Σπύρου Σκαλτσᾶ:  Τὰ ἐκατόχρονα τοῦ ναοῦ τοῦ Ἁγίου Νικολάου Τερψιθέας

Φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια ἀπὸ τὴν θεμελίωση τοῦ ναοῦ τοῦ Ἁγίου Νικολάου, τὸ 1913. Ἡ παλαιὰ ἐκκλησία εἶχε κτισθῇ ἢ ἀναδομηθῇ στὴν θέση παλαιότερης, τὸ 1835, ὅμως παρουσίασε νωρὶς προβλήματα (ἴσως λόγῳ σεισμῶν). Οἱ χωριανοί μας στὴν ἀρχὴ μάζευαν λεφτὰ γιὰ ἀνακαίνιση τοῦ παλαιοῦ κτιρίου, περνῶντας ὅμως τὰ χρόνια ἀποφάσισαν νὰ μεταφέρουν τὸ Νεκροταφεῖο (τὸ 1890) γιὰ νὰ φτιάξουν στὴ θέση του μιὰ νέα ἐκκλησία μὲ προδιαγραφές. Τὸ παλιὸ Νεκροταφεῖο ἦταν μεταξὺ τῆς παλαιᾶς ἐκκλησίας καὶ τῶν Σχολείων. Ἱερεῖς τότε στὴν Βετολίστα ἦταν ὁ Ἀνδρέας Παπαναγιώτου καὶ Κων/νὸς Χριστόπουλος.

Τὴν ἴδια ἐποχὴ προσπαθοῦσε ἡ ἀντίζηλος Λομποτινὰ (ὅπως λέει ὁ Καρκαβίτσας), νὰ φτιάξη ἐκκλησία. Ἡ Λομποτινὰ ἔφτιαξε Σύνδεσμο γιὰ τὸν σκοπὸ αὐτὸν τὸ 1895 καὶ σχεδὸν σὲ δέκα χρόνια ἔφτιαξε, μὲ τοὺς δικούς της μαστόρους, τὴν σημερινὴ Ἁγία Παρασκευή, μιὰ πανέμορφη ἐκκλησία. Αὐτὸ προσπαθοῦσε καὶ ἡ Βετολίστα, ἀλλὰ μὲ τόσο ἀργοῦς ρυθμούς, ποῦ φάνταζε ἄπιαστο ὄνειρο τὸ χτίσιμο. Τὰ χρόνια περνοῦσαν καὶ δὲν γινόταν τίποτα (μεσολάβησε ὁ πόλεμος τοῦ 1897 καὶ ἡ πτώχευση).

Οἱ μορφωμένοι τοῦ χωριοῦ ἄρχισαν νὰ δραστηριοποιοῦνται. Τὸν Δεκέμβριο τοῦ 1905 ἔφτιαξαν Σύνδεσμο (ποῦ ἐγκρίθηκε τὸν Ἰανουάριο τοῦ 1907), μὲ ἀναφορὰ στὸ ἄρθρο 6 τὴν «κατασκευὴν ναοῦ ἐν τὼ Νεκροταφείῳ» (ἐννοεῖται στὴν παλιὰ θέση τοῦ Νεκροταφείου). Πρόεδρος ὁ γιατρὸς Ἰω. Λαζαρόπουλος, Ἀντιπρόεδρος ὁ ἑλληνοδιδάσκαλος Κων. Λ. Κοζώνης, Γραμματέας ὁ ἔμπορος (πρώην γραμματιστὴς) Χρ. Κοντοκώστας καὶ Σύμβουλοι οἱ κτηματίες Ἰω. Κράρας, Ἐπαμεινώνδας Μακρής, Παν. Γκολιάς, Θέμ. Παπαδογιάννης καὶ ὁ Σταῦρος Παπασταυρίδης (συνταξιοῦχος δάσκαλος). Ἀπὸ αὐτοὺς οἱ Ἰω. Λαζαρόπουλος, Κ. Ν. Κοζώνης, Χρ. Κοντοκώστας, Θέμ. Παπαδογιάννης ἀντικαθιστοῦν τὸν Ἰανουάριο τοῦ 1908 τὸ ἀπολυθὲν Ἐκκλησιαστικὸ Συμβούλιο ποῦ μηνύθηκε «ἐπὶ καταχρήσει καὶ νοσφίσει» (μὴ ξεχνᾶμε ὅτι εἴχαμε καὶ τὸ ἀνορθωτικὸ κίνημα ποῦ ὁδήγησε στὴν ἐπανάσταση τοῦ 1909). Τὸ 1909 ἀπεβίωσε ὁ ἱερέας Ἀνδρέας Παπαναγιώτου. Τὸν Ἰούνιο τοῦ 1910 ὁ Ἀνδρέας Σκαλτσὰς σὲ ἀνταπόκρισή του ἀπὸ τὴν Βετολίστα προτείνει νὰ ἀναλάβη ὁ γιατρὸς Ἰω. Λαζαρόπουλος τὸ τιτάνιο αὐτὸ ἔργο καὶ τὸν Ἰούλιο σὲ ἄλλη ἀνταπόκριση μαθαίνουμε ὅτι παρήγγειλαν 30 χιλιάδες ὀκάδες ἀσβέστου. Στὸ ταμεῖο ἄρχισαν νὰ εἰσρέουν καὶ δωρεὲς ὁμογενῶν (π.χ. ὅπως ἡ βαρύτιμος δωρεὰ τοῦ Ν. Παπαλιβερίου καὶ ἡ τοιαύτη τοῦ Στ. Παπασταύρου).

