Ἀρχιμ. Καλλινίκου: Ὁ Φύλακας τοῦ Παναγίου Τάφου (Β΄)
Ἀρχιμ. Καλλινίκου Γεωργάτου, Ἱεροκήρυκος
(συνέχεια ἀπό τό προηγούμενο: Ὁ Φύλακας τοῦ Παναγίου Τάφου (Α΄) )
Ὑπερασπίζοντας τήν Ἁγία Πόλη Ἱερουσαλήμ
Ἐπιστρέφουμε στήν χειροτονία καί ἐνθρόνιση τοῦ ἁγίου Σωφρονίου στόν Πατριαρχικό θρόνο τῆς Ἁγίας Πόλης.
Ποιό εἶναι τό ἔργο τοῦ Πατριάρχη Σωφρονίου: α) Κηρύττει μετάνοια στόν λαό καί β) προσπαθεῖ μέσα ἀπό τήν κινδυνεύουσα Ἁγία Πόλη νά ἐπαναφέρη τόν Πάπα Ὀνώριο καί τούς Ἀνατολικούς Πατριάρχες πίσω στήν ὀρθόδοξη πίστη τῆς Δ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου τῆς Χαλκηδόνος. Ἐκτεταμένα γραπτά τοῦ Σωφρονίου γιά τήν Ὀρθοδοξία καί τόν Μονοθελητισμό αὐτή τήν στιγμή περιλαμβάνουν μιά ἀνθολογία ἀπό περίπου 600 κείμενα ἀπό τούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ὑπέρ τῆς θέσης τῆς Ὀρθοδοξίας. Δυστυχῶς, τόσο ἡ ἀνθολογία ὅσο καί ἡ συνοδική ἐπιστολή ἔχουν χαθῆ, ὅπως καί τυχόν ἀπαντήσεις.
Ἤδη ἀπό τό πρῶτο ἔτος τῆς ἐνθρονίσεώς του (634) ἐμποδίζεται νά λειτουργήση τά Χριστούγεννα στόν Ναό τῆς Γεννήσεως, γιατί ἡ Βηθλεέμ καταλαμβάνεται ἀπό τούς Ἄραβες.
Τρία χρόνια ἀργότερα, τό 637, ὁ Πατριάρχης Σωφρόνιος ὁμιλεῖ τήν ἡμέρα τῶν Φώτων, ἔχοντας ἐπίγνωση ὅτι οἱ ἡμέρες τῆς Ἱερουσαλήμ ὡς μιᾶς χριστιανικῆς ρωμαϊκῆς πόλης εἶναι μετρημένες. Οἱ προωθούμενοι Σαρακηνοί, λέει, ἀφήνουν πίσω τους λουτρό αἱματοχυσίας, τήν καταστροφή, τόν ὄλεθρο καί, ἕνα μονοπάτι ἀπό πτώματα βορά στά ἄγρια πτηνά. Οἱ "ἄθλιοι καί μισοῦντες τόν Θεό Σαρακηνοί" καταλαμβάνουν πόλεις, καταστρέφουν τίς καλλιέργειες, καῖνε τίς πόλεις, καῖνε ἐκκλησίες, ἐπιτίθενται σέ μοναστήρια καί νικοῦν τόν Ρωμαϊκό στρατό. Ὅλα αὐτά τά θεωρεῖ ὡς τό φυσικό ἀποτέλεσμα τῆς ἁμαρτίας ἐκ μέρους τῶν Χριστιανῶν, καί ὁ ἴδιος καλεῖ τό ποίμνιό του σέ μετάνοια. Μέ τήν ἦττα τῶν Ρωμαίων (Βυζαντινῶν) στήν μάχη τῆς Yarmuk, ἡ Δαμασκός ἔχει ἐπίσης κατακτηθῆ, καί μικρή εἶναι ἡ ἐλπίδα γιά στρατιωτικές ἐνισχύσεις ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη γιά νά ἐπανδρώσουν τήν Ἁγία Πόλη.
