Ἀπὸ τὸ Ἁγιολόγιο τοῦ μηνός: Ἅγιος μάρτυς Ἀρδαλίων ὁ μῖμος 14 Ἀπριλίου

Πρωτοπρεσβυτέρου π. Γεωργίου Παπαβαρνάβα

Ὁ ἅγιος Ἀρδαλίων ἔζησε στὰ τέλη τοῦ 3ου αἰῶνα μ.Χ. καὶ ἐξασκοῦσε τὸ ἐπάγγελμα τοῦ μίμου, δηλαδὴ τοῦ ἠθοποιοῦ. Ἦταν στ’ ἀλήθεια μεγάλο «ταλέντο», καὶ γι’ αὐτὸ ἡ παρουσία του στὸ θέατρο δημιουργοῦσε τὸ ἀδιαχώρητο. Μιὰ ἐπίσημη ἡμέρα, ποῦ τὸ θέατρο ἦταν κατάμεστο καὶ ἦταν παρὼν καὶ ὁ Ἔπαρχος, καθὼς καὶ διάφοροι ἄλλοι ἀξιωματοῦχοι τοῦ Κράτους, ὁ Ἀρδαλίων «ἀνέβασε» μιὰ δική του παράσταση, ἡ ὁποία ἀναφερόταν στοὺς Χριστιανοὺς καὶ τόνιζε ἔντονα τὸ θάρρος μὲ τὸ ὁποῖο ὁμολογοῦσαν τὴν πίστη τους μπροστὰ στὰ ὄργανα τῆς Κρατικῆς ἐξουσίας, τὴν ὑπομονὴ ποῦ εἶχαν κατὰ τὴν διάρκεια τῶν φρικτῶν βασανιστηρίων, ἀλλὰ καὶ τὴν ἀγάπη ποῦ ἔδειχναν καὶ σὲ αὐτοὺς ἀκόμη τοὺς δημίους τους. Ὁ ἴδιος ὑποδυόταν τὸν Χριστιανό, ὁ ὁποῖος βασανιζόταν σκληρά, καὶ παρὰ τὸ ὅτι ὑπέφερε, ἐν τούτοις ἦταν ἤρεμος καὶ εἰρηνικός. Κρεμάστηκε, λοιπόν, ψηλὰ καὶ ἔδειχνε νὰ βασανίζεται καὶ νὰ ὑποφέρη, ἀφοῦ ὑποτίθεται ὅτι ξεσκίζονταν οἱ σάρκες του καὶ τὸ αἷμα του ἔτρεχε σὰν ποτάμι. Ἡ παράσταση ἦταν τόσο ζωντανὴ καὶ καταπληκτική, ὥστε οἱ θεατὲς ἀπὸ κάτω ἄρχισαν νὰ χειροκροτοῦν θερμὰ τὴν ἐπιδεξιότητα τοῦ καλλιτέχνη, ὁ ὁποῖος κατάφερε νὰ ἐμπνεύση στοὺς θεατές του τὴν συμπάθεια καὶ τὸν θαυμασμὸ γιὰ τοὺς Χριστιανούς.

Ὅταν τελείωσε ἡ παράσταση, ὁ Ἀρδαλίων φώναξε δυνατά, ἀφοῦ πρῶτα ἔκανε νόημα στοὺς θεατὲς νὰ ἡσυχάσουν, ὅτι εἶναι στ’ ἀλήθεια Χριστιανὸς καὶ ὅτι ὁ Χριστὸς εἶναι ὁ μόνος ἀληθινὸς Θεός. Τὸ ἀκροατήριο μὲ μιᾶς πάγωσε καὶ ὁ Ἔπαρχος φανερὰ ἀναστατωμένος διέταξε νὰ τὸν φέρουν μπροστά του. Τότε προσπάθησε νὰ τοῦ ἀλλάξη γνώμη, πρῶτα μὲ κολακεῖες καὶ στὴν συνέχεια μὲ σκληρὰ καὶ ἀπάνθρωπα βασανιστήρια, ἀλλὰ ἐκεῖνος ἔμεινε «πιστὸς ἄχρι θανάτου καὶ ἔλαβε τὸν στέφανον τῆς ζωῆς», ἀφοῦ, ὁ τύραννος, στὸ τέλος, διέταξε καὶ τὸν ἔριξαν στὴν φωτιά.

