Χαράλαμπου Δ. Χαραλαμπόπουλου: Κληρικολόγιο Ναυπακτίας (1840 - 1945)

Ἐφημεριολόγιο – Ἐνοριολόγιο – Μοναχολόγιο

τοῦ Χαράλαμπου Δ. Χαραλαμπόπουλου

Δημοσιεύουμε τήν εἰσαγωγή ἀπό τήν μελέτη τοῦ κ. Χαραλαμπόπουλου, πού ἀποτελεῖται συνολικά ἀπό 110 σελίδες Α4 καί περιέχει ἀναλυτικά τά στοιχεῖα τοῦ Κληρικολογίου.

*

Στό Ἀρχεῖο τῆς Ἱ. Μητρόπολης Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου διασώζεται ἕνα σημαντικό στοιχεῖο πού ἐπιγράφεται

«Βιβλίον Ἐφημερίων»

τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ναυπακτίας καί Εὐρυτανίας
συνταχθέν
ὑπό τοῦ Μητροπολίτου Ναυπακτίας καί Εὐρυτανίας κ. Ἀμβροσίου
περιέχον

• α) Ἀλφαβητικόν πίνακα τῶν Ἐφημερίων (σ. 2–7).
  
• β) Προσωπικήν κατάστασιν ἑκάστου τῶν Ἐφημερίων (μεταβολαί κ.λπ.) (σ. 3–89).
  
• γ) Τάς ἐνορίας κατ’ ἀλφαβητικήν τάξιν μετά τῶν ἐν αὐταῖς ἐφημερευσάντων καί ἐφημερευόντων (σ. 144–196).
  
• δ) Μοναχολόγιον τῶν Ἱερῶν Μονῶν τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως (σ. 226)
  

Ὁ Ἀμβρόσιος Νικολαΐδης Ἐπίσκοπος Χριστουπόλεως ἀπό 5 Ἰουνίου 1911 κατεστάθηκε Ἐπίσκοπος Ναυπακτίας καί Εὐρυτανίας στίς 16 Ἰουλίου 1914. Ἀπό τό 1923 οἱ Ἐπισκοπές προάγονται σέ Μητροπόλεις καί οἱ Ἐπίσκοποι σέ Μητροπολίτες.

Τό βιβλίο ἀποτελεῖται ἀπό 226 μεγάλες σελίδες (Α3).

Στή 2η σελίδα ξεκινάει Εὑρετήριο μέ τά ὀνοματεπώνυμα τῶν Ἐφημερίων μέ παραπομπή στίς σελίδες ὅπου ὑπάρχουν ἀναλυτικά στοιχεῖα. Οἱ Ἐφημέριοι καταχωροῦνται ὄχι κατά ἐπώνυμα ἀλλά κατά κύρια ὀνόματα (βαπτιστικά). Ὁ Ἀμβρόσιος μετατέθηκε στίς 10 Σεπτεμβρίου 1932 στή Μητρόπολη Φθιώτιδος καί ἡ Ἐπαρχία Ναυπακτίας συγχωνεύθηκε μέ τήν Μητρόπολη Αἰτωλοακαρνανίας (Μητροπολίτες Κωνσταντῖνος Κωσταντινίδης 1932 – 1934 καί Ἱερόθεος Παρασκευόπουλος 1934 – 1935). Ἀπό τό 1935 Τοποτηρητής ὁ Γενικός Ἀρχιερατικός Ἐπίτροπος π. Χαράλαμπος Λελούδας. Κανονικός Μητροπολίτης ἐκλέχτηκε (22 Μαρτίου 1936) ὁ Γερμανός Γκούμας, ὁ ὁποῖος μετατέθηκε στίς 12 Ἀπριλίου 1945 στή Μητρόπολη Ἠλείας. Τό βιβλίο χρησιμοποιήθηκε καί ἐπί Γερμανοῦ γιά νά ἀντικατασταθεῖ τελικά ἀπό τό Νέο Κληρικολόγιο.

Τό βιβλίο εἶναι χειρόγραφο καί στή 2η σελίδα φέρει τήν ἐπιγραφή: Ἀλφαβητικός πίναξ τῶν ἀπό τοῦ 1914 Ἐφημερίων. Στήν οὐσία ἐγγράφονται οἱ ἐφημέριοι πού ἐφημέρευαν τό 1914, ἔτος ἀνάληψης τῶν ἐπισκοπικῶν καθηκόντων ἀπό τόν Ἀμβρόσιο, καί ἑξῆς, ἀλλά γίνεται καί ἀναδρομική καταγραφή τούτων (πρό τοῦ 1914). Ἀπό τήν σελ. 8 δίδονται τά στοιχεῖα τοῦ Ἐφημερίου:
Τόπος καί Χρόνος Γέννησης, Γραμματικαί Γνώσεις, Ἐνορία Διορισμοῦ, Χειροτονία σέ Διάκονο (Δ.) καί Πρεσβύτερο (Π.). Τό ὄνομα τοῦ χειροτονοῦντος ἐπισκόπου, τά ὀφφίκια, μεταθέσεις, ποινές, λοιπές μεταβολές καί χρόνος θανάτου.

Τά στοιχεῖα δέν εἶναι πάντοτε πλήρη. Μιά ἀδυναμία τῶν στοιχείων εἶναι ὅτι δέν ὑπάρχουν ἐνδείξεις στίς καταγραφές γιά νά ἀντιλαμβάνεται ὁ ἀναγνώστης περί τίνος πρόκειται.

