήμην τοῦ ὁποίου μόλις χθὲς ἑωρτάσαμεν: Συνεχίζω, γράφει, τὸν ἀγῶνα, «τὰ μὲν ὀπίσω ἐπιλανθανόμενος τοῖς δὲ ἔμπροσθεν ἐπεκτεινόμενος» (Φιλιπ. 3, 13).

Τοῦτο λέγομεν, ἀπευθυνόμενοι εἰδικώτερον πρὸς τοὺς ἄλλοτε κατοίκους τῆς Πολεως, τὰ ἠγαπημένα τέκνα τῆς Μητρὸς Μεγάλης Ἐκκλησίας, τὰ προσελθόντα ἀπὸ τοὺς τόπους τῆς διασπορᾶς αὐτῶν ἀνὰ τὴν ὑφήλιον. Ὡς καὶ εἰς ἄλλην ἀνάλογον περίπτωσιν εἴπομεν, ἡ Μητηρ Ἐκκλησία ὑποδέχεται καὶ κατασπάζεται ὑμᾶς τοὺς «ἐκ δυσμῶν καὶ βορρᾶ καὶ θαλάσσης καὶ ἐώας» ἐλθόντας ἐδῶ εἰς τὴν πνευματικήν σας ἑστίαν, ὡς πρὸς ἄλλην Σιών.

Κοινὰ τὰ συναισθήματα. Τὸ μαρτύριον. Ἡ μαρτυρία. Καὶ ἡ διαμαρτυρία! Πλὴν ὅμως, ἂς συνομιλήσουμε καὶ ἂς ἀγωνισθοῦμε «ἐν λόγῳ ἀληθείας, ἐν δυνάμει Θεοῦ, διὰ τῶν ὅπλων τῆς δικαιοσύνης» (Β Κόρ. 6, 7). Στόχος εἶναι τὸ μέλλον. Καὶ τὸ μέλλον μόνον κοινὸν δύναται νὰ εἶναι. Κοινὸν καὶ μετὰ τοῦ συνόλου τῶν κατοικούντων εἰς τὴν χώραν ταύτην. Κοινόν, δι ὁλοκληρον τὴν ἀνθρωπότητα. Ἄλλως, δὲν ὑπάρχει μέλλον. Ζητούμενον πρῶτον καὶ κύριον εἶναι, ἑπομένως, ἡ ἀπὸ κοινοῦ οἰκοδομὴ τοῦ μέλλοντος τούτου.

...

Οἱ ἐδῶ ἐναπομένοντες Ρωμηοί, ὡς καὶ πάντες οἱ τῶν λοιπῶν μειονοτήτων, ἔχομεν δικαίωμα εἰς τὸ μέλλον τοῦτο. Καὶ εὐελπιστοῦμεν, ὅτι πᾶσα Πολιτεία, σχεδιάζουσα τὸ μέλλον της μὲ νηφαλιότητα καὶ ὀρθοφροσύνην, πέραν τῶν φανατισμῶν καὶ τῶν προκαταλήψεων καὶ τῶν προσκαίρων καὶ ματαίων σκοπιμοτήτων, θὰ θέτη τοὺς προγραμματισμούς της ὑπὸ τὸ φῶς, καρπὸς τοῦ ὁποίου εἶναι ἡ ἀγαθωσύνη, ἡ δικαιοσύνη καὶ ἡ ἀλήθεια (Ἐφεσ. 5, 9).

...

Καλῶς ἤλθατε, λοιπόν, εἰς τὴν Πολιν τῶν πόλεων, τὴν πόλιν σας, τὸν τόπον μᾶς -ἐδῶ ὅπου ὅλα σιωπηλὰ μαρτυροῦν κατὰ τρόπον ὑποβλητικὸν τὴν παρουσίαν διὰ μέσου τῶν αἰώνων ἀναριθμήτων Ρωμηῶν, οἱ ὁποῖοι ἔζησαν, ἐμεγαλούργησαν, ἐδοξάσθησαν καὶ ἐταπεινώθησαν. Καὶ οἱ ὁποῖοι, πέραν τῶν ἀνθρώπων, ἐναποθέτουν τὸ μέλλον των εἰς τὰς χεῖρας τοῦ Θεοῦ. Ἀλλὰ καὶ ἐργάζονται διὰ τὸ μέλλον αὐτὸ ἤδη ἀπὸ τοῦ παρόντος, μὲ ἐλπίδα καὶ πίστιν καὶ αἰσιοδοξίαν. Αὐτὸ θὰ κάνη καὶ τὸ Συνέδριόν μας. Καλὴν ἐπιτυχίαν καὶ πάλιν, καὶ σᾶς ἀσπαζόμεθα ὅλους πατρικῶς καὶ σᾶς μεταφέρομεν τὴν στοργὴν καὶ τὴν εὐλογίαν τῆς Μητέρας σας Ἐκκλησίας, τῆς Ἐκκλησίας των τοῦ Χριστοῦ πενήτων.