Κύριο Θέμα: Ὀρθόδοξη Θεολογία στήν Ἀμερική - Ὁ Ναυπάκτου Ἱερόθεος Καθηγητής διδακτορικοῦ Τμήματος

Τό Διδακτορικό Πρόγραμμα Ὀρθοδόξων Σπουδῶν (PhD Program in Orthodox Studies, The Antiochian Orthodox Institute, Antiochian House of Studies) στήν Πενσυλβάνια τῶν Ἡνωμένων Πολιτειῶν Ἀμερικῆς, ἐξέλεξε τόν Σεβ. Μητροπολίτη Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου κ. Ἱερόθεο σέ τακτικό καθηγητή του.

Παρακολουθεῖστε συνέντευξη στὸ NafpaktiaNews γιὰ τὸ ταξεῖδι στὴν Ἀμερικὴ

Τό Τμῆμα αὐτό λειτουργεῖ ὑπό τήν αἰγίδα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας Ἀμερικῆς πού ὑπάγεται στήν ἐκκλησιαστική δικαιοδοσία τοῦ Πατριαρχείου Ἀντιοχείας καί εἶναι τό μόνο Ὀρθόδοξο Τμῆμα Διδακτορικῶν Σπουδῶν στήν Ἀμερική πού ἀποβλέπει στήν χορήγηση διδακτορικῶν διπλωμάτων σέ σπουδαστές πού προέρχονται ἀπό ἄλλες Ὀρθόδοξες Θεολογικές Σχολές.

Ἀξιοσημείωτο εἶναι τό γεγονός ὅτι ἡ ἀνακήρυξη ἔγινε μέ πρωτοβουλία τῶν καθηγητῶν τοῦ Τμήματος, τόν Νοέμβριο 2016, χωρίς νά τό γνωρίζη ὁ Σεβασμιώτατος, καί ἔπειτα ἀπευθύνθηκαν στόν ἴδιο γιά νά ἀποδεχθῆ τήν ἐκλογή.

Οἱ καθηγητές ἐκτίμησαν τό ὅλο ἔργο καί τήν θεολογική ἔρευνα, τήν πιστότητά του στήν ὀρθόδοξη θεολογία, τήν ὁποία ἐπιθυμοῦν νά γνωρίσουν καί οἱ φοιτητές τους, καί τήν ἀναγνωρισιμότητά του στά Θεολογικά γράμματα στήν Ἀμερική.

Ὁ Σεβασμιώτατος ἀποδέχθηκε τήν ἐκλογή του, ἀφοῦ ὁ τρόπος καί ὁ χρόνος διδασκαλίας ὁρίσθηκαν μέ τέτοιον τρόπο πού νά ἀνταποκρίνεται στά γενικότερα καθήκοντά του ὡς Ἱεράρχου καί Μητροπολίτου τῆς Ἐκκλησίας, μέ μία ἑβδομάδα ἐντατικῆς διδασκαλίας, ἐνῶ ἡ ὑπόλοιπη ἐργασία θά παρακολουθῆται ἀπό τήν Ναύπακτο.

*

Ἔτσι, τήν ἑβδομάδα 14-20 Μαΐου ἐ.ἔ. παρέδωσε στούς ὑποψηφίους διδάκτορες μαθήματα πατρολογίας, ἀνέθεσε καί ἤλεγξε τίς ἐργασίες τῶν φοιτητῶν καί ἔδωσε τήν ἐρευνητική κατεύθυνση. Ἡ παράδοση τῶν μαθημάτων ἔγινε μέ τήν ἀκαδημαϊκή μέθοδος τοῦ Syllabus, πού προβλέπει παρακολούθηση μαθημάτων, ἐκπόνηση ἐργασιῶν ἀτομικῶν καί ὁμαδικῶν καί ἐκπόνηση τῆς τελικῆς ἐρευνητικῆς ἐργασίας.