Ὁ βίος καὶ ἡ πολιτεία του μᾶς δίνουν τὴν ἀφορμὴ νὰ τονίσουμε τὰ ἀκόλουθα:

Πρῶτον. Ὁ ἠθοποιός, ὅπως καὶ ὁ συγγραφέας, ἐπιτελοῦν σημαντικὸ κοινωνικὸ ἔργο, ἀφοῦ ἀπευθύνονται στοὺς συνανθρώπους τους, καὶ σίγουρα ὡς ἕνα βαθμὸ ἐπηρεάζουν τὸν τρόπο σκέψης καὶ ζωῆς τους. Γι’ αὐτὸ καὶ ἀπαιτεῖται ἐκ μέρους τους ὑπευθυνότητα, σοβαρότητα καὶ πάνω ἀπ' ὅλα ἦθος, ἐπειδή, συνήθως, προσφέρει κανεὶς αὐτὸ ποῦ ἔχει καὶ κυρίως αὐτὸ ποῦ ὁ ἴδιος εἶναι. Ἑπομένως, ὁ στόχος τους καὶ ὁ σκοπός τους πρέπει νὰ εἶναι κατὰ πρῶτο καὶ κύριο λόγο τὸ νὰ ἐμπνεύσουν τὸν θεατὴ ἢ τὸν ἀναγνώστη καὶ νὰ τὸν βοηθήσουν νὰ ἀνέβη σὲ ὑψηλότερο ἐπίπεδο σκέψης καὶ ζωῆς. Μὲ ἄλλα λόγια, ὁ ἐμπνευσμένος ἠθοποιὸς καὶ ὁ σωστὸς συγγραφέας πρέπει νὰ λένε στοὺς ἀνθρώπους τὴν ἀλήθεια «χωρὶς φόβο καὶ πάθος». Νὰ ὑπηρετοῦν ἐνσυνείδητα αὐτὸ ποῦ κάνουν χωρὶς συμβιβασμοὺς καὶ χωρὶς νὰ σκύβουν δουλικὰ τὸ κεφάλι στὴν κάθε ἐφήμερη ἐξουσία.
Ἡ τέχνη, ὅμως, καὶ ἡ συγγραφή, γιὰ τὸν καλλιτέχνη καὶ τὸν συγγραφέα, δὲν πρέπει νὰ εἶναι αὐτοσκοπός, ἀλλὰ τὸ μέσον γιὰ τὴν ἐπίτευξη τοῦ σκοποῦ του, ὁ ὁποῖος θὰ πρέπει νὰ εἶναι ἡ προσφορὰ ποιοτικοῦ ἔργου. Αὐτό, ἀλλωστε, ἀποτελεῖ τὸ χαρακτηριστικὸ γνώρισμα τοῦ μεγάλου καλλιτέχνη καὶ τοῦ καταξιωμένου συγγραφέα. Δηλαδή, τὸ «νὰ μπορῇ νὰ σκάβη μέσα βαθειὰ στὴν ψυχὴ τῶν συνανθρώπων του καὶ νὰ τὴν ἀνυψώνη ἔστω καὶ διαβατικὰ τὴν ἀνθρωπιά τους», ὅπως λέγει χαρακτηριστικὰ ὁ μεγάλος μας ποιητὴς Κωστῆς Παλαμᾶς, ἀναφερόμενος στὸν ἐξ ἴσου μεγάλο ποιητὴ καὶ λογοτέχνη, Ἀλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Τὸ ἦθος καὶ τῶν δύο αὐτῶν καταξιωμένων καλλιτεχνῶν καὶ συγγραφέων εἶναι ἀξιοθαύμαστο καὶ ἀξιομίμητο, καθὼς ἐπίσης καὶ τὸ ἔργο τους, τὸ ὁποῖο ἐμψυχώνει, εὐφραίνει καὶ ἐμπνέει ἐκείνους ποῦ ἀγαποῦν κάθε γνήσιο καὶ ὡραῖο. Μάλιστα ὁ Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης ὑποδεικνύει καὶ προσφέρει ὑγιῆ πρότυπα ζωῆς, κάτι ποῦ εἶναι ἀπολύτως ἀπαραίτητο, ἰδιαίτερα στὶς μέρες μας, ποῦ καὶ ἡ πατρίδα μας μαστίζεται ἀπὸ τὴν κρίση ἀξιῶν καὶ προτύπων.

