Κύριο ἄρθρο: Ἀρκεῖ τὸ «πετραχήλι καὶ τὸ καριοφίλι»;

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Σὲ ἐφημερίδες καὶ περιοδικὰ μεταφέρθηκε ἡ ἀναφορὰ ποὺ ἔγινε στὴν πρόσφατη Ἱεραρχία, ὅτι ὁ Ἀγῶνας τοῦ 1821 ἐπιτεύχθηκε μὲ τὸ «πετραχήλι καὶ τὸ καριοφίλι» καὶ ὅτι στὴν «πολεμικὴ ἐναντίον τῆς Ἐκκλησίας» πρέπει νὰ χρησιμοποιηθῇ τὸ καριοφίλι. Ὁ λόγος αὐτὸς προέρχεται ἀπὸ σεβάσμιο Ἱεράρχη, συνετὸ καὶ διακριτικό, τὸν ὁποῖο σέβομαι πολὺ καὶ ὁ ὁποῖος μᾶς παραδειγματίζει μὲ τὸν νηφάλιο λόγο καὶ τὸ ἐκκλησιαστικό του φρόνημα, καὶ μέσα σὲ αὐτὴν τὴν προοπτικὴ πρέπει νὰ ἑρμηνευθῇ. Δηλαδὴ δὲν πρέπει νὰ παρερμηνευθῇ ἀπὸ ἄλλους γιὰ ἀδιάκριτους ἀγῶνες.

Σίγουρα εἶναι ἀνάγκη νὰ ἀκούγωνται ὅλες οἱ ἀπόψεις, νὰ διατυπώνωνται διάφορες προτάσεις καὶ νὰ ἀναλύεται ἀπὸ κάθε πλευρὰ μιὰ δύσκολη κατάσταση. Στὸ τέλος, ὅμως, πρέπει νὰ ἐπικρατῆ ἡ συνισταμένη τῆς Ἱεραρχίας, ἡ «συνοδικὴ διαγνώμη», ὅπως μᾶς διδάσκει τὸ κανονικό μας δίκαιο, ὅτι «ἡ γνώμη τῶν πλειόνων κρατείτω» στὰ διοικητικὰ θέματα.

Πάντως, ἡ φράση «πετραχήλι καὶ καριοφίλι» σχετικὰ μὲ τὸν Ἀγῶνα τοῦ '21 καὶ τὴν συγκρότηση τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους πρέπει νὰ συμπληρωθῇ καὶ μὲ τὴν φράση «διπλωματία», δηλαδὴ ἐπιχειρήματα τῶν σοφῶν καὶ διακριτικῶν χειρισμῶν ποὺ βοήθησαν στὴν ἀπελευθέρωση τῆς χώρας αὐτῆς. Γνωρίζουμε δὲ ὅτι, παρὰ τὶς θυσίες τῶν ἀγωνιστῶν σὲ αἵματα καὶ περιουσίες, ἡ Ἐπανάσταση καταστελλόταν. Τότε βοήθησε ἡ διπλωματία καὶ ἐπιτεύχθηκε ὁ σκοπός.

Ἡ Ἕλλη Σκοπετέα στὸ βιβλίο τῆς «Τὸ "πρότυπο βασίλειο" καὶ ἡ μεγάλη ἰδέα» ἔχει διατυπώσει τὴν ἄποψη ὅτι «τὰ σύνορα τῆς Ἑλλάδας τῶν πρωτοκόλλων τοῦ Λονδίνου, καὶ τὸ καθεστὼς ἀνεξαρτησίας ποὺ τῆς παραχωρήθηκε δὲν ἀνταποκρινόταν σὲ ἄλλη λογικὴ ἀπὸ ἐκείνην τῆς εὐρωπαϊκῆς διπλωματίας. Ἡ λογικὴ αὐτὴ δοκιμάσθηκε σὲ μακροχρόνιες διαβουλεύσεις στὶς εὐρωπαϊκὲς πρωτεύουσες καὶ τὴν Κωνσταντινούπολη».

