Νικολάου Ἀλ. Παπανικολάου: Τὸ πρῶτο Πανεπιστήμιο

Νικολάου Ἀλ. Παπανικολάου, Ὀμ. Καθηγητοῦ Μαιευτικῆς-Γυναικολογίας

Ἐκεῖ γύρω στὴ δεκαετία τοῦ 1840 τὰ σπίτια στὴν Ἀθήνα ἦταν ὑποβαθμισμένα. Ἔγραψαν γι' αὐτά: "οἰκίας χθαμαλάς, πενιχρᾶς ἐξωτερικῆς καὶ ἐσωτερικῆς ὄψεως, ἄνευ σχεδίου, συνεσφιγμένας περὶ στενάς, ἀνωμάλους δρόμους".

Τὰ μεγαλοαστικὰ σπίτια στὰ πρῶτα χρόνια τῆς ἐποχῆς τοῦ βασιλιᾶ Ὄθωνα, ἦταν συγκεντρωμένα στὴν περιοχὴ τῆς Πλάκας, ἰδιαίτερα στὶς ὁδοὺς Κυδαθηναίων, Ἀδριανοῦ καὶ Τριπόδων, στὴν περιοχὴ τῶν Ἀέρηδων καὶ στὴν περιοχὴ τῶν ὁδῶν Θουκυδίδου καὶ Κέκροπος.

Ἕνα ἀκριβὸ σπίτι τῆς ἐποχῆς ἐκείνης ἦταν τῆς Τουρκάλας Σαντὲ Χανούμ, ποῦ τὸ 1831 τὸ πούλησε στὸν Σταμάτη Κλεάνθη καὶ στὸν Ἐδουάρδο Σάουμπερ. Ὁ Κλεάνθης ἦταν ἀρχιτέκτονας ποῦ σπούδασε στὸ Βερολῖνο καὶ ἦρθε στὴν Ἑλλάδα μὲ τὸν συμμαθητὴ τοῦ Σάουμπερ καὶ χρησιμοποιήθηκαν ὡς δημόσιοι μηχανικοὶ ἀπὸ τὸν Καποδίστρια. Κατοικοῦσαν στὴν Αἴγινα, ἀλλὰ διαφώνησαν μὲ τὸν γραμματέα τοῦ Κυβερνήτη, τὸν Α. Μουστοξίδη, καὶ ἦρθαν στὴν Ἀθήνα, ἐπιδιόρθωσαν τὸ σπίτι καὶ τὸ χρησιμοποιοῦσαν ὡς κατοικία. Οἱ γείτονες τὸ ὀνόμαζαν "Μικρὴ Ἀκρόπολη", γιατί ἦταν γεμᾶτο ἀπὸ προπλάσματα ἀρχαίων μνημείων.

Τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1837 τὸ κτήριο αὐτὸ ἐνοικιάστηκε γιὰ νὰ χρησιμοποιηθῇ ὡς Πανεπιστήμιο μὲ τὴν ὑποχρέωση τῶν πωλητῶν νὰ προσθέσουν ἀκόμα τρεὶς νέες αἴθουσες. Σὲ μιὰ ἀπὸ αὐτὲς στεγάστηκε ἡ πρώτη βιβλιοθήκη, ποῦ τὴν ἄφησε κληρονομιὰ ὁ Δ. Γαλανός. Ὁ Γαλανὸς ἦταν Ἀθηναῖος ποῦ ἔζησε στὴν Ἰνδία καὶ εἶχε μεταφράσει βιβλία στὰ Ἑλληνικά. Ἡ κληρονομιὰ ἔφτανε τὶς 36.000 δραχμές.

Στὶς 26 Ἀπριλίου τοῦ 1837 διάβασαν οἱ Ἀθηναῖοι στὶς τότε ἐφημερίδες τους: "Τὴν 3/15 Μαΐου Ε.Ε, ἡμέραν Δευτέραν, θέλει γίνει ἡ πρώτη ἔναρξις τοῦ Ἑλληνικοῦ Πανεπιστημίου Ὄθωνος. Προσκαλοῦνται ἑπομένως ὅσοι ἐπιθυμοῦν νὰ μαθητεύσωσιν εἰς μίαν τῶν Σχολῶν αὐτοῦ, νὰ ἐμφανισθῶσιν εἰς τὸν ἀνήκοντα σχολάρχην διὰ νὰ ἐγγραφοῦν".

Ἡ ἔναρξη τῆς λειτουργίας τοῦ Πανεπιστημίου ἔγινε στὶς 11 τὸ πρωΐ μὲ κανονιοβολισμοὺς καὶ μὲ τὸν βασιλιᾶ Ὄθωνα καβάλα στὸ ἄλογό του μὲ προπομπὸ τὴν μπάντα τοῦ Ἱππικοῦ ν' ἀνηφορίζη τὰ δρομάκια τῆς Πλάκας. Ὁ χῶρος γύρω ἀπὸ τὸ κτήριο, τὰ στενὰ σοκάκια καὶ τὰ παρακείμενα χωράφια γέμισε ἀσφυκτικὰ ἀπὸ προσκαλεσμένους καὶ θεατές. Ὁ Θ. Κολοκοτρώνης δοκίμασε νὰ μπὴ μὲ ὅλη του τὴν συνοδεία, ἀλλὰ πολλὰ παλληκάρια του ἔμειναν ἀπ' ἔξω.

