Κύριο ἄρθρο: Ἀποκαλυπτήρια τοῦ ποιητοῦ καὶ πολιτικοῦ

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

(Ἐκφωνήθηκε στὴν ἐκδήλωση ποῦ συνδιοργάνωσαν ὁ Δῆμος Ναυπακτίας, ἡ Παπαχαραλάμπειος Δημοτικὴ Βιβλιοθήκη καὶ ἡ Ε.ΝΑ.Μ. γιὰ τὰ ἀποκαλυπτήρια τῆς προτομῆς τοῦ Γ. Ἀθανασιάδη-Νόβα. Ναύπακτος 29-7-2012).

Τὰ ἀποκαλυπτήρια τῆς προτομῆς τοῦ Γεωργίου Ἀθανασιάδη-Νόβα μοῦ δίνουν τὴν ἀφορμή, ὡς Πρόεδρος τοῦ ἐπωνύμου Ἱδρύματος μὲ τὴν πλούσια προσφορὰ στὴν Πόλη, νὰ κάνω δύο ἄλλα «ἀποκαλυπτήρια» γιὰ τὸ εὐρὺ κοινό, γιατί οἱ εἰδήμονες τὰ γνωρίζουν πολὺ καλά. Ἡ πρώτη «ἀποκάλυψη» εἶναι τὰ ὅσα ἔγραψε ὁ μεγάλος ἐθνικός μας ποιητὴς Κωστῆς Παλαμᾶς τὴν 1 Ἰουνίου 1922 (σχεδὸν πρὶν ἕνα αἰῶνα) γιὰ τὴν ποιητικὴ συλλογὴ τοῦ Γεωργίου Ἀθάνα «Πρωϊνὸ ξεκίνημα».

Στὴν ἀρχὴ γράφει:

«Ὁ ποιητὴς μὲ τὸ "Πρωϊνὸ ξεκίνημά" του ἀντέχει στὰ ξανακοιτάγματα. Καὶ μπορεῖ καὶ νὰ κερδίζη ἀπὸ αὐτά. Μὲ τὴν γυναικεία του καλαισθησία εἶναι ντυμένος πολὺ ἁπλὰ καὶ πολὺ προσεχτικά. Αἰσθάνεσαι πῶς ξέρει νὰ ντύνεται καὶ ὅ,τι τοῦ λείπει δὲν θὰ εἶναι ἀπὸ φτώχεια».

Ἔπειτα, ὁ Κωστῆς Παλαμᾶς κρίνοντας τὸν ποιητὴ Γεώργιο Ἀθάνα αἰσθάνεται τὴν ἀνάγκη νὰ τροποποιήση τὸ ρητὸ τοῦ Γκαῖτε: «Θέλουμε νὰ μᾶς δημιουργήσετε κόσμο πέρα ἀπὸ τὸν κόσμο», σὲ ἕνα ἄλλο ρητό: «Θέλουμε νὰ μᾶς δημιουργήσετε κόσμο μέσα ἀπὸ τὸν κόσμο σας». Καὶ παρατηρεῖ ὅτι «ὁ ποιητὴς τοῦ "Πρωϊνοῦ ξεκινήματος" εὐτύχησε τὸ ἐγώ του νὰ τὸ συνταιριάση ἀξεχώριστα μὲ τὸν κόσμο. Κόσμος μὲ καθαρὸ σχῆμα καὶ μὲ περιωρισμένα σύνορα, ποῦ χρειάζονται καὶ στὸν πιὸ μεγαλόπνοο τεχνίτη, γιὰ νὰ μὴν πέφτη ὁλότελα στοῦ χάους τὰ ἀσύστατα καὶ στοῦ σκοταδιοῦ τὰ ἄμορφα». Παρατηρεῖ δὲ ὅτι «ἡ ποίηση στὸ "Πρωϊνὸ ξεκίνημα" στέκεται ἀνάμεσα ἀπὸ τὸ καθαρὸ δημοτικὸ τραγούδι, ἀκόμα κι ἀπὸ τὸν στίχο τῶν ἔντεχνα στὴν ἱστορία μας συνεχιστῶν τοῦ δημοτικοῦ τραγουδιοῦ, καὶ ἀπὸ τοὺς μεγαλότολμους λυρισμοὺς ποῦ πετοῦν ἀχαλίνωτοι καὶ χαλινωμένοι στὴ ράχη μεγαλόφτερων μανιακῶν Πηγάσων».