Στά τέλη τῆς ἄνοιξης τοῦ 637, οἱ Μουσουλμάνοι ξεκίνησαν ἑξάμηνη πολιορκία τῆς Ἱερουσαλήμ. Τόν Νοέμβριο τοῦ 637 ὁ ἄραβας στρατηγός Ἀμπού Οὐμπάϊντα Ἴμπν ἀλ Γιαράχ (Abu Ubayda Ibn al – Jarrah), πού διεξάγει τήν πολιορκία, θέτει τό τελεσίγραφο: οἱ Ρωμηοί πρέπει νά ἐπιλέξουν ἤ τόν ἐξισλαμισμό καί τήν ἄμεση συνθηκολόγηση, συμπεριλαμβανομένης τῆς καταβολῆς τῶν ἀποζημιώσεων καί τῶν φόρων ἤ τήν λεηλασία καί τήν καταστροφή τῆς πόλης καί τῶν κατοίκων της, ἐάν ἀντισταθοῦν.
- Κλήθηκε ἀπό τόν Χριστό, τόν Μεγάλο Ἀρχιερέα, νά γίνη Ἀρχιερέας στήν Ἁγία Πόλη τήν Ἱερουσαλήμ, λίγο πρίν χαθῆ αὐτή ἀνεπιστρεπτί ἀπό τά χέρια τοῦ Χριστιανοῦ Ρωμαίου Αὐτοκράτορος. Κλήθηκε ἀπό τόν Χριστό διά τῆς Ἐκκλησίας Του γιά νά φορτωθῆ ἕνα ἀπίστευτο ἱστορικό βάρος.
Ἡ Ἱερουσαλήμ εἶχε ἤδη καταστραφῆ κατά τήν περσική ἐπίθεση τό 614, καί μόλις ἀνακτήθηκε ἀπό τούς Ρωμαίους τό 629. Μιά ἄλλη πλήρης καταστροφή ἦταν ἀδιανόητη. Ἐξίσου ἀδιανόητο ἦταν ἡ δυνατότητα τοῦ ἐξισλαμισμοῦ. Ἀκόμη καί ὡς μιά χριστιανική αἵρεση (ὅπως ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός χαρακτηρίζει ἀργότερα τό Ἰσλάμ), ὁ προσηλυτισμός στό Ἰσλάμ εἶναι ἀδιανόητος. Ἡ Δαμασκός ἔχει ἤδη παραδοθῆ ἀπό τόν ἐπίσκοπό της τό 634. Ἀργότερα καί ἡ Ἀλεξάνδρεια ἀπό τόν Πατριάρχη Ἀλεξανδρείας Κύρο τό 641.
Κατά τήν διαπραγμάτευση τῆς συνθηκολόγησης, ὁ Πατριάρχης Σωφρόνιος δέν εἶχε πολλά περιθώρια. Ἔλειπαν οἱ αἰώνιες διπλωματικές ἐμπειρίες τῶν Ρωμαίων-Ἑλλήνων πού εἶχαν κάνει τούς Πέρσες ἕναν οἰκεῖο ἐχθρό καί ὁ Πατριάρχης θά μποροῦσε νά ἔχη τήν δυνατότητα νά χρησιμοποιῆ τά χαρίσματά του. Οἱ πεποιθήσεις τοῦ Ἰσλάμ ἦταν ἀκόμα σέ μεγάλο βαθμό ἀδιαφανεῖς σέ τρίτους, ἀκόμα καί ἂν ὁ Πατριάρχης σαφῶς κατανοοῦσε ποιές εἶναι οἱ διαθέσεις τῶν εἰσβολέων φανερά, ἡ κλασική του ρητορική θά εἶχε μικρή ἐπίδραση στήν ἀντιμετώπιση τῆς σχεδόν ἀναλφάβητης φυλετικῆς ἡγεσίας.