Τό καθημερινό πρόγραμμα περιελάμβανε τέσσερεις ὧρες παραδόσεων, τό πρωΐ, τρεῖς παρουσιάσεις ἐργασιῶν καί σχολιασμό τους, τό μεσημέρι-ἀπόγευμα, καί κατ' ἰδίαν συζήτηση μέ τούς διδακτορικούς, τό βράδυ. Δηλαδή, τά μαθήματα διαρκοῦσαν 12-13 ὧρες καθημερινά, ἀπό τίς 9 πμ. μέχρι τίς 10 μμ.

Τό γενικό θέμα τῶν παραδόσεων τοῦ Σεβασμιωτάτου ἦταν «Φιλοσοφική καί Πατερική Θεολογία κατά τόν 4ο αἰώνα», ἐνῶ οἱ καθημερινές παραδόσεις εἶχαν τά ἑξῆς θέματα:

• Μεταφυσική φιλοσοφία: α)  Ὁρισμός καί ἀρχές τῆς φιλοσοφίας, β)  Κλασσική μεταφυσική:  Πλάτων - Ἀριστοτέλης, γ)  Οἱ Νεοπλατωνικοί φιλόσοφοι. 
• Φιλοσοφοῦντες θεολόγοι καί Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας: α) Ἡ φιλοσοφική θεολογία τῶν Ἀρειανῶν, β) Οἱ Πατέρες γνώριζαν τήν φιλοσοφία, χωρίς νά εἶναι φιλόσοφοι, γ) Οἱ Πατέρες ἐναντίον τῆς φιλοσοφίας-μεταφυσικῆς. 
• Πατέρες  καί Νεοπλατωνισμός: α) Διαφορά μεταξύ τῶν Πατέρων καί τῶν Νεοπλατωνικῶν, β) Ἅγιος Διονύσιος Ἀρεοπαγίτης, γ) Ἱερός Αὐγουστῖνος.
• Ἡ ἐμπειρία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ὡς βάση τῆς Πατερικῆς θεολογίας: α) Ἐμπειρική ὁρολογία, β) Ἐμπειρική μεθοδολογία, γ) Ἐμπειρική γνωσιολογία - Πεπλανημένη ἐμπειρία. 
• Πατερικά ἑρμηνευτικά κλειδιά:  α) Πατερική θεολογία - ἑρμηνευτικά κλειδιά, β) Ἑρμηνευτικά κλειδιά τῆς Τριαδολογίας, γ) Ἑρμηνευτικά κλειδιά τῆς Χριστολογίας, τῆς Ἐκκλησιολογίας, καί τῆς ἐσχατολογίας, δ) Γενική ἀνασκόπηση - συμπέρασμα.

Ὁ Σεβασμιώτατος ἀνέλυσε τά θέματα αὐτά βάσει τῆς θεολογίας τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας καί συγχρόνων Ὀρθοδόξων θεολόγων, κυρίως τοῦ μεγάλου θεολόγου π. Ἰωάννου Ρωμανίδη, πού μεγάλωσε στήν Ἀμερική καί παρουσίασε τήν ἀκραιφνῆ ὀρθόδοξη θεολογία, ἀποκαθαίροντάς την ἀπό προσμίξεις, παρανοήσεις καί ψευδομορφώσεις.

*

Οἱ ἐργασίες τῶν διδακτορικῶν, τίς ὁποῖες ἤδη εἶχαν ἑτοιμάσει, εἶχαν ὡς θέματα μελέτης κεφάλαια τῶν βιβλίων τοῦ Σεβασμιωτάτου, πού ἔχουν μεταφρασθῆ στά ἀγγλικά. Ὁ κάθε διδακτορικός παρουσίασε δύο ἐργασίες. Τό ἴδιο θέμα μποροῦσε νά ἀναπτυχθῆ τό πολύ ἀπό δύο διδακτορικούς.  Συνολικά ἐκπονήθηκαν 22 ἐργασίες ἐπί τῶν βιβλίων τοῦ Σεβασμιωτάτου, μέ τίτλους ὅπως:  

