Οἱ Ἕλληνες τῆς Ἀμερικῆς (1498-2008) (Α')

τού Τρύφωνος Χατζηνικολάου

Όπως γράψαμε στό φύλλο τού Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου, τήν 3η Σεπτεμβρίου στήν Παπαχαραλάμπειο Αίθουσα τής Ναυπάκτου πραγματοποιήθηκε Πνευματικό Μνημόσυνο γιά τούς Πρωτοπόρους Ρουμελιώτες, οι οποίοι τό έτος 1888 έφτασαν στήν Νέα Υόρκη.

Στήν εκδήλωση μίλησε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης κ. Ιερόθεος γιά τούς Έλληνες, πού από τά βάθη τών αιώνων ταξιδεύουν καί μεταναστεύουν στίς πέντε Ηπείρους τού πλανήτη μας (τήν ομιλία δημοσιεύσαμε τόν Σεπτέμβριο). Γιά τούς ξενιτεμένους Έλληνες καί τούς Ρουμελιώτες μετανάστες στήν Αμερική από τό 1498 μέχρι σήμερα τό 2008, μίλησε ο Τρύφων Χατζηνικολάου, 40 χρόνια Πρόεδρος Ελληνο-αμερικανικών Οργανώσεων. Δημοσιεύουμε αποσπάσματα από τά λεγόμενά του, μέ τά οποία γιά μιά ώρα μάς ξενάγησε σέ πόλεις καί κωμοπόλεις τής Αμερικής, όπου εγκαταστάθηκαν οι Έλληνες μετανάστες καί ίδρυσαν πεντακόσιες (500) ανθούσες καί ευημερεύουσες Ελληνικές Κοινότητες καί οκτακόσιες (800) Πατριωτικές Οργανώσεις μέ τρία εκατομμύρια Αμερικανούς ελληνικής καταγωγής.

Τά όσα είπε ο αγαπητός Τρύφων είναι εν συνόψει τά εξής (λέμε εν συνόψει, διότι ο ομιλητής σπάνια συμβουλευόταν τό κείμενο πού είχε μπροστά του καί διάνθιζε τόν λόγο του μέ πολλές παρέμβλητες ιστορίες, μέ τίς οποίες κράτησε ζωνταντό τό ενδιαφέρον τών ακροατών):

* * *

1492. Ο Χριστόφορος Κολόμβος μέ τρία ιστιοφόρα έφθασε στή Νότιο Αμερική. (Ονόματα ιστιοφόρων:Σάντα Μαρία, Πίντα καί Νίνα). Μαζί του πιθανόν νά είχε καί Έλληνες.

1525-1625. Οι θαλασσινές ακτές τής Αμερικής κατακλύστηκαν από Άγγλους, Ισπανούς, Πορτογάλλους καί Γάλλους ερευνητές, ανάμεσά τους καί αρκετοί Έλληνες. Στό Νέο Μεξικό, στήν μοντέρνα πόλη Αλβουκόρκι οι ισπανόφωνοι ιδρυτές ονόμασαν μία λεωφόρο Γριέγος Αβένιο, δηλαδή Λεωφόρος τών Ελλήνων.

1525. Καράβι μέ Ισπανούς ερευνητές άραξε στίς ακτές τής Φλόριντα, ζήτησαν νερό από τούς Ινδιάνους, τούς δώσανε πιθάρια νά πάνε στίς πηγές ή σέ κάποιο κοντινό ποτάμι. Τούς ακολούθησε ένας Έλληνας μέ τό όνομα Θεόδωρος. Δέν ξαναγύρισαν ούτε οι Ινδιάνοι ούτε ο Θεόδωρος. Πρίν δύο χρόνια η Ομοσπονδία Ελληνικών Συλλόγων Φλόριντα έκανε ένα επιβλητικό άγαλμα τού Θεοδώρου καί τό τοποθέτησε σέ κεντρικό σημείο τής παραλιακής Μεγαλούπολης Κλίαρ Γουότερ Φλόριντας.