Γιά τόν Πατριάρχη Σωφρόνιο, ἡ αἵρεση τοῦ μονοθελητισμοῦ φαινόταν μᾶλλον ὡς ἕνας πολύ μεγαλύτερος πνευματικός κίνδυνος ἀπό τό πρωτόγονο καί ἄγνωστο Ἰσλάμ. Ἄλλωστε, ἡ συνεχής ἐλπίδα ὅτι θεϊκή ἢ ἀνθρώπινη βοήθεια θά γύριζε πίσω τούς Ἄραβες διατηρήθηκε μέχρι τήν τελευταία στιγμή, ἕως ὅτου τελικα ὁ ἐχθρός ἦταν πρό τῶν θυρῶν καί ἡ πείνα ἐπικείμενη.
Ὁ Σωφρόνιος ἦταν μόνος. Οἱ δυό μεγάλοι φίλοι τῆς ζωῆς του (ὁ Ἰωάννης Μόσχος καί ὁ Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας Ἰωάννης) εἶχαν κοιμηθῆ, ὁ ἐπιφανής πνευματικός υἱός του (Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής) ἦταν μακριά, καί δέν ὑπῆρχε ἀποτελεσματική στρατιωτική ἢ πολιτική παρουσία στήν πόλη γιά νά βοηθήσουν γιά νά ἐπωμιστοῦν τήν ἀπόφαση πού ἦταν πλέον ὅλη δική του. Ἂν καί διατήρησε τήν ἰσχυρή πίστη του στήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ, ἀλλά ὡς ποιμένας καί ὡς ἄνθρωπος, θά πρέπει νά εἶχε μιά ζοφερή μοναξιά. Σέ κάθε περίπτωση καλεῖτο νά σηκώση μόνος του μιά ἀπόφαση μέ τεράστιο ἱστορικό βάρος.
Ποιός ἆραγε ἄνθρωπος δέχθηκε ποτέ τόση μεγάλη εὐθύνη καί τόσο μεγάλος βάρος; Εὐθύνη γιά τήν ζωή τοῦ Ποιμνίου του· εὐθύνη γιά τήν πίστη τοῦ Ποιμνίου του καί τήν αἰώνια σωτηρία του· εὐθύνη γιά τήν αὐτοκρατορία· εὐθύνη γιά τήν Ἁγία Πόλη· εὐθύνη γιά τά Πανάγια προσκυνήματα· εὐθύνη ἔναντι στήν ἱστορία· εὐθύνη γιά τήν Ἐκκλησία.
Ὅμως, ἡ σοφία καί ἡ ἁπλότητα τοῦ Πατριάρχη Σωφρονίου καί ἡ πίστη του στό ὀρθόδοξο δόγμα τοῦ χάρισαν καί μιά σταθερότητα καί πιστότητα στόν χειρισμό τοῦ ἀπίστευτου διλήμματος· ἡ ἀπάντησή του στό τελεσίγραφο τοῦ Σαρακηνοῦ στρατηγοῦ ἦταν σαφής, χωρίς νά γνωρίζουμε πῶς κατέληξε σέ αὐτήν. Ἡ πόλη θά συνθηκολογήση, ἀλλά μόνο σέ συνεννόηση μέ τόν δεύτερο χαλίφη τοῦ Ἰσλάμ, Ὀμάρ Ἰμπν ἂλ – Khattab (634-44), προσωπικό φίλο τοῦ Μωάμεθ πού εἶχε νικήσει τήν Περσική αὐτοκρατορία τῶν Σασσανιδῶν σέ λιγότερο ἀπό δυό χρόνια.
Ἱστορικοί διερωτῶνται γιά τούς λόγους πού ὁδήγησαν τόν Πατριάρχη Σωφρόνιο νά λάβη αὐτήν τήν ἀπόφαση. Πάντως, τό ἀποτέλεσμα ἦταν ὅτι ὁ Χαλίφης, μετά τήν παραλαβή τοῦ αἰτήματος τοῦ Σωφρονίου, ταξίδευσε ἀμέσως ἀπό τήν Συρία, φθάνοντας στήν Ἱερουσαλήμ μέ μιά καμήλα τόν Φεβρουάριο τοῦ 638.