• 
  –Οἱ Πατέρες καί ἡ φιλοσοφία,
• –Οἱ Ἅγιοι φορεῖς τῆς θείας ἀποκαλύψεως,
• –Σχέσεις μεταξύ νοός, ψυχῆς, καρδίας καί διανοίας,
• –Ἡ ὀρθόδοξη γνωσιολογία κατά τόν ἀββᾶ Ἰσαάκ τόν Σῦρο καί τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ,
• –Ἡ ὀρθόδοξη νηπτική θεολογία τῆς Ἐκκλησίας ὡς μέθοδος θεραπείας,
• –Ὀρθόδοξη καί ἐκκοσμικευμένη θεολογία,
• –Φανταστικό καί φαντασία,
• –Ὁ Ἁγιορειτικός Τόμος,
• –Ἐμπειρική θεολογία,
• –Ἡ Ἐκκλησία καί ἡ θεία Εὐχαριστία, κατά τόν ἅγιο Μάξιμο τόν Ὁμολογητή,
• –Τό «Συνοδικό τῆς Ὀρθοδοξίας»,
• –Ὁ νοῦς καί ἡ αἴσθηση κατά τόν ἅγιο Διάδοχο Φωτικῆς,
• –«Πνευματική αὐτοβιογραφία» τοῦ Ἀρχιμ. Σωφρονίου.

Ἡ διδακτορική τους διατριβή θά ἐκπονηθῆ μετά τήν παρακολούθηση συγκεκριμένων μαθημάτων, τήν ἐκπόνηση καί ἄλλων ἐργασιῶν, καί μέ τήν κατεύθυνση πού θά λάβουν ἀπό τόν κάθε καθηγητή.  

*

Οἱ παραδόσεις τοῦ Σεβασμιωτάτου εἶχαν καί τό γνωσιολογικό καί τό ποιμαντικό καί τό συμβουλευτικό στοιχεῖο. Οἱ παραδόσεις ἦταν θεολογικές, οἱ ἐρωτήσεις καί οἱ ἀπαντήσεις καί θεολογικές καί ποιμαντικές καί προσωπικές.

Γιά  παράδειγμα, ζητοῦσαν νά τούς ἀποσαφηνίση καί ἀναλύση τά περί ψυχῆς, καρδιᾶς, νοός, κλπ. καί ὡς ἔννοιες καί ὡς ὁρολογία, ἑλληνική καί ἀγγλική. Ὁ Σεβασμιώτατος παρουσίασε τίς διδασκαλίες τῶν Πατέρων γιά τά θέματα αὐτά, καί στό τέλος μέ δυό-τρία παραδείγματα ἀπό τήν δική του πείρα καί ἀπό τόν ἅγιο Παΐσιο, τούς ἀποσαφήνισε τελείως τό θέμα καί ἐνθουσιάστηκαν.

Ἔγινε συζήτηση περί τοῦ σταδίου φωτισμοῦ, περί τῆς ἀποταγῆς τοῦ κόσμου, περί τοῦ ἀγγλοσαξονικοῦ μοντέλου, περί τοῦ ἐκλεκτοῦ λείμματος, περί κινήσεως τοῦ Θεοῦ, περί τῆς θεοφανείας στόν Μωϋσῆ.

Ἔγινε διάκριση ὑποστατικοῦ καί ἐνυποστάτου, διάκριση δόγματος καί ὅρου, διάκριση καθαρᾶς ἐνέργειας στόν Γέροντα Σωφρόνιο ἀπό τούς παπικούς,  περί τῶν διαφόρων ἐπιπέδων ἐμπειριῶν. Μέ πολλά παραδείγματα ἀπό τήν ἐκκλησιαστική ἱστορία, μάλιστα τήν νεώτερη. Ἔγινε ἀνάλυση τῶν φιλοσοφικῶν προϋποθέσεων τοῦ Βαρλαάμ καί τῶν ὁμοίων του, μέ μιά βαθύτερη θεώρηση τοῦ προβλήματος, ὄχι ἁπλῶς ἠθική. Ἔγινε ἀνάλυση περί τῆς γνώσεως διά τοῦ νοός κατά τούς Πατέρες, κατά τόν Βαρλαάμ καί τόν ἱερό Αὐγουστῖνο, μέ ἀναφορά στόν διάλογο τοῦ π. Ἰωάννη Ρωμανίδη μέ τόν Μέγεντορφ.