1544. Κεφαλλονίτης ήταν ο θαλασσοπόρος μέ τό όνομα Γιάννης Βαλεριάνος. (Τό πραγματικό του όνομα ήταν Γιάννης Φουκάς. Βαλεριάνο λένε τό χωριό του κοντά στά Μαυρομάτα Κεφαλλονιάς. Η οικογένεια Φουκά ήταν μιά από τίς πλούσιες ελληνικές οικογένειες τής Κωνσταντινούπολης καί πρίν τήν Άλωση επιστρέψανε στήν Κεφαλλονιά). Ένας Κεφαλλονίτης Παπα-μαζαράκης στήν Βενετία, τό 1843 στό βιβλίο του μέ βιογραφίες ενδόξων Κεφαλλονιτών, αναφέρει γιά τόν Γιάννη Βαλεριάνο ότι τό 1546 η Ισπανική κυβέρνηση τού έδωσε καράβι τής εποχής εκείνης καί αρκετούς συντρόφους μέ τήν εντολή νά φθάση στό άκρον τής Νότιας Αμερικής καί νά πλεύση από τόν Ατλαντικό Ωκεανό στόν Ειρηνικό καί νά χαρτογραφίση τίς ακτές. Τελικά ο Βαλεριάνος ή Φουκάς τά κατάφερε καί αφού πέρασε τό Κεράτιον Ακρωτήριο τής Αργεντινής καί Χιλής ερεύνησε όλες τίς ακτές τού Ειρηνικού Ωκεανού καί περνώντας από τήν Καλλιφόρνια καί τίς σημερινές Πολιτείες Ουάσιγκτον καί Όρεγκον, προχώρησε βορειοανατολικά καί ανακάλυψε τό νησί Βανκούβερ, ένα νησί μακρόστενο σάν τήν ελληνική Εύβοια, απέναντι από τόν σημερινό Βορειοανατολικό Καναδά, όπως ακριβώς είναι εδώ η Αττικοβοιωτία καί Φθιώτιδα. Αργότερα, όταν έγινε ολοκληρωμένη χαρτογράφηση τών ακτών τού Ειρηνικού τά στενά αυτά τά ονόμασαν Στενά τού Χουάν Ντέ Φούκας. (Στά ισπανικά Χουάν =Γιάννης).

1640. Φερδενάρδος Παλαιολόγος. Ο τελευταίος απόγονος τής βασιλικής οικογενείας τών Παλιολόγων Κωνσταντινουπόλεως καί Λακωνίας. Γεννήθηκε στήν Βενετία καί όταν μεγάλωσε βρέθηκε στήν Αγγλία. Ως λοχαγός τού αγγλικού στρατού στάλθηκε στά νησιά τής Καραϊβικής κοντά στήν Κούβα καί Άγιο Δομένικο. Κατέληξε στό νησί μέ τό παράξενο όνομα Βαρβάρος Νήσος. Εκεί ερωτεύθηκε τήν θυγατέρα τού Άγγλου Στρατιωτικού Διοικητή, τήν παντρεύτηκε καί σάν θρησκευόμενος πρωτοστάτησε καί δημιουργήθηκε η πρώτη Χριστιανική Εκκλησία τού Αγίου Ιωάννου τού Θεολόγου. Διακρίθηκε ως καλός Πρόεδρος γιά πολλά χρόνια καί όταν απέθανε τόν ενταφίασαν στό προαύλιο τής εκκλησίας. Σήμερα στόν τουριστικό χάρτη αναφέρεται η εκκλησία καί τήν επισκέπτονται χιλιάδες τουρίστες κάθε χρόνο. Πάνω στήν μαρμάρινη πλάκα διαβάζουν τό όνομα τού Παλαιολόγου ως ιδρυτού τής εκκλησίας καί πρώτου Προέδρου τής εκεί Χριστιανικής Κοινότητας.