Μὲ τὶς νῖκες τοῦ 1912, τὸν ἐπαναπατρισμὸ τῶν φαντάρων καὶ τὴν κατάργηση τῶν ἁμαρτωλῶν Δήμων, ἡ Βετολίστα ἀνασκουμπώνεται πάλι. Τὸ 1913 ἡ ἐπιτροπὴ ἔβγαλε τὰ σχέδια τοῦ ναοῦ σὲ γνωστὸ μηχανικὸ (ἀκόμα δὲν βρῆκα τὸ ὄνομά του). Ἴσως βοήθησε τὸ σόϊ τῆς Ἀλεξάνδρας Ζερβοῦ, συζύγου τοῦ Ἰω. Λαζαροπούλου. Ὁ μηχανικὸς προϋπολόγισε τὸ ἔργο στὸ ποσὸν τῶν 45.000 δραχμῶν.

Τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1913 ἡ Βετολίστα συγκέντρωσε μέσῳ δεκαμελοῦς πληρεξούσιας ἐπιτροπῆς (ἱερεὺς Ἰω. Γρούμπας, ἱερεὺς Κ. Χριστόπουλος, Ἰω. Λαζαρόπουλος, Κ. Λ. Κοζώνης, Κ. Ν. Κοζώνης, Στ. Χ. Παπασταύρου, Κ. Κοντοκώστας, Γ. Σερέτης, Παν. Γκολιάς, Γ. Βασιλείου) τὸ ποσὸν τῶν 11.000 δρχ. Ἀκολούθως ἔγινε, μᾶλλον τὸν Αὔγουστο, ἡ θεμελίωση τοῦ ναοῦ ὑποθέτω ἀπὸ τὸν Μητροπολίτη Ναυπακτίας καὶ Εὐρυτανίας Σεραφεὶμ Δομβοΐτη. Κάτι ἄρχισε νὰ κινεῖται. Πάλι ὅμως λόγῳ καὶ τῶν πολέμων τὸ ἔργο καθυστεροῦσε. Τὸ 1918 ὁ ἱερέας Κ. Χριστόπουλος μετατίθεται στὴν Σκάλα καὶ ἔρχεται ἀπὸ τὴν Ἐλατοῦ (ὅπου ἦταν παπᾶς καὶ δάσκαλος) ἐφημέριος ὁ Ἰωάννης Γρούμπας. Ὅμως στὶς 12 Ἀπριλίου 1928, τὸ βράδυ τῆς Μεγάλης Πέμπτης, κάηκε ἡ παλιὰ ἐκκλησία, ὁπότε ἡ ἀποπεράτωση τοῦ ναοῦ ἔγινε ἐπιτακτικὴ ἀνάγκη. Ἀμέσως, τὴν Κυριακὴ τοῦ Πάσχα στὶς 15 Ἀπριλίου 1928, ἡ ἐπιτροπὴ (πρόεδρος Δ. Λαζαρόπουλος, ταμίας Δήμ. Στ. Παπασταύρου, μέλη Παπαγιάννης Γρούμπας, Ἰω. Λαζαρόπουλος, Χρ. Κράρας, Π. Σερέτης, Π. Ζαγορίσιος, Β. Σπηλιώτης, Ἰω. Σπορίτης, Ἀθ. Γκολιὰς) ἔκανε ἔρανο καὶ συγκέντρωσε 100.000 δρχ . Τὸ κόστος κατασκευῆς τῆς στέγης ἀνέλαβε ἀπὸ τότε ἡ ὁμογενὴς Δέσποινα Κοντοκώστα. Τὸ ὕψος τῆς ἐκκλησίας ἦταν περίπου στὸ 1 μέτρο.