Ὁ Ὀμάρ στρατοπέδευσε στό Ὄρος τῶν Ἐλαιῶν, ὅπου συναντήθηκε μέ τόν Πατριάρχη Σωφρόνιο. Σέ μιά καταγραφή τῆς συνάντησης, ὁ Σωφρόνιος τοῦ πρόσφερε ἕνα καθαρό χιτώνα, ἐνῶ ὁ μανδύας πού ταξίδευσε καθαριζόταν, ἕνα ἔθιμο πού συνεχίζεται μέχρι σήμερα ὡς ἕνα σημάδι φιλοξενίας τῆς Μέσης Ἀνατολῆς.
Ἀμέσως μετά τήν ὑπογραφή τῆς συνθηκολόγησης, οἱ δυό κατεβαίνουν τό Ὄρος τῶν Ἐλαιῶν καί μπαίνουν στήν Ἱερουσαλήμ, ὅπου ὁ Χαλίφης Ὀμάρ τελετουργικά ἐμφανίζεται στούς χριστιανικούς ἱερούς τόπους ἀπό τόν Πατριάρχη Σωφρόνιο.
- Κατ' ἄνθρωπον, στόν Σωφρόνιο ὀφείλεται ἡ ὀρθόδοξη παρουσία καί λειτουργία τοῦ Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως καί τοῦ Παναγίου Τάφου μέχρι τίς ἡμέρες μας. Ὁ Σωφρόνιος φύλαξε τόν Πανάγιο Τάφο ἀπό τήν βεβήλωση καί ὁ Χριστός χάρισε τόν Πανάγιο Τάφο στήν δική Του Ἐκκλησία, στούς Ρωμηούς Ὀρθοδόξους, πνευματικούς ἀπογόνους τοῦ Πατριάρχη Σωφρονίου.
Σέ μιά ἄλλη καταγραφή τῆς ἱστορίας, τρεῖς αἰῶνες ἀργότερα ἀπό τόν μορφωμένο Μελχίτη Πατριάρχη τῆς Ἀλεξάνδρειας, τόν Εὐτυχῆ Σαϊντ Ἰμπν Batriq (935-40), ὅταν ἡ πύλη τῆς πόλης ἄνοιξε, ὁ χαλίφης μπῆκε μέ τό περιβάλλον του, καί πῆγε πρῶτα στήν Ἐκκλησία τῆς Ἀναστάσεως. Καθώς ὁ χρόνος τῶν μουσουλμάνων γιά προσευχή πλησίασε, ὁ Χαλίφης ἐξέφρασε τήν ἐπιθυμία νά προσευχηθῆ, καί ὁ Πατριάρχης, στόν ὁποῖο τό αἴτημα δέν ἦταν οὔτε παράξενο οὔτε προβληματικό, ἀπάντησε, "... προσευχηθεῖτε στό χῶρο πού στέκεστε τώρα." Ὁ Χαλίφης ἀπάντησε ὅτι δέν ἤθελε, οὔτε καί θά προσευχηθῆ στόν ἑπόμενο χῶρο, τήν ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Κωνσταντίνου. Ἀντ' αὐτοῦ βγῆκε στήν ἀνατολική πύλη καί προσευχήθηκε μόνος στά σκαλιά, λέγοντας στόν Πατριάρχη ὅτι ἂν εἶχε προσευχηθῆ στό ἐσωτερικό, οἱ Χριστιανοί θά εἶχαν χάσει τήν Ἐκκλησία μετά τόν θάνατό του," γιατί οἱ μουσουλμάνοι θά ἔλεγαν, "ὁ Ὀμάρ προσευχήθηκε ἐδῶ."