Τὴν διπλωματικὴ ὁδὸ γιὰ τὴν ἐπίτευξη τοῦ στόχου τὴν συναντᾶμε καὶ στὸν Ἐθνεγέρτη Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανό, ὁ ὁποῖος χρησιμοποίησε τὸ πετραχήλι-ὠμοφόριο, εὐλόγησε τὸ καριοφίλι, ἀλλὰ ἦταν καὶ ἕνας λαμπρὸς διπλωμάτης καὶ ἐντὸς καὶ ἐκτὸς τῆς Ἑλλάδος. Στὸ βιβλίο τοῦ Κωνσταντίνου Μανίκα μὲ τίτλο «Σχέσεις Ὀρθοδοξίας καὶ Ρωμαιοκαθολικισμοῦ στὴν Ἑλλάδα κατὰ τὴν διάρκεια τῆς Ἐπαναστάσεως (1821-1827)» παρουσιάζονται οἱ διπλωματικὲς ἱκανότητες καὶ ἡ εὐελιξία τοῦ Ἱεράρχου, ἐντὸς καὶ ἐκτὸς Ἑλλάδος. Καὶ αὐτὸ δείχνει ὅτι πολλὰ συνήργησαν στὴν ἀπελευθέρωση αὐτοῦ τοῦ χώρου.

Οἱ σύγχρονες κοινωνικὲς καὶ οἰκονομικὲς συνθῆκες στὴν πατρίδα μας εἶναι πολυδιάστατες καὶ δυσκολοερμήνευτες. Δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ χρησιμοποιοῦμε συνθηματολογικοὺς λόγους, γιατί πολλὲς φορὲς τὰ συνθήματα ἐξάπτουν μὲ τὴν ὀργὴ τὸ θυμικὸ τῆς ψυχῆς, ἀλλὰ νὰ βλέπουμε τὸ βάθος τῶν πραγμάτων. Ἄλλωστε, οἱ βιολόγοι μᾶς λένε ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἔχει «δύο μυαλά», ἤτοι τὴν «συναισθηματικὴ νοημοσύνη» καὶ τὴν «λογικὴ νοημοσύνη». Ἔτσι, ἡ ὡριμότητα ἑνὸς ἀνθρώπου σχετίζεται μὲ τὸν συνδυασμὸ τῶν δύο αὐτῶν κέντρων τοῦ ἐγκεφάλου. Χρειάζονται οἱ «ἐπαναστάτες», ἀλλὰ ἂν δὲν ἀκολουθήσουν οἱ «διπλωμάτες» ἀποτυγχάνουν ὅλες οἱ προσπάθειες.

Τὸ θέμα τῆς μισθοδοσίας τοῦ Κλήρου ποὺ ἀνέκυψε, μάλιστα στὶς σύγχρονες δύσκολες συγκυρίες, ἀπαιτεῖ γνώση τῶν πραγμάτων, ἀλλὰ καὶ λεπτότητα χειρισμῶν. Ἡ Διαρκὴς Ἱερὰ Σύνοδος, μὲ τὴν προεδρία τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καὶ Πάσης Ἑλλάδος κ. Ἱερωνύμου καὶ τὴν παρουσία συνετῶν μελῶν, ἔχει τὴν δυνατότητα νὰ χειρισθῇ τὰ θέματα καὶ ἔχουμε ἀπόλυτη ἐμπιστοσύνη. Ὁ ἡγέτης –πολιτικὸς ἢ ἐκκλησιαστικός– δὲν ἄγεται ἀπὸ ἀδιάκριτες φωνὲς τοῦ θυμικοῦ ἢ συναισθηματικοῦ μέρους τῆς ψυχῆς, ἀλλὰ καθοδηγεῖ τὸν λαὸ μὲ διάκριση καὶ σύνεση. Αὐτὸ εἶναι ἕνα μαρτύριο, ἀλλὰ αὐτὴ ἡ μαρτυρικὴ διάθεση καταξιώνει τὸν ἡγέτη.

