Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου: Ἡ ἡσυχαστική παράδοση τοῦ Ἁγίου Ὄρους

Λόγος (ἀπομαγνητοφωνημένος) κατά τήν ὑποδοχή τοῦ Σεβασμιωτάτου στό Καθολικό τῶν Ἁγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ξηροποτάμου Ἁγίου Ὄρους (22/09-03-2015)
*

Πανοσιολογιώτατε Καθηγούμενε τῆς Σεβασμίας καί Ἱερᾶς αὐτῆς Μονῆς καί ἀγαπητέ ἐν Χριστῷ ἀδελφέ πάτερ Ἰωσήφ,

Θά ἤθελα νά εὐχαριστήσω ἐξ ὅλης ψυχῆς καί καρδίας γιά τήν πρόσκληση τήν ὁποία ἀπευθύνατε πρός τήν ταπεινότητά μου νά ἔλθω καί νά προστῶ τῆς πανηγύρεως τῆς Ἱερᾶς αὐτῆς Μονῆς. Εἶμαι εὐγνώμων γιά τήν ἀγάπη σας, ἀλλά καί γιά τήν πρόσκληση τήν ὁποία ἀπευθύνατε στήν ἐλαχιστότητά μου.

Δέχτηκα νά ἔρθω πρῶτον, διότι ἀγαπῶ γενικότερα τό Ἅγιον Ὄρος καί δεύτερον γιατί συνδέομαι μέ τήν Ἱερά αὐτή Μονή ἀπό πολλῶν ἐτῶν, τουλάχιστον πενήντα ἐτῶν, μισόν αἰώνα. Εἶναι τό πρῶτο Μοναστήρι τό ὁποῖο ἐπισκέφθηκα ἀπό τότε πού ἤμουν φοιτητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς Θεσσαλονίκης, περίπου πενήντα χρόνια ἀπό τό 1966 γιά πρώτη φορά πού ἦρθα καί παρέμεινα ἐδῶ μιά ἑβδομάδα ὡς φοιτητής τότε τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς καί ἐργαζόμασταν στήν βιβλιοθήκη τῆς Ἱερᾶς Μονῆς καί βεβαίως τότε ἦταν ἰδιόρρυθμο τό Μοναστήρι, ἰδιόρρυθμη Ἱερά Μονή, ἀλλά στήν συνέχεια ἀπό ἐδῶ ἐπεκτάθηκα σέ ὅλο τό Ἅγιον Ὄρος. Καί πάντοτε ἡ Ἱερά Μονή μᾶς φιλοξενοῦσε, διότι ὅταν ἀπό τήν Δάφνη πηγαίναμε πρός τίς Καρυές περνούσαμε ὁπωσδήποτε ἀπό τήν Ἱερά Μονή Ξηροποτάμου καί δεχόμασταν τήν ἀγάπη καί τήν φιλοξενία τῶν Πατέρων.

Βεβαίως, δέν συνδέομαι μέ τήν Ἱερά Μονή σας μόνο γι' αὐτό τό γεγονός, ἀλλά καί μέ τό γεγονός ὅτι ἀργότερα, ὅταν ἔγινα Ἱερεύς τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου ἀπό τόν μακαριστό Μητροπολίτη Ἐδέσσης, Πέλλης καί Ἀλμωπίας κυρό Καλλίνικο, ἤλθαμε ἐδῶ καί λειτουργήσαμε. Καί ἐνθυμοῦμαι πάρα πολύ καλά τήν Λειτουργία τήν ὁποία κάναμε, τήν ἀγρυπνία καί τήν χειροτονία σας εἰς Διάκονον. Ἡ χειροτονία σας εἰς Διάκονον, ὅπως καί ἡ δική μου χειροτονία ἔγινε ἀπό τόν ἴδιο Μητροπολίτη, τόν μακαριστό Μητροπολίτη Καλλίνικο.