Ὁ Χαλίφης τότε συνέθεσε ἕνα διάταγμα, τόν περίφημο Ἀχτιναμέ τοῦ Ὀμάρ Χατάμπ, πού ἀπαγόρευε στούς μουσουλμάνους νά συγκεντρώνωνται στίς ἐκκλησίες τῆς Ἱερουσαλήμ ἢ τῆς Βηθλεέμ γιά τίς κοινές προσευχές, οὔτε θά μποροῦσαν νά κληθοῦν νά προσευχηθοῦν ἐκεῖ ἀπό ἕναν μουεζίνη. Θά μποροῦσαν νά προσευχηθοῦν σέ μιά ἐκκλησία μόνο ὡς ἄτομα. Ἕνα διάταγμα πού διέσωσε ἀνά τούς αἰῶνες τά ἱερά προσκυνήματα καί τά διατήρησε κάτω ἀπό τήν κυριαρχία τῶν πνευματικῶν ἀπογόνων τοῦ Πατριάρχη Σωφρονίου, δηλαδή τῶν Ὀρθοδόξων.
Παρά τό γεγονός ὅτι δέν διασώζεται καμμιά καταγραφή τῆς συνθηκολόγησης ἢ τά συναισθήματα τοῦ Πατριάρχη γι' αὐτήν, οἱ ἑλληνικές πηγές γιά τήν κατάκτηση τῆς Ἱερουσαλήμ τονίζουν τά πλεονεκτήματα τῶν διαπραγματεύσεων πού ἔκανε γιά τήν πόλη. Ἡ ἐπιμονή του γιά τήν συνάντηση μέ τόν Χαλίφη πρόσωπο μέ πρόσωπο πέτυχε τήν προστασία γιά τήν χριστιανική Ἱερουσαλήμ.
«Τετέλεσται»
Μέσα σέ λίγες ἑβδομάδες, οἱ σχέσεις μέ τούς Ἄραβες πῆραν μιά δύσκολη στροφή. Ἑξήντα Χριστιανοί στρατιῶτες συνελήφθησαν μετά τήν παράδοση τῆς Γάζας κατόπιν πολιορκίας, φυλακίστηκαν στήν Ἱερουσαλήμ, ὅπου τούς δόθηκε ἡ ἐπιλογή τοῦ ἐξισλαμισμοῦ ἢ τοῦ μαρτυρίου. Ἀκούγοντας γιά τά δεινά τους, ὁ Πατριάρχης Σωφρόνιος τούς περιποιήθηκε, τούς κοινώνησε μέ τά ἅγια Μυστήρια καί τούς ἐνεθάρρυνε πνευματικά καί μετά τήν ἐκτέλεση τῶν πρώτων ἐννέα (οἱ ἄλλοι μαρτύρησαν ἕνα μήνα ἀργότερα), ἔθαψε τά σώματά τους κάτω ἀπό ἕναν νέο Ναό πού ἔχτισε στήν μνήμη τοῦ Ἁγίου Στεφάνου τοῦ πρωτομάρτυρος. Ἔτσι, λίγο πρίν κοιμηθῆ ὁ ἅγιος Σωφρόνιος, ἀξιώθηκε καί νά περιποιηθῆ καί νά ἀσπασθῆ σώματα Μαρτύρων.
Ἕνα μήνα ἀργότερα, τό Μάρτιο τοῦ 638, ὁ Πατριάρχης Σωφρόνιος κοιμήθηκε στήν Ἁγία Πόλη Ἱερουσαλήμ. Ὁρισμένες ἀναφορές θεωροῦν, ὄχι ἀδικαιολόγητα, ὅτι ὁ θάνατός του ἐπισπεύσθηκε ἀπό τήν θλίψη του γιά τήν παράδοση τῆς Ἱερῆς Πόλης.
Τό τέλος μιᾶς μεγάλης πορείας μέ ποικίλες ἐναλλαγές καί βιώματα: ἀπό τίς αἴθουσες τῶν Ἀκαδημιῶν τῆς ἐποχῆς στήν ἔρημο, ἀπό τόν ψαλτήρα στά ἀντιρρητικά καί δογματικά ἔργα, ἀπό τήν νοερά προσευχή στήν ὑμνολογία, ἀπό τά ἀσκητικά σπήλαια στόν Πατριαρχικό θρόνο, ἀπό τήν ζωή τοῦ μοναχοῦ στίς εὐθύνες τοῦ Πατριάρχη· μιᾶς πορείας μέ ἅγιες φιλίες καί ἕναν ἀδιάκοπο ἀγώνα γιά τήν ἁγιότητα, γιά τήν ἀκεραιότητα τοῦ ὀρθοδόξου δόγματος, καί γιά τήν ὑπεράσπιση τῆς χριστιανικῆς Αὐτοκρατορίας βρῆκε τόν Πατριάρχη Σωφρόνιο πλήρη πίστεως καί ἀγάπης καί τῆς εὐλογίας τοῦ Χριστοῦ.
