Συνοπτικὴ Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία τῆς Ναυπάκτου

Επισκοπή Ναυπάκτου

του Αρχιμανδρίτου π. Ειρηναίου Κουτσογιάννη

Η διάδοση και η επικράτηση του Χριστιανισμού στην Ναύπακτο, και γενικότερα στην Αιτωλοακαρνανία, δεν μπορεί να στηριχθή σε ασφαλείς πηγές και ειδήσεις. Όπως είναι γνωστό, η διάδοση του Χριστιανισμού στην Ελλάδα οφείλεται κυρίως στον Απόστολο των Εθνών Παύλο και τους συνεργάτες του (Τιμόθεο, Τίτο κ.ά.), αλλά και στο κήρυγμα άλλων Αποστόλων, είτε από τον κύκλο των Δώδεκα, είτε από τον ευρύτερο των Εβδομήκοντα, όπως του Πρωτοκλήτου Ανδρέου, του Ευαγγελιστού Λουκά, του Ηρωδίωνος, του Ρούφου, του Ιάσωνος και του Σωσιπάτρου.

Είναι πολύ πιθανόν το Ευαγγέλιο να κηρύχθηκε στην Αιτωλοακαρνανία από την Αχαΐα, όπου κήρυξε ο Απόστολος Ανδρέας. Άλλωστε, η Αχαΐα περιελάμβανε ως Ρωμαϊκή επαρχία την σημερινή Αιτωλοακαρνανία. Αλλά και από την Νικόπολη της Ηπείρου, όπου έφθασε ο Απόστολος Παύλος, ήταν εύκολη η διάδοση του Χριστιανισμού στην γειτονική Ακαρνανία, καθώς επίσης και από την Εκκλησία των Νέων Πατρών (Υπάτη Φθιώτιδος) η οποία απετέλεσε την πρώτη χριστιανική εστία της Κεντρικής Ελλάδος και ο μάρτυρας επίσκοπός της Ηρωδίων ανήκε στους εβδομήκοντα Αποστόλους.

Πολλοί ερευνητές αναφέρουν ως πρώτο επίσκοπο Ναυπάκτου τον Καλλικράτη, το 197 μ. Χ., χωρίς ωστόσο αυτό να επιβεβαιώνεται από γραπτές πηγές. Στην Α’ Οικουμενική Σύνοδο (325μ.Χ.) δεν αναφέρεται ότι έλαβε μέρος επίσκοπος Ναυπάκτου, χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει απαραιτήτως την μη ύπαρξη επισκοπής στη Ναύπακτο. Κατά τον Θεοδώρητο, στην Σύνοδο της Νικαίας έλαβαν μέρος “όσοι της οδοιπορίας τον πόνο ενεγκείν ηδυνήθησαν”. Πάντως έδρα επισκοπής στη Ναύπακτο μαρτυρείται επίσημα από τα μέσα του Δ’ μ.Χ. αιώνος, με πρώτο γνωστόν επίσκοπο τον Μαρτύριο, ο οποίος το 343 μ.Χ. έλαβε μέρος στην Σύνοδο της Σαρδικής - Σόφιας.

Από το 395 μ.Χ. (επί αυτοκράτορος Θεοδοσίου Α’) η Ναύπακτος ως επισκοπή και η Αιτωλία, μαζί με τα Σάλωνα (Άμφισσα) και τους Δελφούς - σύμφωνα με τον Συνέκδημο του Ιεροκλέους - ανήκε στην εκκλησιαστική επαρχία Αχαΐας, υπό τον μητροπολίτη Κορίνθου. Ο επίσκοπος Ναυπάκτου εμφανίζεται να φέρη τον τίτλο “έξαρχος πάσης Αιτωλίας” και να βρίσκεται σε επιφανέστερη θέση έναντι των υπολοίπων επισκοπών της περιοχής και ιδιαιτέρως από τον 5ο αιώνα και μετά. Την ίδια περίοδο (πρωτοβυζαντινή εποχή, 284 -717μ.Χ.) η Ακαρνανία ανήκε στην εκκλησιαστική επαρχία Παλαιάς Ηπείρου υπό τον Μητροπολίτη Νικοπόλεως. Πάντως, σύμφωνα με διάφορες ιστορικές πηγές, η ευρύτερη περιοχή της Ναυπάκτου, όπως άλλωστε και όλες οι περιοχές της Ελληνικής χερσονήσου, υπαγόταν εκκλησιαστικά στο Βικαριάτο του Ιλλυρικού, υπό τον αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης. Το Βικαριάτο του Ιλλυρικού ανήκε αρχικά στην δικαιοδοσία του Πάπα Ρώμης και από το 731-2 μ.Χ. και μετά στην δικαιοδοσία της Κωνσταντινουπόλεως. Στην κυρίως Ελλάδα μέχρι τότε (731μ.Χ.) υπήρχαν οι εξής μητροπόλεις: 1) η Θεσσαλονίκης, 2) η Νικοπόλεως (Παλαιάς Ηπείρου), 3) η Δυρραχίου (Νέας Ηπείρου), 4) η Λαρίσης (τής Θεσσαλίας), 5) η Κορίνθου, στην οποία υπαγόταν η επισκοπή Ναυπάκτου και 6) η Κρήτης.

Άλλοι γνωστοί ιεράρχες της επισκοπής Ναυπάκτου είναι ο “Καλλικράτης επίσκοπος πόλεως Ναυπάκτου”, ο οποίος συμμετείχε στην Γ’ Οικουμενική Σύνοδο της Εφέσου το 431 μ. Χ., και ο “Ειρηναίος επίσκοπος πόλεως Ναυπάκτου”, ο οποίος συμμετείχε στην Δ’ Οικουμενική Σύνοδο της Χαλκηδόνος το 451 μ. Χ. Στις Συνόδους του 869 - 870 και 879 - 880 στην Κωνσταντινούπολη, για την καταδίκη και αποκατάσταση του Μεγάλου Φωτίου, πήρε μέρος ο “Αντώνιος επίσκοπος Ναυπάκτου”.