Ἀπό τήν σελ. 144 καταχωρεῖται: Πίναξ ἐμφαίνων τόν αὔξ. Ἀριθμόν ἑκάστης ἐνορίας κατά ἐπιτροπικάς περιφερείας ὡς μετωνομάσθησαν. Ὁ πίνακας αὐτός καταρτίσθηκε ἐπί Γερμανοῦ γιά νά διευκολυνθεῖ ἡ ἀνεύρεση τῶν ἐνοριῶν.

Ὁ Ἀμβρόσιος φαίνεται ὅτι ἀντέγραψε ἀπό προηγούμενο Κληρικολόγιο (Ἐφημερολόγιο καί Ἐνοριολόγιο), ἀλλά μερικές φορές τά στοιχεῖα εἶναι ἐλλιπῆ. Δεδομένου ὅτι τοῦτο ἔχει καταστραφεῖ δέν μποροῦμε νά γνωρίζουμε ἂν οἱ παραλείψεις εἶναι προγενέστερες ἢ τῆς ἀντιγραφῆς. Πάντως ἔχουμε μιά εἰκόνα γιά τήν προγενέστερη τοῦ 1914 ἐφημεριακή καί ἐνοριακή κατάσταση. Ἤδη ἔχουμε δημοσιεύσει (ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΚΑ ΙΖ΄/ 2012 – 2013, σ. 125–154) τό «Ναυπακτιακό Κληρικολόγιο τοῦ ἔτους 1835», ὁπότε ἔχουμε μιά πανοραμική εἰκόνα τῶν κληρικῶν πού ὑπηρέτησαν στή Ναυπακτία σέ βάθος χρόνου.

Ἐπί Γερμανοῦ προστέθηκε καί τό Μοναχολόγιον τῶν Ἱερῶν Μονῶν τῆς Μητρόπολης (σ. 226). Ἐμβόλιμο εἶναι καί τό Μοναχολόγιο τοῦ 1968. Ὅπως εἶναι ἀντιληπτό στό βιβλίο αὐτό καταχωροῦνται καί οἱ ἐφημέριοι τῆς Εὐρυτανίας. Ἐδῶ ὅμως θά καταχωρήσουμε μόνο τούς Ἐφημερίους τῆς Ναυπακτίας. Οἱ καταχωρήσεις τῶν ὀνομάτων καί τῶν τοπωνυμίων γίνονται ὅπως παρουσιάζονται στό βιβλίο μέ τήν ὀρθογραφία τῆς ἐποχῆς. Ἀποφύγαμε νά καταχωρήσουμε τίς ποινές, διότι λόγω τῆς ἀσάφειας τῶν καταχωρήσεων δέν εἶναι βέβαιος ὁ ἀναγνώστης γιά τή σοβαρότητα τῶν παραπτωμάτων. Ἐξαιρέσαμε μόνο μιά περίπτωση κατά τήν ὁποία ὁ Ἐφημέριος τιμωρήθηκε διότι ἐχόρευσε καί ἐτραγούδησε σέ γάμο(!).

Διά νά διευκολύνουμε τόν ἀναγνώστη καταρτίσαμε Εὑρετήριο διατελεσάντων ἐφημερίων καί μέ τόν ἀριθμό τοῦ ἐφημερολογίου μπορεῖ νά ἀνατρέξει ὁ ἐνδιαφερόμενος στόν Πίνακα Α΄ (Ἐφημερολόγιο). Ὁ πρῶτος ἀριθμός φανερώνει τόν α/α ἀριθμό τῶν Ἐφημερίων. Στόν Πίνακα Β΄ περιέχονται οἱ ἐνορίες κατά ἀλφαβητική σειρά μέ τήν παλαιά ὀνομασία τῶν χωρίων, ὅπως ἀκριβῶς ἔχουν καταχωρηθεῖ στό βιβλίο. Ὁ πρῶτος ἀριθμός δείχνει τόν γενικό α/α ἀριθμό τῶν ἐνοριῶν, ἐνῶ ὁ δεύτερος τόν ἀριθμό μητρώου τῆς Ἐνορίας στό βιβλίο. Ἐπίσης καταρτίσαμε Πίνακα Ἐνοριῶν μέ τήν παλαιά ὀνομασία ὅπως εἶναι στό βιβλίο. Κατ’ αὐτόν τόν τρόπο ὁ ἀναγνώστης εὔκολα μπορεῖ νά ἐπισημάνει τόν ἐφημέριο καί τήν ἐνορία τῆς ἀρεσκείας του.

Μέ τήν δημοσίευση καί τοῦ Κληρικολογίου αὐτοῦ ὁ ἐνδιαφερόμενος ἔχει σχεδόν μιά πλήρη εἰκόνα τοῦ ἐφημεριακοῦ κλήρου τῆς περιοχῆς μας γιά μιά πολύ μακρά περίοδο. Ὁ παπάς, ὁ δάσκαλος καί ὁ κοινοτάρχης ἦταν τό τρίπολο πολιτισμοῦ τοῦ χωριοῦ, ἰδιαίτερα τίς ἐποχές τῆς συγκοινωνιακῆς καί ἐπικοινωνιακῆς ἀπομόνωσης καί ἀποτελοῦν ἕνα κομμάτι τῆς ἱστορίας κάθε χωριοῦ.

Εὐχαριστοῦμε καί ἀπό τή θέση αὐτή τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη μας κ. Ἱερόθεο πού ἐπέτρεψε τή χρησιμοποίηση τοῦ ἀρχείου, καθώς καί τόν Πανοσιολογιώτατο Ἱεροκήρυκα π. Καλλίνικο γιά ὅλες τίς διευκολύνσεις.