Συνελόντι εἰπεῖν
Ἀπό τήν σύντομη παρουσίαση τοῦ βίου τοῦ ἁγίου Σωφρονίου, καί κυρίως ἀπό τά τελευταῖα χρόνια τῆς ζωῆς του, θά ὑπογραμμισθοῦν τά ἑξῆς σημεῖα:
Ὁ Χριστός προσέβλεψε ἐπί τόν δοῦλόν του μοναχό Σωφρόνιο καί τόν ἐκάλεσε διά τῆς Ἐκκλησίας Του γιά νά τοῦ ἀναθέση τήν πιό δύσκολη ἀποστολή, σέ μιά ἡλικία πού ἄλλοι ἄνθρωποι θεωροῦνται «ξεγραμμένοι» καί περιμένουν τόν θάνατο. Ἦταν πάνω ἀπό ὀγδόντα ἐτῶν, ὅταν κλήθηκε στήν Ἱερωσύνη, Ἀρχιερωσύνη καί Πατριαρχία ἀθρόον. Κλήθηκε ἀπό τόν Χριστό, τόν Μεγάλο Ἀρχιερέα, νά γίνη Ἀρχιερέας στήν Ἁγία Πόλη τήν Ἱερουσαλήμ, λίγο πρίν χαθῆ αὐτή ἀνεπιστρεπτί ἀπό τά χέρια τοῦ Χριστιανοῦ Ρωμαίου Αὐτοκράτορος. Κλήθηκε ἀπό τόν Χριστό διά τῆς Ἐκκλησίας Του γιά νά φορτωθῆ ἕνα ἀπίστευτο ἱστορικό βάρος. Κλήθηκε ἀπό τόν Χριστό νά γίνη ὁ τελευταῖος, ἀλλά συνάμα καί αἰώνιος φύλακας τοῦ Παναγίου Τάφου Του.
- Κανείς μας δέν ἔχει τίς δυσκολίες τοῦ ἁγίου Σωφρονίου. Ὁ ἅγιος Σωφρόνιος μᾶς δίνει τό παράδειγμά του: Ἡ πιστότητα στό ὀρθόδοξο δόγμα καί τήν Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ἁγιοφιλία καί ἡ φιλοπατερικότητα, μᾶς διατηρεῖ ἀτρώτους καί εἰρηνικούς μέσα στίς διάφορες τρικυμίες καί ἱκανούς νά διακρίνουμε καί νά τηροῦμε τό θέλημα τοῦ Θεοῦ στήν ζωή μας.
Ὁ Χριστός ἐξέλεξε τόν Σωφρόνιο γιά τήν ὀρθοδοξία του, τήν πιστότητά του στά δόγματα τῶν Συνόδων, τήν ἀγάπη του στήν Ἐκκλησία, στούς Πατέρες καί τούς ἁγίους ἐρημίτες, τήν ἀγάπη του στόν μοναχισμό, τήν ἀγάπη του στήν ἡσυχαστική ζωή, τήν ταπείνωσή του.
Καί ὁ Σωφρόνιος ἐξεπλήρωσε τήν ἀποστολή του, γιά τήν ὁποία τόν ἐξέλεξε ὁ Χριστός, ἀναδείχθηκε Μεγάλος Πατριάρχης τῆς Ἁγίας Πόλεως καί ἀποδείχθηκε ἀντάξιος τῆς εὔνοιάς Του. Γι' αὐτό καί ὁ Χριστός τόν εὐλόγησε νά εἶναι αἰωνίως ὁ Φύλακας τοῦ Παναγίου Τάφου Του.