Μερικές ἀπό τίς ἐρωτήσεις πού τέθηκαν: Πῶς μπορεῖ νά ὀνομάζεται ἡ θεραπευτική μέθοδος τῆς Ἐκκλησίας ὡς ἐπιστημονική ἢ ἐπιστήμη ἄν ἐφαρμόζεται μόνο στούς Ὀρθοδόξους; Πῶς ἀντιμετωπίζονται τά ψυχολογικά θέματα ἀπό τήν θεολογία; Πῶς ἐφαρμόζεται ἡ ἐμπειρική μεθοδολογία στήν Ἐνορία; Περί θεραπείας καί ἐκκοσμικεύσεως.  Πῶς συνδυάζεται ἡ καρδιακή προσευχή μέ τό τυπικό τῆς λατρείας; Περί φυσικῆς καί πνευματικῆς ἀποκαλύψεως. Περί γνώσεως καί ἀνόδου. Περί τοῦ Ἰσλάμ καί τῶν παθῶν. Περί τῆς ἐννοίας τῆς ἐκφράσεως "νέκρωση" στήν ὀρθόδοξη γνωσιολογία. Περί παραδόσεως. Περί τοῦ τρόπου ἐνέργειας τῆς θείας Κοινωνίας. Περί τοῦ ἀλαθήτου τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων. Περί παραδείσου καί κολάσεως. Περί διακρίσεως πνευματικῶν καί ψυχολογικῶν καταστάσεων. Περί εὑρέσεως πνευματικῶν στίς Ἐνορίες, στόν κόσμο. Περί τῆς θέσεως τῆς ψυχολογίας στήν ὀρθόδοξη διακονία. Περί τῆς σχέσεως τοῦ Σεβασμιωτάτου μέ τόν π. Ἰωάννη Ρωμανίδη. Περί τῆς καταδίκης τοῦ Ὠριγένους καί περί τῆς «ἀναλογίας σχέσεων», κ.π.ἄ.

*

Στά πλαίσια τῆς ἀποστολῆς του, ὁ Σεβασμιώτατος κ. Ἱερόθεος εἶχε συνάντηση μέ τόν Μητροπολίτη Νέας Ὑόρκης τοῦ Πατριαρχείου Ἀντιοχείας στήν Ἀμερική κ. Ἰωσήφ, ὁ ὁποῖος ἐξέφρασε τήν χαρά του καί τίς εὐχαριστίες του γιά τήν συνεργασία τους μέ τόν Σεβασμιώτατο κ. Ἱερόθεο, λέγοντας, μεταξύ ἄλλων: "Εἶστε γιά μᾶς ἀγαπητός καί σεβαστός".  Συμφωνώντας μέ τόν Μητροπολίτη του, ὁ Ἐπίσκοπος Βοστώνης Ἰωάννης εὐχαρίστησε τόν Σεβασμιώτατο κ. Ἱερόθεο, πού ὡς σύγχρονος θεολόγος «μέσα στήν σύγχυση πού ἐπικρατεῖ στήν ἐποχή μας, ξεκαθαρίζει μέ τόν θεολογικό του λόγο τά πράγματα». Ἐπίσης, παρών στίς ἐγκαταστάσεις τῆς Σχολῆς καθ’ ὅλη τήν διάρκεια τῶν παραδόσεων ἦταν καί ὁ Ἐπίσκοπος Ὄκλαντ Θωμᾶς, πού φρόντιζε γιά τήν φιλοξενία.

Ἐπικεφαλῆς τοῦ Τμήματος εἶναι ὁ καθηγητής π. Μιχαήλ Najim, ὁ ὁποῖος ἐπικοινώνησε μέσῳ τοῦ skype μέ τό Τμῆμα, γιά νά χαιρετίση τούς διδακτορικούς καί νά τούς παρουσιάση τόν κ. Ἱερόθεο ὡς ἔγκριτο θεολόγο πού ἐκφράζει στήν ἐποχή μας τήν πατερική θεολογία. Γι’ αὐτό καί ἐξέφρασε τήν χαρά του γιά τήν συνεργασία του μέ τήν Σχολή καί τό Τμῆμα PhD.

