Γεγονότα καὶ Σχόλια: Ἑλληνόφρων ληρωδία - Ἀκέφαλα κεφάλαια

Ἑλληνόφρων ληρωδία

Ὁ ὅσιος Θεοφάνης ὁ ὁμολογητής στήν Χρονογραφία του ἀναφερόμενος στήν Ε΄ Οἰκουμενική Σύνοδο γράφει: «Τούτῳ τῷ ἔτει [553μ.Χ.] γέγονεν ἡ ἁγία οἰκουμενική Πέμπτη σύνοδος κατά Ὠριγένους τοῦ παράφρονος καί Διδύμου τοῦ ἀπό ὀμμάτων [τοῦ τυφλοῦ] καί Εὐαγρίου καί τῆς ἑλληνόφρονος αὐτῶν ληρῳδίας [τῆς παγανιστικῆς ἀνοησίας τους] καί αὖθις κατά τῶν ἀκεφάλων κεφαλαίων».

Θά σχολιάσουμε τήν ἔκφραση «ἀκεφάλων κεφαλαίων», προηγουμένως ὅμως πρέπει νά διευκρινισθῆ ὅτι ἡ «ἑλληνόφρων ληρῳδία» στό κείμενο τοῦ ὁσίου Θεοφάνους δέν ἔχει καμμιά φυλετική χροιά, οὔτε δηλώνει κάποια «χριστιανοκίνητη» ἀντεθνική αἰχμή, γιατί δέν ἀναφέρεται στήν φυλή τῶν Ἑλλήνων, ἀλλά στήν εἰδωλολατρική ἀνοησία καί φλυαρία.

Στίς μέρες μας, βέβαια, ὡς «ἑλληνόφρονες» ἐμφανίζονται πολλοί. Κάποιοι ἔχουν ἄμεση σχέση μέ τήν ἔκφραση τοῦ ὁσίου Θεοφάνους, γιατί εἶναι ἑτεροχρονισμένοι φορεῖς τῆς εἰδωλολατρικῆς φλυαρίας, ἄλλοι ὅμως ἀγαποῦν τά πάτρια μέσα στήν διαχρονική τους ἐξέλιξη, σέβονται τό παρελθόν, τό σπουδάζουν, ἀλλά τό ζοῦν στίς συνθῆκες τοῦ παρόντος. Ὑπάρχουν καί κάποιοι πού ἔχουν μιά νοσηρή εὐαισθησία μέ τίς λέξεις καί ταράζονται ὅταν διαβάζουν ἐκφράσεις, ὅπως «τῆς ἑλληνόφρονος αὐτῶν ληρῳδίας» ἤ ἀκοῦνε τούς ἀπογόνους τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων νά ὑμνοῦν μιά ἀπόγονο τοῦ Δαβίδ, λέγοντας: «χαῖρε ἡ τῆς βαρβάρου λυτρουμένη θρησκείας» ἤ «χαῖρε τῶν Ἀθηναίων τάς πλοκάς διασπῶσα». Αἰσθάνονται ὡς Ἕλληνες συναισθηματική (καί ὄχι ὑποχρεωτικά θρησκευτική) ταύτιση μέ τούς δωδεκαθεϊστές, τῶν ὁποίων ἡ θρησκεία χαρακτηρίζεται στόν χριστιανικό ὕμνο βάρβαρη, καθώς καί μέ τούς Ἀθηναίους, τῶν ὁποίων οἱ πλοκές τῶν φιλοσοφικῶν διανοημάτων διασπῶνται ἀπό τήν βαθύτατη καί ὑψηλότατη ἁπλότητα τῆς ἐν Χριστῷ ἀποκαλύψεως.

Αὐτά εἶναι ψυχικά πάθη πού ἐρεθίζονται ἀπό τούς ἤχους τῶν λέξεων καί ὄχι ἀπό τήν σημασία τους. Ὅμως οἱ Ὀρθόδοξοι Ἕλληνες, πού ἀγαποῦν καί σέβονται τά πάτρια στήν διαχρονική τους ἐξέλιξη, δέν εἶναι «ἀκέφαλοι», δηλαδή δέν εἶναι, κατά μία ἑρμηνεία τῆς λέξης, «ἀνεγκέφαλοι». Διακρίνουν τίς σημασίες τῶν λέξεων, ὅπως, ὅταν ὡριμάζουν πνευματικά, διακρίνουν καί «τά πνεύματα εἰ ἐκ τοῦ Θεοῦ ἐστι» (Α΄ Ἰω. 4,1).

Ἀκέφαλα κεφάλαια

Ἡ πολύ συνοπτική περιγραφή τῆς Ε΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου ἀπό τόν ὅσιο Θεοφάνη δημιουργεῖ σ’ ἕναν σύγχρονο ἀναγνώστη δυσκολία στήν κατανόηση τῆς ἔκφρασης «ἀκεφάλων κεφαλαίων». Ποιό εἶναι, δηλαδή, τό νόημα τῆς ἔκφρασης «ἀνεγκέφαλα κεφάλαια».

Ὁ ὅσιος Θεοφάνης μέ τήν ἔκφραση αὐτή ἀναφέρεται στήν καταδίκη, ἀπό τήν ἐν λόγῳ Σύνοδο, τῶν «τριῶν κεφαλαίων», τά ὁποῖα ὅμως δέν ἦταν κεφάλαια ἀπό κάποιο ἤ κάποια συγγράμματα, ἀλλά ἦταν τρία σημαντικά πρόσωπα: ὁ Θεόδωρος Μοψουεστίας, ὁ Θεοδώρητος Κύρου καί ὁ Ἴβας Ἐδέσσης.
Ἡ λέξη κεφάλαιο δέν εἶναι ἀνακάλυψη τοῦ μαρξισμοῦ. Ὑπάρχει ἀπό τήν ἀρχαιότητα στό λεξιλόγιό μας καί μάλιστα ἦταν (καί εἶναι) πολυσήμαντη.

«Κεφάλαιον δέ ἐπί τοῖς λεγομένοις»(Ἑβρ. 8,1), δηλαδή βασικό σημεῖο τῶν ὅσων λέμε, εἶναι ὅτι στήν προκειμένη περίπτωση ἡ λέξη κεφάλαιο σημαίνει τό ἐξέχον, τό ἡγετικό πρόσωπο. Καί σήμερα, ἄλλωστε, λέμε γιά σημαντικά πρόσωπα, ὅτι ὁ τάδε εἶναι κεφάλαιο γιά τήν πόλη του ἤ τήν Ἑλλάδα ἤ τήν Ἐκκλησία.

Τό πρόβλημα εἶναι ὅταν τά θεωρούμενα «κεφάλαια» ἑνός λαοῦ ἀποδεικνύονται «ἀκέφαλα». Τότε ἡ οἰκουμενική καταδίκη τοῦ λαοῦ εἶναι ἀναπόφευκτη…

π.Θ.Α.Β.