Πέρα, ὅμως, ἀπὸ τοὺς λεπτοὺς διακριτικοὺς χειρισμοὺς γιὰ τὴν λύση τῆς μισθοδοσίας ἀπαιτεῖται, ὅπως τὸ διατύπωσε καθαρὰ ἡ Διαρκὴς Ἱερὰ Σύνοδος, νοικοκύρευμα τοῦ «σπιτιοῦ» μας, καλὴ διαχείριση τῶν οἰκονομικῶν καὶ διοικητικῶν θεμάτων. Δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ τὰ ἀναμένουμε ὅλα ἀπὸ τὸ Κράτος καὶ νὰ ἀναθέτουμε σὲ αὐτὸ τὶς πρωτοβουλίες τῶν κινήσεών μας, ἀλλὰ πρέπει νὰ δραστηριοποιηθοῦμε στὴν ἐπίλυση τῶν θεμάτων ποὺ μᾶς ἀπασχολοῦν.

Πολλὰ μποροῦν νὰ γίνουν, ἀλλὰ στὸ θέμα τῆς μισθοδοσίας ἀπαιτεῖται ἰδιαίτερη προσπάθεια γιὰ τὴν ἀξιοποίηση τῆς ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας. Μετὰ ἀπὸ τὶς κατὰ καιροὺς ἀφαιμάξεις ἔμεινε στὴν Ἐκκλησία τὸ 4% τῆς ἀρχικῆς περιουσίας, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ αὐτὸ τὸ 3% εἶναι δεσμευμένο. Ἔτσι, σὲ συνεργασία μὲ τὴν Πολιτεία, θὰ πρέπει νὰ ἀξιοποιηθῇ ἡ δεσμευμένη περιουσία, νὰ ἐπιστραφῆ –ὅ,τι εἶναι δυνατόν– ἀπὸ τὴν περιουσία ποὺ δεσμεύθηκε γιὰ νὰ ὑπογραφοῦν οἱ συμβάσεις γιὰ τὴν μισθοδοσία τοῦ Κλήρου (1932, 1952), ὁπότε ἡ ἴδια ἡ Ἐκκλησία νὰ μισθοδοτῇ τοὺς Κληρικούς, ἀρχίζοντας ἀπὸ τοὺς Ἐπισκόπους καὶ τοὺς Ἱεροκήρυκες. Οἱ Ἐπίσκοποι μέχρι τὸ 1980 καὶ οἱ Ἱεροκήρυκες μέχρι τὸ 1988 μισθοδοτοῦνταν ἀπὸ τὴν ἴδια τὴν Ἐκκλησία μὲ τὴν διαχείριση τῆς περιουσίας ποὺ εἶχε τότε. Δὲν ἐννοῶ νὰ μισθοδοτοῦνται οἱ Ἐπίσκοποι ἀπὸ τὶς κατὰ τόπους Ἱερὲς Μητροπόλεις, ὅπως κάποιοι τὸ παρερμήνευσαν, γιατί ἔτσι θὰ ἐπιβαρύνεται ὁ λαός, ἀλλὰ ἀπὸ τὶς Οἰκονομικὲς Ὑπηρεσίες τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, ἀφοῦ ὅμως ἐνισχυθοῦν τὰ ταμεῖα τους μὲ τὴν ἀξιοποίηση τῆς δεσμευμένης περιουσίας.

Τελικὰ πρέπει νὰ μάθουμε νὰ ἐργαζόμαστε ἀποδοτικὰ καὶ διακριτικὰ καὶ ὄχι μὲ πολεμικὲς ἰαχές. Ἡ κοινωνία δὲν ἀντέχει ἄλλες συγκρούσεις, ἀλλὰ χρειάζεται μέθοδος ἐργασίας, συλλογικὴ δουλειά, προτάσεις, διακριτικὸς χειρισμὸς τῶν θεμάτων. Ἡ Ἐκκλησία στοὺς καιρούς μας θὰ μπορέση νὰ ἐργασθῇ καλά, ὅταν ἔχη Κληρικοὺς μὲ θεολογικὴ κατάρτιση, διακριτικοὺς χειρισμοὺς καὶ ἔχη οἰκονομικὴ ἀνεξαρτησία. Ὁ ἐναγκαλισμὸς τῆς Ἐκκλησίας μὲ τὸ Κράτος βλάπτει τὴν ἴδια, δὲν τὴν ἀφήνει νὰ δείξη τὸ ἐσωτερικό της κάλλος.

(Δημοσιεύθηκε στὴν Ἐφημερίδα «Τὸ Βῆμα τῆς Κυριακῆς», 6-2-2011)