Βοηθός διευθυντῆ τοῦ Τμήματος εἶναι ὁ καθηγητής κ. Χριστοφόρος Βενιαμίν, ὁ ὁποῖος εἶχε τήν ὅλη ἐπιμέλεια καί τόν συντονισμό καί παρακολουθοῦσε καθημερινά τίς παραδόσεις καί τίς ἐργασίες. Σέ αὐτόν ὀφείλεται κατά μεγάλο μέρος ἡ λειτουργία τοῦ Τμήματος. Εἶναι ὁ ἐκδότης τῶν ὁμιλιῶν τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ στά ἀγγλικά.

Χρέη μεταφραστῆ ἐκτελοῦσε ὁ κ. Ἀναστάσιος Φιλιππίδης, πνευματικός υἱός τοῦ Σεβασμιωτάτου, πού ἔκανε σχεδόν αὐτόματη μετάφραση, ἀφοῦ ἔχει σπουδάσει στό Πανεπιστήμιο τοῦ Yale, ἔχει ἐργασθῆ στήν Ἀμερική καί γνωρίζει ἄριστα τόσο τήν ἀγγλική γλώσσα ὅσο καί τήν ὁρολογία τοῦ Σεβασμιωτάτου.

*

Ἡ λειτουργία τοῦ Τμήματος PhD Program in Orthodox Studies θεωρεῖται ἱστορικῆς σημασίας, ἀφοῦ εἶναι τό πρῶτο Τμῆμα χορήγησης διδακτορικῶν διπλωμάτων ὀρθόδοξης θεολογίας στήν Ἀμερική. Μέχρι σήμερα οἱ κάτοχοι master ὀρθόδοξης θεολογίας πού ἤθελαν νά λάβουν διδακτορικό, ἔπρεπε νά φοιτήσουν στίς Θεολογικές Σχολές τῆς Εὐρώπης.

Εἶναι σημαντικό ὅτι ὅλοι οἱ παράγοντες τοῦ Τμήματος αὐτοῦ, δηλαδή ὁ Μητροπολίτης, ὁ Πρύτανης, ὁ Συντονιστής, οἱ Καθηγητές, εἶναι ὑπέρ τῆς πατερικῆς παραδόσεως, ἔχουν πατερικό προσανατολισμό καί ἀποδέχονται καί ἀναζητοῦν τήν θεολογία τῆς Ἐκκλησίας μας, ὅπως ἐκφράσθηκε στίς ἡμέρες μας ἀπό τόν μεγάλο Θεολόγο π. Ἰωάννη Ρωμανίδη καί ὅπως καταγράφεται στά βιβλία τοῦ Σεβασμιωτάτου κ. Ἱεροθέου. Ἀποδέχονται ὅτι ἡ θεολογία εἶναι ἐμπειρική καί ὄχι φιλοσοφική. Ἐπίσης δέχονται τήν θεραπευτική δύναμή της καί τήν ποιμαντική της διάσταση.

Αὐτό σημαίνει ὅτι θά ἔχη Πατερικά θεμέλια.

Ὅπως ἔχει παρατηρηθῆ, ἡ Ἀμερική εἶναι μιά χώρα ὅπου πολλά θεολογικά καί φιλοσοφικά ρεύματα συναντῶνται καί διαλέγονται. Εἶναι μιά χώρα στήν ὁποία ἡ ὀρθόδοξη πατερική θεολογία ἔχει πολλά νά προσφέρη, διά μέσου καί τῆς ποιμαντικῆς τῶν ὀρθοδόξων ποιμένων καί τοῦ λόγου τῶν ὀρθοδόξων θεολόγων. Αὐτή ἡ πραγματική ἀνάγκη δημιούργησε καί τό Τμῆμα Διδακτόρων, στό ὁποῖο δίδαξε ὁ Σεβασμιώτατος.  
Ι.Κ.