Μπορῶ νά πῶ ὅτι ἔχουμε καί ἕναν ἄλλο σύνδεσμο, γιατί γνωριζόμουν μέ τόν Πνευματικό σας Πατέρα καί πρῶτο Καθηγούμενο τῆς Ἱερᾶς αὐτῆς Μονῆς π. Ἐφραίμ, μέ τόν ὁποῖον εἴχαμε συναντηθῆ πολλές φορές καί ἰδιαιτέρως παραμένει μέσα στήν μνήμη μιά συνάντηση τήν ὁποίαν εἴχαμε στήν Ἀγγλία, στήν Ἱερά Μονή τοῦ Τιμίου Προδρόμου τοῦ Ἔσσεξ, καί λειτουργήσαμε ἤ μᾶλλον ψάλλαμε κατά τόν Ἑσπερινό τῆς Πεντηκοστῆς. Ἐκεῖνος μέ τήν καλλικέλαδη φωνή τήν ὁποίαν εἶχε ἔκανε τόν δεξιό ψάλτη καί ἐγώ τόν ἀριστερό. Πολλοί Πατέρες καί προσκυνητές τῆς Ἱερᾶς Μονῆς ἐνθυμοῦνται αὐτόν τόν Ἑσπερινό καί τήν διέλευση τοῦ π. Ἐφραίμ ἀπό τήν Ἱερά Μονή.

Ἑπομένως, εἶναι πολλά πράγματα τά ὁποῖα μᾶς συνδέουν, Πανοσιολογιώτατε ἅγιε Καθηγούμενε, καί γι' αὐτό χαίρομαι πάρα πολύ πού βρίσκομαι σήμερα σέ αὐτή τήν Ἱερά Μονή καί θά πανηγυρίσουμε γιά τήν μνήμη τῶν ἁγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων.

Ὅπως κι ἐσεῖς γνωρίζετε καί οἱ παρόντες, ἀγαπῶ πάρα πολύ τόν μοναχισμό καί τό Ἅγιον Ὄρος, γιατί θεωρῶ ὅτι ἡ μοναχική πολιτεία καί ὁ μοναχισμός εἶναι ἡ ἀποστολική παράδοση καί ἡ ἀποστολική ζωή. Οἱ μοναχοί εἶναι συνεχιστές καί διάδοχοι τῶν Προφητῶν, τῶν Ἀποστόλων, τῶν Μαρτύρων καί ὅλων τῶν Ὁσίων διά μέσου τῶν αἰώνων. Εἶναι ἐκεῖνοι πού κρατᾶνε τήν Παράδοση.

Καί αὐτή ἡ Παράδοση, ὅπως ἀκριβῶς λέγει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, δέν εἶναι κάτι ἐξωτερικό οὔτε κάτι τό διανοητικό. Εἶναι ὁ κλῆρος, δηλαδή εἶναι ἡ κληρονομιά τήν ὁποία παραλαμβάνουμε. Καί μάλιστα, ὅπως ὁ ἴδιος λέγει, εἶναι ὁ κλῆρος τόν ὁποῖον παρέλαβε ἐκ θεολόγου Πατρός, καί ἐννοοῦσε τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Θεολόγο, ὁ ὁποῖος ἔζησε τέσσερεις αἰῶνες πρίν τόν Ἅγιο Ἰωάννη τόν Δαμασκηνό. Αὐτό σημαίνει ὅτι τόν ἀγαποῦσε καί εἶχε παραλάβει αὐτήν τήν παράδοση, τήν διδασκαλία καί τά κείμενα τά ὁποῖα εἶχε ἐκεῖνος γράψει.

Ἀκριβῶς αὐτό εἶναι ἡ παράδοση. Εἶναι ἡ δωρεά τήν ὁποία παραλαμβάνουμε ἀπό ζωντανούς ὀργανισμούς. Γιατί ὅπως ἡ ζωή ἡ βιολογική μεταδίδεται ἀπό γενιά σέ γενιά μέσα ἀπό ζωντανούς ἀνθρώπους καί ὄχι ἀπό βιβλία, ἔτσι καί ἡ πνευματική ζωή μεταδίδεται ἀπό γενεά σέ γενεά ἀπό ζωντανούς ὀργανισμούς, ἀπό μοναχούς καί ἁγίους, ἀπό θεουμένους, οἱ ὁποῖοι ζοῦν αὐτήν τήν παράδοση μέσα στήν καρδιά τους καί τήν μεταδίδουν.