1774. Στήν Φλόριντα ο Άγγλος Διοικητής γράφει στόν αδερφό του στήν Σμύρνη νά μαζέψη όσους εργάτες μπορούσε καί νά έρθη μέ ιστιοφόρα στή Φλόριντα. Ο Άνδρέας Τρομπόλ, Άγγλος Πρόξενος στήν Σμύρνη, παντρεύεται τήν Μαρία, θυγατέρα Έλληνα βιομηχάνου, κατεβαίνουν στό Γύθειο καί συγκεντρώνουν περίπου επτακόσιους Μανιάτες. Σταματούν στή Μάλτα καί μαζεύουν άλλους τριακόσιους εργάτες. Από εκεί φθάνουν στήν Φλόριντα. Εκεί τούς υπόσχονται ότι θά πάρουν ανάλογα στρέμματα γής από τίς ακαλλιέργητες εκτάσεις. Δούλευαν κάτω από απαράδεκτες συνθήκες αλλά δέν παρέλαβαν ό,τι τούς υποσχέθηκαν. Ένας Μαλτέζος καί ο Γιαννόπουλος από τήν Μεσσηνία έφυγαν κρυφά από τόν καταυλισμό, πού τόν είχαν ονομάσει «Νέα Σμύρνη» καί πήγαν στόν ανώτερο Άγγλο Διοικητή στήν γειτονική πόλη Αυγουστίνο. Είπαν τά παράπονά τους καί ο καταυλισμός διαλύθηκε. Οι εργάτες σκόρπισαν παντού. Κάποιοι παρέμειναν στήν αναπτυσσόμενη πόλη τού Αυγουστίνο. Ο Γιαννόπουλος ενοικίασε ένα εγκαταλειμμένο κατάστημα καί τό έκανε Ελληνικό Σχολείο. Αυτό τό κτίριο η σημερινή Πολιτεία τό ανακήρυξε διατηρητέο μνημείο. Τό παράξενο είναι ότι οι τότε Έλληνες τής «Νέας Σμύρνης» χάθηκαν, αφομοιώθηκαν μέ άλλες εθνικότητες καί τό μόνο πού έμεινε είναι τό όνομα «Νέα Σμύρνη». Σήμερα εκεί υπάρχει μιά προοδευτική κωμόπολη. (Εκείνοι πού έγραψαν τήν ιστορία τού καταυλισμού τών εργατών από τήν Μάνη-Λακωνία λένε ότι οι περισσότεροι εργάτες πέθαναν από επιδημίες καί από δάγκωμα φιδιών καί κροκοδείλων). Δίπλα στό Σχολείο η Ελληνική Αρχιεπισκοπή έκανε ένα εκκλησάκι σάν προσκυνητάρι στό όνομα τού αγίου Φωτίου. Επίσης κάπου στή Βόρεια Καρολίνα ανακάλυψε μιά ιατρό, τρισέγγονη τής Μαρίας τής Σμυρνιάς.

1776. Γάλλοι καί Έλληνες έρχονται μέ ιστιοφόρα καί πολεμούν στό πλευρό τών Αμερικανών, γιά νά αποκτήσουν τήν ανεξαρτησία τους από τήν αγγλική κυριαρχία. Αρχηγός τών Ελλήνων ο Δημήτριος Υψηλάντης, παππούς τού Δημ. Υψηλάντη τής Ελληνικής Επαναστάσεως τού 1821. Η Επανάσταση τών Αμερικανών πέτυχε καί γιά νά τιμήσουν τόν Υψηλάντη έδωσαν τό όνομά του σέ μιά πόλη κοντά στό Ντιτρόϊτ. Στίς κεντρικές εισόδους τής πόλης υπάρχουν ταμπέλες πού λένε: «Σάς καλωσορίζουμε στήν πόλη Υψηλάντη».