Καὶ καταλήγει ὁ Κωστῆς Παλαμᾶς: «Ἀνοίγοντας τὰ φύλλα τοῦ βιβλίου ποῦ ἐπιγράφεται "Πρωϊνὸ ξεκίνημα", δὲν ἀπαιτοῦμε περισσότερα ἀπ’ ὅ,τι μιὰ τέτοια ποίηση μέσα στὸν τόπο της, ποῦ ζωὴ καθὼς τοῦ παίρνει ἔτσι καὶ τοῦ δίνει, μπορεῖ νὰ μᾶς προσφέρη καὶ τὸ ἀπολαύουμε καθὼς ἕναν ὀρθρινὸ περίπατο ἀνοιξιάτικο ποῦ μᾶς φέρνει ἴσα ὀλόϊσα σ’ ἕνα φραγμένο περιβολάκι τὰ ρόδα του, καὶ μετρημένα καὶ ἀραιά, καὶ χωρὶς τὴν ἀνεξάντλητην ἐκείνη ποικιλία τῶν εἰδῶν -τῆς τέχνης τὴν πολυπροσωπία- ἀνάμεσα στὰ καλλιεργημένα τὰ τριαντάφυλλα, κρατοῦνε μολαταῦτα τὸ καθένα ἀπὸ τὰ ρόδα αὐτοῦ τοῦ φραγμένου περιβολιοῦ, ὅλο τὸν Ἀπρίλη στὰ φυλλαράκια τους».

Αὐτά, μεταξὺ τῶν ἄλλων ἔγραφε ὁ Ἐθνικός μας ποιητὴς Κωστῆς Παλαμᾶς, γιὰ τὰ ποιήματα τοῦ Γεωργίου Ἀθάνα καὶ τώρα εἶναι καὶ οἱ δυὸ δίπλα-δίπλα στολίδι τῆς Παπαχαραλαμπείου Δημόσιας Βιβλιοθήκης Ναυπάκτου.

Ἡ δεύτερη «ἀποκάλυψη» εἶναι ἀπὸ τὴν «προφητικὴ» ἀγόρευση τοῦ Γεωργίου Ἀθανασιάδη-Νόβα στὴν Βουλὴ τῶν Ἑλλήνων τὸ ἔτος 1962, πρὶν μισὸν αἰῶνα, ὅταν γινόταν λόγος γιὰ τὴν σύνδεση μεταξὺ τῆς Ἑλλάδος καὶ τῆς Εὐρωπαϊκῆς Οἰκονομικῆς Κοινότητας. Ὁ Νόβας ἔβλεπε τὴν ἀναγκαιότητα τῆς σύνδεσης, ἀλλὰ ταυτόχρονα ἔβλεπε καὶ τὴν ἔλλειψη προετοιμασίας τῆς Ἑλλάδος καὶ προέβλεπε καὶ τοὺς κινδύνους «ποῦ διαγράφονται ὄχι μόνον ἀπὸ τὴν ἐνδεχομένην ἀποτυχίαν τοῦ ἐγχειρήματος, ἀλλὰ ἀκόμη καὶ ἀπὸ αὐτὴν τὴν ἐλπιζομένην ἐπιτυχίαν του», πρᾶγμα ποῦ ἀντιμετωπίζει σήμερα ἡ Πατρίδα μας.

Λέγει ὁ Γεώργιος Ἀθανασιάδης-Νόβας στὴν «προφητικὴ» ἀγόρευσή του:

«"Διὰ τῆς παρούσης Συμφωνίας συνιστᾶται σύνδεσις μεταξὺ τῆς Ἑλλάδος καὶ τῆς Εὐρωπαϊκῆς Οἰκονομικῆς Κοινότητος". Ἡ λακωνικὴ αὐτὴ διατύπωσις τοῦ πρώτου ἄρθρου δημιουργεῖ ἐκ πρώτης ὄψεως τὴν ἐντύπωσιν ὅτι ἡ μικρὰ ὁλκὰς τῆς Ἑλληνικῆς οἰκονομίας προσδένεται ὡς ρυμουλκούμενον εἰς τὸ πελώριον σκάφος τῆς Εὐρωπαϊκῆς Οἰκονομικῆς Κοινότητος καὶ ἀνάγεται εἰς ἀχανῆ ὠκεανὸν ἀνυπολογίστων διαστάσεων. Ἀλλὰ τὰ πράγματα καὶ τὰ κείμενα, ὅταν μελετηθοῦν, πείθουν ὅτι διὰ τὴν παροῦσαν στιγμὴν δὲν ὑπῆρχεν ἄλλος τρόπος συμπλεύσεως πρὸς ἀναζήτησιν τῆς νέας οἰκονομικῆς ἠπείρου, ποῦ θὰ προσπορίση εὐτυχέστερον βίον εἰς τοὺς συμβαλλομένους λαοὺς τῆς Εὐρώπης. Ἅς εὐχηθῶμεν νὰ παρακολουθήση εὐσταθῶς ἡ "ρυμούλκα" μας τὸ μέγα σκάφος τῶν Ἔξ καὶ ὅσον ἔνεστι ταχύτερον νὰ ἐπιβιβασθῶμεν καὶ ἡμεῖς ἐπ’ αὐτοῦ ὡς ἰσότιμοι συνιδιοκτῆται τοῦ ἀναλογοῦντος μεριδίου. Τοῦτο δὲν πρόκειται, φυσικά, νὰ ἐπιτευχθῇ ἂν δὲν ἐπιλυθοῦν ταχέως, εὐθαρσῶς καὶ εὐστόχως τὰ βασικὰ ὀργανωτικὰ προβλήματα τῆς ὑποαναπτύκτου ἐθνικῆς μας οἰκονομίας».

Τόνιζε ἰδιαιτέρως τὴν εὐθύνη τῶν Κυβερνήσεων γιὰ τὴν ἔγκαιρη προπαρασκευὴ τῆς Χώρας στὸ ἐγχείρημα αὐτό.

«Ἐφ’ ὅλων τούτων ἐπεστήθη πιεστικῶς ἡ προσοχὴ τῆς ὑπευθύνου Κυβερνήσεως, ἡ ὁποία, προτοῦ ἐπιρρίψη τὰς εὐθύνας εἰς τοὺς ὤμους τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦ, χρέος ἔχει νὰ προσπαθήση ἀγρύπνως ὅπως ἐπιτύχη τὰ διαφυγόντα καὶ ὅπως συμπληρώση τὰ ἐλλιπῶς ἐπιτευχθέντα».

«Ἀναμφισβήτητον ἐπίσης εἶναι, ὅτι δὲν ἐπεδόθημεν ἐγκαίρως καὶ δραστηρίως εἰς τὴν προπαρασκευὴν τῆς Χώρας διὰ τὴν ἠρωϊκὴν αὐτὴν οἰκονομικὴν σταυροφορίαν, πρὸς τὴν ὁποίαν ἀκατασχέτως ἐφερόμεθα. Αἱ εὐθῦναι τῆς Κυβερνήσεως διὰ τοὺς ἀμφιρρόπους δισταγμούς της, διὰ τὴν σφαλερὰν προοπτικὴν τοῦ μέλλοντος, διὰ τὴν ἔλλειψιν ἐγκαίρου προπαρασκευῆς, εἶναι βαρεῖαι».

Τὰ ἐρωτήματα τοῦ Γεωργίου Ἀθανασιάδη-Νόβα εἶναι ἀδυσώπητα καὶ δείχνουν τὴν ἀνησυχία του. Λέγει:

«Θὰ κατορθώσωμεν ὅμως νὰ ἐνηλικιωθῶμεν φυσιολογικὰ μέσα στὸ τραχὺ κλίμα τῆς Κοινῆς Ἀγορᾶς; Θὰ κατορθώσωμεν νὰ ἐναρμονίσωμεν ὀργανωτικῶς καὶ παραγωγικῶς τὴν οἰκονομίαν μας μὲ τὰς οἰκονομίας τῶν ἄλλων χωρῶν; Θὰ κατορθώσωμεν νὰ ἀποκτήσωμεν οἰκονομικὸν μηχανισμὸν τελείας καὶ ἀπροσκόπτου λειτουργίας; Θὰ κατορθώσωμεν νὰ ἀξιοποιήσωμεν εἰς τὸ ἄρτιον τὸν ἀνθρώπινον παράγοντα; Ἰδοὺ τὸ σκληρὸν ἐρώτημα! Ἰδοὺ ἡ μεγάλη ἀνησυχία!».