Ἀκριβῶς ὅπως ἔγινε καί στήν δική σας περίπτωση. Ὁ Γέροντάς σας ἦταν ἕνας εὐλογημένος ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος ἔζησε κάτω ἀπό τήν καθοδήγηση τοῦ ὀρθοδόξου καί πολύ σεβαστοῦ σέ μένα Γέροντος Ἐφραίμ καί ἔζησε αὐτήν τήν παράδοση πού παρέλαβε, μιά παράδοση ὄχι διανοητική, ἐπαναλαμβάνω, ἀλλά μιά παράδοση ἡσυχαστική. Γιατί τό δόγμα στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία δέν εἶναι κάτι τό ἐξωτερικό καί ἐγκεφαλικό. Εἶναι κάτι τό ὁποῖο παραλαμβάνεται διά τῆς ἀναγεννήσεως, ὅταν γεννᾶ ὁ Πνευματικός Πατέρας τά πνευματικά του παιδιά. Τό δόγμα προϋποθέτει ὁπωσδήποτε τόν ἡσυχασμό. Δέν νοεῖται ὀρθόδοξη θεολογία χωρίς τήν ἡσυχαστική παράδοση. Δέν νοεῖται ὀρθόδοξη διδασκαλία καί ὀρθόδοξη παράδοση χωρίς τήν ἡσυχία καί τήν καρδιακή νοερά προσευχή. Γιατί μέσα ἀπό αὐτήν τήν διαδικασία παραλαμβάνει κανείς τό μεγάλο δῶρο τοῦ Θεοῦ, τόν ἴδιο τόν Θεό.

Θεωρῶ, λοιπόν, ὅτι οἱ μοναχοί καί ἰδιαίτερα οἱ μοναχοί τοῦ Ἁγίου Ὄρους, παρά τήν κρίση πού καί ἐσεῖς εἴπατε ὅτι ὑπάρχει, εἶναι «δέκτες, φύλακες καί μεταδότες» αὐτῆς τῆς παραδόσεως τοῦ Χριστοῦ. Δέχθηκαν τήν παράδοση ἀπό ἁγίους Γέροντες, τήν φυλᾶνε αὐτήν τήν παράδοση, μέ ἄσκηση, νηστεία, προσευχή, καί τήν μεταδίδουν σέ αὐτούς πού ἔχουν μιά αἴσθηση ἐσωτερική, καί πεινοῦν καί διψοῦν γιά τήν δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ.

Θεωρῶ, λοιπόν, εἰδική εὐλογία τοῦ Θεοῦ τό ὅτι εἶμαι, καί ἀπό χθές ἤμουν στό Ἅγιον Ὄρος, γιατί μέσα ἀπό τήν διαδικασία τῆς προσευχῆς, μέσα ἀπό τήν διαδικασία αὐτοῦ πού εἶπα, τῆς ἡσυχαστικῆς παραδόσεως, μέ τόν σύνδεσμο μεταξύ τοῦ δόγματος καί τῆς λατρείας, τόν σύνδεσμο μεταξύ τῆς θεολογίας καί τῆς προσευχῆς, μποροῦμε νά ἀποκτήσουμε τήν γνώση τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ.

Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στήν ἐπιστολή του πρό Κορινθίους εἶπε «ὁ εἰπὼν ἐκ σκότους φῶς λάμψαι, ὃς ἔλαμψεν ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν πρός φωτισμόν τῆς γνώσεως τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ ἐν προσώπῳ Ἰησοῦ Χριστοῦ.». Ἐδῶ ἀκριβῶς βρίσκεται ὅλη ἡ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας μας. Ὁ Θεός ἔδωσε τό φῶς, τό αἰσθητό καί κτιστό φῶς. Αὐτός ἔχει καί ἄκτιστο Φῶς. Χαώδης ἡ διαφορά μεταξύ κτιστοῦ καί ἀκτίστου. Ἐνῶ δίνει κάθε μέρα τό φῶς στόν κόσμο μέ τόν ἥλιο, προσφέρει καί τό ἄκτιστο Φῶς, τήν ἄκτιστη Χάρη Του. Ἀλλά χρειάζεται ἡ καρδιά, ἡ ὁποία θά δεχθῆ καί θά φωτισθῆ ἀπό τήν λάμψη τοῦ Θεοῦ. Καί ὅταν ἀποκτᾶ ἡ καρδιά, ἡ ὁποία καθαρίζεται, τήν λάμψη τοῦ Θεοῦ, τότε ἀποκτᾶ τόν φωτισμό τῆς γνώσεως τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ.