1824. Ο Φιλέλληνας Τζόναθαν Μίλλερ έρχεται μέ δύο ιστιοφόρα μέ φάρμακα καί τρόφιμα στό Γαλαξίδι. Φθάνει στή Λειβαδιά μοιράζει τά φάρμακα στούς επαναστάτες Έλληνες καί στήν επιστροφή του παίρνει μαζί του ένα δεκάχρονο ορφανό Ρουμελιωτόπουλο, τόν Μιλτιάδη Λούκα. Τόν υιοθετεί μέ τό όνομα Μιλτιάδης-Λούκας Μίλλερ, τόν σπουδάζει καί γίνεται δικηγόρος. Τό 1884 επιστρατεύεται καί εκπαιδεύεται ως έφεδρος αξιωματικός. Φθάνει μέχρι τό βαθμό τού Συνατγματάρχη. Ο Αμερικανο-ισπανικός πόλεμος τελείωσε τό 1850. Οι Αμερικανοί τών Βορείων περιοχών έδιωξαν τούς Ισπανούς από τίς Δυτικές Πολιτείες. Ο Μιλτιάδης μέ τό Σύνταγμα είχε φθάσει στήν Πολιτεία Γουϊσκόνσι, κοντά στό Σικάγο. Εκεί αποστρατεύθηκε καί μαζί μέ άλλους εφέδρους αξιωματικούς αποφάσισαν νά μήν επιστρέψουν στή Βοστώνη καί Νέα Υόρκη. Ο τότε Κυβρνήτης τούς παραχώρησε απέραντες παρθένες εκτάσεις καί τίς αξιοποίησαν πρός όφελος τών νέων μεταναστών από τήν Κεντρική Ευρώπη καί κυρίως από τήν Σουηδία καί Νορβηγία. Τρείς νεόκτιστες πόλεις ο Μιλτιάδης τίς ονόμασε μέ ελληνικά ονόματα: Αθήνα, Αρκαδία, Μαραθών. Τόν εξέλεξαν πρώτο Βουλευτή καί τόν έστειλαν στό Αμερικανικό Κογκρέσσο. Ως Πρόεδρος διαφόρων Επιτροπών βοήθησε ώστε νά αναπτυχθή η Πολιτεία Γουϊσκόνσι ως μία σήμερα προοδευτική Πολιτεία τής Αμερικής. Δώρησε τήν περιουσία του καί έγιναν τό Πανεπιστήμιο, η Ιατρική Σχολή καί τό Εθνικό Πάρκο, πού φέρει τό όνομά του: Μίλλερ Νάτιοναλ Πάρκ, στήν πόλη Μιλγουόκι.

1822. Ο Αμερικανός Φιλέλληνας Σαμουήλ Χάου από τήν Βοστώνη, γιατρός στό επάγγελμα, κατεβαίνει στό Ναύπλιο μέ φάρμακα καί τρόφιμα. Στά Ίσθμια τής Κορίνθου κάνει ένα πρόχειρο Νοσοκομείο γιά τούς τραυματίες τής Ελληνικής Απελευθερωτικής Επαναστάσεως. Όσον καιρό έμενε κοντά στούς μπαρουτοκαπνισμένους Έλληνες αγωνιστές φορούσε τήν ελληνική φουστανέλλα. Διεσώθη μιά φωτογραφία, ως φουστανελλοφόρου, στήν Αμερικανική Βιβλιοθήκη Βοστώνης. Επιστρέφει πάλι τό 1864 στήν Αθήνα. Γνωρίζεται μέ τόν εξ Ηπείρου δημοσιογράφο από τό χωριό Πάπιγκο, Μιχάλη Αναγνωστόπουλο. Τόν παίρνει μαζί του γιά νά διδάξη στίς τρείς κόρες του τήν ελληνική γλώσσα. Τόν παντρεύει μέ τήν τρίτη κόρη του τήν Ιουλία. Ο Χάου ήταν φιλάσθενος. Τού δίνει όλη τήν μεγάλη του περιουσία καί τόν ανακηρύσσει Διευθυντή στήν Σχολή Κωφαλάλων, πού είχε ιδρύσει ο ίδιος πρίν χρόνια στήν Βοστώνη.

Ο Αναγνωστόπουλος μέ τό έξυπνο διοικητικό του πνεύμα μεγάλωσε τήν περιουσία του καί από τά κέρδη ίδρυσε άλλες 20 Σχολές Κωφαλάλων. Η Αμερικανική Κυβέρνηση τό 1902 τόν έστειλε αντιπρόσωπο στό Διεθνές Συνέδριο Κωφαλάλων στό Παρίσι. Έστειλε δεκάδες χιλιάδες δολλάρια στά τότε Ελληνικά Ιδρύματα. Πέθανε τό 1902. Στήν κηδεία του τόν ύμνησαν στήν Βοστώνη ως έναν διακεκριμένο Έλληνα Μετανάστη. Τό 1948 ονόμασαν ένα αντιτορπιλλικό μέ τό όνομά του: Μιχαήλ Ανάγνος.