Δὲν ἀρκέσθηκε, ὅμως, μόνον στὸ νὰ τονίζη τὴν ἀνησυχία τοῦ γιὰ τὸ ἀπροπαράσκευο τῆς Χώρας μας, ἀλλὰ πρότεινε νὰ γίνη ἀνασυγκρότηση τοῦ Κράτους. Λέγει:

«...Διὰ νὰ βασισθῇ στερεὰ ἡ ληφθεῖσα προσπάθεια χρειάζεται νὰ γίνωμεν Κράτος -ποῦ δὲν εἴμεθα: Χρειάζεται νὰ ἔχωμεν πολιτικὴν ἐλευθερίαν -ποῦ δὲν τὴν ἔχομεν! Χρειάζεται νὰ ὑπάρχη στερεὰ πολιτικὴ βάσις -ποῦ δὲν ὑπάρχει! Χρειάζεται νὰ ἐξασφαλισθῆ ἡ συνεργασία ὅλων μᾶς -ποῦ δὲν ἐξασφαλίζεται. Αὐτὰ ὅμως ὅλα συνιστοῦν τὴν προϋπόθεσιν τῶν προϋποθέσεων, τὰς προπαρασκευὰς τῆς προπαρασκευῆς. Διὰ τοῦτο, πρὸ πάσης ἄλλης σχετικῆς συμβουλῆς, ἂν δύναμαι νὰ δώσω τοιαύτην, ἡ σύστασίς μου, ἡ ἔκκλησίς μου, ἡ ἀξίωσίς μου ἡ πατριωτική, εἶναι νὰ ἐξομαλύνωμεν τὸ ταχύτερον τὸ πολιτικόν μας ἔδαφος, νὰ ἀναστηλώσωμεν τὸ ταχύτερον τοὺς ἐλευθέρους μας θεσμούς, νὰ ὀργανώσωμεν τὸ ταχύτερον Κράτος πραγματικόν, Κράτος Δικαίου νὰ ἐπανασυνδέσωμεν εἰς τὰ νόμιμα πλαίσια τοῦ Κράτους τούτου, ὅλος ὁ πολιτικὸς κόσμος, τοὺς κρίκους τῆς κοινῆς συνειδήσεως καὶ τῆς κοινῆς εὐθύνης ἔναντι θεμελιωδῶν προβλημάτων τοῦ Ἔθνους».

Πέραν ἀπὸ τὴν ἀνασυγκρότηση τοῦ Κράτους καὶ τὴν ἀναβάθμιση τοῦ πολιτικοῦ κόσμου τονίζει καὶ τὴν προσπάθεια ὅλων γιὰ τὴν ἀνάπτυξη.

«Ἡ ἐπιτυχία τοῦ ἄθλου εἰς τὸν ὁποῖον ἀποδυόμεθα θὰ συνίσταται, ἐν τελευταίᾳ καταλήξει, εἰς τὴν αὔξησιν τῆς γεωργικῆς καὶ βιομηχανικῆς παραγωγῆς, εἰς τὴν βελτίωσιν τῆς ποιότητος τῶν προϊόντων, εἰς τὴν ἐξασφάλισιν συναγωνιστικοῦ κόστους καὶ εἰς τὴν ἀρτιωτέραν ὀργάνωσιν τοῦ ἐμπορίου μας διὰ τὴν σκοπιμωτέραν διακίνησιν τῶν ἀγαθῶν. Ἄνευ τῶν ἐπιδιώξεων τούτων μάταιος θέλει ἀποβῇ ὁ μόχθος μας καὶ βέβαιος ὁ ξεπεσμός μας σὲ φτωχοὺς συγγενεῖς παρασίτους».