Εἶναι πάρα πολύ σημαντικές αὐτές οἱ λέξεις πού χρησιμοποιεῖ ὁ ἀπόστολος Παῦλος. Πρόκειται γιά μιά ἄλλη γνωσιολογία ὄχι γνωσιολογία διανοητική, ὅπως ἀκριβῶς τήν μαθαίνουμε στό Πανεπιστήμιο, ἀλλά τήν γνώση πρός φωτισμόν τῆς γνώσεως τῆς δόξης. Φωτίζεται ὁ ἄνθρωπος καί μετά ἀποκτᾶ τήν γνώση τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ. Καί ὅταν γίνεται λόγος γιά δόξα τοῦ Θεοῦ, ἐννοεῖται τό ἄκτιστο Φῶς. Καί αὐτή ἡ δόξα γίνεται ἐν προσώπῳ Ἰησοῦ Χριστοῦ.

Ἔχετε αὐτή τήν παράδοση, κρατᾶτε αὐτήν τήν παράδοση καί τήν ὁμολογεῖτε καί ἐν λόγοις καί ἐν ἔργοις, καί ὁμολογεῖτε αὐτή τήν παράδοση τοῦ ἡσυχασμοῦ. Γιατί πολλοί μιλᾶνε γιά ὀρθόδοξη θεολογία, ἀλλά ἂν δέν ἔχει κανείς ὀρθές προϋποθέσεις, δέν ὑπάρχει ὀρθόδοξη θεολογία. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ταυτίζει τήν θεολογία μέ τήν θεοπτία καί τήν θεοπτία μέ τήν ὅραση τοῦ Θεοῦ, καί τήν ὅραση τοῦ Θεοῦ μέ τήν ἕνωση μέ τόν Θεό, καί τήν ἕνωση μέ τόν Θεό μέ τήν κοινωνία μέ τόν Θεό καί αὐτή εἶναι ἡ γνώση ἡ ὁποία εἶναι ὑπέρ τήν ἀνθρωπίνη γνώση.

Εὔχομαι ὁ Θεός νά σᾶς δίνη δύναμη, κουράγιο, ὑπομονή καί ὑπομονές γιά νά διαφυλάσσετε αὐτή τήν μεγάλη κληρονομιά καί νά ἀξιωθοῦμε αὐτό πού ἔλεγε ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στήν πρός Ἑβραίους ἐπιστολή: «μέτοχοι γὰρ γεγόναμεν τοῦ Χριστοῦ, ἐάνπερ τὴν ἀρχὴν τῆς ὑποστάσεως μέχρι τέλους βεβαίαν κατάσχωμεν». Θά εἴμαστε μέτοχοι τοῦ Χριστοῦ, ἐάν τήν ἀρχή τῆς ὑποστάσεως, τήν ἀρχή αὐτῆς τῆς ζωῆς «μέχρι τέλους βεβαίαν κατάσχωμεν».

Παρακαλῶ νά εὔχεσθε καί γιά τήν ἐλαχιστότητά μου, ὥστε νά μήν εἶμαι διάδοχος τῶν ἁγίων Ἀποστόλων μόνο κατά τήν ἀρχιερωσύνη, ἀλλά νά εἶμαι διάδοχος καί στόν τρόπο τῆς ζωῆς τῶν ἁγίων Ἀποστόλων. Γιατί δέν φθάνει κανείς νά ἔχει τήν ἀρχιερωσύνη, θά πρέπει νά ἔχει τήν ἱερωσύνη ὡς χάρισμα ἐσωτερικό. Βεβαίως, τώρα ὑπάρχει αὐτή ἡ διάκριση μεταξύ Ἀρχιερέων, Ἱερέων καί Διακόνων καί μοναχῶν καί λαϊκῶν, ὑπάρχει αὐτή ἡ ἐπίγεια ἱεραρχία, ἀλλά εἶναι γνωστόν ὅτι στήν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Χριστοῦ θά ἀλλάξουν τά πράγματα καί θά ἀνατραποῦν αὐτές οἱ ἱεραρχίες καί τότε θά φανῆ ποιός εἶναι Ἀρχιερεύς, αὐτός πού θά ἔχη τό Βάπτισμα, τήν χάρη τοῦ Βαπτίσματος καί τοῦ Χρίσματος ἐνεργοῦσα μέσα στήν καρδιά του καί θά εἶναι τό ἀληθινό ἱερατεῖο τῆς θείας Χάριτος, ὅπως ἔλεγε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Σιναΐτης.

Καί πάλι σᾶς εὐχαριστῶ καί παρακαλῶ νά δέεσθε γιά μένα γιά νά ἀνταποκριθῶ στό μεγάλο ἔργο τό ὁποῖο ἔχουμε νά κάνουμε ὡς Ἀρχιερεῖς.