Ὁ ἅγιος Σωφρόνιος δέν εἶχε βέβαια τότε τήν εἰκόνα πού ἔχουμε ἐμεῖς σήμερα, πού βλέπουμε τήν ἱστορία ἀπό μακριά καί μετά τήν παρέλευσή της, οὔτε αἰσθανόταν προφανῶς ὅτι ἐκτελοῦσε τήν συγκεκριμένη ἀποστολή. Ἀντιθέτως, τότε βρισκόταν σέ ἕναν πραγματικό κυκεώνα, ὅπου ὅλα γύρω του ἔδειχναν ὅτι ἔφθανε τό τέλος τοῦ κόσμου.
Μέσα σέ ἐκεῖνες τίς ἀρμαγεδονικές συνθῆκες ὁ ἅγιος Σωφρόνιος ἔμεινε ἀσάλευτος στήν ὀρθόδοξη πίστη του, ἔμεινε πιστός στήν Πρόνοια τοῦ Θεοῦ, ἔμεινε πιστός στά ἴχνη τῶν φίλων του τῶν ἁγίων πού τόσο ἀγάπησε στήν ζωή του. Ζήτησε καί τοῦ δόθηκε ἡ ἄνωθεν σοφία, γι' αὐτό καί οἱ ἀποφάσεις του ἦταν σταθερές, συνετές καί σοφές, ὄχι λόγῳ τῆς λογικῆς του, ἀλλά λόγῳ τοῦ ἐνοικοῦντος Πνεύματος, τό ὁποῖο εἶναι ὁ αἴτιος καί ὁ δωρητής καί ὁ συντηρητής τῆς ἁρμονίας.
Ὁ Χριστός μετέτρεψε ἀκόμη καί αὐτήν τήν καρδία τῶν βαρβάρων Σαρακηνῶν, πού σεβάστηκαν τόν ἁγιασμένο πολιό Ἱεράρχη καί τελικά οἱ ἴδιοι τους δημιούργησαν τίς προϋποθέσεις γιά νά προστατέψουν τά Ἱερά Προσκυνήματα ἀπό τήν δική τους βαρβαρότητα, καταρτίζοντας τόν περίφημο Ἀχτιναμέ τοῦ Ὀμάρ Χατάμπ, ὁ ὁποῖος διαφύλαξε τόν Πανάγιο Τάφο ὄχι μόνον ἀπό τούς Ἄραβες καί τούς Ὀθωμανούς, ἀλλά καί ἀπό τούς κακοδόξους καί ἑτεροδόξους «Χριστιανούς».
Φαίνεται ὡς θεϊκό σημάδι τό ὅτι παραμένουν τά Ἅγια Προσκυνήματα σέ ὀρθόδοξα χέρια, ἄν καί ἡ ὀρθόδοξη Χριστιανική Αὐτοκρατορία τά εἶχε στήν κατοχή της μόλις τρεῖς αἰῶνες, ἐνῶ δεκατέσσερεις αἰῶνες τώρα ἔχουν περάσει ἀπό τήν κατοχή δεκάδων κατακτητῶν, πού ἔτρεφαν ὄχι ἁπλῶς ἐθνικό μίσος ἐναντίον τῶν Ρωμηῶν, ἀλλά καί θρησκευτικό μίσος ἐναντίον τῶν Ὀρθοδόξων, μέ πιό ἐπικίνδυνους τούς αἱρετικούς, μονοφυσίτες, νεστοριανούς, λατίνους, κλπ., πού μέχρι σήμερα σάν θηρία προσπαθοῦν νά ἁρπάξουν τά ἅγια προσκυνήματα καί κυρίως τόν Πανάγιο Τάφο ἀπό τούς Ὀρθοδόξους. Ἀλλά ὁ Χριστός τόν ἐνεπιστεύθη στόν δοῦλο Του Σωφρόνιο καί στούς κατά τήν πίστη ἀπογόνους του.