Ἀπὸ τότε μέχρι σήμερα δὲν ἔγιναν στὸν τομέα αὐτὸ πολλὰ πράγματα. Ἀλλὰ ὁ Γεώργιος Ἀθανασιάδης-Νόβας τονίζει καὶ τὴν ἀναβάθμιση τῆς παιδείας μας. Λέγει:

«Ἡ ἧττα μας θὰ εἶναι σχεδὸν βεβαία. Ἀπὸ πολλῶν ἐτῶν καὶ πλειστάκις ἔχω κατὰ κόρον τονίσει ἀπὸ τοῦ Βήματος τούτου ὅτι ὑποδομὴ τῆς ὑποδομῆς διὰ πᾶσαν ἄλλην ἀνορθωτικὴν προσπάθειαν εἶναι ἡ Ἐθνικὴ Παιδεία. Ὅτι ἡ μόνη ἀσφαλὴς ὑπερβεβαίας ἐπιτυχίας ἐπένδυσις εἶναι ἡ Παιδεία. Ὅτι ἄνευ ταχείας προσαρμογῆς τῆς Παιδείας μᾶς εἰς τὰς ἀπαιτήσεις τοῦ συγχρόνου τεχνοκρατικοῦ βίου, προσαρμογῆς ἀπαιτούσης βεβαίως πολλὴν προσοχὴν διὰ νὰ παραμείνη ἀλώβητος ἡ κλασική μας παράδοσις, θὰ ὑποστῶμεν μίαν ἡμέραν ὀλεθρίας ζημίας. Ἡ ἡμέρα αὐτὴ ἔφθασεν. Καὶ μᾶς εὑρίσκει ἀπαρασκεύους! Καλοῦμεν τὸν Λαὸν εἰς συναγερμὸν διὰ κρίσιμον παραγωγικὴν μάχην ζωῆς ἢ θανάτου. Καὶ τὸν ὁδηγοῦμεν εἰς τὰ χαρακώματα ἀνεξόπλιστον, ἀνοργάνωτον, ἀστελέχωτον, ἀνεπιμέλητον».

Σήμερα, πενῆντα (50) χρόνια μετὰ τὴν ἀγόρευση τοῦ Γεωργίου Ἀθανασιάδη-Νόβα στὸ Κοινοβούλιο, γευόμαστε τὴν ἀπροπαράσκευη εἴσοδό μας στὴν Εὐρωπαϊκὴ Ἕνωση καὶ στὴν Εὐρωζώνη, τὴν ἀποτυχία τοῦ πολιτικοῦ κόσμου, τὴν ὑποβάθμιση τῆς ἀνάπτυξης καὶ τὴν ἔλλειψη παιδείας, καὶ ἔτσι, ὅπως «προφητικὰ» λέγει, ἀπέβη «μάταιος ὁ μόχθος μας καὶ βέβαιος ὁ ξεπεσμός μας σὲ φτωχοὺς συγγενεῖς παρασίτους» τῆς Εὐρώπης.

Ἀγαπητοί μου,

Μὲ τὰ ἀποκαλυπτήρια τῆς προτομῆς τοῦ Ναυπακτίου Γεωργίου Ἀθανασιάδη-Νόβα, σᾶς παρουσίασα καὶ δύο ἄλλα «ἀποκαλυπτήρια», δηλαδὴ τοῦ εὐαίσθητου λογοτέχνη καὶ τοῦ «προφητικοῦ» ἢ διορατικοῦ πολιτικοῦ. Καὶ διερωτῶμαι: Μπορεῖ ἕνα γεγονὸς νὰ διαγράψη τὴν λαμπρὰ ἱστορία του, ὅταν μάλιστα τὸ συγκρίνουμε μὲ τὰ μεγάλα λάθη τῶν πολιτικῶν τῆς μεταπολίτευσης; Ἀσφαλῶς ὄχι.  Σήμερα, τιμοῦμε τὸν ἄνδρα μὲ τὴν προτομή του μπροστὰ στὸν χῶρο τῶν Γραμμάτων, τοποθετημένος δίπλα στὸν Κωστῆ Παλαμᾶ καὶ ἀτενίζοντας τὸ σπίτι του, ποῦ ἦταν καὶ τὸ στρατηγεῖο του.