1810. Ένας Αμερικανός Φιλέλληνας περνά από τήν Λευκάδα, πού ήταν υπό αγγλική κατοχή, καί παίρνει μαζί του τόν δεκάχρονο ορφανό Γεώργιο Περδικάκη. Τόν σπουδάζει στήν Αμερική καί τό 1838 η αμερικανική κυβέρνηση τόν στέλνει ως πρώτο Αμερικανό Πρόξενο στό νεοσυσταθέν Ελληνικό Κράτος. (Ο παππούς του καταγόταν από τό χωριό Περδικάκι Βάλτου Αιτωλοακαρνανίας. Τόν κυνηγούσαν οι Τούρκοι καί κατέφυγε στήν Λευκάδα, όπως καί η οικογένεια τού Αριστοτέλη Βαλαωρίτη. Τά Επτάνησα τότε τά είχαν πότε οι Γάλλοι καί πότε οι Άγγλοι).

1854. Τά τραίνα από τήν Νέα Υόρκη έφθαναν μέχρι τό Τέξας. Από εκεί μέ άλογα καί μουλάρια διακινούσαν τά εμπορεύματα καί τό Ταχυδρομείο πρός Αριζόνα, Καλλιφόρνια. Έφεραν καί 100 περίπου καμήλες από τό Μαρόκο. (Οι καμήλες σήκωναν τό διπλό βάρος από ό,τι τά μουλάρια). Επίσης έφεραν 10 Έλληνες από τήν Γαλλική Λεγεώνα, γιά νά εκπαιδεύσουν τούς Αμερικανούς στό πώς νά φροντίζουν τίς καμήλες, επειδή χρειάζονταν ειδική φροντίδα. Η απόσταση δύο χιλιάδων χιλιομέτρων περίπου από τό Τέξας, Αριζόνα, Καλλιφόρνια μοιράστηκε σέ 30 χιλιόμετρα γιά κάθε αγωγιάτη-Ταχυδρόμο καί από ένα στρατιωτικό φυλάκιο γιά τήν ασφάλεια από κλέφτες Ινδιάνους.

Ο Φίλιππος Τονδορόπουλος, αρχηγός τών 10 Ελλήνων, ανέλαβε 30 χιλιόμετρα μέ τό πήγαινε-έλα μέσα στήν Αριζόνα. Ήταν τόσο αγαπητός, πού τού έκαναν ένα χαρούμενο τραγούδι: «Ο Έλληνας γελαστός Ταχυδρόμος». Τό Υπουργείο Μεταφορών τό 1934 κατασκεύασε πρός τιμήν του μία αιγυπτιακή πυραμίδα, πάνω στόν σημερινό Εθνικό Δρόμο Νέα Υόρκη, Αριζόνα, Καλλιφόρνια. Στήν κορυφή τής πυραμίδας έβαλαν μιά καμήλα-άγαλμα καί στό κέντρο τής πυραμίδας έγραψαν: «Εις μνήμην τού Έλληνα Γελαστού Ταχυδρόμου Φίλιππα Τονδορόπουλου. Γεννήθηκε στήν Σμύρνη. Ήρθε στήν Αμερική τό 1854 καί πέθανε τό 1904».

1905. Στόν Άγιο Φραγκίσκο έφτασε ένας Έλληνας μετανάστης από χωριό τής Αρκαδίας. Μαζί του έφερε τή γυναίκα του καί τών δύο χρονών γιό του, τόν Γεώργιο Χριστοφορίδη (Χρίστοφερ). Ο Γεώργιος τό 1960 έγινε Δήμαρχος τού Αγίου Φραγκίσκου γιά 8 χρόνια. Μετά τόν θάνατό του τού έκαναν τήν προτομή στό προαύλιο τού Δημαρχείου γιά τά πολλά έργα πού έκανε στήν μεγάλη αυτή πόλη στίς ακτές τού Ειρηνικού Ωκεανού.

(συνεχίζεται στό επόμενο)