Πρὶν ἀπὸ ἀρκετὰ χρόνια, ἐδῶ στὴν Ναύπακτο, ἕνας καταξιωμένος ἠθοποιὸς ἐνσάρκωσε σὲ ἕναν ὑπέροχο μονόλογο τὸν μεγάλο ἀγωνιστὴ τοῦ 1821 Γιάννη Μακρυγιάννη. Στὴν πραγματικότητα μᾶς παρουσίασε τὰ ἀπομνημονεύματα τοῦ Μακρυγιάννη μὲ ἕναν ἀπαράμιλλο τρόπο. Καθήλωσε τοὺς θεατὲς γιὰ δύο περίπου ὧρες καὶ στὸ τέλος αὐτὸ ποῦ αἰσθάνθηκα προσωπικά –καὶ πιστεύω πῶς καὶ πολλοὶ ἄλλοι- ἦταν, ἐκτὸς ἀπὸ τὴν χαρὰ καὶ τὴν λύπη ποῦ ἐναλλάσσονταν, μιὰ θεσπέσια εὐωδία ὀρθοδόξου ἤθους, ρωμαίϊκης λεβεντιᾶς καὶ ἁγνῆς καὶ ἀνόθευτης πίστης. Καὶ θυμήθηκα τὰ παραπάνω λόγια τοῦ Κωστῆ Παλαμᾶ, γιατί εἶμαι βέβαιος ὅτι τὸ ἔργο αὐτὸ καὶ ἡ θαυμάσια ἑρμηνεία του, βοήθησαν στὸ νὰ ἀνυψωθῇ «ἔστω καὶ διαβατικὰ ἡ ἀνθρωπιά μας».

Δεύτερον. Δὲν μπορεῖς νὰ σταθῇς μὲ ἀξιώσεις μπροστὰ στοὺς ἀνθρώπους καὶ νὰ πιστεύης ὅτι μπορεῖς μὲ τὴν παρουσία σου καὶ τὸ ἔργο σου –συγγραφικό, καλλιτεχνικὸ ἢ ὁτιδήποτε ἄλλο- νὰ ἀγγίξης τὶς εὐαίσθητες χορδὲς τῆς ψυχῆς τους, ἂν ἡ συνείδησή σου δὲν σοῦ ἐπιτρέπη νὰ τοὺς κοιτάξης κατάματα ἢ ἂν φοβᾶσαι τὸν θάνατο. Ἐπειδή, ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος δὲν ἔχει ἀγαθὴ συνείδηση, ἀλλὰ καὶ δὲν εἶναι ἀποφασισμένος ἀνὰ πᾶσαν στιγμὴ νὰ θυσιασθῇ γιὰ ὅ,τι ἀγαπᾶ ἀληθινά, εἶναι καταδικασμένος νὰ ἀποτύχη. Καὶ ὁ λόγος εἶναι ὅτι δὲν εἶναι σὲ θέση νὰ καταλάβη τοὺς ἄλλους, ἀλλὰ οὔτε καὶ μπορεῖ νὰ αἰσθανθῇ τὴν χαρά, τὸν πόνο καὶ τὴν ἀγωνία τους. Δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ καταλάβης καὶ νὰ νοιώσης τὸν ἄλλο, ἂν δὲν τὸν ἀγαπήσης ἢ τοὐλάχιστον ἂν δὲν εἶσαι σὲ θέση νὰ μοιραστῇς μαζί του τὴν χαρά του καὶ τὴν λύπη του. Καὶ στὴν περίπτωση αὐτὴ εἶσαι ἀληθινὰ μόνος ἔστω κι ἂν γύρω σου ὑπάρχουν χιλιάδες ἀνθρωποι. Προσπάθησε νὰ καταλάβης τὸν ἄλλο, νὰ συμμεριστῇς τὸν πόνο του, νὰ χαρῇς καὶ νὰ κλάψης μαζί του καὶ τότε θὰ αἰσθανθῇς ὅτι ἡ μοναξιὰ εἶναι ἀνύπαρκτη. Ἐπειδή, ὅποιος ἀγαπᾶ ἀληθινὰ ἔχει ἐσωτερικὴ πληρότητα καὶ εἶναι ἑνωμένος μὲ τοὺς ἀνθρώπους καὶ μὲ ὅλη τὴν κτίση. Καὶ ὅπως γράφει ὁ ἅγιος Σιλουανὸς ὁ Ἀθωνίτης, κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ ἀγαπᾶ χωρὶς Ἅγιο Πνεῦμα.

Ὁ ἅγιος Ἀρδαλίων ἀποτελεῖ πρότυπο γνησίου καλλιτέχνη καὶ ἀληθινοῦ ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος «ἔργῳ καὶ λόγῳ» στηρίζει, χαροποιεῖ, καὶ ἐμπνέει τὸν θαυμασμὸ καὶ τὴν μίμηση κάθε τί τοῦ ὡραίου καὶ ἀληθινοῦ, τὸ ὁποῖο σχετίζεται μὲ τὴν ζωή, τὴν αἰώνια καὶ ἀληθινὴ ζωὴ «ἐν τῷ Φωτί».–