Ὁ Παπαγιάννης ὁ Γρούμπας ἐπιστράτευσε ἀμέσως τὸν ἀνηψιὸ τοῦ Ἰω. Φινινὴ (ἀριστοῦχο Πολιτικὸ Μηχανικὸ τοῦ Ε.Μ.Π.). Ὁ Φινινὴς ἀντέγραψε τὸ σχέδιο μὲ μιὰ μικρὴ τροποποίηση στοὺς θόλους τῶν καμπαναριῶν καὶ ρίχτηκε στὴν δουλειά. Ἀνέλαβε τὴν ἐκτέλεση καὶ ἐπιστασία τοῦ ἔργου. Στὸ χτίσιμο πρωτοστάτησαν Ἀνωχωρίτες μάστορες. Τὸ συνεργεῖο ἦταν τοῦ Κ. Παπαμιχαλόπουλου ἢ Καραβάνα καὶ συμμετεῖχαν ὁ Ἰωάννης Νίκας ἢ Νικόπουλος, θεῖος τοῦ Φινινή, ὁ Κώστας ὁ Λιακώνης μὲ τὸ γιὸ τοῦ Βασίλη, κατοπινὸ Πρόεδρο Ἄνω Χώρας, ὁ Μῆτρος ὁ Σαλοῦρος καὶ ὁ παπποῦς μου Βασίλης Πετσίνης, ὡς πελεκάνος. Ἀπὸ τὴν Τερψιθέα δούλεψαν οἱ Χρ. Μοῦρτος, Γ. Ἀγγελόπουλος, Πάνος Σερέτης ξυλουργός, Νῖκος Κοϊτσάνος ξυλουργὸς καὶ ἄλλοι. Ξυλεία ἔφεραν ἀπὸ τὸ δάσος Γαλανὴ καὶ πουριὰ ἀπὸ τὰ Μελανὰ Λιθάρια. Πολλὴ πέτρα βγάλανε ἀπὸ τὸ λατομεῖο στὴ θέση ποῦ εἶναι τὸ παλαιὸ Ἰατρεῖο καὶ τὸ μαγαζὶ τοῦ Σωτηρόπουλου. Σὲ ὅλες τὶς βοηθητικὲς ἐργασίες δούλεψαν ἐθελοντικὰ πολλοὶ ἀπὸ τοὺς κατοίκους. Τὸ 1929 ἀπεβίωσε ὁ βασικὸς πρωτεργάτης ἰατρὸς Ἰω. Λαζαρόπουλος, ὅμως πλέον τὸ ἔργο προχωροῦσε μὲ ταχεῖς ρυθμοὺς μὲ ἐγγυητὴ τὸν Ἰω. Φινινὴ ὁ ὁποῖος παρέμεινε ὁ Μηχανικὸς καὶ ἀμισθὶ σύμβουλος τῆς ἐκκλησίας μέχρι τὸ τέλος τοῦ βίου του, τὸ 1987. Τὸ 1930 ἔρχεται ἐφημέριος στὴν Τερψιθέα ὁ Ἀνωχωρίτης Δημήτριος Παπαγεωργίου ἢ Παπασόρλας. Ὁ Παπαγιάννης Γρούμπας ἀρρώστησε καὶ ἄφησε τὴν τελευταία του πνοὴ τὸν Ἰούνιο τοῦ 1932 μὲ τὸ τελείωμα τῆς λιθοδομῆς τοῦ ναοῦ. Τὸν Αὔγουστο τοῦ 1932 μαθαίνουμε ἀπὸ δημοσίευμα ὅτι δαπανήθηκαν πάνω ἀπὸ 600.000 δρχ (πληθωρισμένες δραχμές, διότι εἴχαμε παγκόσμια οἰκονομικὴ κρίση τὸ 1929) καὶ γινόταν ἔκκληση γιὰ τὸ ποσὸν τῶν 25.000 δρχ γιὰ νὰ τελειώση ἡ στέγη (ἡ ἀμερικάνικη βοήθεια πρέπει νὰ εἶχε πρόβλημα λόγῳ τῆς κρίσης). Ἐν τέλει τὰ Χριστούγεννα τοῦ ἴδιου χρόνου ἡ Τερψιθιῶτες ἐκκλησιάστηκαν γιὰ πρώτη φορὰ στὸν μεγαλοπρεπῆ καὶ ταπεινὸ συγχρόνως ναὸ τοῦ Ἁγίου Νικολάου. Τὰ ἐγκαίνια ἔγιναν τὸ καλοκαίρι τοῦ 1933 ἀπὸ τὸν Μητροπολίτη Αἰτωλίας καὶ Ἀκαρνανίας (εἶχε καταργηθῇ γιὰ λίγο ἡ Μητρόπολη Ναυπακτίας) Κωνσταντῖνο Κωνσταντινίδη.

Σὰν κατακλεῖδα, μέσα σὲ ἑκατὸ χρόνια καταφέραμε καὶ φτιάξαμε ἕναν ἀπὸ τοὺς ὡραιότερους ναοὺς τῆς περιοχῆς, ἀντάξιον τῆς δόξης τοῦ Κυρίου Ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ τοῦ τιμωμένου πολιούχου μας Ἁγίου Νικολάου. Εἴθε νὰ πρεσβεύουν γιὰ τὴν σωτηρία μας.