Ἔγινε ἁγιασμὸς ἀπὸ τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀττικῆς, ὀρκωμοσία τῶν πρώτων καθηγητῶν, ἐκφωνήθηκαν λόγοι καὶ ρίχτηκαν πυροβολισμοί. Σχολιάστηκε τὸ ντύσιμο τοῦ καθηγητῆ Λευκία, ποῦ ὑπῆρξε ἕνας ἀπὸ τοὺς κύριους ὁμιλητές, γιατί ἐμφανίσθηκε μὲ τὴν παραδοσικαὴ ἀκαδημαϊκὴ στολὴ τοῦ περασμένου αἰῶνα, δηλαδὴ μὲ γόβες, μεταξωτὲς κάλτσες, ἕνα σπαθὶ στὸ πλευρό του κι ἕνα τρίκωχο καπέλο κάτω ἀπὸ τὸ μπράτσο. Σὲ κάποια στιγμὴ ποῦ τέντωσε τὸ κορμί του ἔπεσε ὀκλαδὸν στὸ ἔδαφος προκαλῶντας γέλια.

Ὁ Κολοκοτρώνης σὰν πρωτοεῖδε τὸ κτήριο τοῦ Πανεπιστημίου, ἔκανε μιὰ προφητεία. Κοιτάζοντας πρὸς τὰ βασιλικὰ ἀνάκτορα εἶπε: "Τοῦτο τὸ σπίτι θὰ φάει ἐκεῖνο τὸ σπίτι". Μὲ τὴν ἔννοια πῶς σπουδαγμένοι ἄνθρωποι θὰ κρίνουν μιὰ μέρα πῶς δὲν μᾶς χρειάζονται βασιλιᾶδες.

Τὸ ἐναρκτήριο μάθημα τὸ ἔκανε ὁ Λουδοβίκος Ρός, Γερμανὸς ἀρχαιολόγος, ποῦ ἦρθε στὴν Ἑλλάδα καὶ διορίστηκε ἔφορος ἀρχαιοτήτων. Αὐτὸς ὑπῆρξε καὶ ὁ πρῶτος καθηγητὴς Ἀρχαιολογίας. Τὸ μάθημά του ἦταν πάνω στὸν Ἀριστοφάνη καὶ τὸ παρακολούθησαν τριάντα περίπου ἀκροατές.

Συνολικὰ οἱ καθηγητὲς ἦταν 33, ἀλλὰ δὲν δίδασκαν ὅλοι. Οἱ πρῶτοι φοιτητὲς ἦταν 51. Οἱ 22 γράφτηκαν στὴν Δικαστικὴ (Νομική), οἱ 18 στὴν Φιλοσοφική, οἱ 8 στὴν Θεολογικὴ καὶ οἱ 4 στὴν Ἰατρική. Ὑπῆρχαν ὅμως καὶ 75 ἀκροατές, δημόσιοι ὑπάλληλοι οἱ περισσότεροι.

Πρῶτος πρύτανις ὑπῆρξε ὁ Κωνσταντῖνος Σχινὰς ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη, ποῦ διετέλεσε ὑπουργὸς Παιδείας-Δικαιοσύνης καὶ καθηγητὴς τῆς Ἱστορίας στὸ Πανεπιστήμιο τῆς Ἀθήνας. Σχολάρχες ὑπῆρξαν οἱ: Μιχαὴλ Ἀποστολίδης, ἀπὸ τὰ Χανιά, καθηγητὴς Θεολογίας καὶ ἀργότερα ἐπίσκοπος Πατρῶν καὶ Ἠλεῖας καὶ μετέπειτα Μητροπολίτης Ἀθηνῶν. Ὁ Γεώργιος Ράλλης, ἀπὸ τὴν Ἀθήνα, καθηγητὴς τοῦ Ἐμπορικοῦ Δικαίου καὶ ἀργότερα ὑπουργὸς Δικαιοσύνης καὶ πρόεδρος τοῦ Ἀρείου Πάγου. Ὁ Ἀναστάσιος Λευκίας ἢ Γεωργιάδης, ἀπὸ τὴν Φιλιππούπολη, καθηγητὴς Ἰατρικῆς Ἱστορίας καὶ Παθολογίας. Ὁ Νεόφυτος Βάμβας, ἀπὸ τὴν Χίο, καθηγητὴς τῆς Ἰονίου Ἀκαδημίας καὶ στὸ Πανεπιστήμιο Ὄθωνα καθηγητὴς τῆς Φιλοσοφίας.

Ἀργότερα, τὰ γύρω ἀπὸ τὸ Πανεπιστήμιο χωράφια οἰκοδομήθηκαν καὶ ἀκριβῶς ἀπέναντι ἀπ' αὐτὸ ἕνας παπᾶς νοίκιαζε δωμάτια τοῦ σπιτιοῦ του μὲ τσουχτερὲς τιμὲς σὲ ἐπαρχιῶτες φοιτητές. Κοντὰ στὸ σπίτι τοῦ παπᾶ ἔστησε ζαχαροπλαστεῖο ὁ Σμυρναῖος Βελισσάριος, ποῦ πουλοῦσε τούρκικα γλυκίσματα καὶ γάλα καὶ μὲ τὰ κέρδη ἔχτισε τέσσερα πολυτελῆ σπίτια.

Ἡ λειτουργία τοῦ πρώτου Πανεπιστημίου ἔπαψε τὸν Νοέμβριο τοῦ 1841. Τὸ 1856 ὁ Κλεάνθης πούλησε τὸ σπίτι τῆς ὁδοῦ Θόλου σὲ ἰδιώτη ἀπὸ τὴν Κρήτη καὶ χρησιμοποιήθηκε γιὰ τὴν στέγαση προσφύγων. Τὸ 1962 ἀπαλλοτριώθηκε ἀπὸ τὴν Ἀρχαιολογικὴ ὑπηρεσία καὶ κηρύχτηκε διατηρητέο τὸ 1963. Ἀπὸ τὶς 7 Ἀπριλίου 1967 ἀνήκει στὸ Πανεπιστήμιο τῆς Ἀθήνας.–