Κατ' ἄνθρωπον, στόν Σωφρόνιο ὀφείλεται ἡ ὀρθόδοξη παρουσία καί λειτουργία τοῦ Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως καί τοῦ Παναγίου Τάφου μέχρι τίς ἡμέρες μας. Ὁ Σωφρόνιος φύλαξε τόν Πανάγιο Τάφο ἀπό τήν βεβήλωση καί ὁ Χριστός χάρισε τόν Πανάγιο Τάφο στήν δική Του Ἐκκλησία, στούς Ρωμηούς Ὀρθοδόξους, πνευματικούς ἀπογόνους τοῦ Πατριάρχη Σωφρονίου.
Αὐτό θά μποροῦσε νά εἶναι ἕνα μήνυμα καί γιά μᾶς:
Κανείς μας δέν ἔχει τίς δυσκολίες τοῦ ἁγίου Σωφρονίου. Ὁ ἅγιος Σωφρόνιος μᾶς δίνει τό παράδειγμά του: Ἡ πιστότητα στό ὀρθόδοξο δόγμα καί τήν Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ἁγιοφιλία καί ἡ φιλοπατερικότητα, μᾶς διατηρεῖ ἀτρώτους καί εἰρηνικούς μέσα στίς διάφορες τρικυμίες καί ἱκανούς νά διακρίνουμε καί νά τηροῦμε τό θέλημα τοῦ Θεοῦ στήν ζωή μας.
Καί κάτι τελευταῖο γιά τόν Μεγάλο αὐτόν Πατριάρχη:
Ἄν καί Μεγάλος, ἀκόμη καί σήμερα καί δοξασμένος στούς οὐρανούς κρύβεται:
Στήν μοναχική του ζωή, κρύβεται πίσω ἀπό τούς ἐρημίτες τῶν ἐρήμων τῆς Ἰουδαίας, τῆς Αἰγύπτου, τοῦ Σινᾶ, πίσω ἀπό τούς ἥρωες τοῦ Λειμωναρίου, πίσω ἀπό τόν Γέροντά του Ἰωάννη Μόσχο καί τήν ἁγία Μαρία τήν Αἰγυπτία.
Στό συγγραφικό του ἔργο κρύβεται ἐπίσης πίσω ἀπό τό Λειμωνάριο τοῦ Ἰωάννη Μόσχου καί ἀπό τόν βίο τῆς ἁγίας Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας.
Στήν φιλανθρωπία του, κρύβεται πίσω ἀπό τόν ἐπίσης μεγάλο Πατριάρχη Ἀλεξανδρείας Ἰωάννη τόν Ἐλεήμονα.
Στόν ἀγώνα ὑπέρ τῆς Ὀρθοδοξίας, κρύβεται πίσω ἀπό τόν μέγιστο θεολόγο καί μαθητή του ἅγιο Μάξιμο τόν Ὁμολογητή.
Στά Ἱεροσόλυμα, τήν δική Του Ἀρχιεπισκοπή καί ἕδρα τοῦ Πατριαρχείου, κρύβεται πίσω ἀπό τήν ἁγία Μεγάλη Ἑλένη.
Καί στόν Πανάγιο Τάφο κρύβεται πίσω ἀπό αὐτόν τόν ἴδιο τόν Παθόντα καί Ταφέντα καί Ἀναστάντα Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστό.
Νά ἔχουμε τήν εὐλογία τοῦ ἁγίου Σωφρονίου καί τήν εὐχή του, γιά νά ἀνήκουμε στήν παράταξή του, τήν ἡμέρα πού θά φανερωθῆ ἐν δόξῃ, ὅταν καί «ὁ Χριστός φανερωθῇ, ἡ ζωή ἡμῶν» (Κολ. γ΄, 4).
(βιβλιογραφία: Migne Ἑλληνική Πατρολογία, τόμ. 87, καί Mother Nectaria McLees: The Marvelous Life of Patriarch Sophronius I).
- Προβολές: 4071